Medicijnen.nl: Blog

Oedeem, vochtophoping in het lichaam

Bij oedeem – spreek uit: eudeem – dat zwelling betekent in het Grieks, is er sprake van vochtophoping in het lichaam op plaatsen waar vocht normaal niet of bijna niet aanwezig is. Ons lichaam bestaat voor een groot deel uit vocht; uit water. Dat is niet voor niets, want water in ons lichaam heeft een zeer belangrijke functie. Naast dat het helpt met het vervoeren van voedingsstoffen naar cellen en organen en het de nieren helpt bij de afvoer van afvalstoffen via de urine, speelt het een grote rol bij het regelen van de lichaamstemperatuur. Door vocht te verdampen – te zweten – raakt het lichaam warmte kwijt. Het is dan ook altijd erg belangrijk om voldoende vocht binnen te krijgen, zodat al deze processen in het lichaam goed kunnen blijven verlopen.

Er kunnen verschillende redenen zijn, dat vocht niet goed wordt getransporteerd en dat er ergens ophopingen van vocht plaatsvinden. Plekken waar dit het meest voorkomt, zijn voeten, enkels en de benen. Dit ontstaat als de aderen in de benen het bloed niet goed terugvoeren naar het hart. Soms speelt een verminderde pompfunctie van het hart (zie onze blog over hartfalen) of een nier- of leveraandoening, een rol. Als dit het geval is, vindt er meestal vochtophoping achter de longen plaats.

Hereditair angio-oedeem

In sommige gevallen kan een erfelijke aandoening; het hereditair angio-oedeem de oorzaak zijn van vochtophoping. Mensen die last hebben van deze aandoening hebben een tekort aan een specifiek eiwit: C1-esteraseremmer. Dit enzym remt, kort door de bocht, het lekken van vocht uit de bloedvaten. Bij een tekort kan iemand plotseling last krijgen van vochtophopingen, meestal is dit in het gezicht, de mond, keel en de slokdarm. Het is een gevaarlijke aandoening, omdat het in korte tijd kan zorgen voor een belemmering van de ademhaling. Deze vorm van oedeemvorming wordt in deze blog niet verder besproken omdat het een relatief zeldzame aandoening is.

Oedeem in benen, voeten en enkels

De meest voorkomende vorm van oedeem is die van vochtophoping in de benen, voeten en enkels. Over het algemeen is de oorzaak hiervan slecht werkende kleppen in de aders van de benen. Aders zorgen ervoor dat het bloed kan terugstromen naar het hart om, via de longen, weer zuurstofrijk bloed op te doen en om afvalstoffen af te voeren. Omdat het bloed, onder andere vanuit de benen, tegen de zwaartekracht in moet stromen, bevatten aderen kleppen, in de vorm van een wig. Bloed kan er van onderaf doorheen, maar terugstromen is niet mogelijk. Maar, als deze kleppen niet goed sluiten, dan kan er wel bloed terug naar beneden stromen, wat zich vervolgens ophoopt. Dit geeft druk op de aderen, die hierdoor gaan uitzetten. Op deze manier ontstaan spataderen. Naast spataderen kan ook door een ongeval, een operatie, of door bestraling, als therapie bij kanker, oedeem ontstaan. Soms is een beschadiging van de lymfevaten de oorzaak.

Oedeem in benen en voeten is niet moeilijk te herkennen; de huid staat strak en als hier met een vinger op gedrukt wordt, blijft er enige tijd een putje in de huid achter. Daarnaast treedt er vaak een zwaar gevoel of zelfs pijn in de benen op tijdens het lopen en leiden deze klachten tot vermoeidheid.

De behandeling van oedeem

De behandeling van oedeem is afhankelijk van de oorzaak ervan. Soms kunnen door de huisarts voorgeschreven plastabletten helpen. Het is verstandig om zo min mogelijk zout te eten. Zout houdt vocht vast en zorgt voor een verhoogde bloeddruk. Daarnaast is voldoende in beweging blijven erg belangrijk. Soms kunnen wisselbaden (afwisselend warm en koud water gebruiken) tijdens het douchen de bloeddoorstroming stimuleren. Vaak worden bij oedeem steun- of compressiekousen aangeraden. Deze kousen stimuleren de kuitspieren tot het terugpompen van bloed richting het hart.

Tot slot

Als je last hebt van oedeem in benen en/of voeten en enkels dat niet na een nachtrust weer verdwenen is, neem dan contact op met de huisarts voor advies. Heb je vragen over medicijnen, zoals plastabletten, stel deze dan aan de apotheker.

Hartfalen

Ons hart is het belangrijkste orgaan in ons lichaam. Zonder hart kunnen we niet leven. Samen met de longen, zorgt het hart ervoor dat al onze spieren, organen en cellen, voorzien worden van zuurstof en dat afvalstoffen ons lichaam weer kunnen verlaten. Eigenlijk is ons hart niets meer en niets minder dan een holle spier, met als enige taak bloed rond te pompen door het lichaam.

Een hart bestaat uit twee helften, die ieder weer bestaan uit een boezem en een kamer. Beide helften worden gescheiden door een tussenschot van spierweefsel: het septum. De linkerkant van het hart verwerkt het zuurstofrijke bloed en de rechter kant het zuurstofarme bloed. Omdat zuurstofrijk bloed door het hele lichaam (van top tot teen) gepompt moet worden, heeft de linkerhartkamer een dikkere spierwand dan de rechter.

Het samentrekken en het ontspannen van het hart, gebeurt via een prikkelgeleidingssysteem; cellen in de hartspier die het vermogen hebben om een elektrische prikkel snel te geleiden. Deze prikkel begint vanuit de sinusknoop – een soort natuurlijke pacemaker - en is te vergelijken met een bliksemschicht. De prikkel komt aan bij de AV-knoop die zorgt voor een kleine vertraging in de geleiding (een afremming) van zo’n kwart seconde. Daarna vervolgt de prikkel zijn weg naar de bundel van His. Door de vertraging door de AV-knoop, trekt het hart in twee fasen samen; eerst trekken de boezems samen en vervolgens de kamers.

Per minuut pompt het hart vier tot vijf liter bloed rond in het lichaam. Dit gebeurt via een stelsel van bloedvaten: de slagaders en de aders. Om dit te kunnen doen, trekt het hart met een bepaalde snelheid en in een vast stramien, samen. In rust is dit gemiddeld zeventig keer per minuut. Als er sprake is van hartfalen, dan pompt het hart niet genoeg bloed door het lichaam heen, waardoor er onvoldoende vocht wordt afgevoerd en de organen en spieren niet voldoende zuurstof en voedingsstoffen krijgen. Hartfalen komt relatief veel voor in Nederland. Ieder jaar komen er zo’n veertigduizend nieuw patiënten bij, waarvan er iets meer vrouw zijn dan man.

De vormen van hartfalen

Er zijn twee verschillende vormen van hartfalen: een minder goed samentrekkende hartspier en een stijve hartspier.

Bij een minder goed samentrekkende hartspier is de hartspier vergroot, slapper en dunner dan normaal. Door een verminderde spierkracht wordt het bloed niet goed weggepompt. Een andere naam voor deze vorm van hartfalen is: hartfalen met een verminderde (linker) kamerfunctie.

Door een stijve hartspier kan het hart niet goed ontspannen, zodat het zich niet goed kan vullen met bloed. Per hartslag wordt dan ook minder bloed door het lichaam gepompt. Deze vorm heet hartfalen met behouden van (linker) kamerfunctie.

Als iemand last heeft van hartfalen dan geeft dit allerlei klachten, die veelal in de loop van de tijd steeds erger worden en op een gegeven moment niet alleen meer bij inspanning, maar ook in rust, voorkomen. Klachten zijn onder andere:

Snel buiten adem zijn
Vocht vasthouden
Vermoeidheid
Slecht slapen
Koude handen en voeten
Verminderde eetlust
Concentratieverlies.

Oorzaken van hartfalen

Hartfalen kan verschillende oorzaken hebben, zoals:

Hoge bloeddruk
Een hartinfarct
Hartritmestoornis
Onvoldoende werkende hartkleppen
;Een ziekte van de hartspier (cardiomyopathie).

Ook kunnen problemen met de nieren, te veel alcohol, roken en soms een virusinfectie tot hartfalen leiden. Heb je eenmaal hartfalen, dan is dit onomkeerbaar en dus niet te genezen. Gelukkig kunnen met de juiste medicatie en met een gezonde leefstijl de klachten wel verminderen en kan achteruitgang deels voorkomen worden. Als medicatie kunnen ACE-remmers worden voorgeschreven, evenals Bètablokkers en plastabletten. Zelf kun je door gezond te leven de klachten van hartfalen verminderen.

Tips hierbij zijn:

Het hebben van een gezond gewicht – ben je te zwaar, val dan af;
Eet zo min mogelijk zout
Drink niet te veel vocht in een keer en drink bij ernstig hartfalen niet meer dan anderhalve liter per dag
Drink geen alcohol
Gebruik geen zoutvervangers met kaliumzouten
Leg een extra kussen onder het hoofdeind als platliggen kortademigheid veroorzaakt.

Tot slot

Als je denkt klachten te hebben die lijken op die van hartfalen, neem dan direct contact op met de huisarts. Wordt je ernstig kortademig zonder inspanning, bel dan meteen 112. Heb je vragen over medicijnen of de bijwerkingen ervan, stel deze dan aan je apotheker.

Ik ben misselijk en moet (soms) ook braken

Er is vrijwel niemand ter wereld die nooit misselijk is (geweest) en die nooit hoeft te braken (overgeven). Iedereen heeft dit weleens meegemaakt. Maar waarom word je misselijk en moet je hierbij soms braken en wat kun je doen als je er last van hebt?

Misselijkheid ontstaat, alhoewel je dat misschien wel zou denken, niet direct in de maag, maar in een specifieke plek in de hersenen; in het braakcentrum, dat in de hersenstam gelegen is. Deze hersenstam, die zich onderaan de schedel in het verlengde van het ruggenmerg bevindt, verbindt de grote en de kleine hersenen met het ruggenmerg. Het is verantwoordelijk voor de basisfuncties van ons lichaam. Denk hierbij aan de hartslag, maar ook aan de lichaamstemperatuur, ademhaling, bloeddruk, spijsvertering, het plassen, horen, de oogbewegingen en het voelen van beweging en zwaartekracht.

Als je misselijk wordt, dan is er een signaal naar het braakcentrum gestuurd dat er ergens iets mis is gegaan. Dit kan komen door maag- darmproblemen, zoals iets verkeerd eten of te vet eten, maar ook door prikkeling van het evenwichtsorgaan, stress, te veel alcohol of een zwangerschap. Ook bepaalde medicijnen kunnen verantwoordelijk zijn voor een misselijk gevoel. Dit zijn onder meer medicijnen die als chemokuur bij kanker worden gebruikt. Als je misselijk bent dan geef je over het algemeen niet over, terwijl het gevoel tot braken er wel is. De medische term voor misselijkheid is nausia. Dit woord is afgeleid van het Latijnse Nautia, wat zeeziekte betekent.

Braken

Als je misselijk bent door eten of door het drinken van te veel alcohol, dan lucht braken in de meeste gevallen wel wat op. Onder braken verstaan we het ledigen van de maag zonder dat dit tegen te houden is. De spieren van de slokdarm en de maag, die normaliter voedsel richting de darmen sturen, werken ineens tegengesteld, zodat het voedsel in golven teruggeleid wordt naar de mond. Als de maag eenmaal geleegd is en de voor het lichaam giftige stoffen grotendeels verwijderd zijn, komt de maag meestal wel weer tot rust en verdwijnt het misselijke gevoel.

Is het evenwichtsorgaan, dat zich in het binnenoor bevindt, de oorzaak van de misselijkheid dan wordt dit kinetose, reisziekte of bewegingsziekte, genoemd. Het ontstaat door een overgevoeligheid van het lichaam voor een contante passieve beweging van het lichaam in een bewegend voertuig (auto of boot). Deze vorm van misselijkheid komt het meeste voor bij kinderen, maar ook regelmatig bij vrouwen. Zij hebben er meer last van dan mannen, maar waarom dit zo is, is niet bekend.

Wat we wel weten, is dat er verkeerde zintuigelijke informatie naar de hersenen wordt gestuurd. De ogen geven door dat iemand stilzit, terwijl het evenwichtsorgaan een schommelende beweging meldt. Hierdoor raken de hersenen in de war en worden signalen afgegeven aan het braakcentrum, waardoor misselijkheid en soms ook braken optreedt.

Tips bij misselijkheid en braken

Als iemand slechts relatief kort misselijk is en hooguit één of twee keer moet braken, dan volstaat rustig afwachten tot het overgaat.
Als iemand vaker moet overgeven dan ligt uitdroging op de loer, zeker als er ook nog sprake is van diarree. Neem dan iedere tien minuten een klein slokje water of slappe thee. Het is ook verstandig om ORS (oral rehydration salts) in te nemen. Dit is in poedervorm te koop bij drogist en apotheek en wordt aangelegd met water. Het bevat specifieke zouten die uitdroging helpen tegengaan.
Tegen misselijkheid kunnen medicijnen worden ingenomen. De meest voorgeschreven medicijnen zijn Domperidon en metoclopramide. Beide middelen openen de doorgang van de maag naar de darmen, waardoor de maag sneller leegt. Ook helpt cinnerazine in combinatie met chloorcyclyzinehydrochloride (Primatour), een antihistaminicum dat zonder recept verkrijgbaar is.

Wanneer is contact met een huisarts nodig?

Er zijn redenen om bij misselijkheid en/of braken contact met de huisarts op te nemen. Dit is het geval:

Bij een suf gevoel of flauwvallen
Als er langer dan een dag niet geplast wordt (bij kinderen onder de twee jaar een halve dag)
Bij hevige buikpijn
Bij bloed bij het braaksel.

Tot slot

Als je vragen hebt over misselijkheid en/of braken of je maakt je zorgen over uitdroging, neem dan contact op met de huisarts. Wil je meer informatie over de medicijnen die gegeven kunnen worden, vraag dan advies aan de apotheker.

Alles over het genezen van kleine wonden

Je loopt er gemakkelijk eentje op; een wondje. Je snijd je in je vinger tijdens het koken, je loopt een eerstegraads brandwond op of je schaaft je huid omdat je ergens over struikelt. Vaak zijn deze wondjes (gelukkig) niet zo diep en hoeft er in principe geen arts gezien te worden om de wond te lijmen of te hechten. Maar het is wel verstandig een dergelijke wond goed te verzorgen, zodat hij goed kan genezen en er minder kans bestaat op het ontstaan van een ontsteking of een litteken.

Een wond geneest in drie verschillende fases, waarbij de tijd waarin dit gebeurt, onder andere, afhankelijk is van de grootte van de wond en van eventueel medicijngebruik, zoals bloedverdunners. Ook kan onderliggend lijden – een ziekte of aandoening als diabetes – de wondgenezing sterk beïnvloeden.

Fase 1

Direct na het ontstaan van een wond gaat het lichaam hierop reageren. De eerste reactie is een vaatvernauwing in de huid om te voorkomen dat de wond zich uitbreidt. Niet lang daarna verwijden de vaten zich weer. Al snel ontstaat er een ontstekingsreactie; de wond ziet rood en voelt warm aan en soms wordt ook pijn gevoeld. Vaak is er ook een zwelling zichtbaar. De ontstekingsreactie is een natuurlijke reactie waarmee het lichaam de wond schoonmaakt, waarna het bloed stolt en er korstvorming volgt.

Fase 2

Twee tot drie dagen na het ontstaan van de wond, heeft het lichaam alle, in de wond aanwezige, bacteriën wel zo’n beetje opgeruimd en kan het echte genezen beginnen. Er vormen zich nieuwe bloedvaten en het kapotte weefsel wordt vervangen door nieuw weefsel, dat met een mooie term granulatieweefsel wordt genoemd. Als er voldoende van dit weefsel is gevormd, dan gaat ook de opperhuid nieuwe cellen aanmaken, waarna de wond vanzelf dichtgroeit.

Fase 3

Uiteindelijk zal het, nadat de wond gesloten is, nog wel een poosje duren voordat de wond niet meer zichtbaar is. In een aantal gevallen ontstaat er een litteken dat wel zichtbaar blijft en dat in de loop van de tijd zal verkleuren van rood naar wit. Dit kan soms wel twee jaar duren.

De verzorging van kleine wonden

Als je een kleine wond oploopt, dan kun je die in de meeste gevallen zelf goed (laten) verzorgen:

Was, voordat je hiermee aan de gang gaat, altijd goed je handen.
Spoel vervolgens de wond schoon met langzaam stromend lauw water.
Dep hierna de wond goed droog met een steriel gaascompres.
Plak de wond af met een steriele pleister of met steriel verband
Gebruik geen alcohol om de wond schoon te maken.

Soms gaat een wondje, ondanks alle goede zorgen, toch ontsteken. Dit wordt dan veroorzaakt door bacteriën die in de wond zijn achtergebleven en die zich hebben vermenigvuldigd. Een infectie is eenvoudig te herkennen aan:

Pijn, roodheid en soms ook pusvorming;
Een gezwollen, warme huid rondom de wond;
Verhoging of koorts;
Een ziek gevoel.

Als een infectie steeds erger wordt of als deze na zeven dagen nog bestaat, dan is het verstandig om advies van de huisarts te vragen. Soms moet dan bepaald worden welke bacterie verantwoordelijk is voor de infectie, zodat een adequate behandeling met bijvoorbeeld een antibioticum, kan worden ingezet.

Nog een vijftal tips voor een goede wondgenezing

1. Drink voldoende vocht (water); minimaal 1½ liter per dag. Hierdoor worden afvalstoffen beter uit het lichaam verwijderd. Als de wond wondvocht lekt, drink dan meer.

2. Eet gezond; tijdens wondgenezing verbruikt het lichaam extra energie en ook zijn extra eiwitten nodig voor de aanmaak van nieuw weefsel.

3. Rook niet; roken zorgt voor een vernauwing van de bloedvaten waardoor de wond minder gemakkelijk geneest. Ook komen er giftige stoffen vrij die schadelijk zijn voor de genezing.

4. Laat pleister of verband zoveel mogelijk zitten. Zo krijgt een besmetting minder kans.

5. Vermijd zoveel mogelijk stress. Stress zorgt, net als roken, voor een vernauwing van de bloedvaten, waardoor een genezing minder vlot verloopt.

Tot slot

Als je problemen hebt bij de wondbehandeling of vragen over het genezingsproces, neem dan contact op met je huisarts. Voor producten, nodig voor een goede wondverzorging, kun je terecht bij de apotheker.

Zomergist, wat doe je tegen ontsierende vlekjes op de huid?

Meestal valt de aandoening pityriasis versicolor pas op in de zomermaanden, als iemand wat bruiner is en ook minder kleding aanheeft. De kleine vlekjes, die zowel lichter als donkerder kunnen zijn, zijn dan namelijk een stuk zichtbaarder. Daarom heet de aandoening ook wel zomergist. En die naam geeft weer aan wat de aanstichter van de aandoening is; een gist, die overigens niet besmettelijk is.

Een gist is een eencellig organisme dat zich door knopvorming vermeerdert. En deze gist, die door het leven gaat onder de naam Malassezia globosa of Malassezia sympodialis, is een soort schimmel die bij heel veel mensen op de huid voorkomt. Meestal heb je er helemaal geen last van, maar soms ontstaat er een ‘overgroei’, oftewel een teveel aan gist. Dit gebeurt vaak op plekken waar in de huid veel talgklieren zitten en waar de huid dus vetter is. Bij de mens zijn niet alle delen van het lichaam even ‘vet’. Sommige delen, zoals de behaarde hoofdhuid, de lichaamsplooien, bovenrug en borstkas, zijn duidelijk vetter dan andere. Daarnaast groeit de gist harder als de huid warm en vochtig is; als je zweet bijvoorbeeld. De gist zorgt voor een ontsteking in de buitenste laag van de huid en hierdoor wordt de pigmentaanmaak verstoord. Ook gaat de huid schilferen en jeuken. De aandoening komt met name voor bij jongvolwassenen.

Zomergist is, door de vele vlekjes en schilfering een herkenbare aandoening en hij is gemakkelijk met het blote oog te diagnosticeren. Afhankelijk van de huidskleur zien de vlekjes er wel verschillend uit. Zo hebben mensen met een van nature lichte huid vaak lichtbruine tot donkerrode vlekjes en mensen met een wat donkerdere huidskleur vaak lichtere vlekjes. Vaak draait in de zomer de kleur wel om; de huid om de vlekjes wordt bruin en de aangedane plekken blijven achter in kleur.

Opvallend is dat de vlekjes allemaal verschillend van afmeting zijn. Sommige zijn slechts enkele millimeters terwijl andere tot wel meer dan tien centimeter in doorsnede kunnen worden. Soms vloeien de vlekjes uiteindelijk in elkaar over, wat cosmetisch ontsierend kan zijn. Alhoewel zomergist veel gezien wordt in de wat warmere landen – hier heeft tot wel veertig procent van de bevolking er last van – zien we het ook steeds vaker in Nederland.

Wat kun je tegen zomergist doen – tips

In principe is zomergist een onschuldige aandoening die uiteindelijk vanzelf weer verdwijnt. De klachten gaan ook niet veel verder dan ontsierende vlekjes, wat schilfering en soms wat jeuk. Maar om de gistovergroei wat in te dammen, zijn er wel een aantal tips te geven:

Droog na het douchen en/of zwemmen de huid goed af met een zachte schone en droge handdoek.
Draag altijd droge kleren en kleed je na veel zweten om.
Smeer zonnebrandcrème met zo min mogelijk vet of olie op de huid.
Slaap in een koele slaapkamer en verschoon bij veel zweten het beddengoed.
Jeuken de vlekjes? Smeer ze dan in met shampoo met seleensulfide of ketoconazol. Dit zijn speciale antiroosshampoos die zonder recept bij de apotheek verkrijgbaar zijn. Meng de shampoo met en beetje water en smeer het vervolgens met een gaasje of washandje alleen op de vlekjes. Laat het tien minuten intrekken en spoel het vervolgens goed af onder de douche. Herhaal dit een week lang één keer per dag.
Soms wil ook miconazolcrème helpen. Ook deze crème tegen gisten en schimmels is zonder recept verkrijgbaar. Let wel op dat je miconazol voor de huid koopt.

En als de vlekjes niet verdwijnen?

In een aantal gevallen gaan, ondanks bovengenoemde tips, de vlekjes niet weg. In dat geval kan de huisarts pillen voorschrijven met daarin de stof itraconazol of fluconazol. Dit zijn antischimmelmedicijnen. Op deze manier wordt de gist ‘van binnenuit’ gedood en wordt het hele lichaam behandeld.

Als je genezen bent van zomergist, zullen de vlekjes nog wel langere tijd zichtbaar blijven. Dit is het gevolg van het afscheiden van de gist van een stofje dat langdurig een remmend effect heeft op de pigmentvorming. Hierdoor kan het lijken dat de zonnegist niet volledig bestreden is. Meestal zijn de vlekjes echter na een half jaar niet meer zichtbaar. Heb je eenmaal zonnegist gehad dan kan het voorkomen dat je het meerdere keren terugkrijgt, met name in de zomer als de temperaturen oplopen. Is dit het geval dat is het verstandig om in de zomermaanden preventief ketoconazol hoofdgel te gebruiken.

Tot slot

Heb je vragen over zomergist, stel deze dan aan je huisarts. Wil je meer informatie over medicijnen dan kun je het beste terecht bij je apotheker.

Waarom krijg je blaren en wat kun je eraan doen?

Blaren (bulla), kleine met helder vocht gevulde holtes in of direct onder de bovenste huidlaag, zijn waarschijnlijk bij niemand onbekend. Iedereen loopt in zijn of haar leven altijd wel tegen een aantal blaren op. Een blaar kan op verschillende manieren ontstaan: door wrijving (drukblaar), door warmte (verbranding), maar ook door kou. Als er ook een bloedvaatje beschadigd is, wordt een blaar een bloedblaar genoemd.

Blaren zijn meestal vervelend, maar ze hebben wel een functie; het is een natuurlijke reactie van het lichaam om, via een soort kussentje, het onderliggende weefsel te beschermen.

Hoe ontstaat een blaar?

Een wrijvingsblaar

Een blaar ontstaat als de wat diepere huidlaag, meestal door aanhoudende of druk of wrijving, beschadigd raakt. Dit kan door het lopen op te krappe schoenen zijn, maar ook door het uitvoeren van een langdurig wrijvende handeling, zoals het spelen van tennis. De wrijving zorgt ervoor dat de onderliggende huid kapot gaat, waardoor er vocht gaat lekken. Voordat een blaar zichtbaar wordt, is de huid eerst rood en voelt branderig aan. Is de huid vochtig (door bijvoorbeeld zweten), dan wordt de kans op een blaar groter.

Een brandblaar

Naast wrijvingsblaren, kunnen er ook brandblaren ontstaan. Deze blaren ontstaan door aanraking met vuur, heet water of met een heet voorwerp. Als een brandblaar zichtbaar wordt dan noemen we dit een tweedegraadsverbranding.

Ter informatie:

Bij een eerstegraadsverbranding is de huid rood en pijnlijk, maar is de huid niet kapot. Dit wordt geen brandwond maar een verbranding genoemd (bijvoorbeeld zonnebrand).

Bij een tweedegraadsverbranding wordt onderscheid gemaakt tussen een oppervlakkige en een diepe tweedegraadsverbranding. Bij een oppervlakkige tweedegraadsverbranding is de huid rood en pijnlijk en ontstaan er blaren. Bij een diepe tweedegraadsverbranding is de huid ook vlekkerig roze en rood met witte plekken. Een tweedegraadsverbranding heet een brandwond.

Bij een derdegraadsverbranding is de huid geelwit, bruin of zelfs zwart van kleur en voelt stug. Omdat de zenuwen in de huid beschadigd zijn, is er weinig tot geen pijn meer waarneembaar.

Eerste hulp bij blaren

Wrijvings-/drukblaar

Heb je een wrijvingsblaar die gesloten is, dan is het het verstandigst om de huid gewoon in tact te laten. Dit omdat de blaar vanzelf indroogt en verdwijnt binnen één tot twee weken. Echter als de blaar blijvend pijnlijk is, kan hij worden opengemaakt (doorgeprikt). Omdat er vervolgens heel gemakkelijk een infectie ontstaat, moeten de blaar en de omgeving eromheen, voor het doorprikken goed worden ontsmet. Daarna moet al het vocht er worden uitgedrukt met een steriel gaasje. Verwijder nooit losse huid, maar laat deze zitten en plak de huid af met een daarvoor bedoelde pleister.

Is de blaar al open, desinfecteer de wond dan goed en dek deze af. Is er een bloedblaar ontstaan, omdat er ook een bloedvaatje is beschadigd, prik dan de blaar liever niet door. Omdat er verbinding met een bloedvat bestaat, is de kans op een infectie en dus een wondontsteking, groot.

Brandblaar

Begin bij een verbranding altijd eerst met goed te koelen. Doe dit in ieder geval ruim een kwartier en met lauw, rustig stromend, water. Verwijder kleding etc. direct. Prik een brandblaar het liefst niet door, maar dek deze af met een steriel gaasje. Raak de blaar niet aan als dat niet nodig is. Als een brandblaar heel pijnlijk is, prik hem dan door met een steriele naald (zie instructies veilig doorprikken). Bij hevige pijn kan een paracetamol ingenomen worden. Als er veel of grote blaren ontstaan, neem dan contact op met de huisarts voor advies.

Veilig doorprikken

Een (brand)blaar prik je op de volgende manier veilig door:

Was goed je handen met desinfecterende zeep
Ontsmet de huid om de blaar heen met alcohol
Prik de blaar door met een steriele naald (goed ontsmet of goed verhit)
Prik zowel aan de bovenkant van de blaar als aan de onderkant
Vang het vocht op met een steriel gaasje
Druk al het vocht met een schoon steriel gaasje uit de blaar
Ontsmet vervolgens opnieuw de huid
Dek de doorgeprikte huid af met een pleister.

Tot slot

Heb je vragen over blaren of over het doorprikken ervan, stel deze dan aan je huisarts. Voor pijnstillers, steriele verbandmiddelen en ontsmettingsproducten, ga je naar je apotheker.

Oorpijn bij kinderen en volwassenen: symptomen, behandeling en preventietips

Vrijwel iedereen heeft er wel eens last van; van oorpijn. Van een vervelende zeurende of soms zelfs stekende pijn in één of in beide oren. De oorzaak is in veel gevallen een ontsteking, maar ook een flinke druk op het oor, kan voor een stevige oorpijn zorgen. Oorpijn komt veel voor bij zowel kinderen als bij volwassenen, echter zijn er wel belangrijke verschillen in oorzaken en in symptomen aan te geven.

Als je als volwassene last hebt van oorpijn dan heb je meestal een ontsteking van de huid van de gehoorgang. Kinderen hebben vaker een middenoorontsteking; een ontsteking achter het trommelvlies. De oorzaak ervan is in veel gevallen een bacterie, maar ook een schimmel kan de boosdoener zijn.

Het oor

Een oor is opgebouwd uit drie delen; het buitenoor, het middenoor en het binnenoor. Onder het buitenoor verstaan we de oorschelp en de gehoorgang tot aan het trommelvlies. Vanaf het trommelvlies spreken we over het middenoor met daarin de middenoorholte met de drie gehoorbeentjes (hamer, aanbeeld en stijgbeugel). Het binnenoor bestaat uit het slakkenhuis, de gehoorzenuw en het evenwichtsorgaan. In dit binnenoor worden de geluiden die we waarnemen, omgezet in elektrische trillingen die door de gehoorzenuw worden doorgegeven aan de hersenen.

Welke soorten oorpijn bestaan er?

Oorpijn kan veroorzaakt worden door een ontsteking of door drukverschil in het oor. Zo’n ontsteking kan op twee verschillende plekken in het oor voorkomen; in de gehoorgang (buitenoor) en in het middenoor. In zeldzame gevallen raakt het binnenoor ontstoken. Dit is dan vrijwel altijd het gevolg van een onbehandelde middenoorontsteking of van een andere (luchtweg)infectie. Oorpijn door drukverschil ontstaat bijvoorbeeld tijdens het vliegen of duiken.

Oorontstekingen

Een ontsteking van de gehoorgang (otitis externa)

Een ontsteking van de gehoorgang (zwemmersoor) genoemd en komt meestal bij volwassenen voor. De huid in de gehoorgang is dan ontstoken. In deze huid bevinden zich kliertjes die oorsmeer aanmaken. Oorsmeer houdt het oor schoon van vuil en bacteriën en zorgt ervoor dat huidschilfers naar buiten worden getransporteerd. Oorsmeer is vettig en zuur waardoor de huid soepel blijft. Verandert er iets aan de hoeveelheid oorsmeer of aan de zuurgraad, dan kan een oorontsteking het gevolg zijn.

Dit ontstaat vaak na zwemmen en/of douchen/baden waarbij de gehoorgang nat is geworden en het komt dan ook vaak voor in de vakantieperiode. De eerste klacht is jeuk waardoor iemand in het oor gaat peuteren. Naast dat dit peuteren wondjes kan veroorzaken, wordt het oorsmeer richting het trommelvlies geduwd waar het zich ophoopt en gaat broeien.

De symptomen

Pijn, jeuk of een branderig gevoel in de gehoorgang
Schilfertjes en/of een rode gezwollen huid
Vocht uit het oor
Zachtjes aan het oor trekken, is pijnlijk
Het gehoor is minder.

Een ontsteking van de gehoorgang kan acuut optreden, maar kan ook chronisch zijn. Vaak is er dan minder sprake van pijn, maar van een aanhoudende jeuk en soms ook van aflopend vocht (een loopoor).

De behandeling

De behandeling van een ontsteking van de gehoorgang bestaat over het algemeen uit afwachten tot het vanzelf overgaat. Gebeurt dit niet dan is een zogenoemd oortoilet (grondig reinigen van het oor) door de huis- of KNO-arts een aangewezen behandeling. Tegen de pijn kan het beste paracetamol worden ingenomen. Een genezing duurt meestal één tot drie weken.

Een middenoorontsteking (otitis media)

Kinderen hebben bij oorpijn over het algemeen last van een middenoorontsteking; een ontsteking achter het trommelvlies. Dit is vaak het gevolg van een verkoudheid die ervoor zorgt dat de slijmvliezen in de neus en keelholte de buis van Eustachius verstoppen. Deze buis - de verbinding tussen de middenoorholte en de keel- neusholte - zorgt onder meer voor een evenwichtige druk aan beide kanten van het trommelvlies.

Door een aanhoudende onderdruk door de afsluiting, gaan cellen in het oor vocht afscheiden, dat zich ophoopt achter het trommelvlies. Dit vocht dikt langzaam in en zorgt ervoor dat het trommelvlies naar buiten gaat staan. Soms breekt het trommelvlies open en loopt het vocht naar buiten. Meestal is daarna de oorpijn snel verdwenen. Het trommelvlies sluit vanzelf.

De symptomen

Stevig oorpijn die toeneemt tijdens het gaan liggen (bij luier verschonen)
koorts
ziek gevoel.

Wat te doen bij een middenoorontsteking?

Heb je een middenoorontsteking dan is er weinig anders aan te doen dan de pijn te verlichten met pijnstillers in de vorm van paracetamol.

Tips om een oorontsteking te voorkomen

Voorkom dat er water in het oor komt bij zwemmen en/of douchen. Doe eventueel oordopjes in.
Droog het oor na het zwemmen douchen altijd heel goed af.
Peuter nooit in het oor, oorsmeer verwijdert zichzelf.

Oorpijn tijdens het vliegen

Ook oorpijn tijden het vliegen is algemeen bekend. Dit ontstaat door drukverschil dat in een vliegtuig optreedt. Stijgt een vliegtuig dan neemt de druk af en ontstaat er achter het trommelvlies een overdruk. Deze overdruk drukt het trommelvlies naar buiten, wat pijnklachten veroorzaakt.

Daalt een vliegtuig dan gebeurt precies het omgekeerde; de luchtdruk in het vliegtuig neemt toe en de druk aan de buitenkant van het trommelvlies dus ook. Omdat de druk in het middenoor gelijk blijft, wordt het trommelvlies naar binnen gedrukt. Ook dit is erg pijnlijk. Slikken, iets drinken of kauwgom kauwen, kan de pijn iets verlichten.

Kleine kinderen hebben vaker last van oorpijn tijdens het vliegen, omdat hun buis van Eustachius nog niet optimaal functioneert, omdat hij wat horizontaler ligt.

Tot slot

Heb je vragen over medicijnen om je oorpijn of dat van je kind te verlichten, stel deze dan aan je apotheker.

De Impact van Dwarslaesie op het Dagelijks Leven – Van begrip naar oplossingen

Als iemand een dwarslaesie heeft dan is het ruggenmerg beschadigd. Dit kan het gevolg zijn van een ongeluk (trauma), bijvoorbeeld in het verkeer, door een val, of tijdens de uitoefening van een sport. Maar het kan ook ontstaan door een ontsteking, een bloeding, een ziekteproces of door een aangeboren aandoening, zoals spina bifida (een open ruggetje). De symptomen van een dwarslaesie zijn afhankelijk van hoe ernstig de beschadiging is aan het ruggenmerg. Ook maakt de hoogte van het letsel uit; hoe hoger, hoe meer symptomen zullen optreden.

We onderscheiden twee soorten dwarslaesies:

Een complete dwarslaesie, wat betekent dat er vanaf de plaats van het letsel naar beneden geen enkele beweging en geen gevoel meer aanwezig zijn
Een incomplete dwarslaesie, waarbij er nog wel (enige) beweging en/of gevoel mogelijk is, omdat de zenuwen niet volledig zijn beschadigd.

Wereldwijd blijkt dat tachtig procent van de mensen met een dwarslaesie man is en dat meer dan de helft van alle dwarslaesies optreedt bij jongvolwassenen tussen de zestien en de dertig jaar. Om een dwarslaesie te begrijpen, leggen we hier eerst in het kort de functie van het ruggenmerg uit.

Het ruggenmerg

Het ruggenmerg bevindt zich in het wervelkanaal van de wervelkolom en loopt vanaf de basis van de hersenen tot aan de onderrug. De ruggenwervels, die bestaan uit botweefsel, zorgen ervoor dat het ruggenmerg beschermd wordt tegen krachten van buitenaf. Het ruggenmerg wordt ook nog omgeven door drie extra beschermende vliezen, ook meningen (Latijn) genoemd. Het buitenste vlies is de dura mater, dan volgt de arachnoïde mater en de binnenste vlies is de pia mater. Deze vliezen bevinden zich ook aan de binnenkant in de schedel en beschermen hier de hersenen.

Het ruggenmerg is op te delen in vier verschillende segmenten: het halsgedeelte (cervicaal), het borstgedeelte (thoracaal), de onderrug (lumbaal) en het onderste gedeelte (sacraal). Vanuit ieder segment vertrekken zenuwen, die spinale zenuwen worden genoemd, via openingen tussen de wervels, naar specifieke delen van het lichaam. Je kunt het ruggenmerg het beste vergelijken met een snelweg waarover zenuwsignalen heen en weer gaan tussen de hersenen en de rest van het lichaam.

Zo zijn er zenuwen die signalen afgeven vanuit het lichaam richting de hersenen. Deze zenuwen worden ook wel afferente zenuwen genoemd en ze sturen sensorische informatie door, zoals pijn en hitte. Vanuit de hersenen richting het lichaam worden motorische signalen verstuurd. Bijvoorbeeld signalen om je hand terug te trekken bij aanraking van iets heets, maar ook signalen om te lopen, schrijven, of bepaalde ledematen te bewegen.

Veel zenuwbanen kruisen elkaar op verschillende niveaus. Concreet betekent dit dat de linkerzijde van de hersenen de rechterzijde van het lichaam controleert en omgekeerd. Kort door de bocht is het ruggenmerg verantwoordelijk voor alle communicatie tussen de hersenen en de rest van het lichaam. Hierdoor kunnen we bewegen, voelen en reageren op onze omgeving.

Ontstaat er nu ergens letterlijk een kink in de kabel, waardoor de communicatie afgesneden wordt, dan kunnen er uitval van beweging en verlies van gevoel in benen en armen optreden. Ook kan er een probleem ontstaan met de controle over de blaas en darmen (incontinentie) en, afhankelijk van de hoogte van de dwarslaesie, problemen met ademhaling, spraak en slikken. Vaak is er sprake van seksuele disfunctie, waardoor een erectie niet mogelijk is, en ook van gevoelspijnen en spasmen.

Spasmen en spierstijfheid

Naast het niet of slecht kunnen bewegen van benen en soms ook armen, worden het hebben van spasmen en spierstijfheid met pijn, bij dwarslaesiepatiënten als zeer hinderlijk ervaren. Deze symptomen, die bij meer dan vijftig procent van de mensen met een dwarslaesie voorkomen, zijn het gevolg van het onderbroken zijn van de zenuwbanen en dus de juiste signaaloverdracht naar de spieren. Soms zijn deze klachten zo hevig dat ze dagelijkse activiteiten, maar ook de nachtrust, ernstig verstoren.

Spasticiteit bij een dwarslaesie wordt in principe behandeld met medicijnen in de vorm van tabletten of injecties. In een aantal gevallen kan een intrathecale pomp met het spierontspannende medicijn baclofen helpen. Deze pomp, een rond metalen doosje van zo’n 7 centimeter groot en 2,5 centimeter hoog, wordt in de met hersenvocht gevulde intrathecale ofwel spinale ruimte geplaatst. Deze ruimte ligt aan de onderkant van het ruggenmerg. De pomp geeft door middel van een katheter rechtstreeks medicijn af in de ruggenmergvloeistof en kan worden bijgevuld door een vulopening die, via de buik, kan worden aangeprikt.

Een dwarslaesie is een onomkeerbare aandoening. Zijn de zenuwbanen eenmaal beschadigd dan is hiervoor geen genezing mogelijk. Dit heeft een forse impact op iemands leven. Toch is het vaak wel mogelijk om met aanpassingen een actief en bevredigend leven te leiden.

Tot slot

Heb je vragen over aandoeningen in het algemeen of over een dwarslaesie in het bijzonder, stel deze dan aan je (huis)arts. Voor vragen over medicijnen ga je het beste naar je apotheker.

Incontinentie

Incontinentie is een aandoening waarbij iemand zijn of haar urine of ontlasting niet kan ophouden. Het is een aandoening die veelvuldig voorkomt; alleen al in Nederland hebben er meer dan 3,5 miljoen mensen mee te maken. Dit zijn zowel mannen als vrouwen, alhoewel reclames voor incontinentiemateriaal soms anders doen vermoeden. Kort door de bocht zijn er twee vormen van incontinentie te onderscheiden: urine-incontinentie en ontlastingsincontinentie.

Urine-incontinentie

Normaliter wordt er bij een volle blaas een signaal afgegeven dat het tijd is om te gaan plassen, zolang geen gehoor gegeven wordt aan dit signaal, zorgt de sluitspier ervoor dat de urine in de blaas blijft. Bij urine-incontinentie zijn er problemen met de controle over de sluitspier van de blaas. Hierdoor verliest iemand ongewild urine. Er zijn verschillende vormen van urine-incontinentie. Zo kan er sprake zijn van een overactieve blaas (OAB), van inspannings- of stressincontinentie, van aandrangs- of urge-incontinentie, maar ook van urineretentie, overloopincontinentie of van gemengde incontinentie.

Een overactieve blaas (OAB)

Mensen die last hebben van een overactieve blaas, hebben geen goede controle over hun blaas, omdat hun blaasspier ongecontroleerd samentrekt. Hierdoor kunnen ze over het algemeen niet zelf bepalen wanneer er geplast wordt. Een overactieve blaas leidt tot heel vaak moeten plassen, omdat er steeds aandrang is en/of tot matig tot ernstig urineverlies. Een overactieve blaas komt zowel bij vrouwen als bij mannen voor . Een vergrote prostaat en de menopauze vergroten de kans op het ontstaan ervan, maar het is beslist geen normaal ouderdomsverschijnsel.

Aandrangs- of urge-incontinentie

Bij aandrangs- of urge-incontinentie heeft iemand last van een plotselinge, zeer dwingende aandrang tot plassen. Dit komt omdat de blaasspier onverwachts samentrekt. Meestal lukt het dan niet meer om op tijd het toilet te halen, want zodra de aandrang gevoeld wordt, treedt urineverlies op. Vaak stroomt de blaas dan in één keer leeg.

Inspannings- of stressincontinentie

Inspannings- of stressincontinentie kenmerkt zich door urineverlies op het moment dat er druk op de blaas komt te staan, zoals bij hoesten en niezen. Ook tillen, rennen of springen, verhogen de druk in de blaas. De sluitspier heeft problemen met deze ineens verhoogde druk en lekt vervolgens urine. Deze vorm van urineverlies komt vaker voor bij vrouwen.

Urineretentie

Retentie, betekent letterlijk tegenhouden en iemand die last heeft van urineretentie kan zijn of haar blaas niet volledig legen. Vaak is plassen in het begin heel moeilijk of stopt de urinestraal tijdens het plassen. Mensen met urineretentie moeten vaak kleine beetjes plassen, meestal ook een aantal keer gedurende de nacht.

Overloopincontinentie

Als een blaas te vol wordt, kan het voorkomen dat deze gaat overlopen. Dit gebeurt als er te vaak te lang urine wordt opgehouden en de blaas uitrekt en overgevoelig wordt. Deze vorm van incontinentie, die ook druppelincontinentie wordt genoemd, ziet men met name bij mannen op leeftijd met een vergrote prostaat.

Er bestaat ook gemende incontinentie. Er is dan sprake van zowel aandrangs-, als inspanningsincontinentie. Deze gemengde vorm komt weer vaker voor bij vrouwen.

Ontlastingsincontinentie

Ontlastingsincontinentie komt veel minder vaak voor dan urine-incontinentie. Toch zijn er naar schatting meer dan 100.000 mensen in Nederland die er in meer of mindere mate last van hebben. Er bestaan twee vormen van ontlastingsincontinentie, namelijk ontlastingsverlies en anale incontinentie.

Ontlastingsverlies heet ook wel fecale incontinentie, Bij deze vorm van incontinentie verliest iemand ongewild vaste of vloeibare ontlasting. Bij anale incontinentie verliest men niet alleen ontlasting, maar kunnen ook winden niet worden tegengehouden.

Aan het einde van de dikke darm, in de endeldarm, wordt onze ontlasting tijdelijk opgeslagen, Als de endeldarm vol is, wordt er een signaal aan de hersenen afgegeven dat het tijd is om naar het toilet te gaan. Dit voelen we als aandrang. Om onze ontlasting tegen te houden, beschikken we over twee sluitspieren (kringspieren). Dit zijn een inwendige en een uitwendige en die laatste wordt de anus genoemd. Soms is de anus beschadigd of verslapt of is er sprake van een verzakking van de endeldarm. Hierdoor kan deze spier de ontlasting niet of niet goed meer tegenhouden, waardoor ongewild verlies optreedt.

In een aantal gevallen is er met medicijnen, een operatie of een bekkenbodemspiertraining, een oplossing voor incontinentie te vinden. Dit is echter niet altijd het geval, waardoor er regelmatig een toevlucht gezocht moet worden in speciaal incontinentiemateriaal.

Tot slot

Heb je vragen over incontinentie en over mogelijke oplossingen, stel deze dan aan de huisarts. Voor vragen over medicatie kun je altijd terecht bij de apotheker.

Amyotrofische laterale sclerose – ALS

Amyotrofische laterale sclerose is een neurologische aandoening waarbij motorische zenuwcellen in de hersenen, de hersenstam en in het ruggenmerg, afsterven. Motorische zenuwcellen zijn die cellen die informatie doorgeven aan de spieren. Ze worden ook wel bewegingszenuwen genoemd. De aandoening werd in de negentiende eeuw ontdekt door Jean-Martin Charcot, één van de grondleggers van de neurologie en leermeester van onder andere Sigmund Freud en Gilles de la Tourette. In Amerika wordt ALS ook de ziekte van Lou Gehrig genoemd, naar een bekend honkbalspeler die in de vorige eeuw aan ALS overleed.

ALS is een redelijk zeldzame ziekte die meestal pas wat later in het leven ontstaat; zo tussen de veertig en de zestig jaar. Het komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Jaarlijks krijgen in Nederland zo’n vijfhonderd nieuwe patiënten de diagnose ALS. De oorzaak van ALS is tot op heden nog steeds onbekend. Wel blijkt, bij tien procent van de patiënten, een erfelijke component een rol te spelen en komt de aandoening vaker voor in de familie. Uit onderzoek is gebleken dat bij deze erfelijke variant bij bijna de helft van de mensen met ALS in de familie een genetische afwijking aanwezig is.

Multifactorieel

Maar ALS is, zoals dat heet, een multifactoriële ziekte, wat betekent dat er altijd meerdere factoren een rol spelen bij het ontstaan ervan. Zo blijken er naast afwijkingen in een ALS-gen, ook omgevingsfactoren, zoals leefstijl en blootstelling aan schadelijke stoffen, belangrijke factoren voor het uiteindelijk vatbaar zijn voor het krijgen ervan.

ALS is een aandoening die zich bij iedere patiënt op een andere manier uit. Het begint in de meeste gevallen wel met spierzwakte in de armen en handen of rondom de mond. Begint het bij de armen en handen dan is dit vaak maar aan één kant van het lichaam. Zo kunnen de kleine hand/duimspieren iets minder goed iets vasthouden en wordt schrijven lastig. Als ALS in de benen begint, wat minder vaak voorkomt, ontstaan er als eerste problemen met het lopen, waarbij het regelmatig struikelen de meest voorkomende klacht is.

Bij ongeveer een derde van de mensen met ALS beginnen de verschijnselen rondom de mond. Er ontstaan problemen met praten en met slikken. In de loop van de tijd wordt articuleren steeds lastiger en praat iemand alsof hij of zij dronken is. Er treden vaak spasmes op in de spieren van de kaak en tong en soms ook in de spieren van de stembanden. Dit laatste, laryngospasme, leidt tot een directe benauwdheid.

Ook lijden mensen met ALS regelmatig aan zogenoemde pseudobulbaire klachten. Dit zijn emotionele reacties als dwanggapen, -huilen en -lachen. Deze verschijnselen duren echter niet heel erg lang. Meestal zijn ze na drie tot zes maanden weer verdwenen. Ze kunnen echter wel heel storend zijn in het sociale verkeer. Daarnaast komen veranderingen in het gedrag vaker voor. Meestal wordt de informatieverwerking moeilijker en in tien procent van de gevallen verandert het karakter en wordt men lusteloos en apathisch. Deze verschijnselen lijken erg op die van fronto-temporale dementie, waarbij ook het niet (meer) hebben van ziekte-inzicht een opvallend verschijnsel is.

Bij ALS treedt in de loop van de tijd altijd een zwakte van de ademhalingsspieren op. Hierdoor wordt het steeds moeilijker om te ademen, vooral tijdens inspanning en bij platliggen, met name ‘s nachts. Omdat het ademen moeilijker is, stapelt zich steeds meer kooldioxide op in het bloed (er wordt niet voldoende van uitgeademd). Dit zorgt voor slechter slapen en voor slaperigheid overdag. De kooldioxidestapeling (hypercapnie) neemt, naar mate de ziekte vordert, steeds meer toe en is ook overdag in het bloed aanwezig. Uiteindelijk leidt dit tot overlijden.

Prognose

Omdat het ziekteverloop bij mensen met ALS individueel verschilt, is het lastig om een precieze prognose van bijvoorbeeld een levensverwachting te geven. De gemiddelde levensverwachting ligt momenteel op ongeveer drie jaar, maar er zijn ook veel gevallen bekend waarbij dit anders is. Inmiddels is er door internationale samenwerking tussen veertien ALS-centra, verspreid over negen Europese landen, een model ontwikkeld waarmee het ziektebeloop en de levensverwachting redelijk nauwkeurig voorspeld kunnen worden. Dit model, het ENCALS-survivalmodel (European Network to find the Cure for ALS) voorspelt aan de hand van acht verschillende factoren het ziekteverloop. De input van de gegevens in dit model zijn afkomstig van resultaten van 1200 patiënten met ALS, die heel nauwkeurig in beeld zijn gebracht.

Behandeling

Tot op heden is er nog geen medicijn beschikbaar dat ALS kan genezen. Momenteel is er slechts één medicijn, Riluzol®, dat ervoor zorgt dat de spierkracht wat minder snel achteruit gaat. Het levert echter slechts een vertraging op van drie tot zes maanden. Een verdere behandeling is helaas alleen gericht op symptoombestrijding en het zo comfortabel mogelijk maken. Dit kan onder meer met fysiotherapie, logopedie, medicijnen tegen spierkrampen en medicijnen en/of ademondersteuning bij ademhalingsproblemen.

Hoop is gevestigd op gentherapie, waarbij in een vroeg stadium van ALS het foutieve gen vervangen wordt door een gezond gen. Deze therapie is, naast dat hij nog in de kinderschoenen staat, alleen geschikt voor mensen met een duidelijk aanwijsbaar erfelijk gendefect.

Tot slot

Heb je vragen over ALS of over aanverwante aandoeningen, zoals PSMA (progressieve spinale musculaire atrofie) of PLS (primaire laterale sclerose) stel deze dan aan je behandelend arts. Voor vragen over medicijnen kun je altijd terecht bij de apotheker.

Gastro-oesofageale reflux; brandend maagzuur

Voor veel mensen is het een bekend fenomeen; het hebben van oprispingen, een opgeblazen gevoel en/of een brandend gevoel achter het borstbeen of in de slokdarm. Al deze klachten worden over het algemeen veroorzaakt door reflux. Bij reflux, wat letterlijk terugvloeien betekent, stroomt er maagzuur vanuit de maag terug naar de slokdarm door een niet goed afsluitende sluitspier tussen de slokdarm en de maag. Reflux komt wereldwijd veel voor, maar in de westerse wereld vaker dan op andere plekken. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het voedingspatroon, maar ook met leefstijl en overgewicht.

Als we ons voedsel tot ons nemen, dan gaat dit via de slokdarm (oesophagus) naar de maag, waar een deel van de vertering plaatsvindt. De slokdarm mondt, via een opening in het middenrif (diafragma), de spier die de scheiding vormt tussen de borst- en de buikholte, uit in de maag. Precies op deze plaats maakt de slokdarm een scherpe hoek, die de hoek van Lis wordt genoemd. Deze hoek wordt nog scherper als de maag gevuld wordt, tijdens eten en drinken en het middenrif samentrekt. Zo fungeert het als het ware als een klep en wordt voorkomen dat de inhoud van de maag terugvloeit naar de slokdarm. Als de opening in het middenrif te groot is, wordt de natuurlijke hoekstand verstoord en kan er maaginhoud teruglopen in de slokdarm. Dit komt meestal voor als iemand ligt of voorover buigt.

Maagzuur

De maag speelt een zeer belangrijke rol bij de vertering van ons voedsel, nodig om te kunnen functioneren. In de maag wordt het voedsel kleingemaakt, zodat het in kleine stukjes richting de darmen gaat. Hier worden de voedingsstoffen vervolgens weer gefilterd om zo aan het bloed en de cellen te kunnen worden afgegeven. Om die kleine stukjes mogelijk te maken en om schadelijke bacteriën, meegekomen met het voedsel, te doden, wordt er in het bovenste gedeelte van de maag maagsap toegevoegd. Per 24 uur wordt er door speciale kliertjes ongeveer anderhalve liter maagsap geproduceerd. Deze productie begint zodra we iets eten, maar ook als we alleen eten zien of ruiken.

Maagsap bestaat uit verschillende stoffen, waarvan zoutzuur, slijm en spijsverteringsenzymen de belangrijkste zijn. Het zoutzuur is een erg sterk en zeer agressief zuur, dat zelfs heel gemakkelijk dwars door papier kan branden. De binnenkant van de maag is dan ook bekleed met een dikke slijmlaag om zo te voorkomen dat maagzuur de eigen maag aantast. Dit zoutzuur zorgt ervoor dat het voedsel toegankelijk wordt voor de spijsverteringsenzymen, zodat de vertering een vervolg kan krijgen.

Stroomt nu door een verandering in de hoek van Lis, de zure maaginhoud terug naar de slokdarm, dan geeft dit vervelende klachten, zoals:

Een zeurende of brandende pijn achter het borstbeen.
Zure oprispingen.
Irritatie of ontsteking van de slokdarm.
Heesheid en/of hoesten.

Wat kun je doen?

Heel soms is het bij zeer ernstige klachten verstandig om te opereren, waarbij het maaggedeelte dat zich in de borstholte bevindt, wordt teruggebracht in de buikholte, maar meestal wordt een veel meer terughoudende behandeling voorgesteld:

Afvallen, in geval van overgewicht. Te veel gewicht zorgt voor een hogere druk op de buik.
Stoppen met roken.
Matigen met alcohol.
Het hoofdeinde van het bed wat hoger zetten.
Opletten met vet/gekruid voedsel, cafeïne, chocola en koolzuur.
Het voorschrijven van maagzuurremmers.

Maagzuurremmers zijn dan onder meer medicijnen die vallen onder de noemer van de anticida, zoals Rennie^®, Maalox^® en Gaviscon^®. Deze medicijnen neutraliseren het maagzuur en werken zeer snel, binnen vijf minuten. Hun effect is helaas ook maar van korte duur, ze zijn in minder dan een uur uitgewerkt.

Andere maagzuurremmers zijn de zogenoemde histamine 2 receptor antagonisten (H2RA), zoals Zantac^®. Zijn verminderen het afscheiden van zuur door cellen te blokkeren die maagzuur aanmaken. Aangezien de maag went aan deze medicijnen, zijn ze niet geschikt voor langdurig gebruik.

Vaak worden dan ook PPI’s; proton pomp inhibitors, voorgeschreven. Medicijnen die ook zonder recept te koop zijn en waarvoor door de ziektekostenverzekering over het algemeen geen vergoeding wordt gegeven. Bekende namen zijn omeprazol en pantoprazol. Zij zorgen dat de productie van maagzuur vermindert.

Enkele tips bij brandend maagzuur

Verdeel de maaltijden gelijkmatig over de dag.
Eet nooit binnen drie uur voor het slapengaan.
Ga nooit direct na het eten liggen.
Zorg voor een gezond gewicht.
Buig niet voorover, maar zak door de knieën.
Rook niet en matig met alcohol.
Ben voorzichtig met vet en gekruid voedsel en met voedsel dat de maag prikkelt, zoals vruchtensap, chocola en koolzuurhoudende dranken.
Zet het hoofdeinde van het bed vijftien centimeter hoger dan het voeteneinde, maar leg geen extra kussen onder het hoofd. Dit zorgt voor extra druk in de buik, door een grotere knik van het lichaam.

Tot slot

Heb je refluxklachten, blijf hiermee dan niet rondlopen en vraag je huisarts om advies. Heb je vragen over maagzuurremmers, neem dan contact op met je apotheker.

Cariës

Als we praten over de meest voorkomende infectieziekte wereldwijd, dan praten we niet over een griep of een verkoudheid, maar over cariës, over tandbederf. Volgens schattingen lijdt maar liefst 95 procent van de wereldbevolking aan een vorm van cariës, soms in de volksmond ook wel tandwolf genoemd. Dit betekent dus dat vrijwel alle volwassenen en heel veel kinderen behept zijn met cariës. Maar wat is het eigenlijk en waardoor wordt het veroorzaakt?

Als je last hebt van cariës dan heb je het, in het algemeen, over het hebben van gaatjes in de tanden en/of kiezen. Het tandglazuur hiervan is dan aangetast en vervolgens kapotgegaan. Dit tandglazuur bevindt zich aan de buitenkant van de tand of kies, die als volgt is opgebouwd:

De kroon: dat deel van de tand of kies dat boven het tandvlees uitsteekt. De vorm van de kroon bepaalt de functie ervan. Denk bijvoorbeeld aan de snijtanden, deze zijn scherp en beitelvormig en bedoeld om mee te bijten. Kiezen daarentegen zijn vlak en dienen om voedsel te vermalen, zodat het gemakkelijker doorgeslikt kan worden.

Het glazuur: de buitenste laag van de tand of kies, bedoeld als bescherming van de onderliggende weefsels. Glazuur is sterk gemineraliseerd en het is het hardste weefsel in ons lichaam.

Tandbeen: direct onder het glazuur ligt het tandbeen dat wat zwakker is van structuur en ook wat geliger van kleur. Dringt tandbederf via het glazuur door naar het tandbeen, dan kan dit worden aangetast.

Wortel & wortelkanaal: tanden en kiezen zitten vast in het kaakbot via een wortel. Deze wortel beslaat ongeveer twee derde van de hele tand of kies en is gemaakt van tandbeen. De wortel, met twee wortelkanalen, bevat pulpa; zacht weefsel (merg) met daarin zenuwen en bloedvaten. Als cariës met de pulpa in aanraking komt, ontstaat kiespijn.

Hoe ontstaat cariës?

Een mens is een alleseter (vlees en plantaardig). Na het eten van voedsel blijven altijd wat voedselresten achter in de mond. In combinatie met speeksel en bacteriën wordt er een laagje gevormd dat beter bekend is onder de naam van tandplak (tandplaque). Dit laagje is kleverig en vrijwel onzichtbaar. Het bevindt zich overal op en tussen de tanden en kiezen. De bacteriën in de tandplak, die graag suikerrijke voedingsmiddelen ‘eten’, produceren zuren die het tandglazuur kunnen aantasten. De zuren lossen als het ware het glazuur langzaam op, dit heet demineralisatie.

Het oplossen van het tandglazuur wordt nog niet direct cariës genoemd, maar erosie. Erosie is zichtbaar op de tand of kies, als een witte doffe plek die langzaam wat kan verkleuren. Het glazuur zal zo op deze plek steeds een beetje verzwakken, waarna het zal afbrokkelen en er een gat zal ontstaan in het tandbeen. Hierin verzamelen zich vervolgens weer bacteriën. Het tandbeen bestaat uit organisch materiaal, dat bacteriën erg smakelijk vinden en ook rechtstreeks kunnen consumeren. Uiteindelijk wordt de tand of kies op deze manier rot.

Het ontstaan van cariës is in principe pijnloos, waardoor het dan ook niet op tijd wordt opgemerkt. Pas in een later stadium ontstaan er temperatuurgevoeligheid en een stekende pijn bij het eten van zoetigheid. Uiteindelijk, als de cariës de tandzenuw bereikt, zal de pijn blijvend hevig zijn en is meestal pijnstilling noodzakelijk. Als pijnstilling niet afdoende is, zal de zenuw verwijderd moeten worden via een wortelkanaalbehandeling.

De behandeling

In principe begint de behandeling van cariës bij het voorkomen ervan, dus bij preventie, waarbij het verwijderen van tandplak noodzakelijk en een goede mondhygiëne een must is. Poetsen met een fluoride bevattende tandpasta is hierbij verstandig. Fluoride beschermt tanden tegen zuur. Het zorgt ervoor dat het glazuur tegen een wat lagere PH-waarde kan. Bestaande gaatjes moeten door een tandarts uitgeboord en gevuld worden, In Nederland gebeurt dit tegenwoordig met composiet, een vulmiddel bestaande uit kunsthars en glas of kwarts.

Tips om gaatjes te voorkomen

Poets twee keer per dag met een fluoridetandpasta
Eet zo min mogelijk suikerhoudende producten
Flos en/of rager minimaal een keer per dag
Kauw na de maaltijd minimaal twintig minuten op suikervrije kauwgom. Dit bevordert de speekselvorming en helpt, naast zuur te neutraliseren, om nieuwe mineralen aan te maken.

Tot slot

Als je vragen hebt over tandproblemen, neem dan contact op met je tandarts of met een mondhygiënist. Voor vragen over pijnstilling kun je altijd terecht bij je apotheker.

Longembolie

In maart 2023 schreven we in onze blog over trombose dat trombose anno nu een van de belangrijkste doodsoorzaken in Nederland is. Aan trombose, een bloedstolsel oftewel trombus, dat zich gevormd heeft in een bloedvat of in het hart en zo de bloedtoevoer belemmert, overlijdt momenteel één op de vier mensen. Als er een stolling van het bloed optreedt, die vervolgens losraakt en elders in het lichaam in een bloedvat de bloedtoevoer belemmert, spreken we van een trombo-embolie.

Het woord embolie, dat uit het Grieks afkomstig is, betekent letterlijk afsluiting. Komt een dergelijke embolie in de longslagaders terecht dat noemen we dit een longembolie. Dit is een ernstige complicatie met soms verstrekkende gevolgen.

Meestal is een longembolie het gevolg van een (gedeeltelijk) losgelaten stolsel uit een ader in het been of de buikholte. Deze stolsels zijn meestal ontstaan door langdurige inactiviteit, bijvoorbeeld bedlegerigheid, verlamming of een been in het gips of door langdurig zitten in een auto, bus of vliegtuig. Soms is een verandering van de bloedsamenstelling de oorzaak. Dit kan veroorzaakt worden door de anticonceptiepil of door hormoongebruik tijdens de overgang.

Raakt een stolsel los dan wordt dit meegevoerd met de bloedstroom naar het hart, waarna het in de longslagader terechtkomt. Voordat het bloed weer terugstroomt naar het hart, komt het stolsel vast te zitten in de kleinere longslagaders, waardoor het achterliggende longweefsel te weinig zuurstof krijgt. Opvallend is dat de meeste mensen met een longembolie van tevoren geen klachten hadden van een trombosebeen.

Klachten bij een longembolie

Niet altijd geeft een kleine longembolie specifieke klachten, hierdoor wordt de diagnose nog wel eens gemist. Zijn er wel klachten dan zijn de meest voorkomende:

Pijn op de borst (niet te verwarren met een hartinfarct)
Pijn tussen de schouderbladen
Pijn tijdens het ademhalen

Mensen met een longembolie hebben ook vaak last van hartkloppingen, transpireren, prikkelhoest en een bleke gelaatskleur.

Om een longembolie vast te stellen, is altijd onderzoek nodig. Zo wordt er standaard een bloedonderzoek gedaan en vaak ook een CT-scan van de longen. Wordt er daadwerkelijk een longembolie vastgesteld, dan is een snelle behandeling ervan noodzakelijk om ernstige complicaties te voorkomen. Er zal direct begonnen worden met het toedienen van zuurstof en van antistollingsmedicatie, die ervoor zorgt dat het bloed minder snel stolt. Het lost het stolsel zelf niet op; dit moet door het lichaam zelf gebeuren en dit heeft wel behoorlijk wat tijd nodig. Dit varieert van enkele weken tot zelfs enkele maanden.

Een longembolie kan een levensbedreigende aandoening zijn. Wordt de diagnose niet of niet op tijd, gesteld, dan bestaat er kans op overlijden. Daarnaast is er kans op het ontstaan van hartfalen. Dit laatste ontstaat als de bloeddruk in de longen en aan de rechterkant van het hart is verhoogd (pulmonale hypertensie). Deze verhoogde bloeddruk ontstaat als het hart door de verstopping continu harder moet pompen, wat het hart verzwakt. Hartfalen kan weer leiden tot een hartstilstand.

Een longembolie voorkomen

Het is niet altijd mogelijk om een longembolie te voorkomen, maar er zijn wel een aantal preventieve maatregelen te nemen die de kans erop verkleinen. Zo is het belangrijk om niet te roken, om gezond en gevarieerd te eten en voldoende te bewegen. Daarnaast moet langdurig stilzitten, bijvoorbeeld in een vliegtuig, auto of bus, voorkomen worden. Het is gebleken dat bij reizen die langer dan zes uur duren, de kans op trombose is verhoogd. Dit geldt met name in een vliegtuig. Tijdens een langere vliegreis blijkt de kans op trombose en dus misschien op een longembolie drie keer zo hoog als normaal. Dit is niet alleen het gevolg van het langdurig zitten, maar ook van een lagere luchtdruk in het vliegtuig zelf. Hierdoor kan het bloed minder zuurstof opnemen.

Tips om trombose te voorkomen tijdens het reizen

Draag gemakkelijke loszittende kleding
Drink veel water en beperk het gebruik van zowel koffie als alcohol
Beweeg de ledematen regelmatig en ga om het uur even staan en een stukje lopen
Span ieder kwartier even uw kuitspieren aan
Slik geen slaapmedicatie tijdens een vlucht.

Tot slot

Heb je vragen over trombose of een longembolie of ervaar je klachten die lijken op het hierboven beschreven, neem dan altijd contact op met de huisarts. Voor vragen over medicatie kun je terecht bij de apotheker.

De Bof

De bof, in het Latijn parotis epidemica, is een ziekte die wordt veroorzaakt door een virus. Dit virus, een paramyxovirus, verspreid zich via kleine druppeltjes in de lucht, die vervolgens worden ingeademd en is zeer besmettelijk. In Nederland wordt aan kinderen, via het rijksvaccinatieprogramma van de overheid, op twee momenten een vaccinatie ertegen aangeboden. Deze vaccinatie – de Bmr-prik, oftewel bof, mazelen, rode hond – wordt gegeven met veertien maanden en met negen jaar.

Sinds de invoering van de bofvaccinatie in 1987, komt de bof in Nederland nog maar weinig voor. Voor 1987 werd ongeveer 85 procent van de kinderen ermee besmet. Echter, sinds november 2023, is er een bofuitbraak gaande in gebieden met een lagere vaccinatiegraad (bron: RIVM). Deze uitbraak is vergelijkbaar met de uitbraak van mazelen (zie onze blog hierover). Ook onder studenten komt de bof de laatste tijd steeds vaker voor. Dit heeft waarschijnlijk te maken dat de bescherming tegen het virus door een vaccinatie is afgenomen, omdat het virus iets van samenstelling is veranderd.

Enkele cijfers: In maart 2023 werd in Nederland slechts 1 melding van de bof gedaan, in maart 2024 waren dit er 62. In april 2023 waren er 5 meldingen, in april 2024 45. In totaal zijn er over heel 2023 92 meldingen van de bof gedaan, in 2024 zijn dit er tot half mei al 204. Inmiddels zijn er dit jaar ook al vier kinderen met de bof in het ziekenhuis opgenomen, terwijl dit er in 2023 in slechts twee waren.

De onderstaande afbeelding van een bolletje wol is een exacte weergave van hoe het bofvirus eruit ziet.

Dikke wang

Meestal is het ziektebeloop van de bof niet heel heftig en veel kinderen krijgen na een besmetting gelukkig weinig tot geen klachten. Zijn er wel klachten, dan zijn deze meestal beperkt tot koorts, spierpijn, verkoudheidsklachten en soms ook hoofdpijn. Omdat door het bofvirus de wangspeekselklieren ontstoken raken en deze vervolgens opzwellen, ontstaat er een, voor de bof kenmerkende, dikke wang. Dit is pijnlijk, vooral bij het open- en dichtdoen van de mond en bij het eten van bepaalde (zure) producten. Ook ontstaat er vaak oorpijn.

In een aantal gevallen verloopt de bof hevig. Er kan dan een blijvende doofheid optreden en de zaadballen of eierstokken kunnen ontstoken raken, wat soms tot onvruchtbaarheid leidt. Soms slaat de ontsteking over op de hersenen of het hersenvlies, maar dit komt gelukkig maar bij minder dan 1 procent van de patiënten voor. Meestal is er dan sprake van een hele jonge patiënt en gelukkig loopt het bijna altijd goed af.

De incubatietijd (de tijd die zit tussen de tijd van besmetting en het daadwerkelijk ziek worden) is bij de bof ongeveer drie weken. Maar al even – tot een dag of vijf - voordat een dikke wang ontstaat, kan een besmetting al worden doorgegeven. Iemand blijft vervolgens, na het zichtbaar worden, nog zo’n negen dagen besmettelijk.

De bof en volwassenen

Niet alleen kinderen kunnen de bof krijgen, ook volwassenen die niet zijn ingeënt, zijn vatbaar voor een besmetting. Meestal verloopt ook bij hen de ziekte mild en verdwijnen de klachten na één of twee weken vanzelf. Soms kan de ontsteking zich echter uitbreiden en optreden in de hersenen, het hersenvlies, de alvleesklier of in de schildklier. Ook kunnen zaadballen of eileiders ontstoken raken. In een aantal gevallen is opname in het ziekenhuis noodzakelijk.

Omdat de bof veroorzaakt wordt door een virus, zijn er geen medicijnen die de ziekte kunnen genezen. De bof moet vanzelf weer overgaan, met behulp van het eigen afweersysteem. Om de pijnklachten te verminderen, kan paracetamol gegeven worden. Verder is het raadzaam om geen zure voedingsmiddelen, zoals sinaasappelsap of augurken, te eten of te drinken. Het zuur in deze producten zorgt er namelijk voor dat de speekselklieren harder gaan werken en dit is vaak erg pijnlijk. Het is wel verstandig om voldoende water per dag te drinken (minimaal twee liter).

Het is belangrijk om te allen tijde de omgeving te informeren of een besmetting met het bofvirus. De kans is groot dat de besmetting zich snel verspreidt, zeker op plaatsen waar veel mensen bij elkaar komen, zoals op school of kinderdagverblijf, maar ook op festivals. In principe wordt een bofbesmetting ook altijd gemeld bij het RIVM, zodat de besmettingen gemonitord kunnen worden.

Tot slot

Heb je vragen over de bof of over het Rijksvaccinatieprogramma van de overheid, neem dan contact op met de huisarts of de GGD. Heb je vragen over pijnmedicatie, stel deze dan aan de apotheker.

Een ontsteking van de alvleesklier – pancreatitis

Linksachter boven in de buik, net voor de wervelkolom, ligt onze alvleesklier, in medische termen de pancreas. De naam pancreas is Latijn, maar komt oorspronkelijk uit het Grieks; pan = alles en kreas = vlees. Het is een orgaan dat met vijftien centimeter lengte en een dikte tussen de één en drie centimeter, een behoorlijke ruimte inneemt. Een alvleesklier weegt ongeveer honderd gram.

De alvleesklier heeft een zeer belangrijke functie. Naast dat hij helpt bij onze spijsvertering, worden er in de alvleesklier ook hormonen (insuline) aangemaakt die onze bloedsuiker regelen. Speciale klieren – exocriene klieren genoemd – produceren iedere dag tussen de 1,5 en 3 liter alvleeskliersap. In dit sap zitten bicarbonaat, dat nodig is voor het neutraliseren van het maagzuur, en enzymen die helpen bij het verteren van suikers, eiwitten en vetten.

Via een ‘afvoergang’ druppelt het sap rechtstreeks in de twaalfvingerige darm (het duodenum) die zich tussen de maag en de dunne darm bevindt. Deze twaalfvingerige darm heeft zijn naam te danken aan zijn lengte: 20 tot 25 centimeter, wat vroeger 12 vingerbreedtes was, een maat die lange tijd in de chirurgie gehanteerd werd.

In deze twaalfvingerige darm wordt, met behulp van het bicarbonaat uit het alvleeskliersap, de zure maaginhoud geneutraliseerd, zodat het de dunne en dikke darm niet beschadigt. Ook worden hier de spijsverteringsenzymen pas actief. Dit is om te voorkomen dat de eigen enzymen de alvleesklier zelf afbreken. De enzymen bestaan uit eiwitsplitsers, vetsplitsers en koolhydraatsplitsers.

Bloedsuiker

Naast exocriene klieren, zitten er in de alvleesklier ook endocriene klieren die de eilandjes van Langerhans worden genoemd. Deze eilandjes produceren insuline (insula betekent eiland) en glucagon, die rechtstreeks aan het bloed worden afgegeven. Dit gebeurt om ervoor te zorgen dat de bloedsuikerspiegel op peil blijft. Als de bloedsuikerspiegel daalt, gaat de alvleesklier glucagon afscheiden, waarna de lever opgeslagen glycogeen omzet in glucose om de bloedsuikerspiegel weer te laten stijgen. Stijgt de bloedsuikerspiegel door het eten van koolhydraten dan wordt de insulineproductie geactiveerd en wordt glucose aangemaakt, nodig voor de stofwisseling.

Net als andere organen kan ook de alvleesklier gaan ontsteken. We onderscheiden twee verschillende soorten ontstekingen: een acute en een chronische alvleesklierontsteking (pancreatitis).

Acute pancreatitis

We schreven hierboven dat de enzymen gemaakt in de alvleesklier die nodig zijn voor de stofwisseling, pas actief worden in de twaalfvingerige darm. Dit om te voorkomen dat ze de alvleesklier zelf afbreken. Soms gaat er echter wat mis in dit proces en worden de enzymen al actief in de alvleesklier. Dan wordt het eigen weefsel langzaam ‘opgegeten’ wat een ontsteking tot gevolg heeft. Er zijn hiervoor verschillende oorzaken aanwijsbaar:

Galstenen - deze kunnen de afvoergang verstoppen, zodat het alvleeskliersap niet uit de alvleesklier kan weglopen;
Roken - door roken kan er een zuurstoftekort in de alvleesklier ontstaan;
Alcohol – langdurig dagelijks drinken van alcohol verhoogt de kans op een ontsteking;
Een virusinfectie, zoals de bof;
Een stofwisselingsziekte;
Als bijwerking van bepaalde medicijnen.

De klachten die horen bij een acute alvleesklierontsteking zijn: een acute zeer hevige pijn in de bovenbuik die kan uitstralen naar de rug, de schouders en de zij. Over het algemeen heeft iemand geen zin in eten, omdat de pijn na iets eten verergert. Ook is er meestal sprake van koorts en soms ook van een versnelde ademhaling. Soms leidt een acute alvleesklierontsteking tot geelzucht, omdat de galwegen door de zwelling van de kop van de alvleesklier worden dichtgedrukt of tot niet goed functionerende nieren.

Heb je een acute alvleesklierontsteking dan is opname in het ziekenhuis noodzakelijk. Hier worden vervolgens vocht en pijnstillers toegediend. Als galstenen de oorzaak zijn van de ontsteking, dan worden deze meestal operatief verwijderd en soms gebeurt dit dan in combinatie met de galblaas.

Chronische pancreatitis

Bij een chronische alvleesklierontsteking houdt een ontsteking langdurig aan of komt regelmatig terug. Hierdoor zal uiteindelijk blijvende schade aan de alvleesklier ontstaan. Meestal uit een chronische ontsteking zich in pijn en in spijsverteringsproblemen, zoals een vettige ontlasting of suikerziekte en gewichtsverlies. Medicijnen die alvleesklierenzymen aanvullen, zullen worden toegediend en vaak is pijnbestrijding noodzakelijk. In enkele gevallen wordt de alvleesklier (deels) verwijderd.

Een ontsteking van de alvleesklier is een ernstige aandoening die veel zorg en aandacht vraagt tijdens de behandeling ervan.

Tot slot

Heb je vragen over een alvleesklierontsteking of over het spijsverteringsstelsel in het algemeen, stel deze dan aan een arts. Voor informatie over medicijnen, bijvoorbeeld met betrekking tot pijnverlichting, kun je terecht bij de apotheker.

Schildklierziekten; van hypothyreoïdie tot thyroïditis

De schildklier – de glandula thyroïdea ofwel het thyroïd – is een klier in de vorm van een vlinder die je vindt aan de voorzijde van de hals, waar hij tegen de luchtpijp aanligt. Het is een relatief klein orgaan, maar wel eentje met een grote impact wat betreft het functioneren van het lichaam. Het reguleert de stofwisseling en speelt een cruciale rol bij diverse belangrijke lichaamsfuncties, waaronder de temperatuurregeling. Als de schildklier niet goed functioneert, kunnen verschillende aandoeningen optreden, variërend van een trage of te snelle stofwisseling tot auto-immuunziekten. Hoe werkt de schildklier eigenlijk en welke aandoeningen kunnen optreden als er problemen zijn met de werking ervan?

In de schildklier worden, via de aansturing vanuit de hersenen door zowel de hypothalamus als de hypofyse, drie verschillende hormonen aangemaakt waarvan thyroxine, ook T4 genoemd en tri-joodthyronine, T3 de belangrijkste zijn. Het derde hormoon is calcitonine dat ervoor zorgt dat er niet te veel kalk uit botten in het bloed terecht komt. Dit hormoon wordt voornamelijk gemaakt in de bijschildklieren. Schildklierhormoon kan alleen worden aangemaakt als het lichaam voldoende jodium en het aminozuur tyrosine binnenkrijgt. Beide stoffen halen we uit voedingsmiddelen. Jodium zit in brood, melk, vis en eieren en thyrosine in onder meer melkproducten, vlees, vis en peulvruchten.

Het schildklierhormoon dat wordt aangemaakt, wordt vervolgens opgeslagen in blaasjes (follikels) die zich in de schildklier bevinden. Het wordt vervolgens afgegeven aan het bloed, volgens het systeem van negatieve feedback en zo naar de verschillende organen vervoerd. Negatieve feedback werkt als volgt: wordt er te weinig hormoon in het bloed waargenomen, dan wordt er hormoon afgegeven. Wordt dit te veel dan stopt de afgifte weer.

Er zijn een aantal aandoeningen van de schildklier die veel impact hebben op het dagelijks functioneren. We benoemen hier de meest voorkomende.

Hypothyreoïdie

Als eerste is dat hypothyreoïdie, een aandoening waarbij de schildklier onvoldoende schildklierhormonen produceert. Het wordt ook een te traag werkende schildklier genoemd De symptomen van een te trage schildklier zijn verschillend. Zo kan er vermoeidheid optreden, maar ook gewichtstoename, niet goed tegen kou kunnen, constipatie, depressie en haaruitval komen vaak voor. De meest voorkomende oorzaak van hypothyreoïdie is Hashimoto’s thyroïditis. Dit is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem de schildklier aanvalt en beschadigt.

Hyperthyreoïdie

Daarnaast is er hyperthyreoïdie, een te snel werkende schildklier. Bij deze aandoening produceert de schildklier te veel schildklierhormonen. Dit kan leiden tot symptomen, zoals gewichtsverlies, nervositeit, niet goed tegen warmte kunnen, hartkloppingen, zweten en trillingen. De meest voorkomende oorzaak van hyperthyreoïdie is de ziekte van Graves, een auto-immuunziekte waarbij antilichamen de schildklier stimuleren om te veel hormonen te produceren.

Thyroïditis

Thyroïditis is een ontsteking van de schildklier die verschillende oorzaken kan hebben, waaronder een virusinfectie, een auto-immuunziekte of een ontsteking na een bevalling. Thyroïditis kan leiden tot tijdelijke hyperthyreoïdie als gevolg van het vrijkomen van schildklierhormonen uit ontstoken cellen, gevolgd door een periode van hypothyreoïdie wanneer de schildklier uitgeput raakt en niet genoeg hormonen meer kan produceren.

Schildkliernodules

Schildkliernodules zijn knobbeltjes in de schildklier die kunnen worden opgespoord tijdens een lichamelijk onderzoek of beeldvormende tests, zoals bij een echografie van de schildklier. De meeste schildkliernodules zijn goedaardig, maar een klein percentage kan kwaadaardig zijn. Het is belangrijk om schildkliernodules te onderzoeken om de aard ervan vast te stellen en indien nodig behandeling in te stellen. Een bekende knobbel is struma.

Schildklierkanker

Hoewel het relatief zeldzaam is, kan zich ook kanker ontwikkelen in de schildklier. De meeste schildklierkankers hebben een uitstekende prognose, vooral wanneer ze vroeg worden ontdekt en behandeld. De behandeling kan chirurgie omvatten, gevolgd door radioactieve jodiumtherapie of schildklierhormoonsuppletie (vervanging).

Congenitale hypothyreoïdie

Sommige baby's worden geboren met een schildklieraandoening, wat kan leiden tot een vertraagde mentale en fysieke ontwikkeling, als het niet vroeg wordt behandeld. Congenitale hypothyreoïdie wordt opgespoord met behulp van de hielprik en kan effectief worden behandeld met schildklierhormoonsuppletie.

Subacute granulomateuze thyroïditis

Subcutane granulomateuze thyroïditis staat ook bekend als De Quervain's thyroïditis, een ontsteking van de schildklier die vaak volgt op een virale infectie. Het kan gepaard gaan met pijn en zwelling van de schildklier, evenals tijdelijke hyperthyreoïdie gevolgd door hypothyreoïdie. De meeste gevallen lossen vanzelf op, maar soms is behandeling nodig om symptomen te verlichten.

Postpartum thyroïditis

Sommige vrouwen ervaren na de bevalling een tijdelijke ontsteking van de schildklier, die kan leiden tot hyperthyreoïdie gevolgd door hypothyreoïdie. Hoewel de exacte oorzaak niet volledig bekend is, wordt gedacht dat auto-immuunmechanismen een rol spelen. In de meeste gevallen ontstaat er geen blijvende schade aan de schildklier.

De behandeling van een schildklierziekte

Bij een tekort aan schildklierhormonen, wordt meestal medicatie voorgeschreven die het tekort aanvult. Bij een teveel aan schildklierhormoon wordt medicatie gebruikt die dit juist afremt. Bij beide therapieën wordt de medicatie langzaam opgevoerd, net zolang tot de klachten verdwijnen.

Zijn er schildklierknobbels dan kan een therapie met de mooie naam radiofrequente ablatie worden ingezet. Hierbij wordt een naald in de knobbel(s) gebracht die vervolgens verhit wordt. Hierdoor verschrompelt de knobbel langzaam.

In een aantal gevallen wordt een schildklier (deels) operatief verwijderd. Dit gebeurt als de schildklier zo groot is dat hij bijvoorbeeld tegen de luchtpijp drukt, maar ook bij kwaadaardige aandoeningen. Na een operatie volgt meestal nog een behandeling met radioactief jodium.

Heb je problemen die misschien te maken hebben met je schildklier, blijf hier dan niet mee rondlopen, maar maak een afspraak bij de huisarts. Deze kan je doorverwijzen naar een internist of endocrinoloog. Heb je vragen over medicatie, stel deze dan aan je apotheker.

Gonorroe

Afgelopen weken was het regelmatig te lezen in de verschillende media; de grote toename van besmettingen met de soa gonorroe. In 2023 werd maar liefst 13.800 keer de diagnose gonorroe gesteld en dit is een toename van het aantal, ten opzichte van 2022, met maar liefst 31 procent. Belangrijk hierbij is om te vermelden dat het hier gaat om vastgestelde diagnoses, gesteld bij mensen die zich hebben laten testen. Naar alle waarschijnlijkheid zijn er dan ok meer gevallen van gonorroe in ons land, waarvan het bestaan niet geregistreerd is. Dit kan omdat niet iedereen die besmet is met gonorroe hiervan ook klachten ondervindt.

Tekst gaat verder onder de video

Opvallend aan de mensen die met gonorroe gediagnostiseerd worden, is dat dit steeds meer vrouwen en heteroseksuele mannen onder de 25 betreft. In de meeste gevallen zijn zij hoog opgeleid en hebben geen migratieachtergrond. Het percentage vrouwen met gonorroe bleek in 2023 zelfs met 78 procent gestegen ten opzichte van 2022 (2598 – 1458). Lange tijd kwam gonorroe met name voor in homoseksuele kringen.

Gonokok

Gonorroe valt onder de seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) en wordt veroorzaakt door een bacterie: de Neisseria gonorrhoeae, een zogenoemde gonokok. Deze bacterie werd in 1879 ontdekt door Albert Neisser, die er deels zijn naam aan gaf. Gonorrhoea, Latijns voor onwillekeurige lozing van sperma, komt oorspronkelijk weer uit het Grieks, waar het woord zaadlozing betekent (gonos = zaad en rhoe = vloed). Men dacht oorspronkelijk dat de pussige afscheiding, veroorzaakt door gonorroe, sperma was.

In de volksmond werd en wordt het nog steeds, een druiper genoemd. Twintig jaar na de ontdekking door Neisser kwam er een medicijn beschikbaar; een bactericide, oftewel een bacteriedoder, onder de naam protargol. Later werd ontdekt dat penicilline effectiever was en werd dit voorgeschreven bij een besmetting.

Verschijnselen

De bacterie, die zich graag nestelt in de slijmvliezen van de vagina, urinebuis, anus en keel, leidt op deze plekken ook meestal tot een infectie. In een aantal gevallen leidt het bij mannen tot een ontsteking van de bijballen of de prostaat en bij vrouwen tot ontstekingen aan de baarmoederhals of de eileiders wat verminderde vruchtbaarheid en een buitenbaarmoederlijke zwangerschap kan veroorzaken. Af en toe veroorzaakt gonorroe bloedvergiftiging (sepsis) of een hersenvliesontsteking.

Is een vrouw zwanger en krijgt ze gonorroe, dan kan een baarmoederontsteking het gevolg zijn. Ook is er een groot risico op vroeggeboorte. De baby kan tijdens de bevalling besmet worden, wat in de meeste gevallen leidt tot een oogontsteking en soms blindheid.

Een besmetting met de gonorroebacterie is meestal het gevolg van onveilige seks (lees seks zonder condoom en/of beflapje), maar je kunt een besmetting ook oplopen via de handen en via seksspeeltjes. Gonorroe is erg besmettelijk en heel gemakkelijk overdraagbaar. De incubatietijd is maar heel kort: er ontstaan al klachten na drie tot vijf dagen na een besmetting.

Behandeling

Gonorroe is gelukkig op dit moment nog wel goed behandelbaar met antibiotica. Tegenwoordig wordt hiervoor één injectie gegeven met het middel ceftriaxon, een breedspectrumantibioticum dat behoort tot de cefalosporines, en dat ingezet kan worden tegen veel verschillende bacteriesoorten. Zeven dagen na het toedienen van de injectie is iemand niet meer besmettelijk. Helaas blijkt inmiddels dat er ook antibioticaresistente gonokokken in opmars zijn, waardoor behandelen in de nabije toekomst steeds lastiger zal worden.

Het is belangrijk om, als iemand de diagnose gonorroe heeft gekregen, alle sekspartners, gehad in de vier tot zes weken voorafgaand aan de besmetting, hiervan op de hoogte te stellen. Dit zodat ook zij zich kunnen laten testen. Hiermee kan een verdere verspreiding van de bacterie voorkomen worden. Als iemand dit vervelend vindt om te doen, dan kan dit ook anoniem via partnerwaarschuwing.nl. Hiervoor is wel een inlogcode nodig, die verkregen kan worden via de huisarts, GGD, of soa-poli.

Helaas ben je na een doorgemaakte gonorroe-infectie niet immuun voor de bacterie. Je kunt het dan ook meerdere keren oplopen. Het blijft zaak om altijd veilige seks te hebben als jij, of je eventuele partner, met meerdere mensen seks hebt.

Tot slot

Wil je meer informatie over gonorroe of een andere soa, dan kun je hierover contact opnemen met je huisarts of met de GGD. Voor informatie over medicijnen, kun je altijd terecht bij je apotheker.

Medicijn zonder hormonen vermindert de hevigheid van opvliegers tijdens de menopauze

We schreven er al eerder over in onze blog ‘De overgang de aankondiging van een eind of een nieuw begin’: bijna 80% van de vrouwen in de overgang ervaart vervelende vasomotore klachten, beter bekend als opvliegers en nachtelijk zweten, ofwel overgangsklachten. Deze klachten worden door de meeste vrouwen als hinderlijk en beperkend omschreven. Voor een derde van de vrouwen is dit zelfs zo erg dat er om een behandeling van de symptomen gevraagd wordt.

Tekst gaat verder onder de video.

Onderzoek heeft al langer geleden uitgewezen dat overgangsklachten gemiddeld zo’n zeven jaar aanhouden en soms zelfs wel tien jaar duren. Vrouwen die al vroeg in de overgang last krijgen van opvliegers, blijken er ook nog eens het langst last van te houden. Uiteindelijk, maar dit kan dus lang duren, gaan de klachten vanzelf over.

Oestrogeen

Die opvliegers en dat nachtelijk zweten ontstaan door een tekort aan het vrouwelijk hormoon oestrogeen. Dit hormoon, dat door follikels in de eierstokken wordt geproduceerd, zorgt in de menstruatiecyclus voor de eirijping. Deze follikels die allemaal al aanwezig zijn vanaf de geboorte, raken rond het vijftigste jaar op, waarna ook de oestrogeenproductie stopt. Wil je meer weten over eirijping en de menstruatiecyclus, lees dan de blog: ‘De wetenschap en de symptomen van de menstruatiecyclus’. De oestrogeenproductie stopt niet van de een op de andere dag, maar de afgifte wordt als het ware steeds onregelmatiger. Een vervelend fenomeen want ons lichaam vaart wel bij een constante hoeveelheid van dit hormoon. Het zorgt niet alleen voor de mogelijkheid om kinderen te krijgen, maar ook voor een goede doorbloeding van onze vaten, voor een normale stofwisseling en stevige botten.

Naast het feit dat een tekort aan oestrogeen dus zorgt voor een mindere doorbloeding, waardoor rimpels, maar ook hart- en vaatziekten kunnen ontstaan, ontregelt het het temperatuurcentrum in hypofyse in de hersenen. Vanuit dit centrum wordt de temperatuur in ons lichaam min of meer constant gehouden. Door een plotselinge onverwachte oestrogeenstoot verwijden ineens de bloedvaten, gaat de hartslag omhoog en versnelt de ademhaling. Hierop onderneemt de hypofyse direct actie door de inwerkingtreding van een afkoelmechanisme. Dit gebeurt op onvoorspelbare momenten, maar ook bij stress en opwinding. Zo’n vasomotore aanval duurt meestal maar kort, maximaal een paar minuten, dan heeft de hypofyse door dat het afkoelmechanisme geen nut heeft. Er ontstaat nu tijdelijk een tegenovergesteld effect. Je wordt rillerig en moe.

Fezolinetant

Om het oestrogenenniveau op een contant peil te houden, kunnen medicijnen gegeven worden met daarin oestrogeen, ofwel hormonale substitutietherapie (HST). Helaas hebben deze medicijnen niet alleen positieve effecten, maar ze blijken voor een aantal vrouwen schadelijk voor de gezondheid op lange termijn. Zo neemt het risico op borstkanker toe en ook de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten.

Inmiddels is een medicijn op de markt genaamd Veoza, met de werkzame stof fezolinetant (een neurokinine). Veoza is niet-hormonaal en kan daardoor worden toegdiend aan vrouwen die last hebben van opvliegers en nachtzweten, maar voor wie HST niet geschikt is. De resultaten van Veoza waren tijdens de testfase al zeer positief. Onder een flinke groep vrouwen, allen behept met flinke vasomotore klachten, werd bij meer dan 80% een afname van meer dan 50% van de klachten genoteerd. Sommigen gaven aan lichte bijwerkingen te ervaren, zoals hoofdpijn, misselijkheid en diarree, maar over het algemeen was men zeer tevreden. Bespreek met uw arts of Veoza voor uw vasomotore klachten een oplossing kan zijn.

Zwanger worden en Ozempic

Een jaar geleden, in april 2023, besteedden we in één van onze blogs uitgebreid aandacht aan afvallen met onder andere het medicijn Ozempic. Dit medicijn, wat per injectie gegeven wordt, is oorspronkelijk bedoeld als medicijn dat voorgeschreven wordt aan mensen met diabetes type 2, ook ouderdomssuiker genoemd.

Tekst gaat verder onder de video

In Ozempic zit de werkbare stof semaglutide die behoort tot de incretine-achtigen. Incretines zijn hormonen die zich van nature in onze darmen bevinden en die, als we eten, de alvleesklier stimuleren tot het afgeven van insuline. Insuline regelt dan weer de glucosestofwisseling en zorgt ervoor dat de koolhydraten die we via onze voeding binnenkrijgen, worden omgezet in brandstof (energie) voor onze cellen en spieren, zodat we kunnen functioneren.

Een verrassend bijeffect

Ozempic zorgt voor onder andere een voldaan gevoel, waardoor je minder gaat eten en dus uiteindelijk afvalt. Nu blijkt dat Ozempic en toch wel verrassend bijeffect kan hebben; een aantal vrouwen dat Ozempic gebruikt – of een variant ervan, zoals Saxenda – geeft aan zwanger te zijn geworden. Men denkt dat het gewichtsverlies dat optreedt tijdens het gebruik, de kans op een zwangerschap aanzienlijk vergroot en dat is ook wel verklaarbaar.

Vrouwen met een aanzienlijk overgewicht van 35> BMI (Body Mass Index) – obesitas genoemd – zijn vaak verminderd vruchtbaar. Dit komt door een hormoonbalans die verstoord is, door een teveel aan zowel oestrogeen als testosteron. Veel obese vrouwen hebben een onregelmatige cyclus en sommigen hebben zelfs helemaal geen eisprong. Door af te vallen, kan de verstoorde hormoonbalans zich herstellen, waardoor er een normale cyclus ontstaat en zwangerschapskansen dus toenemen.

Diarree en braken

Daarnaast is het inmiddels bekend geworden dat Ozempic ervoor kan zorgen dat een anticonceptiepil minder effectief is. Niet door het medicijn zelf, maar door enkele van de bijwerkingen, namelijk diarree en braken. Hierdoor wordt de pil niet goed opgenomen in het lichaam en verliest het zijn werking. Natuurlijk krijgen lang niet alle vrouwen last van deze specifieke bijwerkingen, maar het zijn er in verhouding wel veel (meer dan tien procent). Het is dan ook altijd verstandig om tijdens het gebruik van Ozempic te kiezen voor een andere vorm van anticonceptie dan alleen de pil, zoals een spiraaltje of condooms.

Zwanger worden in combinatie met Ozempic wordt sowieso sterk ontraden. Het middel geeft namelijk een verhoogd risico op een miskraam en ook op geboorteafwijkingen.

Nog even dit

In onze vorige blog gaven we ook een belangrijke waarschuwing ten aanzien van het gebruik van injecties om af te vallen, die we hier met nadruk nog een keertje herhalen. Ozempic en ook de varianten als Saxenda en Victoza, zijn in Nederland alleen op doktersrecept verkrijgbaar en mogen alleen gebruikt worden onder supervisie van een arts. En dit is niet voor niets, het medicijn is beslist geen paracetamol en kan dus ernstige bijwerkingen hebben. Op het internet is het mogelijk om toch zonder recept aan dit medicijn te komen. Doe dit nooit! Medicijnen die niet volgens officiële kanalen, zoals medicijnen.nl, worden aangeboden zijn vaak nep, vervuild of bevatten een foute dosering. Naast dat het over het algemeen veel geld kost om de medicijnen te kopen, leg je je gezondheid hiermee in de waagschaal.

Tot slot

Heb je vragen over afvallen met behulp van Ozempic, over bijwerkingen en over een risico op of tijdens een zwangerschap, neem dan contact op met je arts en/of apotheker.

De MRSA-bacterie

MRSA, meticilline resistente staphylococcus aureus, ook ziekenhuisbacterie genoemd, is een bacterie die ongevoelig is voor een behandeling met antibiotica. In de naam MRSA komt specifiek het antibioticum meticilline voor, maar inmiddels is al jaren geleden duidelijk geworden dat deze stafylokok ongevoelig is voor veel meer soorten antibiotica dan alleen de meticilline-gerelateerde. Een infectie veroorzaakt door MRSA is erg lastig om te behandelen. De MRSA-bacterie valt dan ook in de categorie van de bijzonder resistente micro-organismen (BRMO).

Het is mogelijk de bacterie bij je te dragen, zonder dat je hier iets van merkt en dus ook zonder dat je er ziek van wordt. Je bent er dan alleen drager van en dat heeft voor je lichaam, als je verder gewoon gezond bent, dan ook geen gevolgen. Echter ben je wel ziek of verzwakt, dan kunnen er wel klachten optreden. Je kunt dan bijvoorbeeld een wondinfectie krijgen of een blaasontsteking of longontsteking. Ben je opgenomen in het ziekenhuis en drager van de MRSA-bacterie dan kun je deze overdragen op andere patiënten die hier op hun beurt ziek van kunnen worden.

Antibiotica

Een infectie die veroorzaakt wordt door een bacterie, kan in principe worden bestreden met antibiotica. Een antibioticum is een medicijn dat oorspronkelijk gemaakt is van bacteriën of schimmels, maar dat tegenwoordig ook synthetisch gemaakt wordt. Er bestaan heel veel verschillende soorten antibiotica die ingezet kunnen worden. Penicilline was het eerste bekende antibioticum. Het werd in 1928 per toeval ontdekt door de Britse arts Alexander Flemming, die eigenlijk naar iets anders op zoek was. Er bestaan twee soorten antibiotica; de bactericiden – de bacteriedodende – en de bacteriostatische – de bacterieremmende. De laatste voorkomt dat een bacterie zich deelt, waardoor de populatie uitsterft.

In het geval van de MRSA-bacterie is deze bacterie resistent (ongevoelig) geworden voor antibiotica. Dit is ontstaan door langdurig gebruik van dezelfde typen antibiotica, waartegen de bacterie zich als het ware is gaan beschermen. Hij is van structuur veranderd, zodat een antibioticum niet meer werkt. Resistentie ontstaat niet alleen door veelvuldig gebruik, maar ook door verkeerd gebruik van antibiotica. Dit kan bijvoorbeeld komen door antibiotica te slikken terwijl dit niet nodig is, maar ook door het voortijdig stoppen van een kuur. Als een antibioticakuur niet volledig wordt afgemaakt, dan kunnen er bacteriën overleven die zich vervolgens op een iets andere manier gaan vermenigvuldigen, waardoor ze een volgende keer immuun zijn voor het antibioticum.

Even terug naar de MRSA-bacterie, want waarom staat juist deze bacterie zo in de belangstelling? MRSA is een bacterie die, omdat hij resistent is, lastig te behandelen is. Heb je MRSA en ben je ziek, dan levert dit vaak problemen op. Met name in ziekenhuizen en verpleegtehuizen waar mensen over het algemeen erg kwetsbaar zijn. Iemand die de MRSA-bacterie bij zich draagt kan heel eenvoudig andere mensen besmetten.

Een MRSA-besmetting

Besmetting vindt met name plaats via huidcontact, maar soms ook via huidschilfers in de lucht die worden ingeademd. De bacterie kan ook op mensen worden overgedragen door verschillende diersoorten. Met name door varkens, vleeskalveren en vleeskuikens. In Nederland, maar dit geldt beslist niet voor heel veel andere landen, probeert men de verspreiding van MRSA in de gezondheidszorg tegen te gaan. Word je, om wat voor reden dan ook, opgenomen in een Nederlands ziekenhuis dan zullen je altijd een aantal standaard vragen worden gesteld:

Ben je kort voor opname in het buitenland in een ziekenhuis geweest?
Kom je in contact of ben je dit onlangs geweest met bedrijfsmatig gehouden levende varkens, vleeskalveren en/of vleeskuikens?
Ben je woonachtig op een bedrijf waar deze dieren gehouden worden?

Is het antwoord op één of meer vragen een ja, dan zal er een MRSA-test worden gedaan om te kijken of de MRSA-bacterie aanwezig is. Is dit het geval dan zullen, tijdens een opname in het ziekenhuis, speciale maatregelen worden genomen. Welke dit zijn, is afhankelijk van de soort MRSA-bacterie. De maatregelen voor een vee-gerelateerde MRSA zijn minder streng dan wanneer een besmetting is opgelopen in een buitenlands ziekenhuis. Bij deze laatste wordt iemand geïsoleerd verpleegd en dragen de ziekenhuismedewerkers, naast een schort en handschoenen, ook een masker en een mutsje. Bezoek moet bij vertrek de handen goed desinfecteren.

Word je na het bekend worden van de MRSA-besmetting behandeld door bijvoorbeeld een fysiotherapeut of een wijkverpleegkundige, dan is het belangrijk te melden dat je MRSA-positief bent, zodat ook zij gepaste maatregelen kunnen nemen.

Heb je vragen over MRSA, stel deze dan aan je huisarts. Voor vragen over antibiotica kun je terecht bij de apotheker.

Kinkhoest en de 22 wekenprik

Kinkhoest (pertussis) is een ziekte die veroorzaakt wordt door een bacterie: de Bordetella pertussis. Deze aandoening, waarbij een opvallende blaffende hoest één van de kenmerken is, is erg gevaarlijk voor met name baby’s. Door het langdurig stevig hoesten, raakt een baby al snel uitgeput, waardoor hij of zij nog maar nauwelijks, of helemaal niet meer, drinkt. Ook zorgt het vele hoesten ervoor dat er een zuurstoftekort ontstaat, dat weer kan leiden tot hersenbeschadiging.

In enkele gevallen komt kinkhoest voor zonder het kenmerkende hoesten, maar met het regelmatig stoppen met ademhalen. Het gevolg is dat een baby blauw aanloopt. Baby’s met kinkhoest komen vaak in het ziekenhuis terecht. Gemiddeld worden er per jaar zo’n 170 opgenomen. In een enkel geval komt een baby te overlijden aan kinkhoest.

Kinkhoest is erg besmettelijk en wordt overgedragen door het inademen van kleine druppeltjes met daarin de bacterie. Het besmettelijk zijn duurt ongeveer drie weken, nadat de eerste hoestbuien zijn opgetreden. Het hoesten zelf kan vervolgens maanden aanhouden. Al sinds 1954, nog voordat het Rijksvaccinatieprogramma van start is gegaan, wordt er ingeënt tegen kinkhoest. Voor die tijd stierven er per jaar zo’n 200 baby’s aan kinkhoest in Nederland. Toch is kinkhoest, ondanks dat de enting ertegen standaard in het Rijksvaccinatieprogramma zit, nooit helemaal uit ons land verdwenen. Dit komt omdat de kinkhoestbacterie de neiging heeft om van structuur te veranderen, waardoor het immuunsysteem in de war raakt bij de verdediging ertegen. Het vaccin wordt dan ook regelmatig aangepast.

22 wekenprik

Kinkhoest is met name gevaarlijk voor baby’s. Om pasgeboren baby’s te beschermen tegen kinkhoest wordt er tegenwoordig aan zwangere vrouwen een kinkhoestvaccinatie aangeboden. Deze prik, de 22 wekenprik die dus gegeven wordt tijdens de zwangerschap, beschermt pasgeboren via de afweerstoffen die de moeder heeft aangemaakt na de vaccinatie. Deze afweerstoffen bereiken de baby via de navelstreng en blijven een aantal maanden na de geboorte actief.

Vervolgens krijgen de baby’s drie maanden en vijf maanden na de geboorte, zelf een injectie. Het kinkhoestvaccin zit in het combinatievaccin DKTP – difterie, kinkhoest, tetanus en polio. Wil je meer informatie over de 22 wekenprik klik dan hier.

Kinkhoest kan in sommige gevallen bestreden worden met antibiotica, maar dit werkt niet altijd. De huisarts kan hier de juiste informatie over geven.

Hoe herken je kinkhoest?

Het eerste begin van kinkhoest is meestal een gewone neusverkoudheid, maar na één tot twee weken begint iemand te hoesten. Dit hoesten wordt steeds heviger en dan met name ’s nachts. Het klinkt vaak blaffend en er wordt flink wat slijm opgehoest. Vaak volgt na hoesten een piepende ademhaling en in een aantal gevallen moet iemand ook overgeven. Soms gaat kinkhoest over in een longontsteking. Mensen die gevaccineerd zijn en toch kinkhoest oplopen, hoesten vaak langere tijd.

Heb je vragen over kinkhoest, stel deze dan aan de huisarts. Heeft je kind kinkhoest, meld dit dan op het kinderdagverblijf, of op school. In overleg met de GGD kunnen dan andere ouders geïnformeerd worden.

Mazelen

De afgelopen weken was het flink in het nieuws; de uitbraak van mazelen in delen van Nederland en dan vooral in de regio Eindhoven. Mazelen is volgens het RIVM (Rijksinstituut Voor Volksgezondheid en Milieu) één van de meest besmettelijke ziekten die er op de wereld bestaan. Het is dan ook de ziekte die wereldwijd leidt tot de hoogste kindersterfte.

Mazelen (morbilli) wordt veroorzaakt door een virus. Dit mazelenvirus is zeer besmettelijk. Het wordt overgedragen via snot en speeksel omdat het virus zich als eerste nestelt in de slijmvliezen van de neus. Meestal begint de ziekte dan ook met verschijnselen die lijken op een flinke griep of stevige verkoudheid, met koorts, hoesten, een loopneus en soms ook met ontstoken ogen. Het afweersysteem van het lichaam treedt vervolgens in werking met de aanmaak van lymfocyten; speciale witte bloedlichaampjes, die op hun beurt geïnfecteerd worden door het virus. Deze geïnfecteerde lymfocyten komen in de bloedbaan terecht, waarna paarsrode vlekjes op de huid verschijnen.

De vlekjes beginnen altijd achter de oren en verspreiden zich via het gezicht uiteindelijk over het hele lichaam. Nog voor het verschijnen ervan zijn er al kleine witte vlekjes zichtbaar op het slijmvlies in de mond. Deze witte vlekjes worden vlekjes van Koplik genoemd. Het verschijnen van steeds meer vlekjes op de huid, die in elkaar overvloeien tot egale rode plekken, gaat gepaard met een tweede ronde van hoge koorts.

In de meeste gevallen geneest mazelen binnen een dag of tien, omdat het eigen immuunsysteem dan voldoende antistoffen heeft aangemaakt. Maar in een aantal gevallen wordt een kind met mazelen heel erg ziek en treden er complicaties op als een longontsteking of een hersen(vlies)ontsteking, soms met de dood tot gevolg. Ook kan een mazeleninfectie leiden tot een tekort aan bloedplaatjes en heel soms treedt een zeldzame vorm van hersenontsteking op. Deze ontsteking uit zich pas zo’n zeven jaar na een doorgemaakte mazeleninfectie en zorgt ervoor dat iemand eerst gehandicapt raakt en daarna komt te overlijden. Nadat iemand genezen is van het mazelenvirus, blijft het afweersysteem nog een aantal jaar minder actief. Hierdoor is iemand voor langere tijd vatbaarder voor infecties door andere virussen of bacteriën.

Mazelen is een ziekte die in Nederland in principe nog maar heel weinig voorkomt. Dit komt omdat de vaccinatie ertegen is opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma van de overheid en wel in het combinatievaccin BMR (bof-mazelen-rode hond) dat twee keer aan kinderen wordt aangeboden. Dit is met veertien maanden en met negen jaar. Door mee te doen met het Rijksvaccinatieprogramma, dat gratis is, worden jonge kinderen in Nederland beschermd tegen verschillende infectieziekten die door een virus of een bacterie veroorzaakt worden.

Rijksvaccinatieprogramma

Het Rijksvaccinatieprogramma bestaat sinds 1957. Vanaf dat moment werd er een vaccin gegeven tegen de ziekte polio, die daardoor in Nederland niet meer voorkomt. Vanaf 1976 wordt er gevaccineerd tegen mazelen en sinds 1987 is dit vaccin opgenomen in de BMR-vaccinatie. Mazelen komt sindsdien eigenlijk niet of nauwelijks meer voor vanwege de groepsimmuniteit die is opgebouwd. Hoe meer mensen immuun zijn, hoe kleiner de kans op verspreiding. Echter de laatste tijd komt mazelen dus toch weer in Nederland voor. Dit is het gevolg van het feit dat er minder ouders kiezen om hun kinderen te laten vaccineren. De redenen waarom deze keuze gemaakt wordt, is niet geheel duidelijk, maar is waarschijnlijk het gevolg van een toegenomen scepsis ten aanzien van vaccineren. Scepsis die is ontstaan tijdens de coronapandemie.

Dit is een zorgelijke ontwikkeling, want als door een afname van de vaccinatiegraad, groepsimmuniteit afneemt, kan een eenvoudig te voorkomen infectie met het mazelenvirus steeds vaker de kop op steken. Met name jonge baby’s zullen de besmetting oplopen, omdat zij nog niet gevaccineerd zijn en na enkele maanden de antistoffen van de moeder uit hun lichaam zijn verdwenen. Komen zij tussen zes en veertien maanden in aanraking met iemand in de omgeving die besmet is, dan kan dat ernstige gevolgen hebben.

Wat is nu precies een vaccin?

De naam vaccin is afgeleid van het Latijnse Vaccinia, de medische benaming voor koepokkenvirus. In de 18^eeeuw ontdekte men dat door mensen met een klein beetje koepokkenvirus te besmetten, ze weerstand kregen tegen het pokkenvirus. Een vaccin bestaat uit een drietal bestanddelen: werkzame bestanddelen, hulpstoffen en een kleine hoeveelheid reststoffen. De werkzame bestanddelen zijn in het mazelenvaccin levende verzakte virussen. Zij hebben een speciale behandeling ondergaan waardoor ze na de inenting slechts een lichte infectie veroorzaken. Ze zorgen er wel voor dat het immuunsysteem in werking treedt en antistoffen worden aangemaakt, die het hele leven tegen mazelen beschermen.

Mocht je kind in aanraking zijn gekomen met iemand met de mazelen, als het zelf nog niet is gevaccineerd, dan is het tot 72 uur na dit contact nog mogelijk om alvast een Bmr-prik te krijgen. Neem hierover dan direct contact op met de huisarts of het consultatiebureau. Ga je op vakantie naar het buitenland met een baby tussen de zes en veertien maanden, let dan op. In veel landen komt mazelen voor. Overleg met de huisarts of je kindje eerder een BMR-prik kan krijgen.

Wil je meer weten over mazelen en besmettingsgevaar, neem dan contact op met de huisarts. Voor vragen over medicijnen kun je terecht bij de apotheker.

Het verschil tussen een virus en een bacterie

Een flink aantal ziektes en infecties die we als mensen in ons leven oplopen, worden veroorzaakt door een virus of een bacterie. In veel gevallen is het niet meteen duidelijk welke van de twee de oorzaak is, omdat een aantal met name infecties wat betreft reactie van het lichaam op elkaar lijken. Denk bijvoorbeeld maar aan een infectie van de luchtwegen. Deze kan door zowel een virus als door een bacterie worden veroorzaakt. Nu is het probleem dat een infectie door een bacterie met medicijnen bestreden kan worden, maar dat dit bij een virus niet mogelijk is. Hoe dat kan, leggen we in deze blog aan je uit.

Een virus

Een virus is een heel erg klein organisme dat tot wel 100 keer kleiner is dan een bacterie. Het wordt verspreid via kleine druppeltjes in de lucht, aërosolen genoemd, via aanraking door onder meer handen schudden, een deurklink of een trapleuning of via voedsel. Ook kunnen muggen en teken bepaalde virussen overbrengen. Het specifieke van een virus is dat het zichzelf niet kan voortplanten, hiervoor heeft het een levende cel van een mens (of dier) nodig.

Als we een virus hebben ingeademd of ‘opgegeten’, dan nestelt het zich in de slijmvliezen van de luchtwegen of het maagdarmstelsel, waar het de levende cellen binnendringt. Deze cellen worden gastheercellen genoemd. Een virus bevat geen celkern, alleen een klein beetje genetisch materiaal in de vorm van DNA of RNA, waarop zich instructies bevinden voor het maken van bepaalde eiwitten. Die instructies worden overgenomen door de gastheercel die vervolgens geprogrammeerd wordt om de eiwitten aan te maken. En omdat lichaamscellen zich kopiëren, gaat dit in een razendsnel tempo. Zo verspreid het virus zich in no-time.

De ontdekking van het bestaan van virussen gaat terug naar het einde van de negentiende eeuw. Toen veronderstelde de Nederlandse microbioloog Martinus Willem Beijerinck dat er iets ziekmakends moest bestaan dat zich alleen kon vermenigvuldigen in levende cellen en dat onder de microscoop niet zichtbaar was. Hij noemde zijn veronderstelling virus. Inmiddels zijn er talloze virussen bekend die verschillende infecties kunnen veroorzaken, die van zeer mild tot zelfs dodelijk kunnen verlopen.

Een bacterie

Bacteriën zijn kleine eencellige micro-organismen die overal voorkomen. Zo hebben wij als mens er normaal al meer dan honderdduizend miljard op en in ons lichaam zitten. Hier verrichten ze over het algemeen goed werk. Ze zijn met het blote oog niet waarneembaar, maar dit lukt wel onder een microscoop. Antoni van Leeuwenhoek (1632 – 1723) ontdekte ze als eerste onder een door hem zelfgemaakte microscoop.

Anders dan een virus is een bacterie wel een levend organisme. Dit betekent dat ze zich kunnen bewegen, dat ze eten, afvalstoffen produceren en zich ook kunnen voortplanten. Dit doen ze door middel van celdeling. Dit kan in ons mensen, maar bijvoorbeeld ook in voedsel. Ook bacteriën vermenigvuldigen zich razendsnel; elke 10 tot 20 minuten en één bacterie wordt al snel een hele kolonie.

De meeste bacteriën zijn niet schadelijk en zijn zelfs onmisbaar voor onze gezondheid. Zonder deze bacteriën zouden wij zelfs niet kunnen bestaan. Toch zijn er ook bacteriën die ziekteverwekkend zijn en over het algemeen zijn dat de soorten die van nature niet op de mens leven. Vaak zijn het de giftige stoffen (toxines), de afvalstoffen die door de bacteriën geproduceerd worden, die zorgen voor een infectie. (Denk bijvoorbeeld aan een voedselvergiftiging door het eten van bedorven voedsel.)

De behandeling

Over het algemeen is het eigen verdedigingssysteem in het lichaam dé manier om zowel een virale als een bacteriële infectie te bestrijden. Daarbij is een goede hygiëne de eerste belangrijke stap; regelmatig handen wassen, voedsel koel bewaren en hygiënisch bereiden, in elleboog niesen en hoesten etc. vervolgens is de algemene weerstand van belang; dit wordt de tweede verdedigingslinie genoemd. Die bestaat uit een gezonde huid en vervolgens uit de slijmvliezen en het zoutzuur in de maag. Is de algemene weerstand goed, dan krijgen virussen en bacteriën minder kans om binnen te dringen. Lukt dat toch dan stuiten ze op de derde verdedigingslinie; de specifieke weerstand. Hier maken B lymfocyten (speciale witte bloedcellen) antilichamen aan, als reactie op de indringers. Geheugencellen onthouden vervolgens precies de soort indringer, zodat bij een volgende keer direct actie kan worden ondernomen.

Omdat het lichaam een eerste keer het virus of de bacterie nog niet herkent, duurt het even voordat er genoeg lymfocyten zijn die de specifieke infectie kunnen tegengaan. Omdat iemand dan soms al heel ziek is, kunnen medicijnen in de vorm van antibiotica soms helpen. Echter… antibiotica zijn niet werkzaam bij een virusinfectie, ze zijn alleen in te zetten tegen bacteriële infecties. Dit komt omdat virussen zich in de menselijke cellen zelf bevinden en de medicijnen processen remmen die de gastheercellen beschadigen.

Een virus met ernstige infectieverschijnselen (zoals corona, mazelen, HPV of kinkhoest) kan alleen voorkomen worden door hiertegen te vaccineren, waardoor het lichaam al antistoffen aanmaakt voordat er een daadwerkelijke besmetting heeft plaatsgevonden. Bij een infectie kan het immuunsysteem van het lichaam direct in actie komen, waardoor deze mild of zelfs zonder verschijnselen verloopt.

Tegenwoordig kunnen virussen, die per definitie altijd langs het verdedigingsmechanisme van het lichaam slippen, denk hierbij aan HIV, hepatitis B en C en verschillende herpesvirussen, te lijf worden gegaan met antivirale middelen. De virussen worden hierdoor slapend. Deze medicijnen moeten wel levenslang ingenomen worden, stopt men ermee dan wordt het virus helaas weer actief.

Heb je vragen over infectieziekten veroorzaakt door een virus of bacterie, stel deze dan aan je huisarts. Voor vragen over medicijnen kun je terecht bij de apotheker.

RAS-remmers, medicijnen om de bloeddruk te verlagen

RAS-remmers (Renine-Angiotensine-Systeem) zijn medicijnen die de bloedvaten verwijden en op deze manier de bloeddruk verlagen. De bloeddruk is simpel gezegd de druk in de bloedvaten. Deze druk is nodig omdat anders het bloed niet in het lichaam rondgepompt kan worden. Dit rondpompen is weer nodig om alle organen, spieren en cellen, van zuurstof te voorzien. In deze blog lees je hoe de werking van de verschillende RAS-remmers precies in zijn werk gaat.

Het hart pompt een aantal keer per minuut via slagaders zuurstofrijk bloed door het lichaam. Deze zuurstof wordt opgepikt in de longen waar het zich hecht aan de in het bloed aanwezige rode bloedlichaampjes. Aders zorgen ervoor dat, nadat de zuurstof is uitgewisseld met organen en spieren, het zuurstofarme bloed weer terugstroomt naar het hart, waarna de cyclus opnieuw begint. Dit gebeurt dag in dag uit 24/7 en iedere minuut.

Om deze cyclus goed te kunnen uitvoeren, is een bepaalde druk in de slagaders belangrijk. Deze druk, die wordt weergegeven in millimeters kwik (mmHg), is optimaal als de bovendruk (ook systolische druk genoemd); de druk als het hart samenknijpt, ongeveer 120 mmHg is en de onderdruk (diastolische druk); de druk als het hart ontspant, rond de 80 mmHg is. Heb je een lagere bloeddruk dan deze gemiddelde waarden, dan kan dat over het algemeen niet zoveel kwaad. Een hogere bloeddruk kan dit echter wel.

Een hogere bloeddruk kan bijvoorbeeld gevolgen hebben voor het hart. Er is bij een continu aanwezige te hoge bloeddruk kans op een hartinfarct of een beroerte. Dit is dan meestal het gevolg van een door de te hoge druk beschadigde vaatwand in één of meer bloedvaten, waardoor zich cholesterol heeft kunnen ophopen en de doorgang nauwer of te nauw is geworden. Ook kan hartfalen een gevolg zijn van een te hoge bloeddruk. Het hart moet steeds hard werken om het bloed rond te pompen en de hartspier wordt hierdoor dikker en vaak ook wat stijver. Dit is bij normale spieren juist goed, maar bij het hart neemt op deze manier uiteindelijk de kracht om te pompen af. Naast problemen met het hart en de bloedvaten zelf, kunnen ook de nieren schade oplopen van een te hoge bloeddruk.

Het juxtaglomerulaire apparaat of RAAS-systeem

De bloeddruk in ons lichaam wordt geregeld door een zeer ingenieus systeem; met een mooi woord het juxtaglomerulaire apparaat of RAAS-systeem (renine-angiotensine-aldosteron-systeem) genoemd. Op allerlei plekken in ons lichaam, waaronder in het hart, de bloedvaten, de lever en de nieren, zitten sensoren die een signaal over de bloeddruk sturen richting de nieren. Hier wordt, als de bloeddruk en het natriumgehalte te laag zijn, of als het kaliumgehalte te hoog is, het enzym renine afgescheiden. Renine zorgt ervoor dat de stof angiotensinogeen, dat in de lever geproduceerd wordt, omgezet wordt in angiotensine I. Dit wordt vervolgens door het enzym ACE (angiotensine converterend enzym) weer omgezet naar angiotensine II.

Een stijging van angiotensine II in het bloed maakt dat er twee verschillende hormonen worden aangemaakt: in de bijnieren aldosterol en in de hypofyse in de hersenen ADH (antidiuretisch hormoon). Hierdoor gaan de nieren meer vocht en zouten vasthouden, neemt het dorstgevoel toe en stijgt dus het bloedvolume. Hierdoor gaat de bloeddruk omhoog.

Een behandeling met medicijnen

Als de bloeddruk te hoog is en dit ook blijft, kun je door middel van medicijnen ingrijpen op dit RAAS-systeem, met medicijnen die RAS-remmers worden genoemd. Er zijn verschillende soorten RAS-remmers:

ACE-remmers (remmers van het angiotensine converterend systeem)
ARB’s (angiotensine II receptor-blokkers)
Renine-remmers.

Al deze medicijnen zorgen ervoor dat er minder angiotensine II wordt aangemaakt, alleen de manier waarop verschilt. Bij de ACE-remmers wordt de omzetting van angiotensine I naar angiotensine II verminderd. Bij ARB’s reageert het lichaam zelf niet meer op angiotensine II en bij renine-remmers wordt er minder renine aangemaakt, waardoor het RAAS-systeem minder of niet in werking wordt gezet.

RAS-remmers en bijwerkingen

Een veelgehoorde bijwerking van RAS-remmers en dan met name bij de ACE-remmers, is kriebelhoest. Door over te stappen op een andere RAS-remmer, kan deze kriebelhoest weer verdwijnen. Andere bijwerkingen zijn:

Duizeligheid door een te lage bloeddruk
Smaakverlies
Hoofdpijn
Misselijkheid
Vermoeidheid.

In een enkel geval zwelt het gezicht, de tong en/of de hand en de voeten op. Dit heet angio-oedeem en is een zeer ernstige bijwerking, met soms zelfs een fatale afloop. Neem dan ook direct contact op met een arts of bel 112 als een flinke zwelling zich op deze manier manifesteert.

Tot slot

Heb je vragen over hoge bloeddruk, hartfalen een hartinfarct of een beroerte, neem dan contact op met de huisarts of met een specialist. Bij vragen over bloeddrukverlagende RAS-remmers kun te allen tijde terecht bij de apotheker.

Het verschil tussen gingivitis en parodontitis

Bijna iedereen heeft er wel ooit last van, van tandvlees dat gaat bloeden tijdens het tandenpoetsen. In de meeste gevallen is dit niet pijnlijk en ontdek je het pas als je je mond gaat spoelen of tandpasta uitspuugt, maar het is wel een duidelijk teken dat het tandvlees niet helemaal gezond is. Meestal is er sprake van gingivitis, een ontsteking aan de oppervlakte of aan de rand van het tandvlees. Maar dit hoeft niet altijd zo te zijn. Soms gaat de ontsteking verder dan de oppervlakte en zit deze in het kaakbot. Deze vorm van tandvleesontsteking wordt parodontitis genoemd. In deze blog leggen we de verschillen tussen beide uit en vertellen we wat je kunt doen om gingivitis en/of parodontitis te genezen en te voorkomen.

Onze mond heeft een aantal functies en één daarvan is als ingang dienen voor het voedsel dat we in ons lichaam nodig hebben om te kunnen leven. In de mond wordt een begin gemaakt met het kleinmaken van het voedsel, zodat het doorgeslikt kan worden. Hiervoor hebben we 32 tanden en kiezen; 16 in de bovenkaak en 16 in de onderkaak. Deze tanden en kiezen liggen stevig geworteld in het kaakbot, met daaromheen liggend tandvlees, de gingiva, dat de kaak en de tanden en kiezen beschermt tegen het ontelbare aantal bacteriën dat in onze mond aanwezig is.

Tandplak

Over het algemeen zijn deze bacteriën zeer nuttig en helpen ze bij de vertering van ons eten, maar ze hebben ook de neiging om zich vast te hechten (te gaan plakken) aan het gebit. Zo’n laagje bacteriën wordt tandplak genoemd. Door goed te poetsen, kun je tandplak weer verwijderen, maar in veel gevallen lukt dat helaas niet helemaal. Blijft er tandplak achter, dan verhardt dit en verandert het in tandsteen. Tandplak kan ook zorgen voor een ontsteking aan de rand van het tandvlees. De bacteriën, die giftige stoffen produceren, hopen zich dan op in de smalle spleet tussen de gebitselementen en het tandvlees, pockets genoemd. Bij gezond tandvlees is een pocket maximaal drie millimeter diep, maar gaan de bacteriën hierin ontsteken dan wordt de pocket steeds dieper. Dit komt omdat het tandvlees opzwelt. En hoe dieper de pocket, hoe moeilijker het reinigen wordt en hoe meer bacteriën zich ophopen. Uiteindelijk raakt zo het kaakbot ontstoken. Dit kaakbot kan hierdoor afgebroken worden, waardoor tanden en kiezen los komen te staan.

Een goede mondhygiëne, dat wil zeggen dagelijks meerdere keren goed poetsen, flossen en/of stoken en rageren, kan voorkomen dat er gingivitis ontstaat. Niet alleen poetsen is dus belangrijk, want ook de ruimtes tussen de tanden en kiezen moeten goed worden schoongemaakt. Het is wel belangrijk om op de juiste manier te poetsen. Met een zachte borstel, schuin gezet op het tandvlees en met een tandpasta die het tandvlees versterkt. Maak voor de juiste poetstips een afspraak met een mondhygiënist. Hij of zij kan je precies vertellen wat voor jouw gebit de beste manier is om het schoon te houden en met welke materialen je dit moet doen.

Parodontitis

Soms gaat gingivitis langzaam over in parodontitis. Vaak merk je hier echter niet zoveel van, behalve dan de klachten die al bij gingivitis horen. Parodontitis geeft over het algemeen geen pijnklachten en pas als parodontitis in een vergevorderd stadium is, merk je dat er iets mis is. Zo kunnen tanden en kiezen los gaan staan en kan het tandvlees zich gaan terugtrekken. Dat laatste is niet alleen heel ongezond, het is ook nog eens heel lelijk. Komen wortels gedeeltelijk bloot te liggen door het teruggetrokken tandvlees dan worden tanden en kiezen gevoelig voor warm en koud en vaak ook voor zoet en zuur. Ook kan het tandenpoetsen pijnlijk zijn.

Heb je eenmaal parodontitis dan kom je daar niet zomaar meer vanaf. Een tijdige behandeling kan echter wel voorkomen dat tanden en kiezen gaan uitvallen. De behandeling van parodontitis vindt plaats bij de tandarts en bij de mondhygiënist. Die tandplak en tandsteen zullen verwijderen uit de diepe pockets. Daarnaast moet er dagelijks een goede mondhygiëne worden uitgevoerd. Soms zit de tandplak zo diep in de pockets dat er een operatie nodig is om het te verwijderen. Deze operatie – een flapoperatie – wordt uitgevoerd door een parodontoloog. Dit is een specialist op het gebied van ontstekingen van het tandvlees.

Er zijn mensen die gevoeliger zijn voor het krijgen van gingivitis en parodontitis. Zo zijn rokers vatbaarder. Dit komt omdat nicotine een effect heeft op de afweer van het lichaam tegen bacteriën. Daarnaast is het hebben van diabetes een trigger, maar ook zwangerschap en het gebruik van medicijnen kunnen dit zijn.

Tot slot

Heb je last van bloedend tandvlees? Neem dan meteen maatregelen om erger te voorkomen. Vraag je tandarts of mondhygiënist om advies. Heb je vragen over medicatie, stel deze dan aan je apotheker.

Schimmelnagels

Er zijn veel mensen die er last van hebben; van één of meer schimmelnagels, in de volksmond onterecht ook soms kalknagels genoemd. In Nederland wordt het percentage mensen met schimmelnagels geschat op zo’n tien procent van de bevolking. Dit zijn met name volwassenen, bij kinderen komen schimmelnagels vrijwel niet voor. Het is een aandoening die er lelijk uitziet, maar die niet echt schadelijk is voor de gezondheid. Het behandelen ervan heeft dan ook vaak meer een esthetische functie.

De medische benaming voor een schimmelnagel is onychomycose, waarbij onycho nagel betekent en mycose schimmel. Een kalknagel heeft een andere naam namelijk onychauxis. Beide aandoeningen worden nog wel eens door elkaar gebruikt, maar ze zijn beslist niet hetzelfde. Bij een kalknagel is er geen sprake van een schimmelinfectie, maar van een sterke verdikking van de nagel, die voortkomt uit een trauma of een ziekte, zoals psoriasis.

Het ontstaan van een schimmelnagel

Over het algemeen krijg je geen last van een schimmelnagel als de huid en de nagels normaal gezond zijn. De eigen afweer werkt dan afdoende om ervoor te zorgen dat er geen besmetting door een schimmel plaatsvindt. Zijn nagels echter beschadigd en worden ze wat vochtig, dan kunnen schimmels zich nestelen en zich vervolgens via sporen verspreiden. Schimmels zijn heel erg besmettelijk, dus heb je een beschadigde nagel en loop je op blote voeten door bijvoorbeeld een zwembad of sauna, dan is de kans zeer groot dat je een besmetting oploopt. Is er iemand in het eigen huishouden besmet, dan wordt de badkamer snel een bron van infectie, want iemand met een schimmelinfectie kan wel miljoenen sporen achterlaten, die lange tijd besmettelijk zijn.

Een schimmelnagel is relatief eenvoudig te herkennen. Het begint vaak met een verkleuring van de nagel, meestal die van de grote teen. Deze wordt dan wit of wat gelig. Als de infectie wat dieper doordringt in de nagel dat gaan de verkleuring verder naar geelbruin en gaat de nagel verdikken. Ook wordt hij brokkelig en in een aantal gevallen laat hij zelfs gedeeltelijk of helemaal los. Wordt de nagel niet intensief behandeld, dan is de kans groot dat ook de andere nagels in de loop van de tijd besmet worden.

De behandeling

We schreven al dat een schimmelnagel heel besmettelijk is. Het is dan ook belangrijk om hem goed te behandelen om te voorkomen dat er steeds opnieuw besmettingen over en weer plaatsvinden. Helaas is een schimmelnagel vaak erg hardnekkig en is de behandeling ervan dan ook niet heel eenvoudig. Er zijn wel meerdere mogelijkheden wat betreft medicatie. Zo kan de schimmel met uitwendige, maar ook met inwendige medicijnen worden aangepakt.

Uitwendige medicatie

Onder uitwendige medicatie verstaan we over het algemeen zalven en crèmes en in het geval van een schimmelnagel ook aan een strooipoeder. Helaas is er geen echt afdoende schimmeldodende crème op de markt die zich expliciet richt op schimmelnagels. Er zijn wel middelen beschikbaar die eigenlijk bedoeld zijn voor de behandeling van voetschimmel. Deze middelen bevatten miconazolnitraat, wat schimmeldodend werkt. Naast het langdurig smeren is het belangrijk om sokken en schoenen te behandelen met een schimmeldodend strooipoeder. Schimmels zijn namelijk bestand tegen het wassen en zo blijf je jezelf via je sokken en schoenen steeds weer besmetten.

Inwendige medicatie

Effectiever als behandeling is het gebruik van inwendige middelen oftewel medicijnen die je moet innemen. Over het algemeen zijn dit langdurige kuren van minimaal drie maanden maar meestal duren ze veel langer.

Kun je iets doen om een schimmelnagel te voorkomen? Het antwoord hierop is zowel ja als nee. Het oplopen van een schimmel heeft namelijk niets te maken met een slechte hygiëne, schimmels zitten op zoveel plaatsen dat je een besmetting meestal niet kunt voorkomen. Droog in ieder geval altijd goed de voeten af, ook tussen de tenen en zet er desnoods de föhn op om ze echt goed droog te maken. Loop nooit in een openbare wasgelegenheid, een zwembad of een sauna op blote voeten, dat is vragen om moeilijkheden en zorg dat je niet te veel zweet vanwege synthetische sokken en/of schoenen. Desinfecteer de eigen badkamer zeer regelmatig met een speciaal hiervoor bedoeld middel. Heb je toch last van een schimmelnagel, houd de nagel dan kort en ga naar de huisarts voor advies.

Heb je vragen over het vrij over de counter verkrijgbare middel met miconazolnitraat (Bijvoorbeeld Daktarin) stel deze dan aan je apotheker.

De ziekte van Dupuytren

De ziekte van Dupuytren (spreek uit: du pwietrèn), ook wel morbus Dupuytren of koetsiershand geheten, is genoemd naar de Franse chirurg Baron Guillaume Dupuytren, die de ziekte als eerste in 1831 beschreef. Het is een aandoening van het bindweefsel in de hand, specifieker van de bindweefselplaat (de fascia palmaris) die direct onder de huid van de handpalm ligt. Bindweefsel speelt in het lichaam een belangrijke rol bij het ondersteunen en verbinden van verschillende weefsels en organen. De naam koetsiershand is afgeleid van het feit dat, in vroeger tijden, veel koetsiers, die jarenlang teugels vasthielden, zich vaker presenteerden met deze aandoening.

Bij de ziekte van Dupuytren ontstaan in de loop van de tijd knobbels, bultjes en strengen in het bindweefsel, die uiteindelijk verharden en leiden tot het kromtrekken van de vingers, met name van de ringvinger en/of de pink. Het ontstaan van strengen in het bindweefsel kan ook op andere plaatsen van het lichaam voorkomen, zoals in de knokkels van de vingers (knucklepads), de penis (morbus Peyronie) en de voetzolen (morbus Ledderhose).

Erfelijkheid

De precieze oorzaak van de ziekte van Dupuytren is tot op heden onbekend. Wel weet men inmiddels dat er enkele factoren zijn die het risico op de ziekte kunnen vergroten. Zo blijkt erfelijkheid bij Dupuytren een belangrijke rol te spelen. Dupuytren komt veel vaker voor bij mensen van Noord-Europese afkomst en komt ook nog eens in sommige families vaker voor dan in andere. Daarnaast spelen leeftijd (de ziekte komt vaker voor bij mensen boven de veertig), geslacht (mannen krijgen de ziekte vaker dan vrouwen), roken, alcoholgebruik en sommige andere medische aandoeningen, waaronder diabetes (suikerziekte) en epilepsie, een rol bij het ontstaan van Dupuytren.

Dupuytren begint vrijwel altijd met een zichtbaar klein knobbeltje, bultje of kuiltje in de handpalm. Dit zit dichtbij de handlijn aan de basis van de pink en/of de ringvinger. In de loop van de tijd gaat dit knobbeltje of kuiltje verharden en vormt een bindweefselstreng tussen de handpalm en de vingers. Deze streng is een poosje pijnlijk, maar later niet meer. De bindweefselstreng zorgt ervoor dat uiteindelijk de vingers niet meer goed gestrekt kunnen worden en blijvend krom gaan staan.

Dit krom staan van de vingers, ook wel een contractuur genoemd, kan zorgen voor een belemmering bij het uitoefenen van normale dagelijkse activiteiten. Denk hierbij aan handen wassen, aan aankleden of aan het dragen van handschoenen, maar ook simpelweg aan de handen in de zakken steken om bijvoorbeeld een portemonnee te pakken.

Behandeling

Heb je eenmaal de ziekte van Dupuytren, dan wordt deze langzaam erger, oftewel de ziekte is vrijwel altijd progressief. Een behandeling ervan is daarnaast niet eenvoudig. Vaak biedt een operatie wel een oplossing, maar deze blijkt in veel gevallen slechts een tijdelijk effect te hebben; de ziekte komt na verloop van tijd vaak weer terug. Artsen zijn dan ook terughoudend met opereren. Ze doen dit meestal pas als het niet meer mogelijk is om de hand plat op een tafel te leggen.

Kiest een arts wel voor een operatie, dan wordt deze onder regionale verdoving uitgevoerd. Dat wil zeggen dat de hele arm wordt verdoofd, via een tijdelijke zenuwblokkade in de oksel. Er worden vervolgens verschillende Z-vormige snedes gemaakt, waarna het aangedane bindweefsel wordt weggesneden. Hierna kunnen de vingers weer worden gestrekt. Deze operatie noemt men ook wel een selectieve fasciëtomie.

Een andere, minder ingrijpende, methode is de percutane naaldfasciotomie. Hierbij wordt de hand slechts lokaal verdoofd en wordt, met behulp van een naaldje, de bindweefselstreng op meerdere plaatsen doorgesneden, waarna de vinger weer gestrekt kan worden. Bij deze ingreep wordt geen weefsel weggenomen, wat betekent dat het per definitie slechts tijdelijk een oplossing biedt.

Naar aanloop van een operatie, maar ook achteraf, kan een aangemeten spalk uitkomst bieden. Hiermee kan de kromstand van de vingers worden tegengegaan. Het lost het probleem van de ziekte van Dupuytren echter niet op.

Tot slot

Heb je vragen over de ziekte van Dupuytren, of denk je dat je deze aandoening hebt, neem dan contact op met je huisarts. Wil je meer weten over medicijnen of over pijnstilling, richt je dan tot je apotheker.

Het rotavirus

Sinds 1 januari van dit jaar (2024) is het Rijksvaccinatieprogramma in Nederland uitgebreid met de mogelijkheid om kinderen te vaccineren tegen het rotavirus. Het rotavirus is een extreem besmettelijk virus dat zorgt voor een fikse maag- en darmontsteking. Kinderen die vanaf 2024 geboren worden, krijgen dit vaccin aangeboden. Voor kinderen die voor 2024 geboren zijn, geldt dit aanbod niet. Zij kunnen wel gevaccineerd worden, maar de vaccinatie moet dan uit de eigen portemonnee betaald worden.

Bij vaccineren denken we in eerste instantie meestal aan het geven van één of meer prikken, maar bij het vaccineren tegen rotavirus is dat niet het geval. Dit vaccin (Rotarix) wordt gegeven via druppels in de mond. Dit druppelen gebeurt op het consultatiebureau en de toediening ervan vindt op twee momenten plaats. De eerste keer op de leeftijd van zes tot negen weken en de tweede keer op de leeftijd van drie maanden.

Het rotavirus is een virus dat vooral bij kleine kinderen zeer heftige ziekteverschijnselen kan veroorzaken. De naam rota, wat rond betekent, is afkomstig van de vorm die het virus heeft, als je het onder een microscoop bekijkt. Vrijwel iedereen raakt voor het vijfde jaar wel besmet met dit virus. Meestal vindt een eerste besmetting ermee al plaats tussen zes maanden en twee jaar. We schrijven een eerste besmetting, want je kunt vaker in je leven besmet worden met dit virus, ook op volwassen leeftijd.

Ziekteverschijnselen

De ziekteverschijnselen zijn echter bij een eerste besmetting en dus met name op jonge leeftijd, het hevigst. Regelmatig moeten kinderen met een besmetting met het rotavirus dan ook in een ziekenhuis worden opgenomen. Maar wordt een pasgeborene (jonger dan twee maanden) besmet, dan verloopt een infectie vaak heel mild of zelfs zonder verschijnselen. Dit komt omdat er dan nog antistoffen van de moeder in het lichaam van de baby aanwezig zijn. Deze antistoffen zijn na ongeveer twee maanden verdwenen.

Het rotavirus is dus heel erg besmettelijk en wordt overgedragen via het in aanraking komen met besmette ontlasting. Dit gebeurt vaak bij het verschonen van een luier, of na het niet goed handen wassen na toiletbezoek. Het virus is dan aanwezig op de handen en kan op deze manier worden overgegeven via speelgoed, het bereiden van voedsel en het vastpakken van een ander kind, maar ook via trapleuningen, winkelwagentjes en deurklinken.

Zoals we al eerder schreven, verloopt een eerste besmetting met het rotavirus vaak het heftigst. Dit komt omdat het immuunsysteem van een klein kind nog niet voldoende werkt. De ziekteverschijnselen treden al binnen één tot drie dagen op. Deze zijn vooral veel overgeven, vaak samengaand met veelvuldige diarree – soms wel tussen de tien tot twintig keer per dag – en een hoge koorts van boven de 39 graden Celsius. De combinatie van veelvuldig overgeven en hevige diarree, zorgt vaak voor uitdrogingsverschijnselen, waardoor een ziekenhuisopname soms noodzakelijk is.

Geen behandeling

Is iemand besmet met het rotavirus, dan is hier geen adequate behandeling voor. De enige optie is eigenlijk wachten tot het vanzelf overgaat en dit gebeurt meestal binnen een week. Het is wel belangrijk om zoveel mogelijk vocht binnen te krijgen. Liefst aangevuld met ORS (Oral Rehydration Solution) een mengsel van zouten en suikers. Dit om het zoutenverlies dat optreedt bij overgeven en diarree, weer aan te vullen. ORS is, meestal in poedervorm, te koop bij de drogist en de apotheek en kan worden opgelost in water.

Uitdrogingsgevaar ligt bij het rotavirus dus snel op de loer en kleine kinderen geven dit zelf niet echt aan. Gelukkig zijn er wel een aantal signalen die erop wijzen dat een kindje aan het uitdrogen is. Dit zijn:

Droge luiers, omdat er niet of nauwelijks geplast wordt
Diepliggende ogen
Lusteloosheid, sufheid en soms zelfs een verminderd bewustzijn
Een ingezakte fontanel
Huilen zonder tranen
Dorst.

Als één of meer van deze verschijnselen zich voordoen, is het zaak om zo snel mogelijk contact op te nemen met de huisarts voor advies. In een aantal gevallen zal worden doorverwezen naar een ziekenhuis, waar zouten en suikers snel via een sonde of infuus kunnen worden toegediend.

Tot slot

Heb je vragen over het rotavirus of denk je dat jouw kindje hiermee besmet zou kunnen zijn, neem dan contact op met de huisarts. Een besmetting met dit virus, kan op jonge leeftijd gevaarlijk zijn. Voor vragen over ORS of medicijnen in zijn algemeen, neem je het beste contact op met de apotheker.

Foto cover: Dr. Erskine Palmer

Bètablokkers

Iedereen ervaart wel eens stress en dat is beslist niet altijd verkeerd. Stress is namelijk een functie van het lichaam om ervoor te zorgen dat je alert kunt reageren in bepaalde (nood)situaties. Daarnaast is het hebben van stress bedoeld om beter te kunnen functioneren als je moet presteren, bijvoorbeeld bij een examen of bij een sollicitatiegesprek.

Stress wordt veroorzaakt door stresshormonen die door het eigen lichaam worden aangemaakt. We kennen drie verschillende stresshormonen: adrenaline, noradrenaline en cortisol en zijn hebben alle een ander effect. Zo heeft cortisol invloed op het immuunsysteem, op de bloedstolling en op ontstekingsreacties in het lichaam. Het zorgt daarnaast voor een hongergevoel en voor de aanmaak van buikvet. Ook maakt het de kransslagaders (de slagaders die het bloed zelf van bloed voorzien), gevoeliger voor krampen.

Noradrenaline laat de bloeddruk stijgen en vermindert de bloedtoevoer naar het spijsverteringskanaal, zodat er meer bloed beschikbaar komt voor spieren en hersenen.

Adrenaline zorgt voor een stijging van zowel de hartslag als de bloeddruk. Dit betekent dat er meer zuurstof en glucose door het bloed aan de spieren worden geleverd, waardoor zij beter en sneller in actie kunnen komen.

Het hebben van stress is lang niet altijd ongezond. Echter wordt dit het wel als de stress langdurig is en het lichaam steeds in een alerte stand blijft staan, zonder zich te kunnen herstellen. De stress wordt dan een risicofactor voor hart- en vaatproblemen, waaronder een blijvende hoge bloeddruk, vaatkrampen, slagaderverkalking, hartritmestoornissen of in het ergste geval een hartinfarct.

Bètablokkers

Om de voortdurende afgifte van stresshormonen te verminderen, kunnen medicijnen worden voorgeschreven; zogenoemde bètablokkers. Een medicijn dat heel effectief is, maar dat wel streng toezicht van een arts vereist. Bètablokkers zijn ontwikkeld in de jaren zestig van de vorige eeuw door de Schotse farmacoloog James Black. Hoe werken ze precies? Daarvoor gaan we eerst even terug naar de basis.

Een bètablokker werkt in op het autonome zenuwstelsel, dat deel van ons zenuwstelsel waar we zelf geen invloed op uit kunnen oefenen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de hartslag en de ademhaling, maar ook aan de spijsvertering. Dit autonome zenuwstelsel bestaat uit twee verschillende systemen; het parasympatisch en het sympatisch systeem. Het parasympatisch systeem werkt remmend en is nodig voor rust, het sympatisch systeem wordt geactiveerd bij activiteit. Beide systemen worden aangestuurd door receptoren (eiwitten) in ons zenuwstelsel. Deze receptoren, neurotransmitters genoemd komen vrij op die plaats waar twee zenuwen elkaar bijna raken, zodat prikkels worden overgedragen.

We kennen drie belangrijke stressreceptoren; alfareceptoren, bèta-1 en bèta-2 receptoren. De alfareceptoren vinden we vooral in de bloedvaten van de huid. Worden zij geprikkeld dan trekken deze samen en gaan bijvoorbeeld de haartjes overeind staan en krijg je kippenvel. Bèta-1 receptoren vinden we met name in en rond het hart en bèta-2 receptoren zitten in glad spierweefsel van de luchtwegen, het maag-darmkanaal en de bloedvaten. Worden de bèta-1 receptoren geprikkeld dan gaat de hartslag omhoog. Bèta-2 prikkeling zorgt voor een verwijding van de bronchiën in de luchtwegen en voor het verminderen van slijm in de longen, waardoor er beter ademgehaald kan worden.

Als er een teveel aan stress optreedt, komen er continu bèta-1 en bèta-2 receptoren in actie, waardoor het lichaam op scherp blijft staan. Dit brengt risico’s met zich mee omdat het lichaam geen tijd krijgt om te herstellen. Om een continue aanmaak van bèta-1 en bèta-2 receptoren tegen te gaan (te blokkeren), kan een medicijn met de naam sympathicolyticum – in de volksmond een bètablokker – gegeven worden.

Er bestaan twee verschillende versies van bètablokkers: een niet-selectieve bètablokker die zowel bèta-1 als bèta-2 receptoren blokkeert (carvedilol, pindolol, propranolol en sotalol) en een selectieve bètablokker (acebutolol, atenolol, bisoprolol, metoprolol en nebivolol) die alleen bèta-1 receptoren blokkeert. Het gebruik van een niet-selectieve bètablokker leidt tot een bloeddrukdaling en tot een vertraagde geleiding van het hart dat hierdoor langzamer gaat kloppen. Het hart heeft zo minder zuurstof voor zichzelf nodig. Ook worden de bronchiën nauwer. Bij gebruik van een selectieve bètablokker is er wel effect op het hart, maar minder op de ademhaling. Omdat bètablokkers ook elders in het lichaam inwerken, kunnen er bijwerkingen optreden, als vermoeidheid, hoofdpijn en impotentie.

Bètablokkers worden dus vaak voorgeschreven om het hart te ontlasten. Indicaties zijn:

Na een hartinfarct
Bij hoge bloeddruk
Bij enkele hartritmestoornissen
Bij angina pectoris (hartkramp).

Het gebruik van een bètablokker heeft wel gevolgen voor sporters. Zo vermindert het de prestatie omdat de maximale hartslag niet meer bereikt wordt. Ook ligt oververhitting op de loer, met klachten als moeheid, dorst, wazig zien en kramp. Net als sneller kunnen uitdrogen en een te hoge suikerspiegel.

Over het algemeen is een bètablokker een veilig medicijn, maar de bijwerkingen, die met name in het begin optreden, zoals:

Een lage bloeddruk met duizeligheid
Vermoeidheid
Koude handen en voeten
Seksuele disfunctie
Depressies
Soms nachtmerries.

Kunnen zeer van invloed zijn op de kwaliteit van leven. Mochten bijwerkingen hinderlijk blijven, neem dan contact op met de huisarts of de arts die de medicijnen heeft voorgeschreven. Misschien kan een verstap naar een andere soort bètablokker helpen. Heb je vragen over bètablokkers en hun werking, stel deze dan aan je apotheker.

Statine, cholesterolverlagende medicijnen

Cholesterol is een vet dat een belangrijke bouwstof vormt voor onze lichaamscellen en hormonen en dat van nature in de juiste hoeveelheid door ons lichaam in de lever wordt aangemaakt. Soms zit er echter te veel cholesterol in ons bloed, bijvoorbeeld omdat we dit via ons voedsel hebben binnengekregen of vanwege het hebben van een aandoening genaamd familiaire hypercholesterolemie. In de afgelopen jaren schreven we hier al enkele blogs over, zoals: ‘Cholesterol, waarom een teveel niet goed is’ (2019) en ‘Familiare hypercholesterolemie’(2023).

In beide blogs schreven we dat een te hoog cholesterolgehalte vaak te lijf wordt gegaan met cholesterolverlagende medicijnen, over het algemeen behorende tot de groep van medicijnen met de naam statine. In deze blog vertellen we meer over deze statines, hoe ze werken, wat de bijwerkingen zijn en wanneer je ze het beste in kunt nemen.

Als er een teveel aan cholesterol in de bloedbaan aanwezig is, kan het cholesterol zich hier gaan ophopen. Dit gebeurt bijvoorbeeld als er beschadigingen in de vaatwand van een slagader aanwezig zijn. Het cholesterol blijft hier als het ware aan vastplakken en op deze manier slibt een slagader langzaam dicht. Dit wordt slagaderverkalking genoemd. Als een slagader een heel eind is dichtgeslibd dan kan er niet genoeg zuurstofrijkbloed meer doorheen stromen, met als gevolg dat organen niet van voldoende zuurstof worden voorzien, waardoor ze, in het ergste geval, zelfs kunnen afsterven en er bijvoorbeeld een hartinfarct optreedt.

Door het gebruik van een statine, zoals simvastatine, atorvastatine, rosuvastatine, pravastatine of fluvastatine, kan de hoeveelheid aanwezig cholesterol in het bloed worden verlaagd. Een statine remt namelijk in de lever het enzym, met de mooie naam HMG-CoA-reductase (3-hydroxy-3-methylglutaryl co-enzym A reductase), dat nodig is om cholesterol te produceren. Hierdoor wordt er wel 25 tot 45 procent minder cholesterol aangemaakt. Daarnaast zorgt een statine ervoor dat er extra LDH-cholesterol (lage-dichtheids-lipoproteïne) uit het bloed wordt opgenomen. De eerste statine kwam in 1987 op de markt onder de naam lovastatine. De werkzame stof hierin, Monacoline K, komt van nature voor in schimmels, als de Aspergillus Terreus, in oesterzwammen en in rode gist rijst (gefermenteerde rijst).

Het gebruik van rode gist rijst als natuurlijke cholesterolverlager in plaats van een statine is in Nederland omstreden. Het mag worden verkocht als voedingssupplement, maar de hoeveelheid Monacoline K erin is niet gestandaardiseerd, waardoor iedere pil een andere hoeveelheid kan bevatten. Hierdoor kunnen ernstige bijwerkingen optreden, die deels overeenkomen met de bekende bijwerkingen van statines (zie hieronder), maar ook kunnen leiden tot een stollingsprobleem van het bloed of tot een alvleesklierontsteking (bron: Bijwerkingencentrum Lareb).

Bijwerkingen

Het vervelende van statines is dat ze nogal eens bijwerkingen veroorzaken. Met name spierpijnen en spierkrampen worden door meer dan 20 procent van de gebruikers gemeld. Ook zien we regelmatig maag- en darmklachten, vermoeidheid, duizeligheid en hoofdpijn. Inmiddels is uit wetenschappelijk onderzoek, door onder andere het Radboudumc in Nijmegen, duidelijk geworden waardoor statines bij relatief veel mensen spierpijnen en/of spierkrampen veroorzaken. In het lichaam komen statines in twee verschillende vormen voor; als een zuur en als een lacton, een organische verbinding van een zuur met alcohol of koolhydraten. De zuurvorm is verantwoordelijk voor de cholesterolverlaging, maar de lacton doet dit niet. Lacton tast echter wel de energiefabriekjes van de cellen (de mitochondriën) aan, waardoor deze minder goed kunnen functioneren omdat ze minder energie produceren.

Er is anno nu helaas nog geen therapie voorhanden die de spierpijn / spierkramp kan verminderen, anders dan de dosering van de statine aan te passen. Onderzocht wordt of lichamelijke duurtraining, waarbij de spieren getraind worden, de pijn en/of kramp kan doen laten afnemen. Lange tijd werd gedacht dat het voedingssupplement Q10 een bijdrage kon leveren aan het verminderen van de klachten. Dit middel dringt echter niet diep genoeg door in de spiercellen om effectief te kunnen zijn.

Grapefruit en mineola

Gebruik je statines om je cholesterol te verlagen dan wordt het afgeraden om grapefruit te eten of het sap te drinken. Dit geldt voor zowel vers sap als voor sap uit een pak. In grapefruit zit een stofje, furanocoumarine, dat het enzym CYP3A4 blokkeert. Dit enzym is belangrijk voor de afbraak van medicijnen in het lichaam. Afbraak is nodig, omdat anders medicijnen gaan stapelen en er een teveel aan medicijn in het bloed komt, met alle gevolgen, zoals stevige bijwerkingen, van dien. Het advies om geen grapefruit te eten, geldt ook voor mineola, een kruising tussen een mandarijn en een grapefruit.

Het innemen van statines

Het is verstandig om een statine iedere dag in te nemen en dit op een vast moment, liefst in de avond voor het slapengaan te doen. In de nacht maakt de lever namelijk meer cholesterol aan.

Tot slot

Heb je vragen over je cholesterolwaarden, stel deze dan aan je huisarts. Wil je meer informatie over statines en de eventuele bijwerkingen of wil je meer weten over het gebruik van medicijnen in het algemeen, neem dan contact op met je apotheker.

Hartritmestoornissen

Normaal klopt een hart in rust tussen de 60 en 100 keer per minuut. Dit gebeurt in een regelmatig ritme. Is het ritme in rust niet regelmatig dan spreken we over een hartritmestoornis die het gevolg is van het niet goed samentrekken van het hart. Het hart kan dan te snel, te langzaam of zelfs onregelmatig kloppen.

Om een hartritmestoornis beter te begrijpen, gaan we hier eerst even kort terug naar de normale werking van het hart. Het hart is, in principe, een holle spier opgebouwd uit speciale hartspiercellen. Het bestaat uit twee helften: een rechter- en een linkerhelft. Deze helften zijn allebei weer opgebouwd uit een boezem en een kamer, die worden gescheiden door hartkleppen. Via de rechterkamer gaat bloed, dat in de rechterboezem binnengekomen is, naar de longen, waar het zuurstof oppikt. Daarna gaat het, inmiddels zuurstofrijke, bloed via de linkerboezem naar de linkerkamer die het bloed via de aorta (de grote lichaamsslagader) in het lichaam pompt.

Om te kunnen pompen, moeten de boezems en kamers zowel kunnen samentrekken als ontspannen. Als het hart ontspant, lopen de boezems vol met bloed. Vervolgens trekken eerst de boezems samen waarna het bloed in de kamers stroomt die op hun beurt weer samentrekken om het bloed uit het hart te pompen.

Het prikkelgeleidingssysteem

We zeiden al dat het hart in normale toestand regelmatig klopt. Dit kloppen wordt aangestuurd door een systeem dat elektrische prikkels geeft; het prikkelgeleidingssysteem. Deze prikkels komen vanuit het hart zelf en gebeuren via twee knopen.

De prikkel ontstaat via de sinusknoop, die zich in de wand van de rechterboezem bevindt en die de natuurlijke gangmaker wordt genoemd. De prikkel verspreidt zich over de wand van de boezems die vervolgens samentrekken richting de AV-knoop. De AV-knoop vertraagt de prikkel iets, waarna het zijn weg vervolgt en de hartkamers samentrekken. Treedt er een hartritmestoornis op dan is dit meestal het gevolg van een stoornis in dit geleidingssysteem.

De meest voorkomende hertritmestoornissen zijn:

Boezemfibrilleren, ook atriumfibrilleren genoemd, waarbij de hartslag zowel onregelmatig als te hoog is.
Boezemtachycardie, waarbij het hart te snel klopt.
Bradycardie, waarbij het hart te langzaam klopt.
Boezemflutter, een regelmatige hartslag die veel te hoog is (240 -340 slagen per minuut).

Algemene symptomen van een hartritmestoornis zijn: hartkloppingen, een pijnlijk en/of drukkend gevoel op de borst, zweten, hartoverslagen en misselijkheid, soms met een licht gevoel in het hoofd. Het kan voorkomen dat hartkloppingen afgewisseld worden met een normaal ritme.

Boezemfibrilleren

Bij boezem- of atriumfibrilleren is de hartslag én te hoog én onregelmatig. Dit is het gevolg van een niet goed functionerend prikkelgeleidingssysteem. De prikkels ontstaan niet alleen in de sinusknoop, maar op meerdere plekken tegelijk en bewegen kriskras door elkaar. Boezemfibrilleren kan behandeld worden met medicijnen, de implementatie van een pacemaker of met een cardioversie (het geven van een elektrische schok, waarna enkele seconden een hartstilstand optreedt) of een ablatie, waarbij via een katheter een draad wordt opgevoerd die, door middel van verhitting, hartweefsel beschadigt waarna een litteken ontstaat dat prikkels blokkeert.

Boezemtachycardie

Bij een boezemtachycardie kan de hartslag tot wel 200 slagen per minuut oplopen. Meestal komt de snelle hartslag aanvalsgewijs, maar soms is het altijd aanwezig. Boezemtachycardie kan leiden tot hartfalen, waarbij het bloed structureel niet goed door het lichaam wordt rondgepompt. Ook boezemtachycardie is een gevolg van een verstoring in het prikkelgeleidingssysteem. Als behandeling kunnen medicijnen gegeven worden, maar ook een ablatie of een cardioversie (zie boezemfibrilleren) kan een oplossing bieden.

Bradycardie

Bij een bradycardie is de hartslager lager dan 50 slagen per minuut. Dit hoeft niet per se problematisch te zijn; er zijn mensen, bijvoorbeeld topsporters, die in ruste altijd een lage hartslag hebben. Leidt die lage hartslag echter tot klachten, als vermoeidheid, hartkloppingen of duizeligheid dan is de behandeling ervan wenselijk. Dit gebeurt dan door middel van een operatie. Er zijn twee verschillende operaties mogelijk; de Mini-Maze operatie en de Epi sense operatie. Bij een Mini Maze wordt met behulp van een kijkoperatie een litteken aangebracht op de longaders waardoor de elektrische geleiding wordt onderbroken. Daarnaast wordt het linker hartoortje verwijderd. Dit oortje is een uitstulping van de linkerboezem, waarin zich soms bloedpropjes bevinden die de prikkeloverdracht verstoren. Bij een Epi sense operatie wordt alleen een litteken aangebracht op de longaders en blijft het hartoortje zitten.

Boezemflutter

Bij boezemflutter trekken de boezems van het hart te snel samen. Het lijkt op boezemfibrilleren met dat verschil dat het ritme niet onregelmatig is. Het is echter wel veel te hoog; tot wel meer dan 300 slagen per minuut. Boezemflutter is een reactie die vaak optreedt na het doormaken van een hartinfarct. Boezemflutter kan worden behandeld met medicijnen, een ablatie of met een cardioversie (zie boezemfibrilleren).

Heb je klachten die lijken op die van een hartritmestoornis, aarzel dan niet om contact op te nemen met een arts. Voor vragen over het gebruik van medicijnen bij een hartritmestoornis, kun je altijd terecht bij je apotheker.

Diverticulitis

Een divertikel is een goedaardige uitstulping van de darmwand in de vorm van een zakje. Dit zakje is meestal het gevolg van een zwakke plek in de darmwand die, door een verhoogde druk in de darm, gaat uitstulpen. Waarschijnlijk is het niet genoeg eten van vezels, waardoor ontlasting minder soepel door de darm bewogen wordt, een belangrijke oorzaak van het ontstaan van één of meer divertikels.

Veel mensen hebben, vooral op een wat latere leeftijd, meerdere divertikels in de darm, maar merken hier weinig van, omdat ze geen klachten geven. Vaak worden ze dan ook per toeval ontdekt. Het hebben van meerdere divertikels wordt ook diverticulose genoemd.

Bij één op de vijf mensen met divertikels ontstaan klachten. Deze klachten ontwikkelen zich, als één of meer divertikels ontstoken raken, wat diverticulitis wordt genoemd. Een ontsteking ontstaat meestal omdat er ontlasting is achtergebleven in de uitstulping. In ontlasting bevinden zich talloze bacteriën die zich snel vermenigvuldigen. Als er ontlasting achterblijft, is dit meestal ontlasting die niet soepel en zacht is, maar hard en droog.

De klachten bestaan meestal uit:

Een stevige buikpijn, meestal linksonder in de buik, maar soms ook rechts. Deze buikpijn wordt verergerd door eten en vermindert vaak weer na toiletbezoek of het laten van een scheet.
Diarree of verstopping
Een opgeblazen gevoel
Misselijkheid met soms braken
Soms bloed en/of slijm bij de ontlasting
Soms koorts.

Als iemand zich met (een aantal) bovenstaande klachten bij de huisarts meldt, doet deze meestal eerst een bloedonderzoek naar ontstekingswaarden. Vaak wordt er ook doorverwezen om een echografie van de onderbuik te laten maken. Tijdens dit onderzoek wordt de dikke darm, met behulp van radiogolven, in beeld gebracht en worden eventuele ontstekingen zichtbaar. Soms is het echter niet duidelijk dat het om diverticulitis gaat en zijn een CT-scan en/of een coloscopie (het met een flexibele slang waarin een camera zit, via de anus, in de darm kijken) noodzakelijk om een goede diagnose te kunnen stellen.

Is er eenmaal diverticulitis vastgesteld dan zijn er diverse behandelingen mogelijk. Als eerste wordt geprobeerd de ontsteking te genezen met een combinatie van medicijnen: een antibioticum, een middel om de ontlasting minder hard te maken en vaak ook pijnstillers. Soms is hiervoor een opname in het ziekenhuis noodzakelijk omdat het antibioticum dan via een infuus wordt toegediend. Vanwege de ontsteking is het verstandig om (tijdelijk) een licht verteerbaar of zelfs vloeibaar dieet te gebruiken.

In enkele gevallen blijkt alleen een operatie een oplossing te bieden voor de klachten. Dat is het geval als er een perforatie (een gaatje in de darm) ontstaat of dat de kans hierop heel groot is. Het risico op een buikvliesontsteking is dan namelijk aanwezig, wat een zeer ernstige complicatie is die soms zelfs de dood tot gevolg kan hebben. Tijdens de operatie wordt het ontstoken deel van de darm verwijderd en worden de twee ontstane uiteinden weer aan elkaar gehecht. Soms is een (tijdelijk) stoma, een kunstmatige uitgang, voor ontlasting nodig. De ontlasting wordt dan opgevangen in een luchtdicht zakje dat op de buikwand is bevestigd.

Af en toe leidt diverticulitis tot abcesvorming in de buik. Een abces is een ophoping van pus, die ontstaat als een reactie van het lichaam om de ontsteking met witte bloedlichaampjes te lijf te gaan. Om een abces te verlichten, wordt meestal een drainage gedaan; via een naald wordt een slangetje in het abces gebracht, waarna het wordt schoongespoeld.

Over het algemeen komen divertikels voor in de dikke darm, maar dit hoeft niet altijd zo te zijn. Soms worden ze ook gevonden in de slokdarm (Zenker divertikel) of in de dunne darm (Meckel divertikel).

Bij een Zenker divertikel in de slokdarm zien we vaak een uitstulping in het gedeelte van de hals, bij de overgang van de keel naar de slokdarm. Ook hier is vaak een verhoogde druk de oorzaak, samen met een verslapping van de spieren door ouderdom in combinatie met reflux (het omhoog stromen van maaginhoud). In de uitstulping heeft zich voeding opgehoopt dat uiteindelijk de slokdarm zelfs wat dicht kan drukken, waardoor eten niet meer goed zakt. Klachten zijn over het algemeen hoestklachten, keelschrapen en een geïrriteerde keel. Soms worden ook slikklachten, een slechte adem en het gevoel van een brok in de keel gemeld.

Een Meckel divertikel is een zeldzame vorm van het hebben van divertikels en is aangeboren. Het is een restant van de verbinding tussen de navel en de darm die tot de derde maand van de zwangerschap aanwezig is. Deze vorm geeft vrijwel nooit klachten. Soms geeft een Meckel divertikel klachten als een bloeding. Vaak gebeurt dit bij jonge kinderen als gevolg van een zweertje op de plek van de divertikel.

Een ernstige complicatie van een Meckel divertikel kan een darmafsluiting zijn (ileus genoemd). Dit ontstaat als de divertikel gaat instulpen of verstrengelen met de dunne darm. Deze raakt hierdoor gedraaid of in de knoop. De darm krijgt niet voldoende bloed en kan hierdoor afsterven. Direct ingrijpen is dan ook noodzakelijk. Ook kan een Meckel divertikel gaan ontsteken. De klachten hiervan lijken flink op de klachten van een blindedarmontsteking. Uiteindelijk kunnen een darmperforatie en een buikvliesontsteking het gevolg zijn. Er moet in dit geval direct geopereerd worden.

Heb je aanhoudende hevige buikklachten die gepaard gaan met verstopping of diarree, neem dan contact op met je huisarts om de oorzaak ervan te achterhalen. Voor vragen over medicatie kun je het beste terecht bij je apotheker.

Een galblaasontsteking (cholecystitis)

Eind juli 2023 publiceerden we hier een blog over galstenen. Dit zijn harde steenachtige massa’s die koliekachtige pijnen kunnen veroorzaken, als ze vast komen te zitten in de galgang of de galbuis die vervolgens afgesloten wordt. Naast een afsluiting kunnen galstenen ook zorgen voor het ontstaan van een infectie in de galblaas oftewel voor een galblaasontsteking. In deze blog vertellen we daar meer over.

De galblaas (vesicae biliaris) is een orgaan in de vorm van een peer die in de buikholte rechtsachter net onder de lever ligt. Het heeft de tijdelijke opslag van gal als functie. Gal is een geel-groenige vloeistof die wordt aangemaakt in de lever. Het bestaat uit water, galzouten, cholesterol en bilirubine. Bilirubine is een giftig afbraakproduct van hemoglobine dat via de gal het lichaam gemakkelijk kan verlaten.

Gal is bedoeld om vethoudend voedsel beter te kunnen verteren. Zodra vet voedsel vanuit de maag de twaalfvingerige darm passeert, krijgen de hersenen het signaal om het hormoon cholecystokinine af te geven. Dit hormoon maakt dat er gal wordt afgegeven aan de twaalfvingerige darm. De galzouten in de gal zorgen ervoor dat grote vetdruppels in het inmiddels in een waterige brij veranderde voedsel in kleine vetdruppels worden omgezet, waarna ze beter kunnen mengen. Dit proces wordt emulgeren genoemd.

Gal wordt dus tijdelijk opgeslagen in de galblaas waar het via de galkanaaltjes in is terechtgekomen. Wordt er vet gegeten dan knijpt de galblaas onder invloed van cholecystokinine samen en wordt er gal afgegeven. Bij een galblaasontsteking is – en de naam zegt het al – de galblaas ontstoken. Een galblaasontsteking kan zowel acuut eenmalig optreden of steeds terugkomen, maar het kan ook langdurig blijven aanhouden. In het laatste geval spreekt men over een chronische galblaasontsteking.

Hevige pijn in de rechterbovenbuik

In bijna alle gevallen ontstaat een galblaasontsteking door het aanwezig zijn van één of meer galstenen die de af- en aanvoer van gal naar de galblaas afsluit(en). Vaak beginnen de klachten met een hevige pijn in de rechterbovenbuik en met koorts. De pijn straalt uit richting de rug en het rechterschouderblad en neemt in hevigheid toe bij diep ademhalen. Een belangrijk signaal dat het om een galblaasontsteking gaat, is ook een zeer scherpe pijn die gevoeld wordt als er op de rechterbovenbuikwand gedrukt wordt. Vaak zijn mensen met een galblaasontsteking misselijk en moeten braken. De ontlasting is wittig (kleurloos), terwijl de urine juist weer donker van kleur is. Heel kenmerkend en opvallend is de drang om steeds maar te bewegen; iemand kan met een galblaasontsteking beslist niet stil blijven zitten of liggen.

Een galblaasoperatie

Met behulp van bloedonderzoek, waarbij onder meer naar de leverwaarden wordt gekeken die in het geval van een ontsteking een verhoogd bilirubinegehalte laten zien, en een echografie, kan de diagnose van een galblaasontsteking worden gesteld.

Meestal volgt hierop een operatie waarbij zowel de galstenen als de galblaas in zijn geheel worden verwijderd. Vaak gebeurt dit met behulp van een laparoscopie ofwel een kijkoperatie. Hierbij wordt, via drie kleine sneetjes in de buik, waarvan één in de navel en het inspuiten van CO₂-gas, waardoor de organen los komen te liggen van de buikwand, de galblaas verwijderd.

Na het verwijderen van de galblaas stopt de lever niet met het aanmaken van gal. Dit wordt alleen niet meer opgeslagen, maar komt direct in de darm terecht. Het lichaam heeft even tijd nodig om aan een nieuwe situatie te wennen en vaak komen er vlak na de operatie dan ook diarreeklachten voor. Toch is het in principe niet nodig om de voeding aan te passen en om bijvoorbeeld minder vet te eten. Soms worden bepaalde voedingsmiddelen niet meteen goed verdragen, maar meestal lukt dat een aantal weken later wel en kan er weer normaal gegeten worden.

Heb je klachten die lijken op het hebben van galstenen of een galblaasontsteking, neem dan direct contact op met de huisarts. Verwaarlozing kan soms leiden tot een buikvliesontsteking en dit is zeer gevaarlijk en soms zelfs levensbedreigend. Voor vragen over medicijnen, neem je het beste contact op met je apotheker.

Het Westnijlvirus (WNV)

Het Westnijlvirus (WNV) en de door dit virus veroorzaakte Westnijlkoorts, is een door muggen overgedragen ziekte die in de afgelopen jaren wereldwijd aandacht heeft gekregen vanwege zijn sterk toegenomen impact op de volksgezondheid. Hoewel het virus oorspronkelijk alleen voorkwam in Afrika, West-Azië en het Midden-Oosten, heeft het zich inmiddels verspreid naar andere delen van de wereld, waaronder naar delen van Europa en Noord-Amerika. Ook is het virus inmiddels in Nederland terechtgekomen; in oktober 2020 is een eerste besmetting ermee vastgesteld.

Achtergrond van het Westnijlvirus

Het Westnijlvirus behoort tot de flavivirusfamilie (RNA virus) en is een arbovirus, wat wil zeggen dat het door insecten (geleedpotigen) worden overgedragen. In dit geval zijn dat geïnfecteerde muggen, voornamelijk van het geslacht Culex. Culex muggen behoren tot de familie van de steekmuggen (Culicidae). Het zijn muggen van nog geen centimeter groot met zes poten en er bestaan honderden soorten van, waaronder de Culex pipiens die ook gewone huissteekmug wordt genoemd. En laat nu deze gewone huissteekmug, de meest algemene muggensoort in Nederland, verantwoordelijk zijn voor de overdracht van het Westnijlvirus. Vogels fungeren als de belangrijkste gastheren van het virus, maar het kan ook mensen, paarden en andere zoogdieren infecteren. Mensen worden meestal besmet als ze worden gestoken door een geïnfecteerde mug. Het virus werd in 1937 voor het eerst geïdentificeerd in Oeganda en kreeg vervolgens pas vele jaren later, in 1999, aandacht in de Verenigde Staten, waar het voor het eerst opdook in de staat New York. Sindsdien heeft het Westnijlvirus zich snel verspreid over de Verenigde Staten en andere delen van de wereld.

Symptomen van het Westnijlvirus

Iemand die besmet is met het Westnijlvirus, ontwikkelt heel vaak geen klachten. Gebeurt dit wel, en dat is in 20% van de besmettingen, dan ontstaan deze zo’n drie tot zeven dagen na een besmetting. De klachten zijn over het algemeen mild en bestaan uit koorts, hoofdpijn, lichaamspijnen, huiduitslag en vermoeidheid. Deze symptomen verdwijnen meestal weer binnen enkele dagen tot enkele weken. Vaak heeft men niet eens in de gaten dat het om een Westnijlvirus besmetting gaat.

Echter, in zeldzame gevallen kan het Westnijlvirus leiden tot ernstigere complicaties, zoals een hersenontsteking (encefalitis) of een hersenvliesontsteking (meningitis). Dit kan resulteren in symptomen, als hoge koorts, verwardheid, spierzwakte, ernstige hoofdpijn en in extreme gevallen zelfs in coma of in overlijden. Mensen boven de 60 jaar of met een verzwakt immuunsysteem, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van ernstige symptomen.

Preventieve maatregelen

Aangezien er momenteel geen specifieke behandeling voorhanden is voor het Westnijlvirus, behalve dan medicijnen die symptomen kunnen bestrijden, is het voorkomen van een besmetting belangrijk. Maar hoe doe je dat? We geven je hier enkele tips met maatregelen die je kunt nemen om het risico op een besmetting te verminderen:

Vermijd plaatsen met stilstaand water, aangezien dit de broedplaatsen van muggen zijn.
Gebruik insectenwerende middelen en draag beschermende kleding, zoals lange mouwen en lange broeken, vooral tijdens de schemering en zonsopgang, als muggen actiever zijn. Let op: muggen kunnen gemakkelijk door dunne broeken en sokken heen prikken. Hoe ruimer de kleding; hoe moeilijker het voor een mug wordt om bij de huid te komen.
Smeer een huid die onbedekt is in met DEET (minimaal 30%). Je kunt ook een muggenwerend middel gebruiken dat Icaridin bevat.
Slaap onder een klamboe.
Zet een ventilator of airco aan; muggen vinden tocht en kou heel vervelend.
Ga voor een gezonde levensstijl, inclusief een gebalanceerd dieet en regelmatige lichaamsbeweging. Dit kan bijdragen aan het handhaven van een sterk immuunsysteem dat beter in staat is om infecties af te weren.

Ter informatie: de gewone huissteekmug is het liefst actief in tijden van schemering.

Iemand die besmet is met het Westnijlvirus is in principe niet besmettelijk voor anderen; het virus wordt alleen in zeer zeldzame gevallen van mens op mens overgedragen. Dit kan alleen als er borstvoeding wordt gegeven of als er een bloedtransfusie of een orgaandonatie plaatsvindt van iemand die besmet is. Heb je eenmaal Westnijlkoorts gehad, dan kun je de ziekte niet opnieuw krijgen. Het lichaam heeft hiertegen dan antistoffen opgebouwd.

Heb je vragen over een besmetting met het Westnijlvirus omdat je bijvoorbeeld gaat reizen naar een gebied waar het virus veel voorkomt, kijk dan eens op https://www.ggdreisvaccinaties.nl/muggen.

Heb je vragen over muggenwerende middelen met DEET of Icaridin of over medicatie in het algemeen, neem dan contact op met je apotheker.

Mycoplasma Pneumoniae Bacterie

In de laatste weken van 2023 dwarrelen in ons land diverse bacteriën en virussen weer flink in het rond. De meeste kinderafdelingen in de ziekenhuizen liggen vol met kinderen met het RS-virus en ook stijgt het aantal opnames met mensen die besmet zijn met het coronavirus opnieuw hard. Tel daarbij het influenzavirus (griepvirus) dat ieder jaar in een nieuwe variant opduikt en het aantal hoestende en proestende mensen is niet meer te tellen.

En dit jaar steekt er nog een andere ziekmaker de kop op: de mycoplasma pneumoniae. Geen virus dit keer, maar een bacterie en een variant (type) van de pneumokok; de streptococcus pneumoniae. Deze pneumokok wordt in de volksmond tegenwoordig ook wel superbacterie oftewel superbug genoemd. De mycoplasma pneumoniae komt in Nederland gemiddeld om de zes à zeven jaar terug en is zeer hardnekkig. Hij veroorzaakt een wekenlange niet productieve (zonder slijm) pijnlijke hoest. Opvallend is dat het vooral kinderen en jong volwassenen zijn die er het meeste last van hebben.

Zeer besmettelijk

De mycoplasma pneumoniae is erg besmettelijk en een besmetting vindt, net als bij virussen als het coronavirus, voornamelijk plaats via druppeloverdracht. Dit kan door druppeltjes in de lucht, maar ook via voorwerpen, als deurklinken, trapleuningen, winkelwagentjes en toetsenborden. De druppeltjes komen op deze manier op handen terecht en worden vervolgens ingeademd. Net als bij corona kunnen veelvuldig handen wassen en desinfecteren helpen om een besmetting te proberen te voorkomen.

Over het algemeen veroorzaakt de mycoplasma pneumoniae een mild verlopend griepachtig beeld, met veel hoesten en een lichte malaise. Meestal heeft iemand geen koorts, maar soms treden er wel spier- en hoofdpijn op. De verschijnselen ontstaan in de meeste gevallen geleidelijk in meerdere dagen tot een week. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld influenza (griep) waarvan de verschijnselen vaak heel acuut optreden. De incubatietijd kan variëren van één tot drie weken. Soms verloopt de infectie echter ernstig en ontwikkelt deze zich tot een longontsteking met langdurige hoest. Deze longontsteking wordt ook wel een atypische longontsteking genoemd, wat zoveel wil zeggen als dat de uitingsvorm ervan afwijkt van een ‘normale’ longontsteking. Daarnaast kun je, als je besmet bent geweest met deze bacterie, op een later tijdstip opnieuw een infectie ermee doormaken.

Wat bijzonder is, is dat de bacterie een soort gifstof produceert. Hij lijkt hiermee wel wat op de kinkhoestbacterie die dit ook doet. Deze gifstof veroorzaakt flinke schade, die gelukkig tijdelijk van aard is, aan de binnenbekleding van de luchtpijp en dit veroorzaakt dan weer het langdurige pijnlijke hoesten.

De behandeling

In de meeste gevallen geneest een luchtweginfectie, veroorzaakt door de mycoplasma pneumoniae bacterie, vanzelf, alhoewel dit wel enige tijd kan duren, soms zelfs wel een aantal weken. Is het hoesten langdurig heel hevig en/of treedt er kortademigheid op dan kan, naast een puffer, een antibioticum door de huisarts worden voorgeschreven. Meestal is dit amoxicilline. Amoxicilline is een antibioticum dat behoort tot de penicillines en het is een van de oudste antibiotica die wordt gebruikt. Het doodt bacteriën door de celwand van een bacterie af te breken. Die gaat hierdoor kapot en zo kan een bacterie zich vervolgens niet meer delen. Amoxicilline wordt ook wel een breedspectrum-antibioticum genoemd omdat het inzetbaar is tegen veel verschillende soorten bacteriën. Het is alleen op recept bij de apotheek verkrijgbaar.

Helaas reageren niet alle bacteriën even effectief op amoxicilline, met name de mycoplasma pneumoniae wil nog wel eens resistent blijken voor een behandeling ermee. Dit komt omdat amoxicilline de celwand van een bacterie afbreekt en een mycoplasma pneumoniae bacterie geen echte celwand heeft. Hij heeft alleen een zacht vlies, een soort membraan, waardoor hij gemakkelijk van vorm kan veranderen en zich zo kan aanpassen aan een veranderende omgeving.

Tot slot

Als je last hebt van een droge, pijnlijke hoest die maar niet overgaat, neem dan contact op met je huisarts om uit te zoeken wat de oorzaak van je klacht kan zijn. Heb je vragen over medicijnen of over amoxicilline in het bijzonder, stel deze dan aan je apotheker.

Een alcoholverslaving

In onze maatschappij is het heel gewoon om alcohol te drinken. Op feestjes, in de kroeg, maar ook tijdens het eten, kijkt niemand op als er nog een glaasje bijgeschonken wordt. Want alcohol levert een bijdrage aan gezelligheid. Maar alcohol is ook een verslavende stof, die van invloed is op het beloningssysteem in de hersenen. Er zijn mensen die de positieve gevoelens die het beloningssysteem ‘verspreidt’, steeds opnieuw willen ervaren, waardoor een alcoholverslaving kan ontstaan.

Hoe zit dat nu precies?

In de hersenen bevindt zich een beloningssysteem, dat letterlijk ons lichaam beloont met een prettig gevoel. Dit gebeurt met behulp van neurotransmitters; signaalstoffen die zenuwimpulsen overdragen tussen onder andere zenuwcellen. De belangrijkste neurotransmitter van het beloningssysteem is dopamine, dat in de volksmond ook wel het gelukshormoon wordt genoemd. Het komt bijvoorbeeld vrij tijdens seks, sporten, eten en drinken en ook alcohol stimuleert de afgifte ervan. Ook de neurotransmitter serotonine speelt een rol bij het ontstaan van een prettig gevoel, het zorgt daarnaast ook voor een gevoel van verbondenheid met anderen.

Naast het krijgen van een prettig gevoel is alcohol nog op andere manieren van invloed op onze hersenen. Zo zorgt het voor ongeremd gedrag en voor slechter slapen. Ook geheugenverlies en dementie kunnen veroorzaakt worden door een te veel en te vaak gebruik van alcohol. Er bestaat wel een grote variatie in wat men ervaart na het drinken van alcoholische drank. Ook maakt het uit of iemand een ‘ervaren’ drinker is. Jongeren en ook mensen die maar af en toe alcohol drinken, reageren vaak al bij minder glazen heftig. Bij jongeren zien we ook eerder ongeremd gedrag. Dit komt omdat een bepaald deel van de hersenen – de prefrontale cortex – nog niet volledig ontwikkeld is. Het is logisch dat de hoeveelheid alcohol in het bloed van invloed is op het gedrag. Hoe meer alcohol hoe ernstiger de effecten zijn.

Een standaardglas

Het is van belang te weten dat een standaardglas alcohol ongeveer 10 gram alcohol bevat. Met een standaardglas wordt 250 ml bier (5%) bedoeld, maar ook 100 ml (12%) wijn en 35 ml (35%) sterke drank. De hoeveelheid alcohol in het bloed wordt ook promillage of bloedalcoholconcentratie (BAC) genoemd. Drinkt iemand 1 tot 3 glazen (0 - 0,5 promille), dan voelt iemand zich ontspannen en heel licht ontremd. De hartslag en de ademhaling versnellen iets en je krijgt een aangenaam warm gevoel in het lichaam.

Bij het gebruik van 3 tot 7 glazen (0,5 – 1,5 promille) verandert het gedrag aanzienlijk en gaat het geheugen achteruit. Iemand gaat zichzelf overschatten en de rijvaardigheid is afgenomen. Na het drinken van 7 tot 15 glazen (1,5 – 3 promille) is iemand dronken. Emoties worden groter en iemand kan misselijk zijn en overgeven. Sommigen worden agressief. Laveloos ben je als je tussen de 15 tot 20 glazen (3 tot 4 promille) hebt gedronken. De zintuigen zijn verdoofd en je bent in de war en afwezig. Dingen die om iemand heen gebeuren, worden niet of nauwelijks nog waargenomen. Zit er meer dan 4 promille alcohol ( 20 – 25+ glazen) in het bloed dan gaat iemand knock-out en is er grote kans op een alcoholvergiftiging. De ademhaling en polsslag kunnen zodanig verlagen dat iemand in coma raakt en zelfs kan komen te overlijden, omdat de ademhaling of het hart stopt.

Gewenning

Bij langdurig gebruik van alcohol worden de hersenen steeds minder gevoelig voor vrijkomende dopamine (gewenning). Iemand zal steeds meer alcohol moeten drinken om hetzelfde gevoel te ervaren. Dit betekent dat hersenen een grote rol spelen in het ontstaan van een alcoholverslaving. Ze raken gewend aan het aanwezig zijn van alcohol en gaan protesteren als er geen alcohol gedronken wordt; er treden onthoudingsverschijnselen op. Deze kunnen verschillend zijn. Zo krijgen mensen soms last van een rusteloos onbestemd gevoel met trillingen, maar ook een delirium tremens, een levensbedreigend effect van het plotseling stoppen met het drinken van alcohol, kan optreden. Verschijnselen hiervan zijn; een verhoogde temperatuur, een vuurrood gezicht en versnelde pols en een verhoogde bloeddruk. Een delirium tremens treedt vaak heel acuut op. Is dit voorbij dan vallen mensen in een diepe slaap, waarna zij het hele delirium tremens niet meer kunnen herinneren. 1 op de 10 mensen met een delirium tremens overlijdt hieraan.

Alcohol wordt in het lichaam voor 90% afgebroken door de lever. Dit gebeurt met behulp van enzymen. Bijna iedereen die overmatig alcohol gebruikt, krijgt dan ook uiteindelijk te maken met een leververvetting (steatose) en 30% met andere alcoholgerelateerde leveraandoeningen, als hepatitis, verlittekening (leverfibrose) of levercirrose. De laatste leidt in veel gevallen tot leverkanker.

Stadia van alcoholverslaving

Een alcoholverslaving verloopt vaak in bepaalde fasen, elk met eigen kenmerkend gedrag.

Fase 1: iemand gaat steeds vaker drinken om met problemen om te gaan en bepaalde situaties draaglijker te maken. Dagelijks alcoholgebruik is vaak het gevolg, meestal wordt iemand niet dronken.

Fase 2: In deze fase wordt alcohol steeds belangrijker en draaien gedachten vrijwel alleen nog om alcohol en het verkrijgen ervan. Drinkgewoonten, vaak over de dag verspreid, worden verborgen gehouden. Bij minder drinken ontstaan ontwenningsverschijnselen.

Fase 3: Uiteindelijk domineert alcohol de dagelijkse routine. Vaak vindt er sociale achteruitgang plaats.

Tot slot

Komt het beschrevene in dit artikel je bekend voor? Maak dan een afspraak met je huisarts om dit te bespreken. Heb je vragen over medicijnen in combinatie met alcohol, stel deze dan aan je apotheker.

De HPV-vaccinatie (Humaan Papilloma Virus)

Sinds 2022 krijgen zowel meisjes als jongens in het jaar dat ze tien worden, een uitnodiging voor een HPV-vaccinatie. Deze vaccinatie die bescherming biedt tegen een chronische HPV-infectie, bestaat uit twee prikken. Deze prikken worden een half jaar na elkaar gegeven. De HPV-vaccinatie valt in het standaard Rijksvaccinatieprogramma. De afgelopen twee jaar zijn alle jongeren tot 27 jaar opgeroepen om, als zij nog niet gevaccineerd waren, alsnog gratis een HPV-vaccinatie te gaan halen. Vanaf 2024 kost een vaccinatie tegen het HPV-virus € 175,-. Jongeren die in 2023 hun eerste HPV-vaccinatie hebben gekregen, hoeven hun tweede prik in 2024 niet te betalen.

Waarom is een HPV-vaccinatie nodig?

HPV – dat staat voor het Humaan Papilloma Virus – is een virus dat een aantal soorten kanker kan veroorzaken, waaronder baarmoederhalskanker. Acht op de tien mensen wordt tijdens zijn of haar leven, meerdere keren besmet met dit virus. Meestal wordt je er niet ziek van en merk je zelfs helemaal niets van de besmetting. Toch ben je, als je het virus hebt opgelopen, zelf wel besmettelijk en kun je dus zonder dat je dit weet anderen besmetten.

In de meeste gevallen wordt het HPV-virus door het afweersysteem van het lichaam netjes opgeruimd. Maar dat gebeurt helaas niet altijd. Soms – bij 10 tot 20 procent van de mensen die besmet zijn - krijgt het virus grip op gezonde cellen en verandert deze door ze te beschadigen. Zijn er veel cellen beschadigd dan kan dit uiteindelijk uitmonden in een vorm van kanker. Van het HPV-virus bestaan meer dan honderd verschillende types. Deze zijn niet allemaal gevaarlijk of een veroorzaker van kanker. Het zijn met name de HPV-types 16 en 18 die verantwoordelijk zijn voor het krijgen van kanker.

In principe wordt een HPV-virus overgedragen van mens op mens via seks. Niet alleen door het hebben van gemeenschap, maar ook door orale seks of door aanraking met handen of huid. Het kan via deze wegen de baarmoederhals, maar ook de geslachtsorganen en/of de mond- en keelholte besmetten. En deze besmetting kan zich dus uiteindelijk ontwikkelen tot kanker. Dit zijn; baarmoederhalskanker, kanker bij de vagina, de schaamlippen, anus, de penis en kanker in de mond- en keelholte.

Er zijn ook types van het HPV-virus die geen kanker maar genitale wratten veroorzaken. Deze wratten die rozerood of grijswit van kleur zijn, zitten vaak in groepjes bij elkaar en lijken op kleine bloemkooltjes. Klachten zijn vaak jeuk, pijn of een branderig gevoel. Met een HPV-vaccinatie ben je niet alleen beschermd tegen diverse soorten kanker, maar ook tegen genitale wratten.

Wat merk je van een HPV-besmetting?

Over het algemeen merk je niets van een HPV-besmetting en ruimt je lichaam het virus binnen één tot twee jaar op. Krijg je wel klachten, dan gebeurt dit pas jaren na de besmetting. Dit zijn klachten als een branderig gevoel, afscheiding, bloedverlies of pijn of afwijkingen aan de schaamlippen, baarmoedermond, penis of anus (bron: KWF).

Omdat HPV heel erg besmettelijk is, is een infectie ermee niet gemakkelijk te voorkomen. De vaccinatie kan een besmetting echter wel tegengaan. Omdat het hebben van seks de overbrenger is, wordt de vaccinatie aangeboden aan kinderen van tien jaar oud. Aangenomen wordt dat zij op deze leeftijd nog niet seksueel actief zijn en dat zij dus nog niet in aanraking zijn gekomen met het virus.

Voor meer informatie over de HPV-vaccinatie kun je terecht op de website van het Rijksvaccinatieprogramma. Voor informatie over een eventuele wisselwerking met medicijnen en het HPV-vaccin, neem je het beste contact op met je apotheker.

Bacteriële endocarditis

Afgelopen september (2023) publiceerden we hier een blog over myocarditis, een ontsteking van de hartspier. In deze blog bespreken we een andere ontsteking van het hart; endocarditis. Endocarditis is een ontsteking van de binnenbekleding van het hart en de hartkleppen: het endocard. Het is een ernstige aandoening die vaak wordt onderschat. Hoewel het relatief zeldzaam is, kan een endocarditis ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid van het hart en kan het zelfs levensbedreigend zijn.

Het hart bestaat uit een linker- en een rechterhelft en beide helften hebben een boezem en een kamer. De linkerkamer pompt zuurstofrijk bloed in de grote lichaamsslagader, de aorta, die het bloed door het lichaam stuwt. In het hele lichaam wordt vervolgens zuurstof afgegeven en worden afvalstoffen opgenomen. Via de grote holle aders komt het inmiddels zuurstofarme bloed terug in het hart, nu in de rechterboezem. Dit zuurstofarme bloed stroomt vanuit de rechterboezem naar de rechterkamer en vanuit daar gaat het bloed via de longslagader naar de longen voor nieuwe zuurstof. Dit bloed komt in de linkerboezem terecht, waarna het in de linkerkamer stroomt en de cyclus opnieuw begint.

De binnenkant van het hart en de hartkleppen, het endocard, bestaat uit een eenlagig plaveiselepitheel dat ook endotheel wordt genoemd en een dun laagje elastisch bindweefsel. Het oppervlak is in principe helemaal glad, zodat bloedcellen er langs kunnen glijden zonder dat ze kapotgaan.

Endocarditis is dus een infectie van het endocard: de binnenbekleding van het hart. Dit kan de hartkleppen of de binnenkant van de hartkamers betreffen. Meestal wordt de aandoening veroorzaakt door bacteriën die de bloedbaan binnendringen en zich vervolgens hechten aan beschadigde delen van de binnenbekleding. Er zijn twee verschillende vormen van endocarditis. Bij de ene vorm nemen klachten heel langzaam toe en bij de andere wordt iemand ineens heel erg ziek.

Oorzaken van endocarditis

Een van de belangrijkste oorzaken van endocarditis is de aanwezigheid van bacteriën in de bloedbaan. Normaal gesproken bevinden zich aan de binnenkant van het hart geen bacteriën, maar als er beschadigingen optreden, kunnen bacteriën zich hechten en vermenigvuldigen. De bacteriën komen in de bloedbaan terecht via bijvoorbeeld wondjes of ontstekingen in de mond of op de huid, door ontstoken tandvlees, maar ook door medische ingrepen.

Sommige mensen lopen meer risico op het krijgen van een endocarditis. Mensen met bijvoorbeeld aangeboren hartafwijkingen hebben een verhoogd risico omdat hun hartweefsel vaak kwetsbaarder is. Ook personen die kunstmatige hartkleppen hebben, lopen ook een hoger risico omdat bacteriën zich gemakkelijker aan deze kleppen kunnen hechten. Daarnaast lopen mensen die al eerder endocarditis hebben gehad, een verhoogd risico op herhaling.

Symptomen van endocarditis

De symptomen van endocarditis kunnen variëren en zijn niet altijd specifiek, omdat ze vaak lijken op symptomen van griep, wat het stellen van een diagnose niet altijd gemakkelijk maakt. De symptomen verschillen ook per vorm.

Zo zijn lichte verhoging, vermoeidheid, gewichtsverlies, zweten en bloedarmoede vaak verschijnselen bij een langzaam toenemende endocarditis. Soms komen daar gewrichtspijnen, koude rillingen en paarsachtige vlekjes op de huid of op het oogwit bij. Ook kan verwardheid optreden. Verloopt de endocarditis snel dan zijn de verschijnselen; een hoge koorts, een versnelde hartslag en ernstige vermoeidheid. Beide vormen van endocarditis zijn ernstig en kunnen zelfs levensbedreigend zijn.

Hoe stel je een diagnose?

Het stellen van de diagnose van endocarditis is lastig en vereist zorgvuldig medisch onderzoek. Zo worden bloedkweken afgenomen die bacteriën in de bloedbaan kunnen aantonen. Daarnaast kunnen onderzoeken, als een echocardiografie en/of een slokdarmechografie, worden gebruikt om de structuur van het hart en eventuele afwijkingen te beoordelen.

De behandeling

De behandeling van endocarditis bestaat over het algemeen uit het toedienen van snelwerkende antibiotica om de infectie te bestrijden. Deze antibiotica worden gegeven via een infuus, ziekenhuisopname is dan ook altijd noodzakelijk. Een dergelijke antibioticakuur duurt 4 tot 6 weken, waardoor iemand met een endocarditis dan ook langdurig in het ziekenhuis moet verblijven. Antibiotica helpt helaas niet in alle gevallen om de ontsteking te genezen. In een enkel geval kan dan een spoedoperatie nodig zijn om bijvoorbeeld een hartklep te herstellen of te vervangen.

Preventie van endocarditis

Voor mensen die een verhoogd risico lopen op het krijgen van een endocarditis is het belangrijk om preventieve maatregelen te nemen. Heb je een aangeboren hartafwijking of kunstmatige hartkleppen, dan worden vaak antibiotica voorgeschreven voor bepaalde medische behandelingen, zoals tandheelkundige ingrepen. Dit wordt gedaan om het risico op infectie zoveel mogelijk te verminderen. Het is daarnaast belangrijk om vooral tandvlees en gebit altijd goed te verzorgen, zodat hier geen ontstekingen optreden.

Voor mensen met een verhoogd risico op endocarditis, bijvoorbeeld vanwege een aangeboren hartafwijking, is het mogelijk om bij de Hartstichting een gratis risicokaartje aan te vragen, waardoor iemand altijd de juiste informatie op zak heeft.

Heb je vragen over endocarditis of verschijnselen die op een endocarditis kunnen wijzen, neem dan contact op met je huisarts. Wil je meer weten over preventieve antibiotica of andere medicijnen, raadpleeg dan je apotheker.

Eetstoornissen

In Nederland lijden waarschijnlijk meer dan 200.000 mensen aan een eetstoornis. Dit betekent dat zij last hebben van een verstoord eetpatroon, wat vaak grote gevolgen heeft voor zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid. Eetstoornissen komen het meeste voor bij jonge vrouwen, maar ze kunnen op elke leeftijd en bij zowel mannen als vrouwen ontstaan.

De oorzaak van een eetstoornis is met name psychisch, maar omgevingsfactoren en erfelijke gevoeligheid kunnen ook een rol spelen. Mensen die lijden aan een eetstoornis zijn over het algemeen geobsedeerd door eten en wat eten doet met hun lichaam. Vaak hebben zij een negatief beeld van zichzelf en hun lichaam en/of uiterlijk. Eten wordt hierdoor een voortdurende bron van spanning en angst.

Er zijn een aantal verschillende eetstoornissen, waaronder:

Anorexia nervosa
Boulimia nervosa
Eetbuistoornis ook Binge eating disorder of BED genoemd
Orthorexia nervosa

In deze blog vertellen we meer over deze eetstoornissen en over wat de onderlinge verschillen zijn. Maar allereerst is het belangrijk te weten dat het hebben van een eetstoornis niet zomaar iets is dat niet zoveel voorstelt. Iets wat valt onder aanstellerij of aandachttrekkerij en dat gemakkelijk opgelost kan worden door ‘normaal’ te eten. Mensen met een eetstoornis zijn ziek en hebben intensieve psychologische en medische begeleiding nodig om van hun stoornis te kunnen genezen.

Anorexia nervosa

Als iemand last heeft van anorexia nervosa dan eet iemand structureel te weinig. Hierdoor ontstaat op den duur ondergewicht. Anorexia nervosa betekent letterlijk: een gebrek aan eetlust door een psychische oorzaak. Deze benaming is echter niet helemaal juist, want vaak heeft iemand geen gebrek aan eetlust, maar wordt een hongergevoel genegeerd. Iemand met anorexia is extreem bang om aan te komen in gewicht. Het nauwelijks eten en dus ondervoed zijn, heeft grote lichamelijke en geestelijke gevolgen.

Veel mensen met anorexia zijn erg moe en lusteloos. Ze hebben het vaak koud omdat, door een gebrek aan energie de lichaamstemperatuur niet goed in balans gehouden wordt. Naast altijd koude handen, voeten en neus, kan een donsachtige beharing gaan groeien. Ook gaat de bloeddruk omlaag en worden de hartslag en de ademhaling langzamer. Daarnaast raakt de hormoonhuishouding in de war en wordt de conditie van haar, huid en gebit minder.

Een aantal mensen met anorexia gebruikt laxeermiddelen om af te kunnen vallen. Dit kan leiden tot een tekort aan elektrolyten. Dit zijn zouten oftewel mineralen, als natrium, kalium, calcium en magnesium. Bij een tekort kan een nier- of leverbeschadiging optreden. Ook kunnen hartritmestoornissen voorkomen. Naast lichamelijke problemen kampen mensen met anorexia ook met psychische problemen. Ze ontkennen dan ook vaak dat ze een eetstoornis hebben en laten hun eetgedrag niet zien. Dit levert veel stress op.

Boulimia nervosa

Bij de eetstoornis boulimia nervosa is, in tegenstelling tot anorexia, over het algemeen geen sprake van ondergewicht. De naam boulimia betekent letterlijk: honger als een rund door een psychische oorzaak. Maar ook hier klopt de benaming niet volledig. Mensen die lijden aan boulimia hebben meestal geen honger, maar last van oncontroleerbare eetbuien. Na een eetbui wil men het voedsel zo snel mogelijk weer kwijt en dit gebeurt dan meestal op een onnatuurlijke manier door een vinger in de keel te steken (purgen) of door laxeermiddelen of klysma’s te gebruiken.

Men spreekt van boulimia als iemand vaker dan twee keer per week eetbuien heeft die gevolgd worden door pogingen om het voedsel weer kwijt te raken. Net als bij anorexia kunnen ernstige lichamelijke klachten optreden, waaronder hartklachten, een verslechtering van het gebit door het zuur in het braaksel, maag- en darmproblemen, uitputting en ondertemperatuur.

Eetbuistoornis of binge eating disorder (BED)

Net als bij boulimia hebben mensen met een eetbuistoornis last van oncontroleerbare eetbuien die in de categorie van vreetbuien mogen worden geschaard. Het verschil met boulimia is dat er na een eetbui geen actie wordt ondernomen om het overtollige eten weer kwijt te raken. Hierdoor hebben mensen met BED vaak last van overgewicht.

BED blijkt in Nederland de meest voorkomende eetstoornis waaraan ongeveer 160.000 mensen, met name vrouwen, lijden. Een typisch kenmerk van deze aandoening is dat als er iets gebeurt dat stressvol is, dat er direct naar eten gegrepen wordt. Daarnaast zijn er momenten van een onbedwingbare zin om te eten en dan vaak ook nog in een bepaalde soort eten. (Stevig) overgewicht is het gevolg, maar ook de maag kan uitzetten of zelfs scheuren door een te grote voedselinname. BED kan behandeld worden met cognitieve gedragstherapie.

Orthorexia nervosa

Orthorexia nervosa is een minder bekende eetstoornis die steeds vaker voorkomt. De stoornis is tot op heden nog niet officieel erkend. Mensen die lijden aan orthorexia, wat staat voor juiste eetlust, hebben last van een ziekelijke fixatie op het eten van alleen maar gezonde dingen. Veel, voor het lichaam belangrijke voedingsmiddelen, zoals vis, vlees en granen, worden weggelaten omdat gedacht wordt dat deze niet gezond zijn. Dit leidt vaak tot een zeer eenzijdig voedingspatroon met ondergewicht en gebrek aan essentiële voedingsstoffen. Bij mensen met orthorexia wordt de kwaliteit van het eten gezien als de kwaliteit van het leven.

Alle vormen van eetstoornissen kunnen alleen aangepakt worden met zowel psychische als medische begeleiding. Soms is zelfs een opname in een speciale kliniek noodzakelijk. Niet iedereen geneest van zijn of haar eetstoornis. Ongeveer een kwart blijft er, ondanks behandeling, altijd mee behept en uiteindelijk overlijdt een klein percentage aan de gevolgen van een eetstoornis.

Heb je vragen, of ken je iemand waarvan je vermoedt dat er sprake is van een eetstoornis, praat hierover dan met je huisarts. Voor vragen over medicijnen, kun je altijd terecht bij je apotheker.

Pijnstilling met opiaten / opioïden

Iedereen slikt wel eens een pijnstiller. Om hoofdpijn te verminderen, om spierpijn, menstruatiepijn of kiespijn tegen te gaan, of om zich wat minder ‘belabberd’ te voelen bij koorts of griep. Het doel van een pijnstiller is dan ook heel duidelijk; zoveel mogelijk pijn wegnemen en klachten ervan onder controle krijgen.

In Nederland zijn een aantal verschillende pijnstillers op de markt. Sommige zijn vrij (over de counter) te koop bij supermarkt, drogist en apotheek, andere zijn alleen op doktersrecept verkrijgbaar. Al in 2019 schreven we in onze blog ‘De verschillen tussen pijnstillers’ over de pijnstillers die vrij verkrijgbaar zijn, zoals paracetamol en NSAID’s (non steroïde ontstekingsremmende medicijnen), ibuprofen, naproxen en diclofenac. Hier vertellen we meer over de sterke pijnstillers, de opiaten en opioïden, die dus alleen op recept bij de apotheek verkrijgbaar zijn.

Wat is pijn?

Pijn is een belangrijk signaal van ons lichaam om aan te geven dat er iets niet in orde is. Pijn ontstaat kort door de bocht doordat pijnreceptoren die in het hele lichaam aanwezig zijn, op één of andere manier geprikkeld worden en een signaal naar de hersenen te sturen. De hersenen sturen op hun beurt een signaal terug waarna pijn waarneembaar wordt. Deze signaaloverdracht gaat in slechts een fractie van een seconde.

Pijn is onder te verdelen in acute en in chronische pijn. Acute pijn treedt op bij stoten, vallen of breken. Chronische pijn is pijn die langdurig aanhoudt, langer dan drie maanden, en is vaak het gevolg van een onderliggende ziekte, als reuma of een ontsteking. Een definitie van pijn is niet precies te geven. Pijn is in principe een beleving die voor iedereen anders is, Wat voor de één een hevige pijn is, hoeft dat voor de ander niet te zijn. Dit maakt het meten van pijn niet altijd even gemakkelijk en objectiveerbaar.

De richtlijn van de WHO

Vaak wordt gebruik gemaakt van een numerieke beoordelingsschaal (NSRL) waarbij gevraagd wordt om de mate van pijn een cijfer te geven tussen nul en tien. Nul betekent geen pijn en tien de meest erg denkbare pijn. Als de ernst van de pijn is uitgevraagd, wordt dit getal naast de richtlijn voor pijnmedicatie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gelegd om zo duidelijk te krijgen welk medicijn het beste gegeven kan worden. Deze richtlijn behelst vijf stappen:

1. Paracetamol

2. NSAID

3. Zwak werkend opioïde

4. Sterk werkend opioïde

5. Opioïde via een injectie.

Vanaf pijn erger dan het cijfer vier kan een zwak werkende opioïde voorgeschreven worden.

Opioïden

Opioïden zijn krachtige pijnstillers die soms ook narcotische pijnstillers worden genoemd. Ze helpen in een flink aantal gevallen om pijn onder controle te krijgen of draaglijk te maken. Ze worden al jarenlang voorgeschreven en behoren tot de groep morfinomimetica oftewel deze pijnstillers hebben min of meer dezelfde werking als morfine.

Morfine bestaat als medicijn al sinds 1804 toen een Duitse apotheker Friedrich Sertürner het middel ontdekte. Het is een opiaat, wat betekent dat het afkomstig is van opium; het ingedroogde melksap van de opiumpapaver. De naam morfine is afkomstig van de Griekse god Morpheus, de god van de slaap.

Opioïden zijn opiaten die de pijn remmen door zich te binden aan receptoren in het centrale zenuwcentrum. Hiermee zijn ze in hun werking te vergelijken met lichaamseigen pijnstillers, als endorfines. Hierdoor kan het gebruik op den duur verslavend kan zijn. Maar als deze middelen voor relatief korte duur worden voorgeschreven, is een verslaving verwaarloosbaar. Wel kunnen altijd ontwenningsverschijnselen optreden bij het plotseling stoppen met de medicatie. Het gebruik van een opioïde moet dan ook altijd geleidelijk worden afgebouwd.

Omdat de medicijnen inwerken op de hersenen zijn er soms wel bijwerkingen, waaronder sufheid, misselijkheid en verwardheid.

Er zijn twee soorten opioïden; zwakke en sterke. Onder de zwakke opioïden vallen codeïne en tramadol. Deze stoffen worden door het lichaam zelf omgezet in morfine. Sterke opioïde pijnstillers zijn morfine, oxicodon en fentanyl. Deze laatste is de zwaarste soort pijnstiller die er gegeven kan worden.

Heb je vragen over opioïden of over pijnstillers in het algemeen, stel deze dan aan je apotheker. Heb je (aanhoudende) pijnklachten, ga hiermee dan naar je huisarts.

De pneumokokkenvaccinatie

In 2018 kwam het advies van de Gezondheidsraad om mensen vanaf zestig jaar te vaccineren tegen de pneumokokkenziekte (of pneumokokkose). In dit advies, werd voorgesteld mensen tussen de 60 en 75 jaar om de vijf jaar uit te nodigen voor een gratis pneumokokkenvaccinatie. Dit omdat dat vaccin ongeveer vijf jaar bescherming biedt tegen ziektes (en sterfte) door pneumokokken. De leeftijdsgrens van 75 werd gekozen omdat de Raad verwachtte dat het vaccin bij mensen van 80+ niet heel effectief meer is.

Nadat in 2020 het coronavirus was uitgebroken, stelde de Gezondheidsraad dat mensen van zeventig jaar en ouder, zowel sneller en erger ziek werden van én het coronavirus – waar op dat moment nog geen vaccin tegen beschikbaar was – én een pneumokokkeninfectie. Men heeft op dat moment besloten de leeftijdsgrens voor vaccineren te verhogen naar 79 jaar.

Het vaccin wordt, verdeeld over een aantal jaar, verstrekt aan de totale leeftijdscategorie. Dit gebeurt in fasen, omdat er niet voldoende vaccin beschikbaar is om de hele leeftijdsgroep in één keer te vaccineren. Dit najaar (2023) wordt de categorie geboren tussen 1-1–1957 en 31–12-1960 (63 – 66 jaar) uitgenodigd voor een prik. De uitnodiging loopt via de huisarts die ook de vaccinatie geeft. Volgend najaar (2024) wordt de jongste categorie (60 – 63 jaar) uitgenodigd en vervolgens zal de huisarts elke vijf jaar een herhalingsuitnodiging sturen.

Een bacterie

De pneumokokkenziekte is niet één ziekte, maar is een verzamelnaam voor een flink aantal ziekten die veroorzaakt worden door de pneumokokkenbacterie. Van deze bacterie bestaan wel negentig varianten, die weer verschillende ziekten kunnen veroorzaken, waaronder middenoorontsteking, bronchitis, bijholteontsteking en longontsteking. Vaccineren tegen de pneumokokkenziekte gebeurt sinds 2006, via het Rijksvaccinatieprogramma, ook bij kinderen jonger dan vijf jaar. Zij krijgen vanaf 2024 wel een nieuw vaccin toegediend dat, volgens de Gezondheidsraad, meer gezondheidswinst behaalt.

Streptococcus pneumoniae

De pneumokok, (streptococcus pneumoniae) is een bacterie die bij heel veel mensen (tachtig procent) in de bovenste luchtwegen (neus- en keelholte) aanwezig is, zonder dat men hier last van heeft en/of ziek van wordt. Een bacterie is, anders dan een virus, een ééncellig levend micro-organisme dat zichzelf kan voortplanten door zich te delen. Dit wordt ook ongeslachtelijke voortplanting genoemd en deze manier van voortplanten gaat razendsnel.

Veel bacteriën die op en in ons lichaam leven, zijn goede bacteriën die we nodig hebben en die bijvoorbeeld een belangrijke rol spelen in onze darmen en op onze huid (lees bijvoorbeeld onze blog Het huidmicrobioom). De pneumokok hoort hier echter niet toe en is dus een bacterie die we eigenlijk niet kunnen gebruiken. Hij wordt overgedragen van mens op mens door niezen en hoesten en door zoenen, maar ook door het schudden van handen. Men neemt aan dat de verspreiding voornamelijk plaatsvindt door jonge kinderen van wie 60 – 85 procent onder de twee jaar drager is.

Longontsteking

Volwassenen en dan met name ouderen boven de zestig die ziek worden van een pneumokokkeninfectie, krijgen meestal een longontsteking (pneumonie). De verschijnselen hiervan zijn vaak hoge koorts en een stevige hoest, met kortademigheid. Als men kijkt naar de ziekenhuisopnames van mensen met een longontsteking dan blijkt er in twintig tot dertig procent sprake te zijn van een pneumokokkeninfectie. Het Nederlands Huisartsengenootschap geeft aan dat het hier naar schatting zo’n 5400 mensen van 60+ betreft. Zestien procent van hen overlijdt (Wagenvoort 2017).

Als iemand een pneumokokkeninfectie heeft doorgemaakt dan zorgt het eigen afweersysteem voor antistoffen om een volgende infectie direct te lijf te gaan. Echter zijn deze antistoffen alleen gericht tegen de specifieke variant waarvan men ziek is geworden en werkt het niet tegen de andere varianten.

Invasieve pneumokokkeninfectie

In een aantal gevallen komt de pneumokok in de bloedbaan of in het zenuwstelsel terecht en dit noemt men dan een invasieve pneumokokkeninfectie. Het verloop van deze infectie is vaak zeer ernstig. Kinderen onder de vijf jaar krijgen meestal en bloedvergiftiging (sepsis) of een hersenvliesontsteking. Ouderen een zeer ernstige longontsteking. Deze infecties verlopen vaak zeer acuut, maar de klachten, als hoofdpijn, hoge koorts en hoesten met het opgeven van bloed, kunnen zeer verschillend zijn.

Vaccineren

Je beschermen tegen een pneumokokkeninfectie kan het beste door je te laten vaccineren. Voor kinderen onder de twee jaar zit de vaccinatie sinds 2006 standaard in het Rijksvaccinatieprogramma. Hierdoor komen pneumokokkeninfecties inmiddels veel minder voor. Echter ouderen worden over het algemeen ziek van andere varianten dan die waartegen de jonge kinderen worden ingeënt. De vaccinatie die dan ook aan hen wordt gegeven, bestaat uit 23 varianten die niet in de ‘kinderprik’ zitten.

Heb je toch een pneumokokkeninfectie opgelopen dan wordt deze behandeld met een antibioticakuur. In het geval van een invasieve infectie is opname in het ziekenhuis noodzakelijk, omdat de antibiotica dan via een infuus wordt gegeven.

Heb je vragen over een pneumokokkenvaccinatie of een -infectie, stel deze dan aan je huisarts. Voor informatie over antibiotica en medicijnen in het algemeen kun je altijd terecht bij je apotheker.

Obesitas (ernstig overgewicht)

Obesitas is een medische term voor ernstig overgewicht en wordt ook wel zwaarlijvigheid genoemd. Bij obesitas wordt er een te veel aan vet in het lichaam opgeslagen. Het woord obesitas komt oorspronkelijk van het Latijnse obesus dat volgevreten of vet betekent en mensen met obesitas worden ook obees genoemd.

Obees ben je als je een BMI hebt dat hoger is dan 30. Je BMI ook QI (Body Mass-Index of Queteletindex) geheten, is een index die de verhouding tussen het gewicht en de lengte van iemand weergeeft. Het wordt berekend door het lichaamsgewicht in kilo’s te delen door het kwadraat van de lengte in meters

Die Queteletindex is bedacht door een Belg; Adolphe Quetelet die leefde van 1796 tot 1874. Deze meneer was eigenlijk wiskundige en sterrenkundige, maar hij hield ook erg van het maken van verschillende statistieken over, wat hij zag als, de ‘gemiddelde mens’. In 1972 werden de waarden uit de Queteletindex gekoppeld aan mager, gezond en te zwaar en sinds de jaren negentig van de vorige eeuw wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de BMI als standaard gebruikt.

Toch is er wel kritiek op het gebruik van de BMI om te bepalen of iemand wel of niet een gezond gewicht heeft. In de BMI is namelijk het percentage vet in een lichaam niet duidelijk. Zo kunnen zwaar gespierde personen een hoog BMI hebben, terwijl ze nauwelijks vet hebben en dus niet obees zijn. Hun lichaamsbouw is anders.

In deze blog hanteren we wel de waarden uit de BMI /QI om te kunnen classificeren of iemand wel of niet een gezond gewicht heeft. Bij een waarde van 18,5 en minder, wordt gesproken van ondergewicht. Tussen de 18,5 en 25 spreekt men van een gezond gewicht en tussen 25 en 30 van overgewicht. Boven de 30 is er sprake van ernstig overgewicht en boven de 40 van ziekelijk overgewicht. Reken hier eenvoudig je BMI uit.

Hoe ontstaat overgewicht?

Overgewicht ontstaat als iemand voor langere tijd meer energie via eten en drinken binnenkrijgt dan dat nodig is voor verbranding. Dit te veel aan energie wordt opgeslagen in de vorm van vet, als reserve voor ‘barre tijden’. Daarnaast kan het hebben van stress van invloed zijn op gewichtstoename. Wetenschappers denken dat hierbij een verhoogde productie van het hormoon cortisol dat mede verantwoordelijk is voor vetopslag in de buik, in combinatie met slechter slapen en het maken van ongezonde voedingskeuzes, een rol speelt.

In 2021 had de helft van de Nederlandse bevolking boven de achttien jaar overgewicht. Vijftien procent hiervan had zelfs extreem overgewicht. Ook kinderen en adolescenten hebben in steeds toenemende mate last van overgewicht. Vijftien procent van de kinderen tussen de vier en zeventien jaar, had in 2021 een ongezond lichaamsgewicht en vier procent was echt obees. Bron: Voedingscentrum.nl

Mensen met overgewicht/obesitas hebben een verhoogde kans op het krijgen van gezondheidsproblemen. Zo is de kans op het krijgen van diabetes type 2 (suikerziekte) flink groter dan bij mensen met een gezond gewicht. Ook bestaat er een risico op het krijgen van hart- en vaatziekten, van gewrichtsontstekingen en – slijtage, van ademhalingsproblemen en van snurken en slaapapneu (het stokken van de ademhaling tijdens de slaap). Daarnaast neemt het ontstaan van verschillende soorten kanker, zoals darmkanker, slokdarmkanker en alvleesklierkanker toe.

Een behandeling

Obesitas wordt tegenwoordig erkend als een chronische aandoening, waarbij de balans in het lichaam ernstig is verstoord en de energieopname groter is dan het energieverbruik. Gewichtsafname is een logische stap naar genezing ervan, maar blijkt voor heel veel mensen enorm moeilijk. Velen doen regelmatige afvalpogingen die uiteindelijk weinig tot geen resultaat opleveren. Het is wetenschappelijk bewezen (bron Maxima Medisch Centrum – Obesitascentrum) dat meestal alleen een maagverkleinende operatie ook bariatrische chirurgie genoemd, een oplossing biedt. Een maagverkleining wordt vergoed vanuit de basisverzekering als er aan een aantal internationale richtlijnen wordt voldaan.

In een aantal gevallen kan met het voor langere tijd geven van speciale injecties, een gewichtsverlaging bereikt worden. Deze injecties met middelen als Ozempic, Victoza en Saxenta, zijn oorspronkelijk bedoeld voor mensen met diabetes type 2. In april 2023 publiceerden we een blog waarin we meer vertellen over afvallen met behulp van deze medicijnen. In deze blog gaven we een belangrijke waarschuwing, die we hier voor de volledigheid herhalen.

Nog even dit

Zowel Ozempic als Saxenda en Victoza, zijn in Nederland alleen op doktersrecept verkrijgbaar en dit is niet voor niets. Het is zeer belangrijk dat afvallen met behulp van injecties uitbreid gemonitord wordt door een arts. Op het internet zijn wel wegen te bewandelen om zonder een recept toch aan deze medicijnen te komen. Doe dit nooit! Medicijnen die niet volgens officiële kanalen, zoals medicijnen.nl, worden aangeboden, zijn vaak nep, vervuild of bevatten en foute dosering, met alle risico’s van dien. Naast dat het je veel geld kost, leg je ook je gezondheid in de waagschaal.

Heb je of iemand in je omgeving, last van overgewicht en wil je hierin verandering brengen? Ga dan naar je huisarts of naar een diëtist. Je kunt hier zonder verwijzing terecht. Heb je vragen over medicijnen die zouden kunnen helpen bij het afvallen, stel deze dan aan je apotheker.

Multiple sclerose (MS)

In Nederland zijn meer dan 35.000 mensen bij wie de diagnose Multiple sclerose oftewel MS, een chronische ziekte van het centrale zenuwstelstel (de hersenen en het ruggenmerg) is gesteld. Bij MS ontstaan er in het zenuwstelsel op verschillende plaatsen ontstekingen, waardoor signalen vanuit de hersenen via de zenuwen niet goed meer overgebracht worden. Hierdoor kunnen bepaalde functies niet of niet goed meer, worden uitgevoerd.

We staan er meestal niet bij stil dat alles wat we doen en wat er in ons lichaam gebeurt, of dit nu zien, bewegen of praten is, aangestuurd wordt vanuit onze hersenen en het ruggenmerg; het centrale zenuwstelsel. Dit stelsel bestaat uit miljoenen zenuwcellen die allemaal met elkaar verbonden zijn via zenuwuitlopers. Je kunt deze zenuwuitlopers vergelijken met een gigantisch netwerk van hele dunne kabels (vezels). En net als om normale kabels, denk bijvoorbeeld aan een oplaadkabel voor de telefoon, zit er een isolerende beschermlaag omheen. Deze laag wordt myeline genoemd.

Myeline is eigenlijk een wat vettige stof die wit van kleur is. Het heeft als taak ervoor te zorgen dat zenuwimpulsen razendsnel worden doorgestuurd van de ene naar de andere zenuwcel; dit gebeurt in een normale situatie met een snelheid van zo’n 120 meter per seconde. Ook zorgt het ervoor dat een elektrisch signaal niet per ongeluk ‘overspringt’ naar een zenuwcel met een andere functie, waardoor kortsluiting zou kunnen ontstaan.

Bij Multiple sclerose wordt deze myelinelaag aangetast. Dit gebeurt door het eigen afweersysteem dat de zenuwcellen aanvalt. MS wordt daarom ook een auto-immuunziekte genoemd. In de myelinelaag ontstaan gaten wat demyelinisatie wordt genoemd. Hierdoor wordt de overdracht van signalen bemoeilijkt en uiteindelijk soms zelfs helemaal niet meer mogelijk. Het lichaam vult de ontstane gaten op met bindweefsel (het kan geen nieuw myeline meer aanmaken), waardoor er littekens ontstaan die niet meer isoleren. Dit littekenweefsel is hard en daaraan dankt de ziekte haar naam: Multiple sclerose betekent letterlijk meerdere verhardingen.

Varianten van MS

Als we het hebben over Multiple sclerose als ziekte dan lijkt het net alsof er maar één vorm van bestaat, maar dat is niet juist; er zijn vier verschillende varianten te onderscheiden:

Relapsing Remitting MS (RRMS)
Secundair Progressieve MS (SPMS)
Benigne MS
Primair Progressieve MS (PPMS)

Soms lopen deze vormen in elkaar over, wat vooral voorkomt bij de eerste (RRMS) en de tweede (SPMS) variant. Daardoor is niet altijd een heel duidelijk onderscheid te maken. Toch kunnen we wel uitleg geven over de verschillende varianten.

Relapsing Remitting MS (RRMS)

Deze vorm van MS, waarbij van tijd tot tijd actieve ontstekingsreacties genaamd schubs (spreek uit sjoeps) optreden, is de vorm van MS die het meeste voorkomt. 85 procent van alle MS-patiënten in Nederland heeft deze vorm. Afhankelijk van waar in het centrale zenuwstelsel de ontstekingen optreden, zijn de klachten verschillend. RRMS kenmerkt zich door periodes met aanvallen (relapsing) die afgewisseld worden met periodes van herstel (remitting). Soms ontstaat een schub zonder duidelijke oorzaak, maar soms gaat er ook een infectie of een stressvolle periode aan vooraf. Als behandeling worden veelal medicijnen met steroïden voorgeschreven die een aanval kunnen verkorten. De medicijnen genezen de MS niet.

Secundair Progressieve MS (SPMS)

Bij een aanzienlijk aantal mensen met RRMS (ongeveer 30 procent) gaat deze vorm na een tiental jaar over in Secundair Progressieve MS. De aanvallen stoppen dan (vaak) helemaal, maar de lichaamsfuncties gaan nog wel langzaam verder achteruit. Dit blijkt een niet te stoppen proces omdat er geen herstelfases meer zijn.

Benigne MS

Benigne MS wordt ook wel een milde vorm van MS genoemd. De tijd die er tussen de aanvallen ligt, is lang, soms wel tien jaar en sommigen krijgen in hun hele leven maar één aanval. Meestal blijven de zenuwcellen onbeschadigd. Deze vorm van MS komt het meest voor bij jonge vrouwen (onder de veertig jaar).

Primaire Progressieve MS (PPMS)

PPMS is de vorm van MS die het minst voorkomt; slechts vijf procent van alle MS-patiënten heeft deze variant. Door een directe aantasting van het ruggenmerg, is vanaf het ontstaan van de ziekte direct achteruitgang merkbaar. De klachten beginnen bij de benen die verstijven en waarin krachtsverlies optreedt. Deze MS-variant ontstaat meestal tussen het dertigste en veertigste levensjaar.

De behandeling van MS

MS is helaas een chronische aandoening waarvan je niet kunt genezen. Er zijn inmiddels wel een aantal medicijnen die de ziekte wat kunnen remmen en die de kans op een nieuwe aanval wat verminderen door het afweersysteem te onderdrukken. Andere medicijnen zijn gericht op symptoombestrijding. Een deel van de medicijnen kan via een tablet gegeven worden. Andere worden toegediend in de vorm van injecties of een infuus, waarvoor iemand naar het ziekenhuis moet komen.

Heb je vragen over medicijnen die gebruikt worden bij Multiple sclerose, neem dan contact op met je apotheker. Die vertelt je er graag meer over.

Spijsvertering en stofwisseling, wat is het verschil?

Spijsvertering en stofwisseling zijn twee woorden die regelmatig door elkaar gebruikt worden. Dit is eigenlijk onterecht, want spijsvertering en stofwisseling zijn beslist twee verschillende begrippen, alhoewel ze wel alles met elkaar te maken hebben. In deze blog leggen we het verschil tussen beide uit, zodat duidelijk wordt hoe ons lichaam voedingsstoffen verwerkt en hoe er energie wordt geproduceerd die ons in staat stelt om te leven.

De spijsvertering

Spijsvertering en het woord zegt het al, is letterlijk het verteren van spijs, van voedsel. Iedereen weet dat je eten en drinken moet innemen om te kunnen functioneren, dat je dit in principe doet via de mond en dat datgene dat je niet kunt gebruiken, je lichaam weer verlaat via je kont. Dit proces ‘van mond tot kont’ wordt onze spijsvertering genoemd en duurt gemiddeld tussen de 24 en 48 uur.

Voedsel komt het lichaam dus binnen via de mond, waar het gekauwd en gemengd wordt met speeksel, zodat het gemakkelijk en met hulp van de tong, doorgeslikt kan worden. Vervolgens reist het langzaam en gereguleerd door de slokdarm naar de maag, waar het wordt vermengd met maagsap. Dit maagsap dat erg zuur is, zorgt ervoor dat voedsel uiteenvalt in kleine stukjes. Dit duurt gemiddeld zo’n drie uur. Via de 12-vingerige darm komt het daarna in de dunne darm terecht, waar het in nog kleinere deeltjes wordt afgebroken. Deze deeltjes zijn glucose, aminozuren, vetzuren, vitaminen en mineralen die kunnen worden opgenomen in de bloedbaan en vezels en afvalstoffen die het lichaam uiteindelijk via de dikke darm en de endeldarm, in de vorm van ontlasting, verlaten.

De stofwisseling

De kleine deeltjes die worden opgenomen in de bloedbaan, zijn vervolgens belangrijk bij de stofwisseling in ons lichaam. Een ander woord voor stofwisseling is metabolisme, dat uit het Grieks afkomstig is en omzetting betekent. Kort door de bocht is het het omzetten van voedingsstoffen uit voedsel tot stoffen die energie leveren en ons in staat stellen om te leven. Stofwisseling vindt plaats in heel veel organen en lichaamscellen in ons lichaam en dat maakt het tot een heel bijzonder en zeer ingewikkeld proces.

Over het algemeen komen de kleine voedingsstoffen via de dunne darm en de bloedbaan als eerste in de lever terecht. Die lever is eigenlijk het beste te vergelijken met een soort zeef. Het controleert continu de voedingsstoffen door het bloed dat via de poortader door de lever stroomt (zo’n anderhalve liter per minuut), te filteren. Alle goede en bruikbare stoffen worden vervolgens doorgelaten en de slechte, bijvoorbeeld gifstoffen als alcohol, worden tegengehouden en afgebroken, zodat ze het lichaam alsnog via onder meer de urine kunnen verlaten.

Naast de lever zijn ook de galblaas en de alvleesklier betrokken bij de stofwisseling. De galblaas, een zakje waarin gal ligt opgeslagen, wordt actief als er vetten moeten worden afgebroken. De alvleesklier zorgt voor sappen die zowel koolhydraten, vetten en eiwitten kleiner kunnen maken. Ook zorgt de alvleesklier voor de aanmaak van de hormonen insuline en glucagon, waarmee de bloedspiegel wordt geregeld.

Al deze processen die bedoeld zijn om ons in staat te stellen om te functioneren, noemen we dus stofwisseling. Eigenlijk bestaat de stofwisseling zelf ook weer uit twee verschillende, maar wel aanvullende processen, namelijk uit katabolisme en anabolisme. Onder katabolisme verstaan we het afbreken van koolhydraten, vetten en eiwitten voor energie, die wordt gebruikt voor het leveren van brandstof en voor spieractiviteit.

Onder anabolisme wordt verstaan dat voedsel in het lichaam wordt opgeslagen, zodat de energie gebruikt kan worden voor groei en voor de verdediging tegen indringers die ziektes of infecties kunnen veroorzaken. ‘Overtollige’ energie wordt omgezet in vet.

De meeste energie haalt ons lichaam uit de afbraak van koolhydraten in suikers, als glucose. Als er niet voldoende glucose omgezet kan worden in energie dan zijn vetten en eiwitten de aangewezen energieleveranciers. Vet wordt in de lever eerst omgezet in glycerol dat vervolgens wordt omgezet in glucose. Eiwitten worden afgebroken tot aminozuren. Deze aminozuren zijn nodig voor de groei, maar ook om enzymen hun werk binnen de cellen te laten doen.

Het belangrijkste verschil tussen spijsvertering en stofwisseling is dat de spijsvertering bedoeld is voor de verwerking van het voedsel en het dusdanig klein maken ervan dat voedingsstoffen kunnen worden opgenomen in de bloedbaan, terwijl stofwisseling het geheel van chemische reacties is dat in ons lichaam plaatsvindt. De spijsvertering is dus een onderdeel van de stofwisseling. Beide processen zijn van cruciaal belang voor een goede gezondheid en voor het goed functioneren van ons lichaam.

Coronavaccinatie: de herhaalprik

Vanaf begin oktober 2023 is het weer mogelijk voor diverse groepen mensen om een herhaalprik tegen het coronavirus te halen. Zo krijgen alle mensen van 60 jaar en ouder een oproep per brief met daarin direct een afspraak en kunnen volwassenen tussen de 18 en 59 jaar zelf een afspraak maken als ze in de directe patiëntenzorg werkzaam zijn, ieder jaar een oproep voor de griepprik krijgen, zwanger zijn of een kwetsbaar familielid hebben.

Maar waarom wordt er eigenlijk opnieuw een herhaalprik aangeboden? Dat komt omdat het coronavirus in Nederland en in andere landen, nog steeds actief is en het virus ieder jaar ietwat van samenstelling verandert, waardoor ons immuunsysteem niet helemaal up-to-date is wat betreft de afweer ertegen. In het najaar, als we weer dichter op elkaar zitten en minder vaak buiten zijn, vinden er sowieso meer besmettingen met virussen plaats en het is dan ook altijd verstandig om het afweersysteem weer een nieuwe boost te geven. Hiervoor is de herhaalprik bedoeld. De herhaalprik van 2023 is aangepast naar de omikronvariant XBB 1.5.

De herhaalprik is een MRNA-vaccin (XBB1.5) dat wordt geproduceerd door Pfizer/BioNtech en heet comirnaty. Een MRNA-vaccin wil zeggen dat er geen verzwakt of inactief gemaakt deeltje van het coronavirus wordt ingespoten, maar dat gebruik wordt gemaakt van een klein stukje, in een laboratorium gemaakt, genetische code van het virus; deze keer dus van de omikronvariant XBB 1.5.

Hoe zat dat ook alweer?

Het is bekend dat iedere variant van het coronavirus een zogenoemd spike-eiwit (spijkereiwit) nodig heeft om cellen binnen te dringen om deze vervolgens te kunnen infecteren met het genetisch materiaal van het virus. Dit spike-eiwit kun je vergelijken met een sleutel die in een slot wordt gestoken, waarna de cel opengaat en het virus naar binnen kan. In ons lichaam komen spike-eiwitten van nature niet voor en ons immuunsysteem ziet dit eiwit dan ook als lichaamsvreemd, als indringer, en zal antistoffen gaan aanmaken om het op te ruimen.

Door een vaccin in te spuiten dat het lichaam stimuleert om zelf een beetje spike-eiwit aan te maken, wordt ons afweersysteem getriggerd antistoffen ertegen te gaan aanmaken. Hierna kan het een eventuele latere besmetting meteen adequaat te lijf gaan zonder dat de aanmaak van antistoffen nog vanaf nul moet beginnen en je al behoorlijk ziek kunt zijn voordat de ‘strijdgroepen’ voldoende geformeerd zijn.

Nu schreven we al eerder dat vaccins vaak bestaan uit een verzwakt of inactief virusdeeltje. Dit wordt een levend vaccin genoemd, maar in het geval van het coronavaccin is dat dus anders. Dit RNA-virus is gemaakt in een laboratorium. Hier wordt een stukje DNA-code van het virus nagemaakt, waarna dit wordt omgezet in RNA.

DNA, RNA en MRNA

DNA staat voor desoxyribonucleïnezuur en is een macromolecuul waarin al onze erfelijke eigenschappen zijn vastgelegd. Om die erfelijke eigenschappen tot uiting te laten komen, wordt er RNA (ribonucleïnezuur) gemaakt. RNA wordt vervolgens veranderd in MRNA waarbij de M staat voor Messenger oftewel boodschapper. Dit MRNA kan DNA-codes omzetten naar eiwitten. Door MRNA met de specifieke code voor het maken van het spike-eiwit te injecteren wat daarna wordt losgelaten in de cellen en spike-eiwit gaat maken, gaat ons afweersysteem aan de gang.

MRNA heeft echter een klein probleem. De moleculen ervan worden vrijwel direct door ons lichaam afgebroken omdat ze zich niet in onze eigen cellen bevinden. Daarom wordt een MRNA-vaccin altijd ingepakt in kleine vetbolletjes die de cellen, als kleine packmannetjes, opeten. Zit het MRNA eenmaal in de cel dan geeft het die cel de opdracht om spike-eiwit aan te maken. Dit spike-eiwit wordt vervolgens aan de buitenkant van de cel geplaatst en zo wordt het door ons afweersysteem opgemerkt. Die ontdekt dat dit spike-eiwit niet in het lichaam thuishoort en begint met het onschadelijk maken ervan. Het geheugen van het afweersysteem onthoudt dit eiwit daarna voor altijd als ‘vijandig’ waardoor een volgende keer de herkenning vrijwel direct plaatsvindt.

Als iemand wel een herhaalprik tegen het coronavirus wil, maar toch liever geen MRNA-virus geïnjecteerd wil krijgen, is er de mogelijkheid een eiwitvaccin, met de naam novadax te krijgen. Ook dit is geen levend vaccin, maar een vaccin waarin het spike-eiwit al aanwezig is. Daarnaast is er een adjuvans – een hulpstof – toegevoegd die de afweerreactie van het lichaam op het spike-eiwit versterkt.

Om zoveel mogelijk ernstig verlopende besmettingen met het coronavirus te vermijden, worden er dit najaar, naar het zich laat aanzien, bijna 4 miljoen vaccins geïnjecteerd en dit zal waarschijnlijk in de komende jaren steeds herhaald worden. Het is voor nu de meest effectieve manier om de mutaties van het virus de baas te blijven.

Corticosteroïden of bijnierschorshormoon

Corticosteroïden zijn hormonen die in het lichaam worden aangemaakt in de bijnieren. Het zijn stoffen die ontstekingsremmend werken en die ook overgevoeligheidsreacties van het lichaam verminderen. Ze worden aangemaakt in de schors (cortex) van de bijnieren, twee kleine grijsachtige orgaantjes van slechts zo’n vijf gram per stuk, die bovenop de nieren liggen.

Bijnieren bestaan uit twee delen: het merg in het midden dat ook medulla wordt genoemd en de schors eromheen. Het merg bestaat voornamelijk uit zenuwweefsel, de schors is opgebouwd uit drie verschillende lagen die ieder een andere functie hebben. In het merg worden twee verschillende hormonen aangemaakt; (nor)adrenaline en dopamine, beide hormonen die ervoor zorgen dat het lichaam een extra inspanning kan verrichten bij gevaar of bij stress. Deze hormonen worden ook vecht-vlucht hormonen genoemd. Onder invloed ervan gaat het hart sneller kloppen en komt glucose, opgeslagen in vetreserves, vrij voor het leveren van extra energie.

De bijnierschors

In de buitenste laag van de schors wordt het hormoon aldosteron, dat de zoutuitscheiding via de nieren regelt en hierdoor van invloed is op de bloeddruk, aangemaakt. De middelste laag zorgt voor cortisol, dat de aanmaak van glucose door omzetting van eiwitten en vetten stimuleert, maar ook belangrijk is als afweer tegen ziekteverwekkers. Cortisol beïnvloedt ook het slaap-waakritme. De binnenste laag van de schors is verantwoordelijk voor de androgenen en oestrogenen, hormonen die de geslachtskenmerken bepalen, in ons lichaam.

De toepassing van corticosteroïden

Als we spreken over corticosteroïden dan bedoelen we meestal medicijnen die synthetisch zijn gemaakt in een fabriek en niet onze lichaamseigen hormonen. Deze corticosteroïden hebben echter wel dezelfde werking als de eigen bijnierschorshormonen en kunnen daarom goed worden voorgeschreven bij verschillende aandoeningen. Zo kunnen ze gebruikt worden ter vervanging van de bijnierschorshormonen, als de bijnier deze zelf niet voldoende aanmaakt (bijnierschorsinsufficiëntie).

Ook kan het helpen bij de onderdrukking van het immuunsysteem. Het wordt dan ook vaak voorgeschreven bij auto-immuunziekten; aandoeningen waarbij het eigen immuunsysteem de eigen organen en weefsels aanvalt. Denk hierbij aan ziekten, als reuma, de ziekte van Crohn, MS en psoriasis. Daarnaast helpt het bij allergische reacties, zoals astma, eczeem en hooikoorts.

Corticosteroïden worden tevens toegepast als ontstekingsremmer. Heb je bijvoorbeeld bronchitis of COPD (Cronic Obstructive Pulmonary Disease), een aandoening waarbij de longen zijn beschadigd dan worden corticosteroïden vaak voor langere tijd voorgeschreven. Maar ook bij een slijmbeursontsteking (bursitis) of peesontsteking of bij een ontsteking aan ogen of oren, worden corticosteroïden gebruikt.

Als derde grote toepassing worden corticosteroïden ingezet bij de behandeling van diverse vormen van kanker, waaronder borstkanker, leukemie en hersentumoren. Het zorgt ervoor dat mensen tijdens een chemokuur minder misselijk zijn en een betere eetlust hebben. Daarnaast gaat het de zwelling van de tumor tegen.

Bijwerkingen

Jammer genoeg hebben corticosteroïden veel bijwerkingen, zeker als ze langer gebruikt worden. zo worden mensen vatbaarder voor infecties en genezen wondjes minder goed omdat het immuunsysteem wordt onderdrukt. Er ontstaat gewichtstoename, de meeste gebruikers houden vocht vast en krijgen bolle wangen en een dikke nek en bij zeer langdurig gebruik, treedt botontkalking (osteoporose) op. Als corticosteroïden in de vorm van een zalf worden gebruikt, wordt de huid dunner en ontstaat er striae. Ook kunnen stemmingswisselingen voorkomen en kan de groei bij kinderen achterblijven.

Als corticosteroïden langer dan twee weken gebruikt worden, moet men, als men wil stoppen, het medicijn afbouwen omdat de werking van de eigen bijnierschors is stilgelegd. Krijgt het lichaam bij ineens stoppen helemaal geen bijnierschorshormoon meer dan kan dit ernstige gevolgen hebben.

Ontstaat er een stressvolle situatie en dit kan ook lichamelijk zijn in de vorm van bijvoorbeeld een infectie of koorts, tijdens het gebruik van corticosteroïden dan heeft het lichaam behoefte aan een hogere dosis hormonen. Normaliter regelt het lichaam dit zelf, maar dat gebeurt niet tijdens het gebruik van corticosteroïden omdat de bijnierschors is stilgelegd. Het wordt aangeraden om bij langdurig gebruik een SOS-ketting te dragen, waardoor duidelijk is dat er in geval van een noodsituatie ook corticosteroïden moeten worden toegediend.

Voor vragen over corticosteroïden en het gebruik ervan, neem je het beste contact op met je apotheker.

Lage bloeddruk (hypotensie)

Bloeddruk (tensie) en het meten ervan, zijn algemene woorden die iedereen wel bekend in de oren klinken en dat geldt ook voor de hiermee samenhangende woorden hoge en lage bloeddruk. In deze blog besteden we aandacht aan de lage bloeddruk (hypotensie), over hoe het ontstaat en wat je eraan kunt doen als je er regelmatig last van hebt. Maar om te begrijpen wat nu precies een lage bloeddruk betekent, vertellen we eerst wat meer over bloeddruk in het algemeen.

Simpel gezegd verstaan we onder bloeddruk de druk van het bloed in onze slagaders. Slagaders vervoeren zuurstofrijkbloed vanuit het hart naar de alle organen en weefsels om deze van zuurstof en voedingsstoffen te voorzien, zodat ze kunnen functioneren. De wanden van slagaders zijn elastisch en dat is ook de bedoeling: het bloed wordt vanuit de linkerhartkamer met een flinke kracht via de aorta (de grote lichaamsslagader) richting de andere slagaders gepompt. Die kracht is nodig omdat het bloed alle weefsels en organen moet kunnen bereiken. De naam slagader is afgeleid van het feit dat je het hart in deze aders voelt kloppen (slaan).

De bloeddruk wordt gemeten in millimeter kwikdruk – mmHg, een oude eenheid uit de tijd dat de bloeddruk gemeten werd met behulp van een kwikmeter. Als de bloeddruk gemeten wordt, wordt deze weergegeven in twee waarden; de bovendruk oftewel de systolische druk en de onderdruk; de diastolische druk. De bovendruk, die de druk weergeeft op het moment dat het hart het bloed met kracht in de slagaders pompt, is altijd het hoogst. De diastolische druk is het laagst; dit is de weergave als het hart ontspant, dit is altijd tussen twee hartslagen in.

Bij een normale bloeddruk is de bovendruk lager of gelijk aan 120 mmHg en de onderdruk ligt onder de 90 mmHg. Heb je een lage bloeddruk dan liggen de bloeddrukwaarden meestal onder de 90 mmHg bovendruk en 60 mmHg onderdruk. Het hebben van een lage bloeddruk is meestal onschuldig (in tegenstelling tot het hebben van een hoge bloeddruk ofwel hypertensie), maar het kan wel vervelende klachten geven. Deze klachten ontstaan omdat een deel van het lichaam onvoldoende bloed met zuurstof krijgt. Vaak ontstaan de eerste klachten in het hoofd en wordt men duizelig. Soms worden zwarte vlekken voor de ogen waargenomen, ontstaat hoofdpijn en het kan zelfs voorkomen dat iemand door een lage bloeddruk flauwvalt.

In de meeste gevallen is een oorzaak van het hebben van een lage bloeddruk onbekend toch zijn er wel situaties aan te wijzen waarin een lage bloeddruk vaker voorkomt. Zo zijn hevig bloedverlies, bijvoorbeeld bij menstruaties of maagbloedingen, maar ook infecties met vochtverlies door overgeven, aan te wijzen als oorzaak. Als het warm weer is of bij saunabezoek, worden bloedvaten wijder waardoor bloed minder tegendruk krijgt en de bloeddruk dus lager wordt. Ook kan snel opstaan, waardoor bloed ineens naar de buik en de benen stroomt, zorgen voor een tijdelijke verlaging van de bloeddruk. Deze laatste wordt echter binnen een aantal seconden door het lichaam zelf hersteld.

Wat kun je doen bij een lage bloeddruk?

Tegen het hebben van een lage bloeddruk is niet zo heel veel te doen. Als vochtverlies een oorzaak is dan is genoeg drinken (bijvoorbeeld iedere vijf minuten een slokje) en eventueel ORS (Oral Rehydration Salts) gebruiken een mogelijkheid. Ontstaat de lage bloeddruk door te snel opstaan dan is het verstandig voortaan langzaam rechtop te gaan zitten en dan pas op te staan.

Soms kunnen bepaalde voedingsmiddelen helpen om de bloeddruk wat te verhogen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:

Zoethout. In zoethout zit glycirrhizine, een bloeddrukverhogend middel. Het drinken van zoethoutthee zorgt voor een stijging van de bloeddruk.
Ginseng. Ginsengwortel helpt de bloeddruk te verhogen.
Kipfilet. Kip bevat onder meer vitamine B12, dat bijdraagt aan de aanmaak van rode bloedcellen waardoor er meer zuurstof in het bloed vervoerd kan worden.
Cafeïne zorgt ervoor dat bloedvaten licht samentrekken, waardoor de bloeddruk iets verhoogt.
Zeewier. Zeewier en kelp bevatten vitamine B, dat het energieniveau ondersteunt.
Groene bladgroenten, zoals spinazie, maar ook spruitjes, bevatten foliumzuur, dat kan helpen bij lage bloeddruk.

Medicatie tegen lage bloeddruk

Bij vaak voorkomende lage bloeddruk, die zich meestal uit in duizeligheid of flauwvallen bij het opstaan, kan een huisarts bepaalde medicijnen voorschrijven, zoals: fludrocortison, pyridostigmine of domperidon. Die laatste twee medicijnen wordt soms ook voorgeschreven voor mensen met de ziekte van Parkinson.

Heb je regelmatig last van klachten die kunnen wijzen op een lage bloeddruk, naam dan contact op met je huisarts. Heb je vragen over medicijnen dan staat je apotheker je graag te woord.

Cystic fibrosis oftewel taaislijmziekte

Taaislijmziekte, in medische termen cystic fibrosis (CF) genoemd, is een erfelijke chronische ziekte die bij een kleine 1700 mensen in Nederland voorkomt. Per jaar worden er gemiddeld dertig kinderen geboren bij wie, na afname van de hielprik, de diagnose CF wordt gesteld. CF is dus een zeldzame ziekte, maar het is van de erfelijke aandoeningen de meest voorkomende.

Taaislijmziekte wordt veroorzaakt door een foutje in het erfelijke materiaal. Eén van de genen – het CFTR-gen () – werkt niet naar behoren. Dit betekent dat het eiwit dat verantwoordelijk is voor een goede water- en zoutbalans en ervoor zorgt dat het slijm in het lichaam goed en soepel is, niet goed wordt aangemaakt. Het eiwit zorgt voor het transport van chloride-ionen (vochtregelaars) naar de cellen. Als dit transport normaal verloopt, gaat er met de ionen water mee (osmose) dat ervoor zorgt dat het door een cel afgescheiden slijm, dun blijft. Werkt het eiwit niet goed genoeg dan wordt het slijm dikker oftewel stroperiger. Door de dikte van het slijm kunnen trilharen in bijvoorbeeld de longen, het slijm minder goed afvoeren, waardoor het gevoelig wordt voor bacteriële infecties.

Het feit dat CF veroorzaakt wordt door een foutje op een gen is pas zo’n dertig jaar bekend. De ontdekking ervan vond plaats in Canada, door het onderzoeksteam van dr. Lap-Chee Tsui, dat alle 3000.000 bouwstenen van het menselijk lichaam in vier jaar tijd onder de loep nam. Met de ontdekking van het CFTR-gen werd een doorbraak in de genetica bereikt. Dit gen was namelijk het eerste een ziekte veroorzakende gen dat ontdekt werd in de wereld.

De verschijnselen van taaislijmziekte waren echter al veel eerder beschreven, zelfs al in 1595 door professor Pieter Pauw. Toentertijd dacht men dat een kind met CF behekst was en dat de aantasting van de alvleesklier een vroegtijdige dood veroorzaakte. Deze theorie werd in 1606 ook nog eens bevestigd door een Spaanse professor die beschreef dat het voorhoofd van een ‘behekst’ kind zout afgaf en dat dit een aanwijzing was voor een vroegtijdig overlijden.

Pas in 1938 werd de aandoening erkend als ziekte door kinderarts en patholoog Dorothy Andersen. Toch ging men er nog wel vanuit dat CF veroorzaakt werd door een probleem met de alvleesklier omdat deze in de meeste gevallen gezwollen is. In de jaren veertig ontdekte men echter dat in het lichaam veel meer organen werden aangetast dan alleen de alvleesklier en kreeg de aandoening de naam mucoviscidose.

Symptomen van taaislijmziekte

Klachten van taaislijmziekte kunnen in het hele lichaam voorkomen. Dit komt omdat het niet goed werkende CFTR-eiwit op veel plaatsen in het lichaam zit; overal waar zich slijm vormt. Toch heeft niet iedereen dezelfde klachten en ook de ernst ervan kan per persoon verschillend zijn.

De meest voorkomende symptomen zijn:

Problemen met de luchtwegen, zoals infecties en veel hoesten om vastzittend slijm weg te krijgen.
Naar zout smakend zweet.
Darmklachten, als buikpijn.
Groeiachterstand.
IJzertekort.
Een verminderde vruchtbaarheid bij met name mannen.
Een verlittekening van de lever (levercirrose).

De meeste mensen met CF hebben problemen met hun longen en vaak ook met hun spijsvertering.

Behandeling

Tegenwoordig zijn er veel verschillende medicijnen voorhanden om de verschijnselen van cystic fibrosis te bestrijden, maar geen van de middelen kan de ziekte genezen. Wel kan de werking van het CFTR-eiwit in een aantal gevallen worden verbeterd, waardoor de ziekte minder heftig is, omdat het slijm soepeler is. Hierdoor is de levensverwachting van mensen met taaislijmziekte de laatste jaren sterk gestegen. Ondanks het feit dat hier nog steeds geen precieze prognoses voor zijn af te geven omdat iedere CF patiënt anders is. Tegenwoordig wordt de helft van de mensen met taaislijmziekte ouder dan vijftig, wat betekent dat er steeds meer volwassenen met de ziekte zijn.

Jicht

Jicht, in medische termen artritis urica of podagra genoemd, is een pijnlijke gewrichtsontsteking die meestal in de voet zit, maar die ook in andere gewrichten, zoals de enkel, knie of pols, kan voorkomen. Jicht valt onder de reumatische aandoeningen, waarbij reuma eigenlijk een verzamelnaam is voor veel aandoeningen van het bewegingsapparaat (gewrichten, spieren en pezen) die niet veroorzaakt zijn door een ongeval.

Er zijn verschillende soorten reuma die je grofweg kunt onderverdelen in vijf wat grotere groepen: artrose, artritis, jicht, osteoporose en weke delen reuma. Over artrose en artritis schreven we al eerder in onze blog: Het verschil tussen artritis en artrose. Deze keer dus aandacht voor jicht, de gewrichtsontsteking die veroorzaakt wordt door gekristalliseerd urinezuur, als gevolg van een te hoge urinezuurspiegel en die in Nederland voorkomt bij drie op de tien mensen.

Over jicht werd al in de vijfde eeuw voor Christus uitgebreid geschreven door de Griekse geneesheer Hippocrates. Dacht men toen en lange tijd daarna, dat jicht veroorzaakt werd door een teveel aan slijm dat naar de voeten was afgezakt, tegenwoordig weet men dat het niet goed afvoeren van urinezuur via de nieren, de oorzaak is van jicht.

Urinezuur is een normaal afvalproduct in het lichaam dat vrijkomt tijdens de stofwisseling. De stofwisseling is het proces waarbij op lichaamscelniveau stappen plaatsvinden om de ene stof om te zetten naar een andere om zo het lichaam te voorzien van energie om te kunnen functioneren. Veel mensen verwarren stofwisseling met spijsvertering, maar dit is dus niet hetzelfde. Bij het omzetten van de ene stof naar de andere, komen er ook afvalstoffen vrij die via bloed, lever, nieren en darmen worden afgevoerd in urine en ontlasting. Urinezuur is een afbraakproduct van purine, wat op zijn beurt weer vrijkomt bij het opruimen van lichaamscellen. Purine wordt in de lever omgezet in urinezuur.

Als de balans tussen de aanmaak en de afvoer van urinezuur verstoord is, bijvoorbeeld als de nieren niet voldoende functioneren of bij gebruik van bepaalde medicijnen, kan urinezuur zich opstapelen in het lichaam. Normaliter lost urinezuur op in het bloed, maar als de spiegel te hoog wordt, lukt dit niet meer. Het zuur slaat dan neer in de vorm van kristallen. Dit gebeurt op plekken waar de lichaamstemperatuur koeler en daardoor iets zuurder is, zoals in de voeten. Urinezuur gaat zo van vloeibaar naar vast.

De kristallen die gevormd worden, hebben een grillige naaldachtige vorm, waarop ons afweersysteem reageert met een ontstekingsreactie. Deze reactie geeft een pijnlijk en gezwollen gewricht. Waarom jicht bij de één wel ontstaat en bij de ander niet, is tot op heden niet echt duidelijk. Er is wel gebleken dat er mogelijk erfelijke factoren een rol spelen; jicht komt in sommige families vaker voor dan in andere.

Klachten bij jicht

Als iemand een aanval van jicht krijgt dan raken één of meer gewrichten ineens heftig ontstoken. Vaak gebeurt dit in het gewricht van de grote teen. De pijn is vaak heel erg en zelfs de aanraking van een sok of laken, kan onverdraaglijk zijn. De ontsteking komt vaak van het ene op het andere moment opzetten en kan in een aantal gevallen chronisch worden. Soms zorgen de neergeslagen kristallen voor jichtknobbels, zogenoemde tofi. Ze komen voor aan de ellebogen, vingers, aan de tenen en aan de buitenkant van de oorschelp. Een tofi kan kapotgaan. Als dit gebeurt, komt er een dikke krijtachtige vloeistof naar buiten. Het hebben van jicht geeft een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, waarschijnlijk omdat jicht vaak samengaat met een hoge bloeddruk.

Het verloop van een jichtaanval verschilt van persoon tot persoon. Een aantal mensen krijgt in het leven maar één aanval, maar bij anderen wordt de jicht chronisch en komen de aanvallen regelmatig terug. Het vervelende is dat deze aanvallen zich steeds sneller op elkaar volgen en dat de jicht zich meestal ook uitbreidt naar andere gewrichten. Deze gewrichten worden dan rood, voelen warm aan en zijn zeer pijnlijk. Het bewegen ervan is meestal bemoeilijkt.

Medicijnen bij jicht

Als iemand jicht heeft, kunnen bepaalde medicijnen de klachten verminderen. Meestal is een combinatie van medicijnen nodig die elkaar kunnen versterken. Zo zijn er ontstekingsremmende pijnstillers, NSAID’s, die een jichtaanval kunnen stoppen. Corticosteroïden in het geval een NSAID onvoldoende werkt, Colchicine, een medicijn dat bedoeld is gewrichtsontstekingen bij jicht te verminderen en Allopurinol, een medicijn dat de hoeveelheid urinezuur in het bloed vermindert. Slik je eenmaal Allopurinol dan moet je dit blijven slikken, omdat anders de hoeveelheid urinezuur weer toeneemt.

Naar alle waarschijnlijkheid geven bepaalde voedingsmiddelen een verhoogde kans op het ontstaan van jicht, met name producten die purine bevatten. Zo is het verstandig om met mate om te gaan met alcohol, maar ook met alcoholvrij bier omdat de gist in het lichaam omgezet wordt in purine.

Vermijd daarnaast zoveel mogelijk producten met fructose of suiker, als frisdrank, snoep en koek en eet zo min mogelijk purinerijk voedsel, zoals rood vlees, bepaalde vissoorten, orgaanvlees en zeevruchten.

Heb je vragen over jicht, ga hiermee dan naar je huisarts. Voor vragen over de medicatie, ga je het best naar je apotheker.

Spit

Spit dat ook wel acute lumbago (lumbus = lende en algos = pijn) wordt genoemd, is een vorm van lage rugpijn die meestal heel plotseling ontstaat. Vaak is dit na het maken van een verkeerde beweging of door overbelasting van de rug tijdens zwaar tillen of bukken. Tegenwoordig spreekt men, in geval van spit, liever over aspecifieke rugklachten, maar wij hanteren hier voor het gemak de term spit.

Lang heeft men gedacht dat spit veroorzaakt wordt door het tijdelijk niet goed samenwerken van spieren, botten en banden. Recent is echter aangetoond dat spit waarschijnlijk komt door een verstuiking of een klein scheurtje in de wand van een tussenwervelschijf. Deze verstuiking of scheur veroorzaakt pijnprikkels, die er op hun beurt voor zorgen dat de rugspieren zich extra gaan aanspannen. Hierdoor ontstaat direct rugstijfheid. Deze rugstijfheid is dus geen oorzaak van spit, maar een gevolg. Het is een verdedigingsmechanisme van het lichaam om de tussenwervelschijf te ontlasten, zodat de verstuiking of de scheur niet erger wordt.

Wat zijn tussenwervelschijven?

In onze rug zitten 23 tussenwervelschijven die steeds tussen twee wervels in zitten. Ze zorgen voor ruimte tussen de wervels zodat deze kunnen bewegen, maar ze zorgen er ook voor dat de rug stevig is en dat de wervels bij elkaar blijven. Een tussenwervelschijf is als volgt opgebouwd: aan de buitenkant zit een sterke ring van bindweefsel, de annulus fibrosus, oftewel de wand die uit verschillende lagen bestaat. Binnen in de ring zit een geleiachtige kern; de nucleus pulposus die bestaat uit water, vezels en eiwitten. Deze kern draagt zorg voor de juiste drukverplaatsing en werkt als een soort spons. Bij een hoge druk wordt er water uit de geleiachtige substantie geperst. Neemt de druk weer af dan loopt de kern weer vol met water en met voedingsstoffen. De voornaamste functie van tussenwervelschijven is dus schokabsorptie; de krachten die op de wervelkolom komen zo goed mogelijk verdelen.

Symptomen

Niet iedereen die last heeft van spit, heeft dezelfde symptomen. Toch zijn er wel een aantal te noemen die vaker voorkomen:

Heftige, zeer stekende acute pijn in de onderrug
Moeilijk kunnen zitten
Een verstijfd gevoel
Zich minder goed kunnen bewegen.

Soms straalt de pijn uit naar het been, met name naar onder de knie en naar de achterkant van het onderbeen. In dit geval spreken we niet meer van spit, maar van ischias; een schietende pijn in de langste zenuw van het lichaam, de nervus ischiadicus. De pijn wordt veroorzaakt door druk die op de zenuw wordt uitgeoefend. Is er sprake van ischias dan zullen de heftige pijnklachten langer aanhouden dan bij spit. Soms wel tot zes weken.

Spit herstelt meestal vanzelf. Vaak worden de klachten al na enkele dagen minder en verdwijnen ze helemaal binnen twee tot drie weken. Om pijnklachten te verlichten, kan paracetamol helpen. Daarnaast kan een zalf met daarin een pijnstiller in de vorm van diclofenac ook uitkomst bieden. Het is heel belangrijk om zoveel mogelijk in beweging te blijven.

Als spitklachten vaker terugkomen, is het verstandig om samen met een fysiotherapeut te kijken naar bepaalde bewegingen, zoals bukken en tillen. Ook kan het aanleren van een andere lichaamshouding soms klachten voorkomen.

Enkele tips om spit te voorkomen

Let altijd op een goede lichaamshouding
Doe regelmatig rugoefeningen
Vermijd stress
Til zware dingen vanuit de knieën
Wissel regelmatig van houding.

Als spitklachten niet vanzelf overgaan, is een bezoek aan de huisarts aan te bevelen. Het kan zijn dat er sprake is van ischias of misschien zelfs van een (beginnende) hernia.

Heb je vragen over pijnstilling bij (lage) rugklachten, neem dan contact op met je apotheker.

Myocarditis; een ontsteking van de hartspier

Myocarditis, waarbij myocard staat voor spierlaag en itis voor ontsteking, is een ontsteking van de hartspier, het middelste gedeelte van het hart. Ons hart is een pomp die een heel leven lang per minuut zo’n vier tot vijf liter bloed door het lichaam laat stromen. Dit bloed voorziet al onze organen en spieren van zowel zuurstof als van voedingsstoffen. Pompt het hart niet, dan kan men niet leven.

Om een beetje een idee te krijgen van de grootte van het hart, kun je de afmeting ervan het beste vergelijken met de grootte van een gebalde vuist. Het hart zelf bestaat uit vier holle ruimtes: twee boezems en twee kamers. Via de rechterboezem stroomt zuurstofarm bloed uit het lichaam in het hart. Dit bloed wordt vervolgens door de rechterkamer naar de longen geleid, waar het voorzien wordt van nieuwe zuurstof (de kleine bloedsomloop, blauw). Vanuit de longen stroomt het inmiddels zuurstofrijke bloed naar de linkerboezem, waarna het in de linkerkamer terechtkomt en door het hele lichaam wordt gepompt (de grote bloedsomloop, rood).

De hartspier

Om het bloed helemaal rond te kunnen pompen, is een krachtige spier noodzakelijk. De signalen om constant te pompen en de snelheid ervan, worden vanuit de hersenen via zenuwen gestuurd. Deze spier wordt hartspier genoemd en bestaat uit drie weefsellagen;

Een dun glad vlies aan de binnenkant, endocard genoemd, waarlangs het bloed stroomt.
Hartspierweefsel – het myocard.
Het epicard oftewel het dunne vlies aan de buitenkant.

Om de hartspier heen ligt het hartzakje; het pericard; een vliesachtig zakje dat het gehele hart omsluit en beschermt.

Als we spreken over een ontsteking van de hartspier, hebben we het over een ontsteking van het middelste gedeelte van de hartspier; het myocard. Een ontsteking ervan wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door een virus., maar soms kan ook een bacterie, een parasiet of een schimmel, de boosdoener zijn. Ook kunnen een overgevoeligheid voor bepaalde geneesmiddelen, een auto-immuunziekte of een bestraling tegen kanker, tot een ontsteking leiden.

De symptomen van een myocarditis verschillen van persoon tot persoon. Sommige mensen hebben helemaal geen klachten. Anderen hebben klachten die lijken op griepverschijnselen, zoals koorts en/of spierpijn. In een aantal gevallen treedt er echter ernstig hartfalen of een hartritmestoornis op. Ook kunnen kortademigheid, zweten en pijn in de buurt van het hart voorkomen.

Soms is de diagnose van een myocarditis vrij eenvoudig vast te stellen via een ECG (elektrocardiogram) oftewel hartfilmpje en/of een MRI-scan. Maar dit is niet altijd zo. Soms moet er een hartbiopsie gedaan worden waarbij een stukje hartspierweefsel wordt weggenomen en onderzocht.

De behandeling van myocarditis

Afhankelijk van de klachten kan een myocarditis op verschillende manieren worden behandeld. Is een virus de veroorzaker dan wordt vaak een afwachtend beleid gevoerd. De myocarditis geneest dan meestal spontaan, al heeft dit beslist wel enige tijd nodig. Is een bacterie de oorzaak dan kan antibiotica worden voorgeschreven. In het geval van hartfalen of een ritmestoornis moeten hiervoor specifiek bedoelde medicijnen worden ingezet.

Een myocarditis kan blijvende schade toebrengen aan de hartspier. Heel soms is deze schade zo ernstig dat een tijdelijk steunhart ter ondersteuning van het herstel of een harttransplantatie noodzakelijk is. In enkele gevallen leidt een myocarditis tot cardiomyopathie, een ziekte van de hartspier waarbij het hart minder goed kan samentrekken of ontspannen. Het bloed wordt dan ook minder goed door het lichaam gepompt.

Heb je vragen over een ontsteking aan de hartspier of over de eventuele gevolgen hiervan, neem dan contact op met je huisarts of behandelend cardioloog. Vragen over medicijnen stel je het best aan je apotheker.

De ziekte van Crohn

De ziekte van Crohn (ook Morbus Crohn genoemd) is een chronische ontsteking van het slijmvlies in het maag-darmkanaal. Het komt meestal voor in de dunne en/of de dikke darm, maar het kan ook voorkomen in de mond, endeldarm of anus. In de volksmond wordt dan ook wel gezegd dat de ziekte van Crohn een ziekte is van mond tot kont. Crohn is vernoemd naar de Amerikaanse arts Burill B. Crohn, die deze aandoening voor het eerst beschreef in 1932.

Crohn staat samen met colitis ulcerosa – een ontsteking van het slijmvlies in specifiek de dikke darm – bekend onder de naam IBD oftewel inflammatory Bowel Disease. Wereldwijd hebben zo’n vijf miljoen mensen IBD, maar het komt veel meer voor in de Westerse wereld dan elders. In Nederland gaat het om ruim 90.000 mensen dus om 1 op de 200 personen. Iets meer dan de helft van hen heeft Crohn.

De diagnose Crohn wordt meestal gesteld tussen het vijftiende en het dertigste levensjaar. Waarom mensen juist in deze levensfase een chronische darmontsteking krijgen, is niet precies bekend. Wat men wel weet, is dat er regelmatig een genetische aanleg aan ten grondslag ligt (in 10 tot 25% van alle gevallen). Daarnaast is vaak de bacteriesamenstelling in de darm verstoord (dysbiose) en spelen roken en westers eten ook een rol. Er is meestal sprake van een ontregeld immuunsysteem, waardoor goede bacteriën in de eigen darmwand worden aangevallen. De cellen in de wand gaan hierdoor kapot. De ziekte van Crohn valt dan ook onder de auto-immuunziekten.

Klachten bij Crohn

De klachten bij de ziekte van Crohn kunnen variëren, maar over het algemeen komen het hebben van diarree, bloed, slijm en/of pus bij de ontlasting, vaak naar het toilet moeten en vermoeidheid, het meeste voor. Sommige mensen hebben ook last van pijnlijke of ontstoken ogen, van pijnlijke en/of gezwollen gewrichten en blauw-roze pijnlijke plekken op de onderbenen.

De behandeling

Heb je last van de ziekte van Crohn dan worden in eerste instantie medicijnen voorgeschreven om de ontstekingsreactie te verminderen. Dit zijn corticosteroïden zoals prednison en prednisolon. Het is niet de bedoeling om deze medicijnen voor langere tijd te gebruiken, omdat ze snel stevige bijwerkingen geven als een dunne huid, een opgeblazen gezicht en botontkalking.

Ook kunnen medicijnen die de afweer verminderen, helpen. Het nadeel van deze medicijnen is echter dat je vatbaarder wordt voor andere ontstekingen, veroorzaakt door virussen of bacteriën. Denk hierbij aan griep, aan een longontsteking of gordelroos. Het duurt een aantal maanden voordat deze medicijnen, waaronder methodextraat, effectief zijn. Ze moeten voor langere tijd gebruikt worden.

Als medicijnen niet het gewenste resultaat geven of als de ontstekingen erg groot zijn en de doorgang in de darm belemmeren, is het verstandig een operatie te overwegen. Hierbij wordt dat deel van de darm verwijderd waarin de ziekte zich bevindt. Vaak is dan een stoma – een kunstmatige opening in de buikwand waardoor ontlasting kan worden opgevangen in een zakje – noodzakelijk. Soms is een stoma tijdelijk om de darm tot rust te laten komen en te genezen, maar een stoma kan ook voor altijd worden aangelegd.

Het is erg belangrijk om bij het hebben van de ziekte van Crohn extra op de gezondheid te letten. Om gezond en regelmatig te eten en genoeg te drinken. Ook bewegen is een must; ga bijvoorbeeld iedere dag een half uur wandelen en vermijd daarnaast een teveel aan stress. Stress is een trigger die klachten kan verergeren.

Helaas is Crohn tot op heden niet te genezen. Wel kunnen klachten aanzienlijk verminderen door medicijngebruik, een gezonde leefstijl en/of een operatie. Heb je vragen over de ziekte van Crohn, stel deze dan aan je huisarts of aan je behandelend arts. Voor vragen over medicijnen kun je altijd terecht bij je apotheker.

Lymfeklierkanker: het verschil tussen Hodgkin en Non-Hodgkin

Lymfeklierkanker, wat ook maligne (kwaadaardig) lymfoom wordt genoemd, is een vorm van kanker die ontstaat door een abnormale groei (woekering) van lymfocyten oftewel witte bloedcellen. Deze witte bloedcellen spelen in een normale situatie een belangrijke rol bij het bestrijden van ziekteverwekkers in ons lichaam, ze maken deel uit van ons immuunsysteem.

Er bestaan drie soorten lymfocyten: B-lymfocyten, T-lymfocyten en natural killers (NT-cellen). Iedere soort heeft een specifieke functie binnen het immuunsysteem. De B-cellen produceren antistoffen, bedoeld voor de uitschakeling van virussen en bacteriën. De T-cellen sturen de B-cellen aan. Ze hebben een geheugenfunctie, waardoor ze ziekteverwekkers snel kunnen herkennen. De NT-cellen ruimen alle cellen in het lichaam op die beschadigd of dood zijn. Dit doen ze met behulp van een specifiek enzym. Lymfocyten komen in grote hoeveelheden voor in de lymfeklieren, maar ook in het bloed, de milt, het beenmerg en in de keelholte.

De lymfeklieren, die onderdeel zijn van het lymfevaatstelsel – het afvoersysteem van het lichaam – zijn dé zuiveringsstations waar het daadwerkelijke onschadelijk maken van ziekteverwekkers plaatsvindt. Ze bevinden zich in de nek, de oksels, de liezen, langs de luchtpijp, bij de longen en in de buikholte.

In sommige gevallen kunnen lymfocyten ongecontroleerd gaan delen en meestal ontstaat dan een opeenhoping van deze cellen in de lymfeklieren. Deze klieren gaan hierdoor opzwellen. Dit gebeurt in Nederland tussen de 3000 en de 4000 keer per jaar. In de meeste gevallen wordt er dan lymfeklierkanker geconstateerd.

Een diagnose lymfeklierkanker hoort in Nederland tot de tien meest gestelde kankerdiagnoses per jaar. Het komt dus relatief ‘vaak’ voor. Nu bestaat er niet slechts een enkele diagnose lymfeklierkanker; er bestaan meer dan dertig verschillende soorten, waarvan de meeste ontstaan door een ontsporing van B-lymfocyten.

Lymfeklierkanker is als aandoening voor het eerst beschreven in 1832 door een Engelse arts genaamd Thomas Hodgkin. Hij is hierdoor ook de naamgever geworden. Het wordt grofweg ingedeeld in twee groepen; Hodgkin en Non-Hodgkin, waarbij de laatste naam zoveel wil zeggen als dat de vorm van de lymfeklierkanker geen Hodgkin is, maar een andere.

Hodgkinlymfoom

Hodgkinlymfoom is een zeer zeldzame vorm van lymfeklierkanker, die over het algemeen bij wat jongere mensen tussen de 15 en de 30 en bij mannen tussen de 60 en 75 wordt gediagnostiseerd. Dit gebeurt in Nederland zo’n 400 keer per jaar. Bij Hodgkin, waar B-lymfocyten gaan woekeren, treedt er tijdens de celdeling een foutje op waarbij twee stukjes genetisch materiaal per ongeluk van plaats verwisselen. Het gevolg is een nieuwe cel die groter is dan de normale cel en die twee kernen heeft in plaats van één. De cellen heten naar hun ontdekkers: Reed-Sternberg-cellen.

Er bestaan twee varianten van het Hodgkinlymfoom: het klassiek Hodgkinlymfoom (CHL) en het lymfocyten overheersend Hodgkinlymfoom (LPHL). De eerste variant komt het meeste voor, in negen van de tien gevallen, en deze kanker bevindt zich in de nek, oksel en de borst. Hodgkin geeft over het algemeen weinig tot geen klachten, vaak wordt alleen een langzaam groter wordende knobbel waargenomen. Wel worden soms gewichtsverlies, nachtzweten en jeuk gemeld.

Als na diagnosestelling duidelijk is dat het om het Hodgkinlymfoom gaat, hangt het af van het stadium waarin de ziekte wordt ontdekt, hoe een behandeling zal verlopen. Meestal bestaat deze uit een chemotherapie, soms samen met bestraling en immuuntherapie. Heel soms is een stamceltransplantatie noodzakelijk. Gelukkig zijn, vooral bij de jongere mensen, de overlevingskansen gunstig. Negen op de tien patiënten overleeft.

Non-Hodgkinlymfoom

Was het bij het Hodgkinlymfoom duidelijk waar het defect in de celdeling is ontstaan, bij Non-Hodgkin is dit over het algemeen niet zo. Afhankelijk van waar het in de ontwikkeling van een witte bloedcel fout gaat, ontstaat een andere vorm van lymfeklierkanker. Non-Hodgkin wordt wel onderverdeeld in twee groepen; het indolent Non-Hodgkinlymfoom en het agressief Non-Hodgkinlymfoom. Van beide bestaan verschillende varianten. De indolente vormen groeien langzaam en gaan geleidelijk klachten veroorzaken. In de meeste gevallen is deze vorm ongeneeslijk.

De agressieve vorm groeit snel en veroorzaakt ook snel klachten. Een directe behandeling is dan ook noodzakelijk anders is deze vorm per definitie dodelijk. Een van de agressieve vormen is het grootcellig B-cellymfoom (DLBCL) dat jaarlijks bij zo’n 1500 mensen in Nederland wordt vastgesteld. Bij deze vorm blijven de B-cellen groeien door een fout in het DNA, dat niet aangeeft dat de cellen moeten stoppen met groeien. Waarom dit foutje optreedt, is niet bekend.

Om de juiste vorm van lymfeklierkanker vast te stellen, is het noodzakelijk om lymfeklierweefsel af te nemen dat vervolgens onderzocht wordt. Ook zal er een PET-CT-scan – een onderzoek met radioactief materiaal dat kankercellen in het lichaam zichtbaar maakt – plaatsvinden.

Ben je ongerust over een vergrote lymfeklier neem dan contact op met je huisarts. Als een zwelling in een lymfeklier langer dan twee weken aanhoudt, is het verstandig de oorzaak ervan te laten onderzoeken.

Voor vragen over medicijnen kun je altijd bij je apotheker terecht.

Een infectie met een adenovirus

Een adenovirus – er bestaan meer dan zestig verschillende typen van – is een zeer regelmatige infectieveroorzaker bij zowel kinderen als bij volwassenen. Meestal veroorzaakt dit virus een luchtweginfectie, een oor- en/of keelontsteking of een niet etterende oogontsteking. In een aantal gevallen is het virus verantwoordelijk voor een maag-darmontsteking, een gastro-enteritis.

Eigenlijk is een adenovirus een heel gewoon verkoudheidsvirus en helaas is het, omdat het een virus is, niet met medicijnen te bestrijden. Dit komt omdat een virus slechts alleen een klein stukje genetisch materiaal is met daaromheen een eiwitlaagje. Dringt een virus binnen in het lichaam, en dit gebeurt meestal via het inademen van kleine druppeltjes in de lucht die iemand anders uithoest of -niest of door het aanraken van oppervlakken waarop het virus aanwezig is (bijvoorbeeld handen, deurklinken en trapleuningen), dan laat het in cellen zijn genetisch materiaal los en zet de cellen aan tot het vermenigvuldigen ervan. Het virus kaapt als het ware de cel en de cel gaat zelf viruseiwitten aanmaken die op hun beurt weer zoeken naar nieuwe cellen om te kapen. Zo breidt het virus zich razendsnel uit.

Een virus is ontzettend klein en dus niet met het blote oog waarneembaar. Je kunt dan ook nooit zien of je besmet wordt of dat een virus in de lucht of op een voorwerp zit. Leg je een virus onder een elektronenmicroscoop waarmee je meer dan een miljoen keer kunt vergroten, pas dan kun je het virus bekijken. Ter vergelijk: Een virus heeft de grootte van een voetbal op een voetbalveld dat zo groot is als heel Europa.

Een virus is zo primitief van samenstelling dat het, in tegenstelling tot een bacterie, niet zelfstandig kan leven. Ze kunnen van zichzelf ook eigenlijk helemaal niets, behalve afwachten tot ze per toeval in een levend lichaam bij een passende cel terechtkomen waaraan ze zich kunnen vasthechten, binnendringen en zich vervolgens vermeerderen.

Als iemand besmet wordt met een adenovirus, dan zal het lichaam zijn uiterste best gaan doen om het virus weer kwijt te raken. Het afweersysteem, ook immuunsysteem genoemd, wordt in werking gezet. Dit immuunsysteem is in staat om een virus als lichaamsvreemd te herkennen. Dit gebeurt met behulp van witte bloedcellen (lymfocyten) en antistoffen. Deze kunnen beide overal in het lichaam in weefsels doordringen en zo ‘indringers’ herkennen. Het virus wordt vervolgens omringd met antistoffen, waarna deze het virus opruimen.

Als het virus voor de eerste keer of in een gewijzigde (gemuteerde) vorm, het lichaam binnenkomt, dan heeft het immuunsysteem tijd nodig om antistoffen te produceren. Hierdoor ontstaan eerst ziekteverschijnselen, zoals hoesten, niezen of een ontsteking. In deze periode is iemand die besmet is, zelf ook heel besmettelijk voor anderen. In dit geval geldt hoe zieker iemand is, des te meer iemand hoest en/of niest en hoe meer van het virus er op deze manier in de lucht verspreidt wordt. Een goede hoest- en nieshygiëne, het vaak de handen wassen en afstand houden; maatregelen die we ons allen eigen gemaakt hebben ten tijde van corona, kunnen helpen om een besmetting zo veel mogelijk tegen te gaan.

Wat kun je zelf doen als je ziek bent van een adenovirus?

Over het algemeen kun je, als je besmet bent met een adenovirus, geen medicatie innemen die het virus zelf bestrijdt. Wel kan paracetamol helpen om je wat minder ziek te voelen. Heb je een oogontsteking, maak het oog dan meerdere keren per dag voorzichtig schoon met een schoon wattenstaafje en water. Was hierna altijd goed je handen. Verder is het een kwestie van uitzieken; je lichaam zal de infectie binnen een aantal dagen tot ruim een week vanzelf opruimen. Heb je last van een aanhoudende diarree, drink dan ORS (Oral Rehydration Salts), een mengsel van zouten en druivensuiker dat uitdroging voorkomt.

Ga met je klachten naar de huisarts als je je aanhoudend suf voelt, een lage weerstand hebt door een andere ziekte of medicijngebruik, of last blijft houden van stevige diarree. Overleg met je apotheker over het gebruik van paracetamol en ORS.

Legionella

Heel recent (in juli 2023) heeft de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) een veiligheidswaarschuwing voor de kans op het krijgen van legionella via het water in een combiketel van het merk Ferroli afgegeven. Reden genoeg om hier wat verder in te gaan op wat legionella nu precies is en wat je kunt doen om een besmetting ermee te voorkomen.

Jaarlijks lopen in Nederland zo’n 500 personen een legionellabesmetting op en krijgen nog zo’n 100 tot 150 personen met een besmetting te maken in het buitenland. Eén tot tien procent van hen overlijdt vervolgens aan een zeer ernstige longontsteking. Opvallend is wel dat een dergelijke ernstige longontsteking, veroorzaakt door legionella, vrijwel nooit voorkomt bij mensen jonger dan veertig jaar, dat wel of niet roken van invloed is op de ernst van de besmetting en dat een besmetting zich vaker voordoet in de zomer dan in de winter.

Legionella is eigenlijk een verzamelnaam van een geslacht van veertig verschillende soorten bacteriën, waarvan de legionella pneumophila de ziekteverwekker is van legionellose, wat wij een legionellabesmetting noemen. Onder legionellose vallen de legionellagriep, ook Pontiackoorts genoemd en de veteranenziekte. Beide ziektes ontstaan na het inademen van de bacterie, bijvoorbeeld tijdens het douchen of het sproeien van de tuin.

In 1976 werd een uitbraak van de bacterie voor het eerst gemeld toen zich in Philadelphia in de Verenigde Staten, onder oud-strijders van het Amerikaanse legioen, een massale epidemie voordeed, waarbij vrijwel iedereen die besmet was een ernstige longontsteking liet zien.

De tot nu toe grootste uitbraak van legionella vond plaats in Murcia in Spanje in 2001, toen 800 mensen tegelijkertijd besmet werden door waarschijnlijk een defect in het aircosysteem van het stadsziekenhuis.

Ook in Nederland hebben we te maken gehad met een grote legionella-uitbraak tijdens de Westfriese Flora in 1999 in Bovenkarspel. Deze uitbraak, beter bekend als de legionellaramp, kostte aan minimaal 32 mensen het leven. 206 mensen werden ernstig ziek. De bacterie bleek aanwezig in een bubbelbad dat tentoongesteld was op de bijbehorende beurs.

De legionellabacterie is een bacterie die van nature voorkomt in water en in grond. Als je de bacterie inademt, kun je er ziek van worden. Dit gebeurt niet als je water drinkt waarin de bacterie aanwezig is. Een legionellabacterie vermenigvuldigt zich snel in warm en stilstaand water tussen de 25 en de 45 graden. Wordt dit water vervolgens gesproeid, bijvoorbeeld via een douche, tuinslang of hogedrukspuit, dan kunnen kleine druppeltjes (aërosolen) waarin de bacterie zich bevindt, ingeademd worden.

De meeste mensen worden niet ziek van een legionellabesmetting. Als dit wel het geval is dan ontstaan van binnen twee tot tien dagen griepachtige verschijnselen met hoofd- en spierpijn, misselijkheid, koorts en vaak ook diarree. Deze verschijnselen zijn over het algemeen van voorbijgaande aard, maar soms ontstaat er een ernstige longontsteking met hoge koorts, verwardheid en kortademigheid. Een opname in een ziekenhuis is dan noodzakelijk, evenals de toediening van antibiotica. Als iemand de diagnose legionellabesmetting krijgt, dan moet dit worden gemeld aan de GGD, die vervolgens een brononderzoek zal uitvoeren.

Wat kun je thuis doen om legionellagroei te voorkomen?

Het RIVM geeft op hun website een aantal tips om legionellagroei in de thuissituatie zoveel mogelijk te voorkomen:

Zorg dat de boiler of combiketel op tenminste 60 graden staat afgesteld.
Vervang iedere 2 à 3 jaar de doucheslang en douchekop en laat ook de thermostatische kranen reinigen.
Laat een tuinslang en/of hogedrukspuit na gebruik goed leeglopen en doe dit ook altijd met de plantenspuit.
Vul luchtbevochtigers in huis alleen met gekookt afgekoeld water en vervang dit wekelijks.
Spoel na terugkomst van bijvoorbeeld een vakantie altijd zowel de warm als de koud waterleiding goed door om het water te verversen. Dit zal niet alle bacteriën wegspoelen, maar wel een flink aantal, zodat de kans op een besmetting heel klein wordt.

Heb je vragen over een legionellabesmetting, neem dan contact op met je huisarts. Voor vragen over medicijnen kun je altijd terecht bij je apotheker.

Galstenen

Om vetten in ons lichaam in kleine stukjes af te kunnen breken, zodat ze beter verteerd worden, hebben we gal nodig. Gal is een geelgroene vloeistof die bestaat uit galzouten, water, bilirubine en cholesterol en die in de lever wordt aangemaakt. De naam gal komt van het Griekse cholé of choros dat helder groen of geel betekent. Ook de benaming cholesterol en cholera zijn afkomstig van dit woord.

Nadat gal in de lever is aangemaakt, wordt het opgeslagen in de galblaas – de vesica fellea – een hol orgaan dat de vorm van een peer heeft en dat rechtsboven in de buikholte onder de lever ligt. In de galblaas wordt de galvloeistof ingedikt door er water aan te onttrekken. Als er vet eten in de maag komt, reageren de spieren van de galblaas hierop en trekken samen, waardoor er gal via de galgang naar de twaalfvingerige darm stroomt. Dit gebeurt onder invloed van het hormoon cholecystokinine. Galzouten in de gal delen vervolgens de vetten in kleine druppeltjes. De hoeveelheid gal die wordt afgegeven, is afhankelijk van de hoeveelheid vet.

Galstenen (cholelithiasis) komen naar verhouding veel voor. Waarschijnlijk heeft één op de tien mensen één of meer galstenen, vaak zonder hier klachten van te hebben. Zijn er wel klachten dan kunnen deze zeer hevig zijn, zoals ernstige pijn in de bovenbuik, pijn die uitstraalt naar het rechterschouderblad en/of de rug, misselijkheid en braken en boeren en winderigheid. Een geheel aan klachten wordt galsteenziekte genoemd.

Galstenen zijn harde steenachtige massa’s waarvan het ontstaan niet helemaal duidelijk is. Waarschijnlijk is gal die is achtergebleven in de galblaas en die vervolgens zo ingedikt is dat er verstening heeft kunnen optreden, een belangrijke oorzaak. Galstenen kunnen erg in grootte variëren. Zo zijn er stenen die slechts de omvang van een zandkorreltje hebben, maar ook stenen van meerdere centimeters groot. Ook kan de samenstelling ervan verschillend zijn. Zo kan een galsteen bestaan uit cholesterol, uit kalk of uit bilirubine dat een afbraakproduct van rode bloedcellen is.

Koliekpijnen

Ernstige pijn in de bovenbuik is meestal het gevolg van een galsteen die vast is komen te zitten in een galgang of galbuis. Door samentrekking van de galgang om de steen kwijt te raken, ontstaan hevige pijnaanvallen die koliekpijnen worden genoemd. Deze pijnen houden gemiddeld tussen de één en vier uur achtereen aan en verminderen als de steen of doorschiet of als de galgang te uitgeput is om nog samen te trekken.

Naast hevige pijn kan een afsluiting door een galsteen een infectie en dus een ontsteking veroorzaken. Een ontsteking van de galblaas of de galgang zorgt voor hoge koorts en voor aanhoudende pijn. Is dit het geval, of als klachten van pijn door galstenen steeds terugkomen, wordt er vaak voor gekozen om de galblaas te verwijderen. En omdat de galblaas slechts een ‘opslagplaats’ is voor gal, kun je eenvoudig zonder galblaas leven.

In een aantal gevallen kunnen ook medicijnen helpen. Tegen de pijn, maar ook om kleine stenen te laten oplossen. Soms worden galstenen vergruisd met behulp van een niersteenvergruizer of worden via een kijkonderzoek (een ERCP: Endoscopische Retrograde Cholangio- en Pancreaticografie) steentjes verwijderd of wordt er een buisje (stent) geplaatst die de galwegen openhoudt.

Als je klachten hebt die kunnen wijzen op de aanwezigheid van galstenen, neem dan contact op met je huisarts. Hij of zij kan je doorverwijzen naar een maag, lever, darm specialist. Heb je specifieke vragen over pijnstilling of andere medicatie, stel deze dan aan je apotheker.

Een zonneallergie

Nu het zomer is, stellen we onze huid op veel meer plaatsen bloot aan het zonlicht; we dragen minder bedekkende kleding, gaan naar het strand of naar het terras en zitten soms zelfs urenlang in de zon te bakken om een bruine teint te krijgen. Tegenwoordig is het algemeen bekend dat de ultraviolette straling (UV) in het zonlicht schadelijk is en op den duur, bij onbeschermde blootstelling, zelfs kan leiden tot huidkanker. Smeren met een goede beschermingsfactor (SPF 30 of 50) om verbranding te voorkomen, is dan ook anno nu de norm.

Naast dat zonlicht onze huid kan verbranden, kan er ook een allergische reactie optreden; er kunnen kleine, vaak jeukende, bultjes ontstaan die later veranderen in blaasjes. In de volksmond noemen we deze allergie een zonneallergie, artsen spreken meestal over Polymorfe lichteruptie, afgekort tot PMLE. (Polymorf betekent dat iets verschillende uitingsvormen kan hebben.) Deze aandoening, die wereldwijd bij veel mensen voorkomt, ontstaat door een overgevoeligheid voor uv-licht en dan met name UVA en is al bekend sinds 1798 toen ene Robert Willian het voor het eerst beschreef.

We spreken vaak over uv-licht, maar wat is dat precies?

Om te begrijpen wat ultravioletlicht is, moeten we even een uitstapje maken naar licht in zijn algemeenheid. Wat ons oog waarneemt als licht is eigenlijk elektromagnetische straling. De ontdekking hiervan was een ingewikkelde weg die al in de zeventiende eeuw begon bij Christiaan Huygens. Licht beweegt zich over bepaalde golflengtes die voor ons niet allemaal zichtbaar zijn. Zo zien we bijvoorbeeld wel violet, blauw, groen, geel en rood licht, maar geen infrarood en ultraviolet. Violet is de kleur van de eerste golflengte die we kunnen waarnemen. Ultraviolet heeft een kortere golflengte en ligt daarvoor. Dit zien we niet, maar het is er wel.

Er bestaan drie vormen van ultravioletlicht: A, B en C, waarvan UVA de langste golven heeft en UVC de kortste. De energie in de UVB-stralen zorgt er bij mensen voor dat de huid verbrandt en bruin wordt. Een zonnebrandcrème moet dan ook altijd beschermen tegen UVB.

UVA-stralen zijn verantwoordelijk voor huidveroudering, maar ook voor het ontstaan van melanomen, een dodelijke vorm van huidkanker. UVA, dat ook door glas heengaat, blijkt voornamelijk verantwoordelijk te zijn voor het ontstaan van een zonneallergie. Een zonneallergie is een abnormale reactie van ons immuunsysteem op dat UVA-licht. Het komt evenveel voor bij mannen als vrouwen en kan op iedere leeftijd ontstaan. De eerste verschijnselen doen zich echter vaak voor op jong volwassen leeftijd. Ook zien we ze vaker bij mensen met een wat lichtere huid. De huid kan zomaar ineens gaan reageren, terwijl dit eerder nooit het geval was.

Meestal bestaat de reactie uit jeukende bultjes die een tot vijf dagen na de aan het licht blootgestelde huid, zoals het gezicht, de handen, ellebogen en de onderbenen. Wat wel apart is, is dat de allergie zich ook kan uitbreiden naar delen van het lichaam waar geen zonlicht is geweest. Soms is er sprake van alleen jeuk, zonder een zichtbare huidreactie.

Wat kun je doen tegen een zonneallergie?

Als je eenmaal weet dat je gevoelig bent voor het krijgen van een zonneallergie dan zijn er een paar maatregelen te nemen om te proberen om een nieuwe reactie te voorkomen. Een daarvan is lichtgewenning; regelmatig de huid blootstellen aan natuurlijk zonlicht. Let wel altijd op dat de huid goed ingesmeerd wordt met een SPF van minimaal 30.

Wil je een zonneallergie voorkomen dan is insmeren met een breedspectrumzonnebrandcrème een must. Dit is een crème die zowel beschermt tegen UVB als tegen UVA en is te herkennen aan zowel het UVA-logo als het UBV-logo dat op de verpakking staat.

Heb je een allergie dan kan een zonneallergiecrème met of zonder corticosteroïden, zoals tacrolimus verlichtend werken. Dit medicijn is echter alleen op recept verkrijgbaar.

Als tablet kan een anti-malariatablet worden voorgeschreven dat (hydro)chloroquine bevat. Het nadeel van deze tabletten is dat ze minimaal zes maanden achtereen moeten worden ingenomen en dat ze stevige bijwerkingen, als misselijkheid, hoofdpijn, buikpijn en diarree, kunnen geven. Anti-malariatabletten worden dan ook alleen voorgeschreven in zeer ernstige gevallen.

Tips om een zonneallergie te voorkomen

Ga tussen 11.00 en 15.00 uur niet in de zon
Zorg dat de huid niet nat wordt
Sneeuw en zand reflecteren zonlicht extra
Ga niet achter glas zitten in de zon (UVA gaat hier doorheen)
Gebruik altijd een breedspectrumzonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor.

Heb je eenmaal een zonneallergie dan zullen de verschijnselen steeds terugkeren. Slechts in enkele gevallen verdwijnt de allergie na een paar jaar. Gedurende de zomer zal de allergie wel minder worden omdat er lichtgewenning opgebouwd wordt. Deze verdwijnt echter weer in de winter.

Heb je vragen over zonneallergie stel deze dan aan je huisarts of je apotheker.

Een maagzweer

Als iemand hevige pijn in de maagstreek heeft, kan het goed zijn dat er een maagzweer oftewel een ulcus ventriculi, in het spel is. Een maagzweer, die overigens niet alleen in de maag, maar ook in het maagdarmkanaal, in de twaalfvingerige darm, kan voorkomen, is een open wond in het slijmvlies hiervan. Dacht men vroeger dat met name stress een maagzweer veroorzaakte, inmiddels is alweer jaren bekend dat in de meeste gevallen een bacterie met de mooie naam Heliobacter pylori (H. pylori) de boosdoener is. Naast deze bacterie blijkt het veelvuldig gebruik van onstekingsremmers als NSAID’s (niet steroïde ontstekingsremmers) als ibuprofen, naproxen en diclofenac, een rol te spelen bij het ontstaan van een maagzweer. Roken en stress kunnen de klachten van een maagzweer versterken.

De Heliobacter pylori

Heliobacter pylori is een bacterie die overal te wereld in grote getale voorkomt, maar die vooral in ontwikkelingslanden enorm woekert. Waarschijnlijk is hier zo’n 90% van de bevolking ermee besmet. In Nederland komt hij tegenwoordig wat minder vaak voor. Volgens de Maag, Lever, Darm Stichting is anno 2023 zo’n 15% van de mensen onder de dertig en zo’n 30% van mensen boven de zestig besmet.

Deze Heliobacter pylori blijkt een bacterie die kan overleven in de hele zure omgeving van de maag. Ze nestelen zich graag in de dikke slijmlaag waarmee de binnenkant van de maag bedekt is. In dit slijmvlies zitten klieren die maagsap produceren waarin zoutzuur zit. Dit zoutzuur helpt bij de spijsvertering door bacteriën te doden en door spijsverteringsenzymen te activeren.

Waarschijnlijk wordt een besmetting met de Heliobacter pylori bacterie overgebracht van persoon tot persoon, maar dit is nog steeds niet helemaal zeker. Wat wel zeker is, is dat een besmetting alleen plaatsvindt op de kinderleeftijd, voornamelijk bij kinderen onder de vijf jaar. Eenmaal besmet, blijft de bacterie voor altijd in de maag aanwezig, wat overigens lang niet altijd tot klachten leidt.

Sommigen merken een heel leven lang niets, anderen ontwikkelen een maagslijmvliesontsteking (gastritis). In een aantal gevallen ontwikkelt zo’n maagslijmvliesontsteking zich dan weer tot een maagzweer. Het is niet duidelijk waarom de ene persoon nooit klachten ontwikkelt en een ander wel. Mogelijk spelen hierbij erfelijke factoren een rol. Heel soms is de bacterie een trigger voor het ontstaan van maagkanker, dat kan voorkomen als door een langdurige ontsteking en het blijven bestaan van een open wond in het slijmvlies het weefsel van de maag blijvend verandert.

Naast bovengenoemde bacterie kan een maagzweer ook veroorzaakt worden door het slikken van een aantal ontstekingsremmers en door het gebruik van aspirine. Het is dan ook altijd verstandig om, als deze medicijnen gebruikt worden, daarnaast ook een maagzuurremmer te slikken.

Klachten van een maagzweer

Bij een maagzweer komen algemene klachten, zoals pijn in de bovenbuik, een vol gevoel, misselijkheid en een verlies van eetlust het meeste voor. Vaak gaat dit samen met braakneigingen. De klachten treden meestal direct na het eten op als de zweer zich in de maag bevindt. Zit de zweer in de twaalfvingerige darm dan ontstaat pijn meestal bij een lege maag. Vaak is dit in de avond of ’s nachts. Op dat moment iets eten, verlicht de klachten vaak aanzienlijk.

Om een maagzweer vast te stellen is bloedonderzoek naar de Heliobacter pylori noodzakelijk, net als een gastroscopie – het met een kijkbuis, een endoscoop, kijken in de maag en het begin van de dunne darm. Soms wordt een biopt genomen om een ontsteking te herkennen.

Als de oorzaak van de maagzweer bekend is, kan de zweer behandeld worden met maagzuurremmers en als er sprake is van de Heliobacter pylori ook met antibiotica. Door het minder of helemaal niet meer zuur maken van het maagsap, krijgt een gat in het slijmvlies van de maag tijd om zich te herstellen.

Tot slot

Heb je regelmatig klachten die zouden kunnen wijzen op een maagslijmvliesontsteking of een maagzweer, aarzel dan niet om contact met de huisarts op te nemen. Slik je NSAID’s, zoals diclofenac, ibuprofen of naproxen of gebruik je aspirine, denk dan aan het ook gebruiken van een maagzuurremmer. Deze zijn zonder recept in de apotheek te koop.

Een voedselinfectie of voedselvergiftiging

De meesten van ons hebben het wel een of meerdere keren opgelopen; een voedselinfectie of voedselvergiftiging. Een maagdarminfectie die veroorzaakt wordt door het drinken van besmet water of het eten van voedsel dat besmet is met een bacterie of een schimmel. In de volksmond spreken we eigenlijk altijd over een voedselvergiftiging maar vaak is er geen sprake van een vergiftiging, maar van een infectie. Van een vergiftiging is namelijk alleen sprake, als de klachten veroorzaakt worden door toxines oftewel gifstoffen, die geproduceerd zijn door bacteriën of door schimmels. Bij een voedselinfectie is er sprake van een besmetting door de bacterie zelf of door een virus.

In de meeste gevallen is de boosdoener van een maagdarminfectie een bacterie. Bacteriën zijn namelijk altijd aanwezig in en op onze voedingsmiddelen, vooral als deze dierlijke eiwitten bevatten. Met name in eieren en in kip, rund- en varkensvlees. Ze kunnen over het algemeen geen kwaad, maar kunnen wel gevaarlijk worden in bepaalde omstandigheden, als ze zich bijvoorbeeld door warmte flink gaan vermenigvuldigen. Vaak gaat het dan om de salmonella bacterie of de E-coli bacterie.

Salmonella en E-coli

Salmonella enterica -waarvan er meer dan 2500 varianten zijn – is een bacterie die normaal gesproken niet in de darmflora van de mens voorkomt, maar wel in die van pluimvee, varkens en runderen en ook in huisdieren. Als de bacterie niet gedood wordt tijdens het bereiden van eten, dan kan het behoorlijke klachten veroorzaken. E-coli komt wel van nature in onze darmen voor. Deze bacterie verricht hier zelfs nuttig werk; zo helpt het bij de vertering van ons voedsel en produceert het vitamine K, nodig voor de bloedstolling. We hebben er heel veel van; per dag verlaten er zo’n tien miljard ons lichaam via de ontlasting. Zolang ze in de darmen actief zijn, kunnen ze geen kwaad. Het wordt anders als ze op andere plekken in het lichaam terecht komen. Zo kan het drinken van besmet water, waarin uitwerpselen zitten, ervoor zorgen dat we ook van de E-coli bacterie flink ziek worden.

Word je ziek van een virus, dan is deze meestal via voedsel overgedragen door iemand die al met het virus besmet was.

Schimmels en algen

In een aantal gevallen kan een voedselvergiftiging veroorzaakt worden door een schimmel of alg. Er zijn een aantal schimmels die toxines (mycotoxines genoemd) produceren die in producten kunnen doordringen. Een voorbeeld hiervan zijn aflatoxines die geproduceerd worden door de schimmel Aspergillus en die zich nestelen in pinda’s. Ook algen kunnen bij warm weer toxines produceren die door schelpdieren en met name door mosselen worden opgenomen. Een schelpdiervergiftiging geeft vaak heftige verschijnselen van buikpijn en misselijkheid, overgeven en diarree. Soms kunnen zelfs verlammingsverschijnselen optreden.

Botulisme

Een zeer ernstige, maar gelukkig zeer zeldzame, vorm van voedselvergiftiging is botulisme, veroorzaakt door de bacterie Clostridium botulinum. Een plotse vermoeidheid die gepaard gaat met duizeligheid en een droge mond, is het eerste verschijnsel dat tussen de 12 en 36 uur na een besmetting optreedt. Daarna ontstaan klachten als slikproblemen, wazig zien en een toenemende spierzwakte. Botulisme valt wel onder de voedselvergiftigingen, maar geeft geen buikklachten of diarree. Is er sprake van botulisme dan is snel medisch handelen noodzakelijk.

De verschijnselen

Zowel de verschijnselen van een vergiftiging als van een infectie, ontstaan vrij plots tussen drie uur en drie dagen na het eten van besmet voedsel. Meestal zijn braken, diarree en hevige buikpijn de voorkomende klachten. Soms treden er ook hoofdpijn en koorts op en is er een algeheel gevoel van ziekzijn. Over het algemeen duren de verschijnselen niet langer dan 24 uur. Het is verstandig om contact met de huisarts op te nemen als de klachten langer dan enkele dagen duren of bij verlammingsverschijnselen of bloederige diarree.

Er is in principe weinig meer aan te doen dan de klachten gewoon uitzieken; het moet vanzelf overgaan. Er bestaan wel medicijnen tegen misselijkheid en diarree, maar deze bestrijden in principe alleen symptomen. Loperamide, een diarreeremmer, mag overigens beslist niet gebruikt worden als er sprake is van bloederige diarree. Bij uitdrogingsverschijnselen door bijvoorbeeld braken en diarree, is het wel verstandig om ORS (Oral Rehydration Salts) te gebruiken. Dit is een zout- en mineralenoplossing die ervoor zorgt dat de zout- en vochtbalans in evenwicht blijft.

Tips om het risico op een besmetting te verkleinen

Helaas is een voedselinfectie of -vergiftiging niet altijd te voorkomen, omdat met name toxines niet zichtbaar zijn en ook geen smaak hebben. Vaak is een product ook niet bedorven en heb je een besmetting dan ook niet in de gaten. Er zijn wel een aantal maatregelen te nemen die het risico kunnen verkleinen:

Laat voedsel niet staan bij kamertemperatuur, bacteriën delen zich dan snel.
Laat de temperatuur in je koelkast niet onder de 7º C. komen: 4 – 5 graden is een ideale temperatuur.
Vermijd contact tussen rauw en bereid vlees (bijvoorbeeld tijdens een barbecue).
Was je handen zeer regelmatig.
Werk altijd hygiënisch en gebruik verschillende snijplanken, messen en servies.
Ontdooi vlees nooit bij kamertemperatuur of op de verwarming.
Kook niet voor anderen als je zelf diarree hebt.

Heb je vragen over een opgelopen voedselinfectie of -voedselvergiftiging, neem dan contact op met je huisarts. Voor informatie over medicatie kun je terecht bij je apotheker.

Het Carpaal Tunnel Syndroom (CTS)

Het Carpaal Tunnel Syndroom (CTS) is een veelvoorkomende aandoening die ongemak en pijn in de handen en polsen veroorzaakt. Het treedt op wanneer de nervus medianus, ook wel de middenhandszenuw genoemd, één van de grote armzenuwen, ter hoogte van de pols bekneld raakt. Deze zenuw, die de tastzin en het gevoel in de duim, de wijsvinger, middelvinger en de helft van de ringvinger verzorgt, loopt, samen met negen buigpezen, door een tunnel. Deze tunnel wordt aan de onderkant afgesloten door de handwortelbeentjes en aan de bovenkant via een bindweefselplaat. Als door een zwelling van weefsel, bijvoorbeeld van één of meer van de buigpezen, de ruimte in de tunnel te klein wordt, raakt de zenuw in de knel, met hinderlijke klachten tot gevolg.

Oorzaken

De oorzaak van het ontstaan van CTS is in veel gevallen onbekend. Toch zijn er wel enkele uitlokkende factoren aan te wijzen die van invloed kunnen zijn op het ontstaan ervan. Zo kunnen repetitieve (steeds herhalende) hand- en polsbewegingen, vooral bij het uitvoeren van activiteiten, zoals typen, breien of het gebruik van handgereedschap, een CTS uitlokken. Daarnaast zijn letsel aan de pols, zoals een breuk of verstuiking, een zwelling van de weefsels in de carpale tunnel, als gevolg van ontsteking, bijvoorbeeld bij reumatoïde artritis of hormonale veranderingen, zoals tijdens zwangerschap of menopauze, triggers die kunnen leiden tot klachten van CTS.

Symptomen

Mensen met CTS ervaren vaak een combinatie van de volgende symptomen in de handen en polsen:

Tintelingen, gevoelloosheid of een branderig gevoel, vooral in de duim, wijsvinger, middelvinger en een deel van de ringvinger.
Een prikkende pijn in de handpalm.
Verminderde kracht en grip in de handen, waardoor dagelijkse taken moeilijk kunnen worden.
Pijn die uitstraalt naar de onderarm, de elleboog en soms naar de schouder.
Pijnklachten die ’s nachts, in rust, toenemen. Vaak wordt iemand met CTS dan ook wakker, waardoor een verstoorde nachtrust geen onbekend verschijnsel is.

Een diagnose stellen

Een arts kan CTS meestal vrij eenvoudig vaststellen door fysiek onderzoek. Soms zijn aanvullende tests noodzakelijk, zoals een elektromyografie (EMG), een echo en/of een zenuwgeleidingsonderzoek. Deze tests, die in een ziekenhuis of diagnostisch centrum worden uitgevoerd, helpen bij het beoordelen van de zenuwfunctie en hiermee bij het bevestigen van de diagnose.

Behandelingsmogelijkheden

Als een CTS wordt vastgesteld, dan zal er als eerste een conservatieve behandeling worden voorgeschreven met rust en met het vermijden van activiteiten die de symptomen verergeren. Vaak zal ook het dragen van een polsbrace, samen met het uitvoeren van specifieke handoefeningen, worden aangeraden.

In een aantal gevallen kan ook medicatie worden voorgeschreven in de vorm van niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID's) als ibuprofen, naproxen of diclofenac. Dit kan zowel in pil- of in gelvorm die op de pols gesmeerd wordt. Ook kunnen corticosteroïdinjecties worden voorgeschreven om de ontsteking te verminderen en pijn te verlichten.

Een fysiotherapeut kan helpen bij het aanleren van specifieke oefeningen om de spieren en pezen in de hand en pols te versterken, de mobiliteit te verbeteren en de pijn te verminderen.

In ernstige of steeds terugkerende gevallen kan een operatie genaamd een carpaal tunnel release worden overwogen. Tijdens deze procedure wordt de carpale tunnel vergroot door het doorsnijden van het bindweefseldak aan de bovenkant van de tunnel. Hierdoor krijgt de tunnel meer ruimte en neemt de druk op de middenhandszenuw af.

Hoewel CTS niet altijd kan worden voorkomen, zijn er wel enkele maatregelen die men kan nemen om het risico te verminderen, zoals het zorgen voor een goede houding tijdens het werken, het regelmatig pauzeren om de handen te strekken en te ontspannen en het vermijden van repetitieve bewegingen zonder voldoende rustperiodes.

Familiaire hypercholesterolemie (FH)

Familiaire hypercholesterolemie (FH) is een erfelijke aandoening waarbij de cholesterolwaarden in het bloed structureel verhoogd zijn. FH valt onder de noemer van de stofwisselingsziekten, dit omdat de vetstofwisseling in het lichaam verstoord is. Het is een erfelijke ziekte die relatief veel voorkomt; waarschijnlijk hebben zo’n 60.000 Nederlanders er last van, wat neerkomt op 1 op de 300. Mensen die lijden aan FH krijgen meestal al vroegtijdig te maken met hart- en vaatziekten.

Bij FH is er sprake van een afwijking in het DNA (ons erfelijk materiaal). Hierdoor wordt een specifiek eiwit – een transporter-eiwit – dat verantwoordelijk is voor het transporteren van cholesterol naar de lever waar het kan worden afgebroken, niet of onvoldoende wordt aangemaakt. In januari 2019 vertelden we in de blog ‘Cholesterol, waarom een te veel niet goed is’ uitgebreid over wat cholesterol precies is en waarvoor we het nodig hebben. We komen daar in deze blog nog even kort op terug om FH te kunnen verduidelijken.

Cholesterol is een vet dat we voor een deel zelf aanmaken in de lever en dat we nodig hebben als bouwstof voor onze lichaamscellen en onze hormonen. In principe maakt ons lichaam precies aan hoeveel we nodig hebben, maar door het eten van voedingsmiddelen waarin ook cholesterol zit, zoals eieren, kan er gemakkelijk een te veel aan ontstaan.

LDH

Om bij onze lichaamscellen te komen, wordt cholesterol via het bloed vervoerd. Nu bestaat bloed voor een groot deel uit water en is cholesterol een vet, dus dat vervoer verloopt niet zo heel erg soepel. Gelukkig heeft ons lichaam daar wat op gevonden en de bolletjes vet voorzien van een klein eiwitlaagje genaamd LDL (lage-dichtheids-lipoproteïne). Hierdoor kan het cholesterol zich wel goed door het bloed bewegen en opgenomen worden in de cellen.

Is er nu een te veel aan cholesterol dan wordt dit door een ander eiwit opgeruimd. Ook hierin werkt ons lichaam op een prachtige manier. In principe wordt namelijk alles wat we te veel hebben in ons lichaam uitgescheiden, via de urine of ontlasting. In het specifieke geval van cholesterol wordt het te veel opgepikt door het eiwit HDL (hoge-dichtheids-lipoproteïne) dat het vervolgens terug naar de lever transporteert, waar het wordt afgebroken.

En daar zit het probleem bij mensen met FH; het HDL transporter-eiwit wordt niet of niet voldoende aangemaakt, waardoor een te veel aan cholesterol niet wordt teruggebracht naar de lever om te worden afgebroken. Nu heeft dat LDL eiwitlaagje om cholesterol ook nog eens de vervelende eigenschap om plakkerig te zijn, waardoor het gemakkelijk blijft ‘hangen’ aan beschadigingen aan de vaatwand (ontstaan door roken, veroudering, etc.), waardoor deze gaan dichtslibben met alle gevolgen van dien. De kans op een hartinfarct of een beroerte nemen zo aanzienlijk toe.

Mensen met FH hebben deze aandoening via een abnormaal gen geërfd van een van de ouders, die zelf ook FH heeft. Iemand met FH heeft zelf weer 50% kans het abnormale gen door te geven aan zijn of haar kinderen. Zit er FH in de familie dan is de kans dat andere familieleden (ooms, tantes, neven, nichten) ook FH hebben ook 50%. Heb je familiaire hypercholesterolemie dan is het van groot belang om het hele leven lang zowel medicijnen als een dieet te gebruiken.

Sinds 2005 bestaat er een landelijk programma om in Nederland patiënten met FH via DNA-diagnostiek op te sporen. Zo kunnen patiënten en hun families gemakkelijker in kaart worden gebracht, waardoor ze eerder en beter geholpen worden. Hierdoor kan een vroegtijdig overlijden aan een hart- en vaatziekte of het ontstaan van een beroerte in veel gevalle worden voorkomen.

De (zomer) EHBO-doos: wat mag daarin zeker niet ontbreken?

Het is alweer juni en de zomervakantie staat binnen een paar weken voor de deur. Het moment voor velen van ons om er op uit te trekken en om, na een druk jaar, even bij te tanken. Als je op vakantie gaat, is het slim om een aantal zaken mee te nemen in je koffer, die ervoor kunnen zorgen dat je zorgeloos, zonder ziek te worden, je vakantie doorkomt. Zo is het verstandig om diverse medicijnen in te pakken, die bij een aantal vakantiekwaaltjes zeker van pas zullen komen. Heb je een medische aandoening waarvoor je medicatie gebruikt, vraag dan voor je op vakantie gaat, advies aan je apotheker hoe je om moet gaan met deze medicijnen en of je misschien een medische verklaring nodig hebt om zonder problemen te kunnen reizen. Je leest hier meer over wat er in je reisapotheek zeker niet mag ontbreken.

Pijnstillers

Het eerste medicijn dat je inpakt, zijn pijnstillers. Het beste kies je hierbij voor paracetamol, omdat dit zowel pijnstillend als koortsverlagend is en het vrijwel geen bijwerkingen kent. Heb je nog kleine kinderen? Neem dan in paracetamol in de vorm van zetpillen mee. Let wel op dat je deze altijd koel en donker bewaart.

Ontsmettingsmiddel

Om kleine (schaaf)wondjes te behandelen is een ontsmettingsmiddel onontbeerlijk. Het meest praktisch zijn doekjes die per stuk verpakt zijn. Het middel zorgt ervoor dat wondjes goed schoon gemaakt kunnen worden, wat een ontsteking kan voorkomen.

Pleisters

Pleisters, maar ook gaasjes en verband in verschillende maten, zijn een besliste must in iedere verbanddoos. Neem daarnaast ook altijd een rolletje tape mee om wonden af te dekken of te verbinden.

Zonnebrand en aftersun

Om je huid te beschermen tegen de schadelijke invloeden van de zon (uv-stralen), neem je zonnebrand met beschermingsfactor 30 mee. Een hogere factor blijkt niet meer effectief. Om te verkoelen na een dagje zonnebaden, smeer je een lekkere aftersun.

Insectenspray met DEET

Bijna overal waar je komt, kom je ze tegen; muggen en soms ook teken en vlooien. Een goede insectenspray met DEET mag dan ook zeker niet in je reisapotheek ontbreken. DEET is wel een beetje een agressief middel, dat voor vlekken in kleding kan zorgen. Was ook altijd goed je handen na het gebruik ervan en zorg dat je kleintje het niet binnen kan krijgen.

Maag- en darmproblemen

Helaas komen maag- en darmproblemen onder vakantiegangers veelvuldig voor. Door eten dat je niet gewend bent of het gebruik van water (denk bijvoorbeeld aan ijsklontjes of salade dat gewassen is met kraanwater dat niet geschikt is voor consumptie). Neem dan ook altijd zowel een doosje diarreeremmers als een doosje met pillen tegen verstopping (obstipatie) mee. Een aantal zakjes ORS (Oral Rehydration Salts), een mengsel van zouten en suikers, mag ook niet ontbreken. Je gebruikt ze bij uitdroging als gevolg van diarree of overgeven. Het helpt ook als je onverhoopt een zonnesteek hebt opgelopen of een flinke kater hebt.

Handige hulpstukken

Naast pillen en pleisters moet je ook niet vergeten om een aantal ‘standaard hulpstukken’ in te pakken. Een digitale thermometer bijvoorbeeld, maar ook een schaar, een pincet een tekentang en een uitzuigpompje voor het geval je door een insect gebeten of gestoken wordt. In een aantal gevallen zijn ook condooms verstandig.

Let wel op: ga je vliegen en gaat je reisapotheek mee in je handbagage, zorg er dan voor dat je schaar geen scherpe punten heeft maar ronde en dat de bladen niet langer zijn dan zes centimeter.

Persoonlijke medicijnen

Uiteraard neem je in je reisapotheek ook je eigen medicijnen mee (en die van je reisgenoten). Vraag bij je apotheek om een uitdraai van je medicijnen in de vorm van een medicijnpaspoort. Let wel; dit is geen geldig reisdocument! Gebruik je speciale medicijnen. Zoals sterke pijnstillers, slaapmiddelen of medicijnen tegen ADHD, dan heb je soms een medische verklaring of Schengen verklaring nodig. Voor welke medicijnen dit geldt, lees je op de website van de Rijksoverheid. Weet je niet precies of jouw specifieke medicijn hieronder valt, doe dan de reis-hulp op de website van het CAK (Centraal AdministratieKantoor). Hier check je gemakkelijk of een medische verklaring verplicht is.

Checklist

Nog even de reisapotheek op een rijtje:

√ Pijnstillers

√ Ontsmettingsmiddel

√ Pleisters – gaasjes – verband – tape

√ Zonnebrand & aftersun

√ Insectenspray met DEET

√ Diarreeremmers

√ Pillen tegen verstopping

√ ORS

√ Thermometer – schaar – pincet – tekentang – uitzuigpompje

√ Condooms

√ Eigen medicatie

Dengue ofwel knokkelkoorts

Dengue, in het Nederlands meestal knokkelkoorts genoemd, is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een virus. De overbrenger van dit vervelende virus is een mug met de mooie naam Aedes. Met name twee varianten van deze mug; de Aedes aegypti – de gelekoortsmug – en de Aedes albopictus – beter bekend als de Aziatische tijgermug – zijn verantwoordelijk voor knokkelkoorts. Daarnaast kunnen zij ook het Zikavirus en het Chigungunyavirus overbrengen.

Knokkelkoorts is een ziekte die alleen in Nederland voorkomt als ‘importziekte’. Dit wil zeggen dat je het hier niet oploopt, omdat de Aedes-mug leeft in (sub)tropische gebieden, waaronder Centraal- en Zuid-Amerika, het Caribisch gebied, Zuidoost Azië en Afrika. Het aantal besmettingen wereldwijd ligt (volgens het RIVM) zeer hoog; zo’n 90 miljoen per jaar. Hiervan zijn 500.000 besmettingen van ernstige aard. Inmiddels is ook bekend dat knokkelkoorts het snelst door muggen verspreid virus ter wereld is. Er zijn vier gradaties van besmetting die variëren van zeer mild tot levensbedreigend.

Lang niet iedereen die met Dengue besmet wordt, wordt ook daadwerkelijk ziek. Volgens het European Center for Disease Prevention and Control (ECDC) heeft 40 tot 80% van de geïnfecteerden zelfs helemaal geen symptomen. Zijn er wel symptomen dan zijn dit meestal; plotseling opkomende koorts, hoofdpijn achter de ogen, huiduitslag en spier- en gewrichtspijn. De koorts, die dus snel opkomt, kan oplopen tot wel 41º C. en gaat vrijwel altijd gepaard met koude rillingen.

De naam knokkelkoorts is afkomstig door de bij de hoge koorts optredende spier- en gewrichtspijn, die vaak aanzienlijk is en die vooral onder in de rug zit. Meestal ontstaan er na een paar ziektedagen ook klachten van de maag en de darm, zoals misselijkheid en overgeven. Veel patiënten klagen ook over keelpijn en hoesten. Als de koorts afneemt, verschijnt er huiduitslag, die gaat schilferen, maar die meestal niet jeukt.

DHF en DSS

Soms is het verloopt van Dengue ernstig en ontstaan er na twee tot vijf dagen van algehele malaise bloedingsneigingen. Deze versie van Dengue wordt hemorragische koorts of Dengue hemorrhagic fever (DHF) genoemd. Er treden puntbloedingen op in de huid en/of bloedneuzen, echter kunnen er ook inwendige bloedingen optreden die een shock (DSS, Dengue shock syndroom) tot gevolg kunnen hebben. Soms raken interne organen, als de lever, het hart en de hersenen aangetast. 10% van de patiënten met een ernstige Dengue besmetting komt te overlijden als er niet direct een adequate behandeling wordt ingezet.

De besmetting met het knokkelkoortsvirus vindt dus plaats via een besmette mug, wat betekent dat de ziekte in de meeste gevallen niet van mens op mens wordt overgedragen. Toch zijn er wel gevallen bekend, met name in ziekenhuizen, waar het virus via slijm, bloed of aërosolen (druppeltjes in de lucht die vrijkomen bij bijvoorbeeld hoesten of niezen) toch is overgedragen.

Om een besmetting te voorkomen, met name tijdens een reis naar een risicogebied, is het verstandig om muggenwerende maatregelen te nemen. Deet, een klamboe en bedekkende kleding zijn essentieel. Het is wel handig om te weten dat de muggen niet actief zijn in het donker, ze bewegen zich alleen van zonsopgang tot de schemering en ze bevinden zich graag in de buurt van stilstaand water. Een mug die besmet is met Dengue kan het virus overdragen in de eitjes die zij legt. Hierdoor zijn deze nieuwe muggen al direct instaat anderen te besmetten.

Vaccinatie

Sinds april 2023 is het mogelijk om je in Nederland te laten vaccineren tegen Dengue. Er wordt een levend-verzwakt virus ingespoten, waarna het lichaam antistoffen aanmaakt. Dit vaccin biedt op dit moment 80% bescherming tegen een besmetting. Het is raadzaam je te laten vaccineren als je naar een land afreist waar de mug actief is. En heb je al eerder knokkelkoorts opgelopen dan is vaccineren zeer verstandig. Dit omdat een tweede besmetting met het virus vaak een stuk heftiger verloopt dan een eerste besmetting.

Een zweetklierontsteking

Een zweetklierontsteking, ook wel bekend als hidradenitis, is een pijnlijke en vaak chronische huidaandoening die wordt gekenmerkt door een ontsteking van de zweetklieren. Zweetklieren liggen verspreid over het gehele lichaam maar de ontsteking komt meestal voor in die gebieden van het lichaam waar zich veel zweetklieren bij elkaar bevinden, zoals de oksels, de liezen, de bilnaad en bij vrouwen ook onder de borsten. Een zweetklierontsteking kan ernstige gevolgen hebben voor de kwaliteit van leven van de getroffene. In deze blog bespreken we de oorzaken, de symptomen en de behandelingsmogelijkheden van een zweetklierontsteking.

Er bestaan twee soorten zweetklieren; de eccriene en de apocriene zweetklieren. Eccriene zweetklieren zijn verantwoordelijk voor het produceren van een waterige substantie; zweet, nodig om de huid af te koelen en te bevochtigen om zo de lichaamstemperatuur niet te hoog te laten oplopen. Dit zweet heeft geen geur. De apocriene zweetklieren zijn zweetklieren die afvalstoffen produceren. Deze afvalstoffen zijn aantrekkelijk voor bacteriën die vervolgens verantwoordelijk zijn voor zweetgeur. Het zijn deze apocriene zweetklieren die ontstoken kunnen raken.

Hoewel de precieze oorzaak van het ontstaan van een zweetklierontsteking tot op heden nog steeds niet helemaal bekend is, zijn er wel verschillende factoren die bijdragen aan het ontstaan ervan. Dit zijn onder andere hormonale veranderingen, een genetische aanleg, overmatig zweten, obesitas (zwaarlijvigheid), roken en een verstoord immuunsysteem. Zij worden allemaal geassocieerd met het ontstaan van een zweetklierontsteking. Daarnaast kunnen ook bepaalde medicijnen en stress bijdragen aan het verergeren van de symptomen van een zweetklierontsteking.

Symptomen van een zweetklierontsteking

De symptomen van zweetklierontsteking variëren in ernst en kunnen periodiek optreden. In het beginstadium verschijnen vaak kleine, rode bultjes of puistjes die kunnen jeuken en/of pijnlijk zijn. Na verloop van tijd kunnen deze bultjes groter worden, zich vullen met pus en uiteindelijk zelfs openbarsten, wat kan leiden tot zweren en abcessen. Het getroffen gebied kan in zijn geheel gezwollen, rood en pijnlijk zijn en het kan soms zelfs moeilijk zijn om de armen, benen of andere aangetaste gebieden normaal te bewegen. In sommige gevallen kan de aandoening leiden tot littekenvorming.

Het behandelen van een zweetklierontsteking

Hoewel een zweetklierontsteking een chronische aandoening is die regelmatig terug kan komen, zijn er gelukkig wel verschillende behandelingsmogelijkheden beschikbaar om de symptomen te verlichten en de frequentie van een terugkering ervan te verminderen.

Zo kan er antibiotica voorgeschreven worden om de infectie te bestrijden. Ook kunnen ontstekingsremmende medicijnen helpen om onder meer de zwelling en de pijn te verminderen. In ernstigere gevallen kunnen immunosuppressiva worden voorgeschreven; medicijnen die bedoeld zijn om het immuunsysteem te onderdrukken. Soms kan een chirurgische ingreep nodig zijn om abcessen te ontlasten en/of te draineren of om littekenweefsel te verwijderen. Is een ontsteking in een vergevorderd stadium dan kan een operatie worden overwogen om de aangetaste zweetklieren definitief te verwijderen.

Wat kun je zelf doen?

Heb je last van een (regelmatig terugkerende) zweetklierontsteking, vermijd dan in de eerste plaats het dragen van strakke kleding die kan schuren. Handhaaf daarnaast een gezond gewicht. Hierdoor wrijven lichaamsdelen niet over elkaar. Stop met roken en probeer zoveel mogelijk stress te vermijden. Al deze maatregelen kunnen bijdragen aan het onder controle te houden van de symptomen. Vaak draagt ook de keuze van een deodorant bij aan het wel of niet ontstaan van een zweetklierontsteking. Het lichaam kan allergisch reageren op bepaalde stoffen in het product of de deodorant veroorzaakt een verstopping van de zweetklieren, waardoor vuil en bacteriën zich opstapelen en kunnen gaan ontsteken.

En verder?

Heb je eenmaal een zweetklierontsteking dan is het belangrijk om het getroffen gebied zo goed mogelijk schoon te houden. Breng eventueel een kompres aan om verder infecteren te voorkomen en de genezing te bevorderen. Heb je vaker last van een zweetklierontsteking dan is het verstandig om een dermatoloog of een specialist in huidziekten te raadplegen. Hij of zij kan je helpen bij het vinden van de juiste behandeling.

Al met al is een zweetklierontsteking een vervelende aandoening die de levenskwaliteit aanzienlijk kan beïnvloeden. Hoewel er geen definitieve genezing bekend is, kunnen medicatie, chirurgie en levensstijlveranderingen, helpen om de symptomen te beheersen en het opnieuw ontstaan ervan te verminderen.

Tot slot

Heb je vragen over een zweetklierontsteking, raadplaag dan je arts. Voor vragen over medicatie die gebruikt kan worden om de zwelling en de pijn bij een zweetklierontsteking te verminderen, neem je contact op met je apotheker.

Afbeelding 1: Apocriene zweetklier met bacteriën

Een hallux valgus; scheefstand van de grote teen

Hallux valgus, (hallux betekent grote teen en valgus betekent scheefstand) ook wel bekend als een ‘bunion’, is een veelvoorkomende voetaandoening die wordt gekenmerkt door de scheefstand van de grote teen in een V-vorm de richting van de andere tenen en met een knobbel naar buiten toe. Soms komt de grote teen over de tweede teen te liggen. Het is een progressieve aandoening die na verloop van tijd kan leiden tot pijn, tot een gewrichtsontsteking en tot verminderde beweeglijkheid van de voet, wat de kwaliteit van leven van iemand met een hallux valgus flink kan beïnvloeden. In deze blog vind je meer informatie over de oorzaken, de symptomen, en de behandeling en preventie van een hallux valgus.

Een hallux valgus is vaak een gevolg van een combinatie van genetische aanleg en externe factoren. Erfelijkheid speelt een rol bij de ontwikkeling van deze aandoening, als andere familieleden de aandoening hebben, is de kans groter dat iemand het ook ontwikkelt. Maar het kan ook worden beïnvloed door het dragen van verkeerd schoeisel, zoals te smalle of te puntige schoenen. Bovendien kunnen bepaalde voetafwijkingen, zoals platvoeten, een lage voetboog of een te lange tweede teen, ook bijdragen aan de ontwikkeling van hallux valgus. Het is bekend dat een hallux valgus vaker bij vrouwen voorkomt. Waarschijnlijk is dit het gevolg van het dragen van hogere hakken die voor meer druk op de voorvoet zorgen.

De symptomen van een hallux valgus

De belangrijkste symptomen van een hallux valgus zijn een scheefstand van de grote teen in de richting van de andere tenen en een knobbel aan de basis van de grote teen. Deze knobbel wordt een bunion genoemd en kan rood, gezwollen en pijnlijk zijn. Heb je een hallux valgus dan kun je ook last hebben van stijfheid en van eeltvorming. Het ontstaan van likdoorns (een naar binnen groeiende eeltplek, ook eksteroog genoemd) en moeite hebben met het dragen van schoenen, komt ook voor. In gevorderde gevallen kan de scheefstand van de grote teen leiden tot andere problemen aan de voet, zoals hamertenen of klauwtenen.

De mogelijke behandelingen

De behandeling van een hallux valgus hangt af van de ernst van de symptomen. Geeft de hallux valgus weinig tot geen klachten dan helpt meestal het aanpassen van schoenen, zoals het dragen van schoenen met brede neuzen en lage hakken. Ook het gebruik van orthopedische steunzolen om de voetboog te ondersteunen, een teenorthese, die de scheefstand corrigeert en het vermijden van activiteiten die de pijn verergeren, zijn in een aantal gevallen effectief. Soms helpen pijnstillers en ontstekingsremmende medicijnen om de pijn te verlichten. In een enkel geval kan ook fysiotherapie helpen. Specifieke oefeningen kunnen spieren en pezen rond de grote teen versterken, waardoor het bewegen gemakkelijker wordt.

Als een hallux valgus ernstige (pijn)klachten geeft en als het dragen van schoenen moeilijk is, kan een chirurgische ingreep uitkomst bieden. Er zijn verschillende operatietechnieken beschikbaar, deze worden meestal door een orthopeed uitgevoerd en zijn afhankelijk van de specifieke kenmerken van de aandoening. Een veelgebruikte techniek is die van de bunionectomie, waarbij de scheefstand van de grote teen wordt gecorrigeerd door het verwijderen van overtollig bot en zacht weefsel. De teen wordt vervolgens, vaak met behulp van een ‘pin’ in de voet, rechtgezet waardoor de beweeglijkheid van de voet weer normaal wordt. Deze operatie wordt door veel mensen als pijnlijk ervaren, maar meestal is het resultaat ervan wel bevredigend.

Preventie

Je kunt proberen een hallux valgus te voorkomen door goede schoenen te dragen die voldoende ruimte bieden voor de tenen en die een lage hak hebben. Het regelmatig oefeningen doen die de voetspieren versterken om zo de mobiliteit van de tenen te behouden, helpt in een aantal gevallen ook. Als er sprake is van een erfelijke aanleg, kan het nuttig zijn om regelmatig een podotherapeut te raadplegen voor advies en preventieve maatregelen.

Heb je vragen over een hallux valgus, bespreek deze dan met je huisarts. Wil je meer informatie over medicijnen die de pijn van een hallux valgus kunnen verlichten? Neem dan contact op met de apotheker.

Actinische keratose

Actinische keratose (actinisch betekent door de zon veroorzaakt en keratose is verhoorning) is een in Nederland veelvoorkomende huidaandoening – één op de drie mensen van boven de vijftig jaar heeft één of meerde plekken - die wordt veroorzaakt door langdurige blootstelling aan de zon. Het wordt ook wel zonnekeratose genoemd en komt voornamelijk voor op die delen van de huid die, door de jaren heen, langdurig zijn blootgesteld aan zonlicht, zoals het gezicht, de hoofdhuid, de handen en de onderarmen. In deze blog gaan we dieper in op de oorzaken, de symptomen en de behandelingsmogelijkheden van actinische keratose.

Actinische keratose ontstaat door de opstapeling van schade aan het DNA in de huidcellen vanwege het steeds opnieuw blootgesteld worden aan ultraviolette (UV) straling. Het risico op het ontwikkelen van actinische keratose neemt toe met de leeftijd en ook mensen met een lichte huid en met blond of rood haar, blauwe ogen en sproeten, hebben een verhoogd risico. Daarnaast spelen andere factoren, zoals een voorgeschiedenis van regelmatige zonverbranding, een verzwakt immuunsysteem en blootstelling aan bepaalde chemicaliën, ook een rol bij het ontstaan van deze aandoening.

De symptomen van actinische keratose variëren, maar meestal zijn het kleine, ruwe, schilferige plekjes op de huid. Ze kunnen rood, roze, bruin of huidkleurig zijn en hebben vaak een ruw oppervlak omdat de buitenste laag van de huid, de hoornlaag, is veranderd. Ze variëren in grootte. Sommige zijn slechts een paar millimeter groot, andere kunnen wel tot enkele centimeters in doorsnede zijn. De plekjes kunnen jeuken, branderig aanvoelen of pijnlijk zijn bij aanraking. Het is belangrijk om actinische keratose serieus te nemen en er altijd een arts naar te laten kijken. Dit omdat ze in een enkel geval kunnen veranderen en zich kunnen ontwikkelen tot plaveiselcelcarcinoom, een vorm van huidkanker.

Hoe wordt actinische keratose behandeld?

Actinische keratose kan op verschillende manieren behandeld worden. Dit is afhankelijk van de ernst van de aandoening. Een van de meest toegepaste behandelingen is het lokaal (op de plekjes zelf) aanbrengen van medicatie, zoals crèmes of gels die specifieke ingrediënten – bijvoorbeeld imiquimod, 5-fluorouracil (een soort chemotherapie) of diclofenac - bevatten om de abnormale huidcellen te vernietigen en de gezonde huid te herstellen. Deze medicijnen worden meestal gedurende een bepaalde periode aangebracht en kunnen wel enige huidirritatie, waaronder jeuk en roodheid, veroorzaken.

Cryotherapie is een andere veelgebruikte behandelingsmogelijkheid waarbij, door de huisarts, vloeibare stikstof wordt gebruikt om de abnormale huidcellen te bevriezen en te vernietigen. Deze behandeling heeft als resultaat dat de beschadigde cellen afsterven, waarna er nieuwe, gezonde cellen kunnen groeien. Hoewel deze manier over het algemeen goed helpt, kan er een vervelend brandend en prikkend gevoel optreden dat na enige dagen verdwijnt. Ook is het mogelijk dat er na de bevriezing een blaartje op de plekjes ontstaat.

Andere behandelingsmogelijkheden zijn onder meer curettage, waarbij de beschadigde huidcellen worden weggeschraapt en fotodynamische therapie, waarbij een fotosensibiliserende stof op de huid wordt aangebracht en vervolgens wordt geactiveerd met behulp van lichttherapie. Deze behandelingen kunnen effectief zijn, maar hebben ook bijwerkingen en vereisen vaak herhaalde sessies. Er zal hiervoor dan ook niet direct worden gekozen.

Preventieve maatregelen

Naast de medische behandeling van actinische keratose is het altijd belangrijk om preventieve maatregelen te nemen om verdere schade aan de huid te voorkomen. Dit omvat het vermijden van overmatige blootstelling aan de zon, met name tijdens piekuren, het dragen van beschermende kleding, zoals hoeden en lange mouwen, en het regelmatig aanbrengen van een zonnebrandcrème met een hoge SPF (30 of 50).

Smeer kleine kinderen altijd goed in met een hoge zonnebrandfactor. Blootstelling aan uv-straling op jonge leeftijd, kan actinische keratose veroorzaken op oudere leeftijd!

Heb je vragen over actinische keratose of heb je plekjes op je huid die jeuken of die je niet vertrouwt, ga er dan mee naar de huisarts. Wil je meer weten over de medicijnen die gebruikt worden ter bestrijding van actinische keratose, neem dan contact op met je apotheker.

Een abces

Een abces is kort door de bocht een met etter – pus in het Latijn – gevulde holte (zwelling) die overal in het lichaam kan voorkomen. Onder meer in de mond en dan met name in de kaak of de keel, in de lies, onder de oksels, rond de anus of in de buik. Officieel wordt er onderscheid gemaakt tussen twee soorten abcessen: een warm en een koud abces. In deze blog hebben we het alleen over een warm abces. Van een koud abces, dat blauwrood van kleur is, is alleen sprake in het geval van tuberculose.

Een abces ontstaat meestal als weefsel geïnfecteerd is door een bacterie. Meestal gaat het dan om en stafylokok of streptokok. Ons afweersysteem gaat deze bacteriën te lijf door er onder andere witte bloedlichaampjes op af te sturen. Een ontsteking als gevolg van de infectie met een bacterie, treedt op als er lichaamsdelen beschadigd raken en het lichaam hierop reageert met het herstel van de schade.

Als er ergens een weefselbeschadiging ontstaat dan komt de inhoud van de weefselcellen vrij. Hierin zitten stoffen als histamine en bradykinine. Deze stoffen zetten het lichaam aan tot actie om de weefselbeschadiging ongedaan te maken. Ze zorgen er bijvoorbeeld voor dat bloedvaten meer doorlaatbaar worden en dat er door verwijding meer bloed door de vaten kan stromen. Het gevolg hiervan is dat er, door de toegenomen hoeveelheid bloed, meer vloeistof, bloedcellen en eiwitten worden aangevoerd. Deze ‘lekken’ vervolgens door de wand van de bloedvaten heen, omdat deze dus meer doorlaatbaar zijn geworden.

Eiwitten en witte bloedcellen

De eiwitten in het bloed bestaan, naast bloedstollingsfactoren om een wond te stelpen, ook uit antilichamen. Deze antilichamen helpen bij het bestrijden van de infectie. Ze hechten zich vast aan de indringer die hierdoor vernietigd wordt. Ook worden grote hoeveelheden witte bloedcellen (neutrofielen) gemobiliseerd die zich met het bestrijden van de infectie gaan bemoeien. Blijkt dit een moeilijke klus dan worden ook nog monocyten ingezet; witte cellen die als een soort stofzuiger fungeren en alles opslokken en schoonmaken wat op hun pad komt.

Als er bij de weefselbeschadiging sprake is van veel bacteriën of van bijvoorbeeld dood weefsel, dan zal het moeite kosten om al het materiaal van dode witte bloedlichaampjes en dode bacteriën, op te ruimen. Dit materiaal en ook door bacteriën vernietigde cellen, zullen zich ophopen in een holte en dit noemen we etter of pus. De buitenkant van de holte bestaat uit bindweefsel; hiermee probeert het lichaam de ontsteking in te kapselen. Echter door een toenemende hoeveelheid pus wordt de zwelling groter en pijnlijker en ontstaat een abces.

Nare geur

Pus is dun of dik vloeibaar heeft meestal een geelwitte, geelbruine of groenige kleur. De kleur is afkomstig van afgestorven witte bloedcellen (de neutrofielen). Sommige van deze neutrofielen maken een groen antibacterieel eiwit aan. In een aantal gevallen heeft pus een erg nare, zeer doordringende geur. Deze geur ontstaat als de infectie wordt veroorzaakt door een specifieke bacterie: de Pseudomonas aeruginosa. Naast dat deze bacterie groen pigment aanmaakt, verspreidt het ook een eiwit met een zeer onaangename geur.

De aanmaak van pus is dus een natuurlijke afweerreactie van het menselijk lichaam. Zo worden ziekteverwekkers onschadelijk gemaakt. Maar omdat zich in pus ook levende bacteriën bevinden, is het belangrijk dat een abces niet gesloten blijft. Meestal wordt het daarom ‘ontlast’ door er een snee in te maken of door er een drain in aan te brengen, zodat pus en wondvocht kunnen aflopen. Gebeurt dit niet en barst een abces open dan bestaat de kans dat de bacteriën in de bloedbaan terechtkomen. Dit kan een bloedvergiftiging (sepsis) veroorzaken.

Heb je vragen over een abces, stel deze dan aan je huisarts. Wil je meer weten over wondverzorging bij een abces en eventuele medicatie, neem dan contact op met de apotheker.

Vleesbomen (myomen)

Een vleesboom, ook myoom genoemd is een goedaardige bal van spiercellen in de spierlaag van de baarmoeder. Een baarmoeder, in het Latijn uterus, heeft in normale toestand de grootte van ongeveer een peer en ligt – alleen bij vrouwen – in de bekkenholte tussen de blaas en de endeldarm. De baarmoeder bestaat uit twee delen; het baarmoederlichaam en de baarmoederhals. In het lichaam, dat via de eileiders in verbinding staat met de eierstokken, kan een bevruchte eicel zich innestelen en uitgroeien tot een baby.

Het baarmoederlichaam bestaat uit drie lagen spierweefsel. De buitenste laag is glad spierweefsel en bedoeld om de baby uit te drijven tijdens de geboorte. De tweede laag bevat zowel spierweefsel als bloedvaten en de derde laag is gemaakt van ringvormig spierweefsel. De binnenste laag van het lichaam is het baarmoederslijmvlies, ook endometrium genoemd.

Een vleesboom kan zowel aan de buitenkant van de baarmoeder, als aan de binnenkant groeien. Daarnaast kan het ook in de wand zelf groeien. De grootte varieert van enkele millimeters tot wel tien centimeter. Tot op heden is niet bekend waarom vleesbomen ontstaan. We weten wel dat ze onder invloed van vrouwelijke hormonen (oestrogeen en progesteron) staan.

Vleesbomen komen veel voor. In Nederland heeft zo’n 20 tot 30% van de vrouwen een of meer vleesbomen. Bij vrouwen met een Afrikaanse achtergrond is dit zelfs 60%. Als een vleesboom niet al te groot is, heeft hij vaak weinig tot geen klachten. Het komt dan ook regelmatig voor dat een vleesboom per toeval wordt ontdekt. Als er wel klachten zijn, dan gaat het meestal over veel bloedverlies tijdens de menstruatie en hevige menstruatiepijn. Soms gaat dit gepaard met een drukkend gevoel in de buik, met lage rugpijn en soms ook met pijn bij het vrijen.

Een vleesboom is vrijwel altijd goedaardig en als er slechts weinig klachten zijn, hoeft er geen behandeling plaats te vinden. Zijn er wel flinke klachten dan zijn er verschillende behandelingen mogelijk. Zo kunnen vleesbomen met medicijnen behandeld worden en ook kan er een embolisatie of operatie plaatsvinden.

Een behandeling met medicijnen

Voor de behandeling met medicijnen bestaat de keuze uit medicijnen met of zonder hormonen. Over het algemeen blijft bij een medicijnbehandeling de vleesboom bestaan, maar het bloedverlies en de pijn nemen af. Wordt er gestopt met de medicatie dan komen de klachten vaak weer terug.

Medicijnen zonder hormonen zijn: NSAID’s (Niet Steroïde Anti-Inflammatoire Drugs) als diclofenac, ibuprofen en naproxen. Tranexaminezuur, een medicijn dat ervoor zorgt dat het bloed sneller stolt, waardoor bloedverlies verminderd wordt. Bestaat er een verhoogde kans op trombose dan wordt dit medicijn niet voorgeschreven.

Medicijnen met hormonen zijn: de anticonceptiepil, progesteronpreparaten als het Mirena-spiraaltje en GnRH-analogen. Deze laatste zijn medicijnen die ervoor zorgen dat de eierstokken geen hormonen aanmaken. Bij het gebruik van GnRH-analogen, die men toedient via een injectie, komt iemand kunstmatig in de overgang. Dit verdwijnt weer als met het spuiten wordt gestopt.

Helpen medicijnen onvoldoende of is de vleesboom zo groot dat er meerdere klachten zijn, dan is een operatie het overwegen waard. Hierbij kan men of de vleesboom of de gehele baarmoeder verwijderen. Ook kan een vleesboom in een aantal gevallen geëmboliseerd worden. Bij een embolisatie worden kleine spiraaltjes, coils genoemd, in enkele bloedvaten van de baarmoeder gebracht. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving via een ader in de lies. Deze ingreep wordt altijd uitgevoerd door een radioloog. Na afloop is een aantal dagen pijnstilling noodzakelijk. Dit omdat het weefsel van de vleesboom geen bloed meer krijgt en hierdoor afsterft. Een embolisatie wordt alleen uitgevoerd als er geen kinderwens meer aanwezig is.

Wil je meer weten over vleesbomen, dan kun je hiervoor terecht bij je huisarts of je gynaecoloog. Voor meer informatie over medicatie neem je contact op met je apotheker.

Het fenomeen en de ziekte van Raynaud

Veel mensen hebben er wel eens last van; van koude handen of voeten. Het is dan vaak wat kouder buiten, bijvoorbeeld in de herfst of de winter. Meestal helpt een paar handschoenen of even opwarmen aan een kop thee of warme chocomel, maar niet altijd. Er zijn ook mensen die heel regelmatig last van koude handen en vingers hebben, zelfs wanneer het buiten warm is. Vaak verkleuren de vingers naar wit en soms zelfs naar paars/blauw. En bij sommigen gebeurt dit ook bij de tenen. Deze aandoening wordt het fenomeen van Raynaud of de ziekte van Raynaud genoemd. De aandoening is in 1862 door de Franse arts Maurice Raynaud voor het eerst beschreven en hij is hiermee dan ook de naamgever ervan geworden.

Bij Raynaud is de bloedtoevoer naar een of meer vingers en tenen verstoord. Er stroomt niet altijd genoeg bloed naartoe. Dit komt omdat de haarvaten (de kleine bloedvaten in de huid) samentrekken. Eigenlijk is een samentrekking van die haarvaten een natuurlijke reactie van het lichaam om kou en afkoeling tegen te gaan, maar in het geval van Raynaud is de timing waarop dit gebeurt niet juist.

Aanvallen

In principe treedt Raynaud op in aanvallen, waarbij de vingers en soms dus ook de tenen verkeuren. Ze worden eerst bleek en vervolgens blauw. Meestal voelen de vingers niet alleen koud, maar ook pijnlijk en doof aan en tintelen ze. Als op een gegeven moment de doorbloeding weer normaal wordt, worden de vingers eerst rood om vervolgens weer hun normale kleur te krijgen.

Hoelang een aanval van Raynaud precies duurt, verschilt van persoon tot persoon. Soms duurt het slechts een paar minuten, maar het kan ook uren duren. In de meeste gevallen duurt een aanval tussen de vijf en de dertig minuten. Opvallend is dat Raynaud acht keer vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen. Dit komt waarschijnlijk omdat vrouwelijke hormonen een rol spelen bij het samentrekken van bloedvaten.

Er zijn verschillen aan de geven tussen het fenomeen van Raynaud en de ziekte van Raynaud. Is er sprake van een symptoom, dat het gevolg is van een andere aandoening, zoals reumatoïde artritis of aderverkalking, dan spreekt men over het fenomeen van of secundaire Raynaud. Is er geen achterliggende oorzaak aan te wijzen, dan wordt het de ziekte van of primaire Raynaud genoemd.

Wel of geen behandeling nodig?

In de meeste gevallen is er voor Raynaud geen behandeling nodig en is het alleen maar lastig. Het goed warm houden van ledematen en niet roken kunnen helpen om Raynaud te voorkomen. Bij ernstige klachten, van twee of meer aanvallen per dag, kan het medicijn nifidipine voorgeschreven worden. Nifidipine is eigenlijk een medicijn tegen hoge bloedruk, dat is een aantal gevallen aanvallen van Raynaud kan verminderen. Dit medicijn heeft echter wel bijwerkingen, waaronder hoofdpijn, duizeligheid en dikke enkels. Ook komt blozen veelvuldig voor door het verwijden van de haarvaten in het gezicht. Het kan niet worden voorgeschreven als er al hartklachten zijn. Ook is zwangerschap een contra-indicatie. Vaak wordt nifidipine twee weken op proef gegeven, waarna bekeken wordt of het medicijn effect heeft. Is dit niet het geval, dan wordt het gestopt.

Heb je, of denk je last te hebben van het fenomeen of de ziekte van Raynaud, neem dan contact op met de huisarts. Hij of zij kan vaststellen of het dan om primaire of secundaire Raynaud gaat, waarna een eventuele behandeling of doorverwijzing kan worden ingezet. Heb je vragen over nifidipine, neem dan contact op met de apotheker.

Kleurenblindheid (Daltonisme)

Het zien van kleuren vinden we eigenlijk heel normaal. Toch zijn er alleen al in Nederland ruim 1,3 miljoen mensen die kleuren anders zien of zelfs helemaal niet kunnen waarnemen. Hoe werkt het wel of niet zien van kleuren eigenlijk en waarom zijn sommigen van ons minder in staat kleuren te zien?

Om kleurenblindheid of kleurenzwakte, zoals het ook wordt genoemd, uit te leggen, is het goed om eerst iets over kleur zelf en over de manier waarop ons lichaam, via onze ogen en hersenen kleur waarneemt, te vertellen.

Wat is kleur?

Eigenlijk is kleur een subjectief begrip. Kleur ontstaat als (zon)licht weerkaatst of geabsorbeerd wordt door een object waarop het licht schijnt. Op het moment dat we iets als blauw waarnemen, wordt blauw licht weerkaatst. Als we zwart zien, dan worden alle kleuren geabsorbeerd en bij wit gebeurt precies het tegenovergestelde, dan worden alle kleuren tegelijkertijd weerkaatst. Om überhaupt kleuren te kunnen zien, is licht nodig, daarom kunnen we ’s nachts geen kleuren van elkaar onderscheiden. Licht is een vorm van elektromagnetische straling, waarbij iedere kleur een eigen golflengte heeft.

Hoe zien wij kleuren?

Het licht dat wij waarnemen, komt via onze pupil ons oog binnen. De pupil is een kleine opening, een gaatje, in het regenboogvlies dat we ook iris noemen en dat onze oogkleur bepaalt. Achter de iris zit een lens die het licht breekt en zorgt dat het vervolgens op een plek op het netvlies – de gele vlek – valt. Hier wordt licht omgezet in signalen die vervolgens via de oogzenuw de hersenen bereiken. De hersenen zetten de signalen op hun beurt om in beeld.

Het netvlies speelt een belangrijke rol bij het waarnemen van kleur. Hier zijn namelijk staafjes en kegeltjes actief, die ervoor zorgen dat we kunnen zien. Er liggen zo’n 7 miljoen kegeltjes en zo’n 120 miljoen staafjes op het netvlies van één oog. Ze worden omringd door zogenoemde Müllercellen die zorgen dat de kegeltjes en staafjes op hun plek gehouden worden en dat een lichtstraal altijd vanuit een bepaalde hoek op dezelfde kegeltjes en staafjes valt. Wat belangrijk is voor de waarneming in de hersenen.

Staafjes zorgen voor waarneming van beweging, ze kunnen geen kleur onderscheiden, maar zijn wel heel gevoelig voor licht. Staafjes maken het mogelijk in het donker te zien. De kegeltjes zijn er verantwoordelijk voor dat we kleur kunnen zien. Zo zijn er kegeltjes die gevoelig zijn voor rood, maar ook voor groen en voor blauw. Daarnaast maken ze dat we scherp kunnen zien.

Als we pasgeboren zijn dan nemen we nog geen kleur waar. Pas nadat onze hersenen zich dit waarnemen eigen hebben gemaakt met andere woorden als ze dit geleerd hebben en dat is na ongeveer zes maanden, kunnen we kleuren onderscheiden.

Kleurenblindheid

Het fenomeen kleurenblindheid wordt voor het eerst beschreven in 1684 door ene dokter D. Tubervile. Hij onderzocht een meisje van twintig dat alleen zwart en wit kon waarnemen. Vervolgens wordt de aandoening onderzocht door John Dalton, een wetenschapper uit de achttiende eeuw die ook de Daltonwet en de atoomtheorie beschreef. Dalton was zelf kleurenblind en hij beschreef zijn eigen bevindingen. Hij is dan ook tot op heden de naamgever aan kleurenblindheid dat ook Daltonisme wordt genoemd.

Kleurenblind zijn is geen aandoening die een unieke oorzaak heeft. Door de manier waarop licht wordt waargenomen en de verwerking ervan in de hersenen, kan er op verschillende plaatsen iets misgaan. Zo zijn er allerlei varianten van kleurenblindheid;

Achromatopsie oftewel totale kleurenblindheid. Hierbij worden alleen zwart, wit en grijstinten waargenomen. De oorzaak ligt in het niet werken van de kegeltjes. Dit is een zeldzame vorm van kleurenblindheid.

Monochromatopsie. Hierbij werkt maar één van de drie soorten kegeltjes. Ook deze vorm is zeldzaam.

Dichromatopsie. Bij dichromatopsie werken twee van de drie kegeltjes, waardoor er een verstoorde kleurwaarneming optreedt.

Anomale trichromatopsie. Hierbij werken alle kegeltjes, maar is er een verschoven gevoeligheid voor een bepaalde kleur. Meestal is dit groen. Dit wordt deuteranomalie genoemd, waardoor rood-groen kleurenblindheid optreedt.

Zie je alle kleuren normaal dan heet dit trichromatopsie.

Kleurenblindheid is erfelijk via het x-chromosoom en komt daarom vooral bij mannen voor. Zo’n acht procent van de Westerse mannen heeft in meer of mindere mate last van met name deuteranomalie. Kleurenblindheid komt slechts bij 0,4 procent van de vrouwen voor en het is dan een spontaan opgetreden aandoening.

Testen

Er zijn veel verschillende testen die je kunt doen om kleurenblindheid te ontdekken. De meest bekende test is de Ishihara-test, waarbij je aan de hand van 38 verschillende plaatjes jezelf op kleurenblindheid kunt testen. Wil je jezelf testen? Klik dan hier.

Met kleurenblindheid is prima te leven, het is echter wel fijn te weten of je er last van hebt, zodat je in het dagelijks leven niet voor verrassingen komt te staan.

Afvallen met Ozempic, Saxenda of Victoza, hoe werkt het?

Al een aantal maanden is de hashtag #MyOzempicJourney een ware hype op TikTok. Mede door filmpjes van reality star Kim Kardashian, die claimt snel een aantal kilo’s te zijn afgevallen met een medicijn dat oorspronkelijk bedoeld is voor de behandeling van mensen met Diabetes Mellitus type 2, delen velen hun afvalervaringen met Ozempic via de sociale media.

Inmiddels is afvallen met behulp van injecties met het medicijn Ozempic ook in Nederland heel populair. Net als afvallen via Saxenda of Victoza, de kleinere zusjes van Ozempic. Hoe werkt afvallen hiermee eigenlijk en blijf je na een behandeling voor altijd op je ideale gewicht? Je leest het hier.

Ozempic, Saxenda en Victoza zijn alle drie medicijnen die behoren tot de incretine-achtige stoffen. Incretines zijn hormonen die van nature in onze darmen voorkomen en die, als we iets eten, de alvleesklier stimuleren tot afgifte van insuline. Insuline op zijn beurt, is een hormoon dat de glucosestofwisseling in de cellen regelt. Het wordt aangemaakt in de alvleesklier, specifieker in de Eilandjes van Langerhans. Vandaar ook de naam insuline, deze komt van het Latijnse insula dat eiland betekent. Ons lichaam heeft glucose, dat afkomstig is uit koolhydraten in de voeding, nodig als brandstof (energie) om te kunnen functioneren.

De incretine-achtige stof waar het hier om gaat, is GLP-1 oftewel Glucagon Like Peptide 1. Naast het stimuleren van de afgifte van insuline, zorgt dit hormoon ook voor de remming van de afgifte van glucagon. Ook vertraagt het de maaglediging en vermindert het het hongergevoel.

De verschillen tussen Ozempic, Saxenda en Victoza

Ondanks dat Ozempic, Saxenda en Victoza alle drie tot de incretides behoren, zijn er wel degelijk verschillen aan te geven, met name wat betreft de werkzame stof. Ozempic bevat semaglutide en Saxenda en Victoza bevatten liraglutide.

Ozempic

Ozempic is van oorsprong een medicijn dat wordt voorgeschreven aan mensen met diabetes type 2. Daarnaast wordt het soms ook gebruikt bij mensen met een BMI >35, die moeilijk kunnen afvallen.

BMI staat voor body Mass-Index (soms ook Quetelet-index genoemd) en is de verhouding tussen gewicht en lengte. Je BMI kun je berekenen door je gewicht in kilo’s te delen door het kwadraat van je lengte uitgedrukt in meter. Ook kun je HIER eenvoudig je BMI uitrekenen. Een BMI van >25 staat voor overgewicht.

Ozempic met semaglutide wordt één keer per week onderhuids geïnjecteerd. Het zorgt voor een voldaan gevoel, waardoor je minder gaat eten en dus afvalt. Dit effect is de eerste weken niet of nauwelijks merkbaar. Pas na zo’n vijf weken begint iemand verschil te zien als hij of zij op de weegschaal gaat staan. Het gemiddelde gewichtsverlies is na 68 weken van gebruik ongeveer vijftien kilo. Stop je met het gebruik, dan komen de meeste mensen weer aan in gewicht. Ozempic kent een aantal bijwerkingen waarbij misselijkheid, buikpijn diarree en verstopping de meest genoemde zijn.

Saxenda

De werkzame stof in Saxenda is liraglutide. Naast dat het voorgeschreven wordt bij diabetes type 2, wordt het, onder strikte voorwaarden, ook voorgeschreven aan mensen met ernstig overgewicht. Wil je voor Saxenda in aanmerking komen dan moet je:

Minstens één jaar bewezen deelgenomen hebben aan een gecombineerd leefstijlinterventieprogramma.

Een extreem verhoogd gezondheidsrisico hebben, zoals een BMI >40 of een BMI >35 in combinatie met een andere aandoening (hart-en-vaatziekte, artrose of slaapapneu).

Als na drie maanden gebruik het gewichtsverlies vijf procent of minder is, wordt de behandeling gestopt, omdat deze dan niet effectief is. Saxenda moet éénmaal per dag geïnjecteerd worden, te beginnen met een startdosis, die langzaam wordt opgehoogd.

Victoza

Ook Victoza bevat, net als Saxenda, liraglutide. Het enige verschil tussen beide geneesmiddelen is dat Victoza al kan worden voorgeschreven bij een BMI >27, tenminste als er bijkomende gezondheidsrisico’s zijn. Victoza heeft, net als Saxenda overigens, behoorlijke bijwerkingen. Dertig procent van de gebruikers maakt melding van maagdarmklachten als misselijkheid en diarree.

Uit onderzoek onder tweeduizend gebruikers in zestien verschillende landen is gebleken dat toediening van Ozempic effectiever is dan toediening van Saxenda of Victoza. Dit heeft te maken met het feit dat Ozempic inwerkt op drie kernen in de hersenen en de andere twee op twee kernen. Na ruim een jaar is het gewichtsverlies met semaglutide zo’n vijftien procent en met liraglutide ongeveer zes procent.

Beide GLP-1 varianten bereiken op een gegeven moment een plateau, wat betekent dat het afvallen stopt. Bij semaglutide is dit na 68 weken en bij liraglutide na 40 weken. Stopt men echter met injecteren dan neemt het gewicht snel weer toe.

Nog even dit

Heb je vragen over bovenstaande medicijnen, neem dan contact op met je apotheker en start nooit zomaar een behandeling zonder eerst een arts te hebben geraadpleegd.

Psoriasis, oorzaken, symptomen en behandeling

Psoriasis (spreek uit: pso -RI -asis) is een chronische huidziekte die bij ongeveer twee tot drie procent van de Nederlands bevolking voorkomt. De naam is afgeleid van het Griekse psore, dat schub betekent. Psoriasis komt voor bij alle rassen ter wereld, maar wordt het meest gezien bij mensen met een blanke huid. Inmiddels is duidelijk dat bij de kans op het krijgen van psoriasis, erfelijkheid een rol speelt. Als een van de ouders psoriasis heeft, heeft een kind ongeveer vijftien procent kans om dit ook te ontwikkelen. De eerste verschijnselen doen zich meestal voor tussen het twintigste en het dertigste levensjaar. Psoriasis is niet besmettelijk. Psoriasis kan overal op het lichaam voorkomen, op het hoofd, op armen, benen en voetzolen, op de rug en op de nagels. Ook kunnen gewrichten zijn aangedaan (artritis psoriatica).

Bij psoriasis is de huid ontstoken. Dit komt omdat de cellen van het eigen afweersysteem, de witte bloedcellen leukocyten en lymfocyten, een verhoogde activiteit vertonen. Lymfocyten produceren cytokine, eiwitten die voor een reeks van reacties zorgen. Zo stimuleren ze bloedvaatjes om wijder open te gaan staan, waardoor de huid rood van kleur wordt. Ook zorgen ze ervoor dat huidcellen sneller delen. De huid wordt hierdoor dikker en gaat schilferen.

Psoriasis vulgaris

De meest voorkomende vorm van psoriasis is psoriasis vulgaris (gewone psoriasis). Dit uit zich in het voorkomen van plaques. Dit zijn rode, witte of zilverachtige schilferende plekken die op de huid liggen. Meestal, maar niet altijd, geven de plekken jeuk. Hierdoor ontstaan er snel wondjes en kloven omdat krabben moeilijk te voorkomen is.

Veel mensen met psoriasis hebben dit ook op de behaarde hoofdhuid. Dit wordt psoriasis capitis (caput = hoofd) genoemd. De plekken zitten met name direct langs de haargrens en vallen bij mensen met donker haar extra op. Soms laten tijdens een opvlamming van een ontsteking de haren los. Dit herstelt zich echter weer omdat de haarwortel zelf intact blijft.

Ook psoriasis van de nagels komt veelvuldig voor. Naar schatting heeft vijftig procent met de mensen met psoriasis vulgaris in meer of mindere mate last van psoriasis unguium (nagelpsoriasis). Sommigen hebben alleen één nagel die is aangedaan, maar ook alle nagels, zowel van de handen als de voeten, kunnen ontstoken zijn. Nagelpsoriasis is niet alleen cosmetisch ontsierend door putjes en/of oranje, bruingele of witte verkleuringen die ook wel het olievlekfenomeen worden genoemd. Het is ook erg pijnlijk, zeker wanneer de nagel losraakt.

Gewrichtsklachten

Vaak krijgen mensen met psoriasis ook gewrichtsklachten. Dit is naar schatting in zo’n veertig procent het geval. Hierbij gaan botten en gewrichten ontsteken. De plekken waar de ontsteking zit is meestal daar waar spieren, banden en pezen aan het bot vastzitten. Deze vorm van ontsteking wordt ook enthesitis genoemd.

Psoriasis is een ziekte die kan worden uitgelokt, bijvoorbeeld door stress, maar ook door een ontsteking van de amandelen of van het tandvlees. Uit onderzoek is gebleken dat ook obesitas (zwaarlijvigheid) vanaf een body mass boven de dertig een belangrijke risicofactor is en dat ook roken een rol speelt.

Het behandelen van symptomen

Helaas is psoriasis niet te genezen en zijn behandelingen alleen gericht op het verlichten en genezen van de acute symptomen. Is de psoriasis mild, dan worden over het algemeen uitwendige crèmes, zalven of lotions met meestal corticosteroïden voorgeschreven. Deze hebben een ontstekingsremmende werking. Daarnaast worden middelen afgeleid van vitamine D gebruikt. Is de psoriasis ernstig dan kunnen tabletten of injecties worden voorgeschreven. Medicijnen met methotrexaat, ciclosporine en apremilast, zijn veel gebruikt, maar tegenwoordig worden ook biologische geneesmiddelen (biologicals) voorgeschreven. Dit zijn medicijnen die gemaakt zijn van eiwitten die door levende cellen zijn geproduceerd, waarna ze zijn bewerkt in een laboratorium. Ze werken in op specifieke plaatsen van het immuunsysteem en remmen de ontstekingen.

Biologicals zijn nog niet zo heel lang op de markt en ze zijn heel erg duur. Daarom worden ze alleen in zeer ernstige gevallen voorgeschreven. Het gebruik ervan moet goed in de gaten worden gehouden omdat, door een veranderend immuunsysteem, ook andere infecties kunnen ontstaan en er gevaar op tuberculose bestaat.

Voor vragen over psoriasis, neem je het beste contact op met je huisarts. Voor vragen over medicijnen en over eventuele bijwerkingen, kun je altijd terecht bij je apotheker.

Candida Auris

Onlangs werd er door Centers for Disease Control and Prevention (CDC) in Amerika een alarmerend artikel gepubliceerd over de bedreiging van de verspreiding van een resistente schimmel; de Candida Auris. Het mogelijke gevolg van deze verspreiding zou een nieuwe pandemie kunnen zijn. Reden genoeg voor het RIVM om hierover een standpunt te formuleren en ook reden genoeg voor ons om over deze schimmel uitgebreid informatie te verschaffen.

Candida Auris

Candida Auris is een schimmel die in 2009 voor het eerst ontdekt is. Hij werd gevonden bij een Japanse man van zeventig en wel in zijn oor. Vandaar de naam Candida = schimmel en Auris = oor. De schimmel lijkt zich in de afgelopen vijftien jaar over de hele wereld verspreid te hebben en blijkt ongevoelig (resistent) voor geneesmiddelen die bedoeld zijn om schimmels te bestrijden. Ongevoeligheid is bij schimmels niet gebruikelijk en de Candida Auris wordt dan ook wel een superschimmel genoemd.

De oorsprong van deze schimmel is tot op heden onbekend. Waarschijnlijk leefde de schimmel eerst als saprofyt – een schimmel die leeft van rottend materiaal van dode planten - en is hij door klimaatverandering gemuteerd. Waarschijnlijk zijn het vogels geweest die de schimmel vervolgens naar gebieden getransporteerd hebben waar mensen wonen. Inmiddels is duidelijk dat de Candida Auris van mens op mens en via besmette oppervlakten, zoals deurklinken en medische apparatuur, kan worden overgedragen. Verspreiding via de lucht is niet mogelijk. Tot nu toe vindt overdracht met name plaats in een ziekenhuisomgeving en worden alleen kwetsbare patiënten met een verzwakt immuunsysteem ziek. Bijzonder is dat de Candida Auris, in tegenstelling tot andere schimmels, langere tijd buiten het lichaam kan overleven, waardoor het dus via objecten, waaronder infusen, deurklinken en katheters, kan worden overgebracht.

Verminderde afweer

De meeste mensen die worden besmet met de schimmel, worden hier niet ziek van, omdat het afweersysteem van het lichaam voldoende werkt. Echter is dit afweersysteem verzwakt, bijvoorbeeld na een flinke ingreep of bij bepaalde ziektes, dan kan iemand wel zeer ernstig ziek worden. Gevaarlijk wordt het als de Candida Auris in de bloedbaan, in het hart of in de hersenen terechtkomt. Hier kan het voor een diepe infectie zorgen, met symptomen als hele hoge koorts, vermoeidheid, rillingen en spierpijn.

Als de infectie eenmaal aanwezig is, dan is hij heel moeilijk te bestrijden. De diagnose wordt gesteld via en bloedkweek, afgenomen uit de oksel, lies of uit de bilnaad. In een aantal gevallen kan een antischimmelmedicijn helpen, maar meestal werkt dit niet, omdat de schimmel resistent is voor medicijnen. Omdat er sprake is van een schimmel kan er geen vaccin ontwikkeld worden, dit kan alleen als er sprake is van een virus of van een bacterie. Tot nu toe is gebleken dat 35 procent van de patiënten met een Candida Auris infectie in de bloedbaan, komt te overlijden.

In Nederland zijn nog maar heel weinig patiënten bekend met een Candida Auris besmetting, tot nu toe slechts vijf. De kans op een grootschalige uitbraak, zoals we zagen bij COVID-19, wordt daarom dan ook als uiterst gering gezien. Er zijn dan ook geen extra maatregelen nodig. Mondkapjes dragen en afstand houden zijn niet effectief. Het enige dan een eventuele verspreiding kan voorkomen, is een goede hygiëne; het goed wassen van de handen, zeker bij een bezoek aan een kwetsbare patiënt in het ziekenhuis.

Het RIVM zal ontwikkelingen rondom Candida Auris scherp in de gaten houden. Dit gebeurt in samenwerking met het Expertisecentrum Schimmelinfecties van het Radboud Medisch Centrum in Nijmegen en via internationale samenwerking met instituten over de hele wereld.

Mocht in de toekomst blijken dat er nieuwe informatie over Candida Auris bekend is, dan zullen we deze blog updaten.

Aften

Wie ooit één of meer aften heeft gehad, weet hoe pijnlijk deze kleine melkachtige blaasjes in de mond kunnen zijn. Maar wat is een aft eigenlijk en kun je er iets aan doen als je er eentje hebt? We proberen je er in deze blog een antwoord op te geven.

Een aft gaat door het leven onder de mooie naam stomatitis aphtosa. Stoma betekent mond, itis is een ontsteking en aphtosa komt uit het Oud Grieks en staat voor branden. Het is een grijswit zweertje met een rode rand van meestal 5 tot 10 millimeter doorsnee. Je vindt aften zowel op het wangslijmvlies, als op het tandvlees, de lip, tong of het verhemelte. Aften zijn de meest voorkomende ziekten in de mond en beginnen meestal vanaf een jaar of twintig te verschijnen. Opvallend is dat vrouwen er vaker last van hebben dan mannen. Wat op een relatie met hormonen zou kunnen duiden.

Aften worden onderverdeeld in drie categorieën:

Kleine aften: per keer zijn die er tussen de één en vier. Ze zijn ongeveer een week actief en genezen meestal zonder litteken.
Grote aften: aften die maximaal met twee tegelijkertijd verschijnen en een grootte kunnen hebben van wel 3 centimeter. Ze dringen diep in het slijmvlies door en genezen pas na enkele weken. Vaak blijft er een litteken achter.
Herpetiforme aften: een zeer zeldzame vorm van hele kleine aften (niet groter dan een speldeknop) maar die wel in grote getale voorkomen, soms wel met honderd tegelijk. Ze zitten vaak aan de binnenkant van de lip of op het randje van de tong en lijken erg op een koortslip – herpes labialis (vandaar ook de naam herpetiforme aften). Deze aften worden echter niet door het herpesvirus veroorzaakt!

Aften hebben met elkaar gemeen dat ze erg pijnlijk zijn. Toch zijn ze over het algemeen onschuldig en ook niet besmettelijk. De pijn ontstaat omdat een aft openbarst, wat het mondslijmvlies beschadigt. Het zweertje gaat vervolgens ontsteken en dit geeft een branderig gevoel en soms zelfs een heftige pijn.

Triggers

De precieze oorzaak van het ontstaan van aften is tot op heden nog niet bekend, maar het is inmiddels wel duidelijk dat er bepaalde triggers zijn die aften kunnen uitlokken. Zo blijken het hebben van stress of van een verzakt immuunsysteem het ontstaan van aften te stimuleren. Ook denkt men dat een tekort aan vitamine B12 (cobalamine) dat onder andere nodig is voor celdeling en bloedvorming, of aan zink, een sporenelement nodig voor wondgenezing, een rol speelt. Daarnaast denkt men dat ook hormonale invloeden een rol kunnen spelen.

Een aft is gemakkelijk te herkennen aan zijn melkwitte of wat gelige kleur en een rode rand. Een diagnose is dan ook zeer gemakkelijk te stellen. Alleen de herpetiforme aft wordt nogal eens verward met een herpes labialisinfectie. Een behandeling is er echter niet, behalve een symptomatische. Dit betekent dat alleen de symptomen, zoals de pijn, verlicht kunnen worden. Dit kan met een gel of tinctuur met hierin het plaatselijk verdovende middel lidocaïne. Het aanstippen van de aft met een wattenstaafje of kwastje met lidocaïne, helpt de pijn te verminderen, dit duurt helaas niet langer dan een uur. Aanstippen mag tot acht keer per dag.

Als er eenmaal een aft in de mond is geweest, is de kans groot dat deze een keer terugkomt. Dit is heel lastig te voorkomen. Het is in ieder geval belangrijk te zorgen voor een gezond gebit en ervoor te zorgen dat er niet te hard gepoetst wordt, om wondjes in het slijmvlies te voorkomen, waaruit een aft zou kunnen ontstaan. Ook is het hebben van een goede weerstand belangrijk. Aften genezen meestal spontaan en een bezoek aan de huisarts of tandarts is dan ook niet nodig. Alleen als de genezing langer dan drie weken op zich laat wachten, en/of er koorts of een ziek gevoel optreedt, dan is het verstandig contact met de huisarts op te nemen om een onderliggende ziekte uit te sluiten.

Heb je vragen over middelen die helpen de pijn van een aft te verlichten? Neem dan contact op met je apotheker.

Trombose

Trombose is anno 2023 helaas nog steeds één van de belangrijkste doodsoorzaken in Nederland. Maar liefst één op de vier mensen overlijdt aan een trombose. Dit betreft zo’n veertig mensen per dag. Als er sprake is van een trombose dan heeft er zich een bloedstolsel – een trombus – gevormd in een bloedvat of in het hart. Zo’n bloedstolsel belemmert de bloeddoorvoer, wat ernstige gevolgen kan hebben. In principe is het heel erg nuttig voor ons lichaam dat ons bloed kan stollen. Zou dit niet gebeuren, dan zouden we al snel in de problemen komen, als we ergens een wondje op zouden lopen. Er zou onnodig veel bloedverlies optreden, met alle gevolgen van dien.

Het proces van bloedstolling – hemostase – is erg complex, maar wel even de moeite waard om kort op in te zoomen. Bloedstolling gebeurt namelijk in drie opeenvolgende fases:

Fase 1 de primaire bloedstolling

In deze fase trekt het bloedvat samen en komen er stofjes vrij die ervoor zorgen dat bloedplaatjes aan de vaatwand en aan elkaar vastkleven. Hierdoor ontstaat een ‘prop’ van bloedplaatjes, die vervolgens een korstje vormen.

Fase 2 de secundaire bloedstolling

Na de vorming van een prop in de eerste fase, zorgen negen verschillende stollingsfactoren in het bloed ervoor dat de prop stevig wordt en niet zomaar afbrokkelt. Hiermee wordt de wand afgedicht en kunnen indringers, zoals bacteriën, niet in de wond komen en voor een ontsteking zorgen.

Fase 3 de herstelfase

Als de vaatwand zich voldoende hersteld heeft, wordt het korstje langzaam afgebroken en laat het los.

Soms vindt er bloedstolling plaats terwijl er geen noodzaak voor is; er is geen wondje dat moet genezen. Er vormt zich dan een stolsel in een bloedvat ergens in het lichaam, dat de bloeddoorvoer in het bloedvat geheel of gedeeltelijk blokkeert. In theorie kan zo’n stolsel overal in het lichaam ontstaan. Hierdoor heeft een stolsel ook verschillende gevolgen.

Een stolsel in een slagader (arteriële trombose) kan onder andere leiden tot een hartinfarct, een beroerte of tot een verstopping in het been. Zit een stolsel in een ader (veneuze trombose) dan kan dit voorkomen in oppervlakkige of dieper gelegen aderen. Oppervlakkige veneuze trombose zien we vaak in spataders en diepe veneuze trombose zit in de diepere vaten, meestal in het been.

Symptomen van veneuze trombose

Afhankelijk van in welk bloedvat de trombose zit, zijn de symptomen, zoals al eerder gezegd, verschillend. Bij een diepe veneuze trombose in het been kan er een benauwd gevoel optreden en kan het been of de voet heel zwaar aanvoelen. Ook kan het been opzwellen en de huid warmer aanvoelen dan op andere plekken. Meestal wordt de huid rood of blauwachtig en gaat glimmen.

Embolie

Een complicatie, met vaak ernstige gevolgen, is het ontstaan van een embolie. Een embolie is een losgelaten (deel van een) bloedstolsel, dat elders in het lichaam, meestal in de longen, terechtkomt. Verschijnselen van plotselinge kortademigheid, hoesten, pijn op de borst en soms ook van flauwvallen, treden dan op. Als er sprake is van een embolie dan is snel ingrijpen belangrijk, omdat er hartfalen kan optreden.

Hoe ontstaat nu een trombose?

Bij het ontstaan van een trombose is er vaak sprake van een verminderde doorbloeding. Dit komt meestal door langdurige inactiviteit, door bedlegerigheid, een verlamming of door bijvoorbeeld een been in het gips. Ook kan langdurig zitten in auto, bus of vliegtuig, zorgen voor een mindere doorbloeding. Normaal zorgen bewegingen van onze beenspieren ervoor dat de doorbloeding goed verloopt. Krijgen zij geen of onvoldoende beweging, dan kan hun pompfunctie niet goed werken.

Naast een verminderde doorbloeding, kan trombose ook ontstaan door een verandering in de bloedsamenstelling. Soms is dit aangeboren, maar het kan ook veroorzaakt worden door bepaalde geneesmiddelen, waaronder de anticonceptiepil of hormoontherapie tijdens de menopauze. Een andere oorzaak van een trombose kan het ‘dik’ worden van het bloed zijn. Dit komt voornamelijk voor bij uitdroging.

De behandeling

Als de diagnose trombose is gesteld en de oorzaak ervan duidelijk is, is snel ingrijpen belangrijk. Dit om het risico op een embolie en om blijvende schade aan de vaten te voorkomen. Soms kan het stolsel worden opgelost, met behulp van medicijnen via een infuus. Maar deze behandeling is niet zonder gevaar, want er kunnen inwendige bloedingen optreden. In de meeste gevallen worden bloedverdunners voorgeschreven, in de vorm van injecties met heparine of in de vorm van tabletten. Worden tabletten voorgeschreven, dan is strenge controle van het bloed – het mag niet te dun worden - zeer belangrijk. Dit wordt gedaan door de trombosedienst.

Een bijholteontsteking (sinusitis) wat doe je eraan?

Een bijholteontsteking, sinusitis genoemd, is een ontsteking van de slijmvliezen in de neusbijholten. Onze neusbijholten zijn vier met lucht gevulde holtes. Ze zitten links en rechts van de neus in het bot van de bovenkaak en links en rechts van de neus in het bot van je voorhoofd. Soms wordt het, afhankelijk van de plaats, ook wel een kaakholte- of voorhoofdsholteontsteking genoemd.

Bijholtes zijn, net als de binnenkant van de neus, bekleed met slijmvliescellen. Deze cellen scheiden continu slijm af waarin ingeademde stofkorrels, vuildeeltjes en ongewenste ziekteverwekkers, vast komen te zitten. Aan de oppervlakte van de slijmvliescellen bevinden zich kleine trilhaartjes die het slijmvlies als een soort lopende band richting de neusholte en uiteindelijk naar de keelholte transporteren, waar het wordt ingeslikt. Zo worden onder meer de longen vrijgehouden van vuil en indringers.

Als nu dit slijmvlies ontstoken raakt, door bijvoorbeeld een verkoudheid, kan het transport via de trilhaartjes tot stilstand komen. Dit komt omdat er een te veel aan slijm wordt geproduceerd en doordat het slijmvlies opzwelt. Dit leidt tot een verstopping van de bijholtes en tot een extra mogelijkheid van het verkoudheidsvirus om zich nog meer te vermenigvuldigen en te zorgen voor een fikse ontsteking ter plekke.

Als je last hebt van een bijholteontsteking dan voel je over het algemeen druk en pijn in je gezicht, bovenkaak of je voorhoofd. Deze pijn neemt toe met bukken en kauwen. Vaak heb je dan ook een pijnlijk gevoel in de wortels van de tanden en kiezen in de bovenkaak en ruik je minder. De meeste mensen met een bijholteontsteking voelen zich ziek en hebben koorts.

Wat kun je doen als je een bijholteontsteking hebt?

Als je last hebt van een bijholteontsteking probeer dan de neus zo min mogelijk te snuiten. Met snuiten verplaats je snot richting de bijholten, waardoor deze nog voller raken.

Neem drie keer daags een stoombadje van maximaal 60º C. of een hete douche. Stomen zorgt tijdelijk voor minder snot. Voeg alleen niets toe aan het water, zoals kamille of eucalyptus, dit helpt niet.

Gebruik neusdruppels met zout water; zout water verlicht verkoudheidsklachten, waardoor de bijholten minder vol met snot komen te zitten. Neusdruppels koop je gemakkelijk bij de drogist of apotheek, maar je kunt ze ook heel eenvoudig zelf maken. Los hiervoor een afgestreken theelepel zout op in een glas met water. Laat hiervan wat in de palm van je gewassen! hand lopen en snuif dit vervolgens op door een neusgat dicht te houden. Dit kun je zo vaak doen als je wilt. Gebruik je een kant-en-klare spray, deel deze dan niet met iemand anders. Zo voorkom je een besmetting.

Heb je veel pijn dan kun je paracetamol of ibuprofen gebruiken. Doe dit echter alleen als je echt daadwerkelijk pijn hebt. De oorzaak van een bijholteontsteking wordt niet opgelost.

Omdat sinusitis meestal veroorzaakt wordt door een verkoudheidsvirus, helpt antibiotica niet. Dit zal een arts dan ook meestal niet voorschrijven. Toch zijn er wel redenen aan te geven om in bepaalde gevallen naar de huisarts te gaan.

Doe dit als:

De ontsteking lang blijft duren, je koorts houdt en erg moe en lusteloos bent
De koorts langer dan vijf dagen aanhoudt
Je ernstige hoofdpijn hebt
Je je suf voelt, misselijk bent en/of moet overgeven
Je klachten krijgt aan één oog, zoals roodheid, zwelling, pijn of minder zicht.

Bovenstaande klachten kunnen erop wijzen dat de ontsteking zich heeft uitgebreid naar de oogkassen, de hersenvliezen of de hersenen. Dit is echter heel erg zeldzaam.

Een sinusitis leidt bij kleine kinderen nog wel eens tot een middenoorontsteking. Dit komt omdat er een verbinding is van de neusholte met het middenoor. Zo kan een infectie zich gemakkelijk verspreiden.

Heb je vragen over een bijholteontsteking stel deze dan aan je huisarts. Voor vragen omtrent medicijnen ga je het beste naar je apotheker.

Het obstructief Slaap Apneu Syndroom (OSAS)

Iedereen heeft tijdens de slaap enkele kortdurende adempauzes. Dit is heel normaal. Zijn er echter een flink aantal van deze pauzes en duren die pauzes ook wat langer, dan spreken we van het Obstructief Slaap Apneu Syndroom (OSAS). Het woord apneu komt uit het Grieks en betekent kalmte. Tijdens periodes van apneu stopt de ademhaling gemiddeld tussen de twintig en de dertig seconden, maar er zijn ook mensen bij wie de pauzes langer duren. Soms wel meer dan een minuut.

Om van slaapapneu te spreken, moet iemand binnen een uur meer dan vijf adempauzes hebben die minimaal tien seconden duren. Tijdens zo’n adempauze komt er te weinig zuurstof in het bloed wat effect heeft op het functioneren van het gehele lichaam en ook van de geest. Daarnaast reageert het lichaam door, iedere keer als de ademhaling stopt, in een soort alarmtoestand te raken; het autonome zenuwstelsel wordt geactiveerd en zowel de bloeddruk als de hartslag stijgen.

Meestal wordt degene met slaapapneu ook steeds een aantal seconden wakker. Dit heeft als consequentie dat iemand gedurende de nacht niet volledig ontspannen heeft kunnen slapen, wat vervolgens leidt tot slaperigheid en concentratieverlies overdag. Veel mensen die lijden aan slaapapneu, merken het echter niet dat ze tijdens hun slaap stoppen met ademhalen. Het is meestal de partner die er wakker van wordt en die vervolgens ook een slechte nachtrust ervaart.

Hoe ontstaat slaapapneu?

In de meeste gevallen treedt slaapapneu op omdat de luchtwegen wat vernauwd zijn. Hier komt ook het woord obstructief vandaan. Normaal krijgen de ademhalingsspieren het signaal om adem te halen, maar vanwege een vernauwing lukt het de spieren niet om direct lucht door de luchtpijp te krijgen. Er is te veel weerstand en er ontstaat een adempauze. Hierdoor stapelt kooldioxide zich op in het bloed, dat vervolgens zorgt voor een alarm; je wordt wakker en haalt diep adem.

De luchtwegen kunnen vernauwd zijn door verschillende oorzaken. Zo zijn er anatomische oorzaken, oftewel oorzaken die met de bouw van het lichaam te maken hebben, zoals een teruggetrokken onderkaak, een vergrote tong, grote amandelen of neuspoliepen. Ook het hebben van overgewicht bevordert slaapapneu, net zoals het gebruik van spierontspanners (bijvoorbeeld slaapmiddelen) alcohol of drugs. Daarnaast kan de slaaphouding voor apneu zorgen, met name de rugligging. Hierbij kan de tong in de keel zakken, waardoor de luchtwegen geblokkeerd worden.

Niet in alle gevallen is slaapapneu te verklaren vanuit de luchtwegen. Soms ligt de oorzaak ervan in het controlecentrum van de ademhalingsspieren dat zich in de hersenen bevindt. Deze vorm wordt centrale slaapapneu genoemd. De ademhalingsspieren missen even het commando vanuit de hersenen om actief te worden. Pas op het moment dat het zuurstofgehalte in het bloed onder een kritische waarde zakt, reageren de hersenen en sturen ze een impuls om weer te ademen.

De behandeling

Slaapapneu kan op verschillende manieren behandeld worden. Om te bepalen welke manier het meest effectief is, is onderzoek nodig in een slaapcentrum of ziekenhuis. Is de apneu niet al te hevig, dan kunnen relatief eenvoudige maatregelen al helpen om de adempauzes te verminderen. Afvallen zal hierbij helpen, omdat overtollige kilo’s slaapapneu bevorderen. Ook alcohol en roken werken apneu in de hand. Hiermee stoppen, of minderen, is dan ook aan te bevelen. Soms helpt het ook maatregelen te nemen die voorkomen dat er op de rug geslapen wordt. Er bestaan apparaatjes waarvan een alarm afgaat, zodra iemand op de rug draait. Nadeel hiervan is dat hierdoor ook de slaap even onderbroken wordt.

De beste manier om apneu te behandelen, is met een ademmasker. Dit masker helpt overigens alleen als de apneu veroorzaakt wordt door een obstructie. Via een ademmasker komt kamerlucht met een lichte overdruk in de neus en soms ook in de mond. Om een dergelijk masker op de juiste manier te gebruiken, is wel professionele begeleiding nodig.

In enkele gevallen kan ook een operatie helpen om de slaapapneu te verminderen. Dit kan als de apneu veroorzaakt wordt door vergrote amandelen of door neuspoliepen: zachte goedaardige gezwellen van het slijmvlies in de neus. In het geval van neuspoliepen kan ook het hormoon cortison via een neusspray worden toegediend. Hierdoor kunnen de poliepen kleiner worden.

Een hernia nuclei pulposi (HNP)

Een hernia betekent letterlijk een uitstulping van weefsel of van een orgaan uit een lichaamsholte. Er zijn een aantal verschillende soorten hernia’s, waaronder een liesbreuk, een navelbreuk en een hernia diafragmatica, oftewel een uitstulping van het middenrif. Als we echter in de volksmond over het hebben van een hernia praten, dan bedoelen we meestal een hernia nuclei pulposi (HNP): een hernia van een tussenwervelschijf. Deze herniavorm komt voor in de wervelkolom (in de rug of nek) en kan voor heel veel klachten zorgen. Je leest in deze blog meer over de herniavorm en over wat er aan te doen valt, als je een hernia blijkt te hebben.

De wervelkolom

Voordat we wat meer vertellen over de hernia, beginnen we eerst met een stukje anatomie van de wervelkolom. Onze wervelkolom bestaat uit 34 wervels, waarvan er een deel aan elkaar gegroeid zijn. Zo hebben we zeven nekwervels (C1 – C7), twaalf borstwervels (T1 – T12), vijf lendenwervels (L1 – L5), het heiligbeen; vijf aan elkaar gegroeide wervels (S1 – S5) en het staartbeen, met wederom vier of vijf aaneen gegroeide wervels. Om te kunnen bewegen, zijn de wervels, behalve de twee bovenste, de Atlas (C1) en de Axis (C2), gescheiden door tussenwervelschijven. 24 in totaal.

Een tussenwervelschijf bestaat uit een omhulsel van kraakbeen en een middengedeelte van een soort gelei dat nucleus pulposis wordt genoemd. Alle wervels vormen samen gestapeld een buis (kanaal), waardoorheen het ruggenmerg loopt. In dit ruggenmerg bevinden zich onder meer 31 ruggenmergzenuwen en het hersenruggenmergvloeistof. Als er een te grote belasting op de tussenwervelschijf komt te staan, kan deze scheuren en kan de geleiachtige substantie naar buiten stulpen. Die uitpuilende kern kan vervolgens op een zenuw drukken die tussen de wervels door uit het wervelkanaal komt.

Een hernia in de rug of nek

Er zijn twee locaties in de wervelkolom waar hernia’s in de meeste gevallen voorkomen. Zo bevindt ongeveer 90 procent van de hernia’s zich laag in de rug, ergens tussen de derde (L3), vierde (L4) of vijfde (L5) lendenwervel of tussen de L5 en het heiligbeen. Tien procent van de hernia’s zitten in de nek. Dat dit er zoveel minder zijn, heeft te maken met het feit dat op de nek in het algemeen minder druk staat dan op de lage rug. Een nekhernia zit meestal tussen de vijfde en de zesde nekwervel (C5-6) of tussen de zesde en de zevende (C6-7). Helemaal boven in de nek komt een hernia niet voor. Dit omdat er tussen de eerste twee nekwervels geen tussenwervelschijven zitten.

Een hernia komt vooral voor bij mensen in de leeftijd tussen twintig en zestig jaar en is vaak een gevolg van een aangeboren zwakte in de tussenwervelschijf. Hernia’s komen in sommige families meer voor dan in andere. Rond het zestigste levensjaar is bij de meeste mensen de gelei in de tussenwervelschijven ingedroogd en zijn de wervels wat verzakt. Uitpuilen van de gelei is dan niet meer mogelijk.

Niet iedereen met een hernia ervaart pijnklachten, omdat een hernia niet altijd op een zenuw drukt. Is dit wel het geval dan hebben de meeste mensen met name (hevige) pijn in het been, vooral in zittende positie. De pijn wordt erger tijdens hoesten, niezen en tijdens toiletgang, vooral als er geperst moet worden. Ook kan het been slapend of doof aanvoelen, kan een klapvoet optreden en kunnen bewegingen steeds stijver worden. Als de druk op de zenuw heel groot is en als de zenuw afgeklemd wordt, kan de spierkracht in het been verminderen en kan er zelfs een verlamming optreden.

Behandeling

In de meeste gevallen verdwijnt een hernia binnen een paar maanden vanzelf. In de tussenliggende periode kunnen pijnstillers, zoals ibuprofen of diclofenac, gebruikt worden. ook kan soms fysiotherapie of manuele therapie helpen om de klachten te verminderen. Als de klachten niet verdwijnen, als er verlammingsverschijnselen optreden of als iemand ineens niet meer kan plassen, kan een operatie een oplossing zijn. Echter kleven er aan een herniaoperatie ernstige nadelen. Zo kan er onder meer littekenweefsel rondom de zenuwstructuren ontstaan, wat vervolgens leidt tot blijvende pijnklachten. Een operatie wordt tegenwoordig dan ook nooit meer zomaar uitgevoerd.

Ervaar je klachten in je been en/of voet of een uitstralende pijn in je arm en denk je aan een hernia? Ga dan naar je huisarts. Deze kan je doorverwijzen voor een röntgenfoto waarop een hernia in de meeste gevallen zichtbaar gemaakt kan worden. Heb je vragen over pijnstillers, neem dan contact op met je apotheker.

Een koortslip

Het herpes simplex virus (HSV) is een van de meest voorkomende virussen bij de mens en je vindt het dan ook overal ter wereld. Er bestaan van dit virus twee soorten: herpes simplex type 1, dat ook herpes labialis of koortslip wordt genoemd en herpes simplex type 2, beter bekend als herpes genitalis. Beide soorten zijn zeer besmettelijk en worden overgedragen via contact met iemand die al is besmet met dit virus. Dit kan door direct huid- of slijmvliescontact, zoals zoenen of seksueel contact, maar ook door te drinken uit een besmet glas of gezamenlijk gebruik van handdoeken, tandenborstels en dergelijke. In deze blog lees je meer informatie over herpes simplex type 1; de koortslip.

Herpes labialis oftewel koortslip, is de meest voorkomende herpes simplex soort. De meeste mensen worden met dit virus al in hun jeugd besmet. Als iemand besmet wordt, merkt hij of zij daar de eerste keer meestal weinig tot niets van. In slechts tien procent van de besmettingen ontstaan er lichte verschijnselen en maar bij één procent wordt de infectie daadwerkelijk zichtbaar. Dit uit zich dan over het algemeen in een ontsteking in de mond. Als het virus eenmaal in het lichaam aanwezig is, blijft het daar voor altijd. Het deelt zich in de huid en verspreid zich vervolgens naar de lymfeklieren en naar de zenuwuiteinden en de daarbij behorende zenuwknoop. Hier nestelt het zich. Meestal is het virus slapend, maar er zijn momenten waarop een koortslip ineens de kop opsteekt. Dit gebeurt meestal als de weerstand van het lichaam verlaagd is.

Stress, griep en ongesteld zijn, zijn triggers, maar ook blootstelling aan de zon of zonnebank kan ervoor zorgen dat er een koortslip ontstaat. De eerste verschijnselen hiervan zijn niet zichtbaar, maar wel voelbaar. Er ontstaat jeuk of een branderig gevoel op of rond de lippen. Daarna verschijnt er meestal een klein blaasje of rood plekje en ontstaat er zwelling en roodheid. Vaak komen er hierna meer blaasjes. In deze blaasjes zit een vloeistof die zeer besmettelijk is. Langzaam – na zeven tot tien dagen - drogen de blaasjes vervolgens in en vormen zich gelige korstjes. De pijn en de jeuk verdwijnen dan meestal ook.

Aciclovir

Een koortslip gaat altijd vanzelf weer over, zolang de blaasjes niet opengekrabd worden en het virus zich niet verspreidt over andere delen van het lichaam. Er zijn wel medicijnen verkrijgbaar die het proces van genezen iets kunnen versnellen. Zo helpt een antivirale crème met aciclovir tegen de jeuk en de pijn. Deze crème is zonder recept verkrijgbaar en het is verstandig de crème meerdere keren per dag (vijf keer) aan te brengen. Doe dit echter wel heel voorzichtig en smeer de crème niet uit; dit kan verdere besmetting veroorzaken.

Ook kunnen zinkoxide, zinksulfaat en een speciale koortslippleister (een hydrocolloïdpleister) ervoor zorgen dat blaasjes sneller indrogen. Zijn de blaasjes eenmaal korstjes geworden dan kan een neutrale crème, zoals vaselinecetomacrogolcrème, verzachtend werken.

Als je eenmaal besmet bent met het herpes simplex virus, dan blijft dit altijd in je lichaam aanwezig. Hier is niets tegen te doen. Wel kun je proberen de kans op een nieuwe koortslip te verkleinen door de lippen altijd te beschermen tegen de zon met een zonnebrandmiddel en het dragen van een hoed of een pet. Probeer daarnaast stress zoveel mogelijk te vermijden, goed te ontspannen en goed te slapen.

Over het algemeen is het hebben van een koortslip alleen maar pijnlijk en vervelend en gaat het vanzelf weer over, zonder littekens na te laten. Een koortslip kan echter wel gevaarlijk zijn voor kleine baby’s (blijf hier dan ook per se bij uit de buurt) en voor mensen met een verminderde weerstand door bijvoorbeeld chemotherapie. Ook als er blaasjes ontstaan op of rond het oog (vaak door wrijving met de vingers) moet contact opgenomen worden met de huisarts. Dit kan leiden tot een ernstige oogontsteking.

Heb je vragen over medicijnen die je kunt gebruiken bij een koortslip? Neem dan contact op met je apotheker.

Endometriose en adenomyose

Endometriose is een chronische aandoening die alleen bij vrouwen voorkomt. Cellen, die behoren tot het baarmoederslijmvlies (het endometrium), die normaal de binnenzijde van de baarmoeder bekleden, komen hierbij ook voor aan de buitenzijde ervan. Meestal gaat het dan om de buikholte, het buikvlies en om de organen die in het bekken liggen. Vrouwen die last hebben van endometriose, hebben vaak hevige menstruatieklachten, pijn bij het plassen en ontlasten (vaak tijdens de menstruatie), pijn en/of bloedverlies tijdens en na het vrijen en van vermoeidheid.

Endometriose ontstaat, naar alle waarschijnlijkheid, doordat er tijdens de menstruatiebloed via de eileiders in de buikholte terechtkomt. In dit bloed bevinden zich cellen die zich kunnen innestelen in de buikholte, waar ze vervolgens gaan groeien. Dit innestelen kan oppervlakkig zijn, in bijvoorbeeld het buikvlies, maar ook diep in de darm, de eierstokken of de blaas. Hier doorlopen deze cellen, net als de cellen in het slijmvlies van de baarmoeder, onder invloed van het hormoon oestrogeen eenzelfde cyclus. Gedurende die cyclus worden ze dikker en tijdens de menstruatie geven ze bloedingen.

Er zijn relatief veel vrouwen die last hebben van endometriose. Volgens de statistieken heeft zeker tien procent van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd er in meer of mindere mate last van. De klachten verdwijnen meestal na de overgang, als het hormoon oestrogeen is afgenomen. De kans op het krijgen van endometriose is sterk verhoogd (tot van zeven keer), als de aandoening ook bij een familielid voorkomt.

Problemen met zwanger worden

Naast pijnklachten heeft een op de drie vrouwen met endometriose problemen om zwanger te worden. Waardoor dit precies veroorzaakt wordt, is tot op heden nog niet bekend. Wel weet men dat een gangbare behandeling bij onvruchtbaarheid in de meeste gevallen niet goed helpt. Vaak is een kijkoperatie, waarbij de endometrioseplekken allemaal worden weggehaald, de enige optie. Maar ook dit helpt niet altijd. In een aantal gevallen, komt de endometriose weer terug. Soms kan dan een hormoonkuur helpen, maar meestal is er een kunstmatige bevruchting nodig om een kindje te kunnen krijgen.

Heb je last van endometriose, dan kan bij pijnklachten een pijnstiller, als paracetamol, ibuprofen of naproxen, helpen. Gebruik geen pijnstiller met acetylsalicylzuur, zoals Aspirine^®; dit zorgt ervoor dat een bloeding juist nog heviger wordt. Soms kunnen ook medicijnen met hormonen helpen. Aan deze medicijnen zijn echter wel risico’s verbonden. Zo kunnen ze overgangsklachten geven, zoals opvliegers, zweten, een droge vagina en stemmingswisselingen. Een ander probleem is dat de hormonen kunnen leiden tot botontkalking (osteoporose). Deze medicijnen worden dan ook nooit voorgeschreven voor vrouwen onder de 23, omdat hun botten de optimale sterkte nog niet bereikt hebben.

Adenomyose

Een specifieke vorm van endometriose is adenomyose. Bij adenomyose bevindt zich endometrioseweefsel in de wand van de baarmoeder, tussen het daar aanwezige spierweefsel. Adenomyose ontstaat als er binnenbekleding van de baarmoeder in de onderliggende spierlaag groeit. Deze plekjes gaan bloeden tijdens de menstruatie. Dit zorgt voor holtes in de spierlaag die gevuld zijn met oud bloed. Hierdoor neemt de omvang van de baarmoeder toe. Deze holtes kunnen voor grote zwellingen zorgen in de wand van de baarmoeder die veel lijken op een vleesboom (myoom). Zo’n zwelling heet een adenomyoom en bestaat, anders dan een myoom, dat spierweefsel is, uit slijmvliesweefsel. Adenomyomen zijn over het algemeen een stuk pijnlijker dan myomen die meestal alleen een drukkend gevoel veroorzaken. Ze veroorzaken naast de pijnklachten, ook hevige menstruatieklachten.

Voor meer informatie over endometriose en of hulp, ga je naar www.endometriose.nl voor vragen over medicijnen bij endometriose, kun je altijd bij je apotheker terecht.

Bloedarmoede (anemie)

Bloedarmoede ofwel anemie (dat bloedloosheid betekent in het Oudgrieks), is een verschijnsel dat relatief bij veel mensen voorkomt. Men spreekt van bloedarmoede als er in het bloed te weinig rode bloedcellen aanwezig zijn, of als er een tekort is aan het eiwit hemoglobine. Als je bloedarmoede hebt dan ben je vaak vermoeid, heb je last van hoofdpijn en/of duizeligheid en kun je kortademig zijn en hartkloppingen krijgen. Hoe ontstaat bloedarmoede eigenlijk en kan er iets aan gedaan worden? Je leest het in deze blog.

Bloed

Om te begrijpen hoe bloedarmoede ontstaat, is het goed om eerst wat meer over bloed in zijn algemeenheid te vertellen. Ons bloed bestaat voor meer dan de helft uit bloedplasma. Dit is een gele vloeistof waarin rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes ronddrijven. Ruim negentig procent van dit plasma bestaat uit water, de andere achtenhalf procent is eiwit, zout, suiker en vet. Via plasma worden zuurstof, hormonen, vetten, glucose een kooldioxide vervoerd. Ook speelt het een rol bij het zo constant mogelijk houden van de temperatuur van het lichaam.

De andere helft van het bloed bestaat uit drie soorten cellen; witte bloedcellen, die betrokken zijn bij ons afweersysteem, bloedplaatjes, die een rol spelen bij de bloedstolling en rode bloedcellen die zuurstof transporteren. Deze rode bloedcellen zijn van alle drie de celsoorten met stip in de meerderheid. In rode bloedcellen bevindt zich het molecuul hemoglobine. Dit molecuul is, naast dat het verantwoordelijk is voor de rode kleur van het bloed, verantwoordelijk voor het zuurstoftransport door het hele lichaam. Het bindt zowel zuurstof als kooldioxide (CO₂) dat als afvalproduct wordt uitgeademd. Zijn er te weinig rode bloedcellen of is er een tekort aan hemoglobine dan ontstaat er bloedarmoede en krijgt het lichaam structureel te weinig zuurstof.

In een normale situatie is er een balans in het lichaam tussen de aanmaak van bloed en de afbraak ervan. Een rode bloedcel leeft ongeveer vier maanden. Daarom worden er in beenmerg steeds nieuwe rode bloedcellen aangemaakt. Naast deze aanmaak zijn er bepaalde voedingsstoffen nodig om ervoor te zorgen dat de rode bloedcellen uitgroeien tot cellen die ook zuurstof kunnen vervoeren. De stoffen zijn; ijzer, foliumzuur en vitamine B12. Zijn deze stoffen niet in voldoende mate aanwezig, dan stagneert een goede aanmaak van de rode bloedcellen.

Foliumzuur

Foliumzuur zit van nature onder meer in gist, in lever, in groene bladgroenten en asperges, in wortelen, noten en in eigeel. De aanbevolen hoeveelheid foliumzuur is driehonderd microgram per dag.

Vitamine B12

Vitamine B12 komt met name voor in vlees, vis, melk en eieren en een beetje in plantaardige producten, zoals zuurkool. Gemiddeld heeft een mens zo’n vijf microgram per dag nodig.

Als een van deze twee stoffen niet voldoende aanwezig is, worden er minder rode bloedcellen aangemaakt.

IJzer

Een andere reden voor het ontstaan van bloedarmoede is een gebrek aan ijzer. IJzer zit in dierlijk voedsel, als vlees en eieren, maar ook in peulvruchten, granen en in peterselie. IJzer speelt een grote rol in de aanmaak van hemoglobine, het molecuul dat zuurstof door het lichaam vervoert. Is er een ijzertekort dan zal er ook een hemoglobinetekort zijn.

Een gebrek aan ijzer is verreweg de meest voorkomende oorzaak van bloedarmoede; dit is wereldwijd in tachtig procent het geval. In de meeste gevallen ontstaat het ijzertekort door het er niet genoeg van binnenkrijgen via voeding. Een ijzergebrek wordt duidelijk op het moment dat het hemoglobinegehalte in het bloed geprikt wordt en deze lager is dan 8 mmol/l bij mannen en 7 mmol/l bij vrouwen. De normale waarden liggen voor mannen tussen de 8,5 mmol/l en 11 mmol/l en voor vrouwen tussen de 7,5 mmol/l en 10 mmol/l.

Naast een te laag hemoglobinegehalte, geeft het lichaam ook andere signalen af, als er een ijzertekort is. Zo is er vaak sprake van gescheurde mondhoeken en nagels, van haaruitval, aften en soms ook van jeuk. Om de problemen van het ijzergebrek op te lossen, is het, heel simpel gezegd, noodzakelijk om voldoende ijzer binnen te krijgen via voeding en/of het gebruik van ijzersupplementen. Deze laatsten moeten minimaal drie tot zes maanden worden gebruikt.

Wordt de bloedarmoede veroorzaakt door een foliumzuur of vitamine B12 tekort, dan kan dit tekort, naast voeding, worden aangevuld met medicijnen. Voor foliumzuur betreft dit tabletten, die zonder recept verkrijgbaar zijn. Om vitamine B12 aan te vullen, moeten tabletten of injecties gegeven worden.

Voor meer informatie over medicatie bij bloedarmoede, kun je altijd terecht bij je apotheker.

Glaucoom

Glaucoom is een ziekte van het oog waarbij de oogzenuw beschadigd raakt. Hierdoor valt langzaam het gezichtsveld uit. Wereldwijd is glaucoom de grootste oorzaak van blindheid en van slechtziendheid. Dit komt omdat glaucoom vaak niet op tijd opgemerkt wordt omdat het gezichtsveld heel geleidelijk minder wordt.

De precieze oorzaak van glaucoom is tot op heden onbekend, maar in de meeste gevallen speelt in ieder geval een verhoogde oogdruk een rol. Die verhoogde oogdruk ontstaat omdat de afvoer van kamerwater in het oog niet goed verloopt. Hierdoor neemt de hoeveelheid kamerwater in het oog toe en wordt de druk in het oog hoger. Dit zorgt er vervolgens voor dat de oogzenuw langzaam beschadigd raakt. Er sterven vezels af, waardoor het gezichtsveld minder wordt.

Het oog

Een oog is een bolvormig zintuig van ongeveer 2,3 centimeter doorsnede. De voorste laag van het oog bestaat uit hoornvlies, dat het oog beschermt tegen de buitenwereld. Het is doorzichtig en laat licht door. Achter het hoornvlies ligt de iris (het regenboogvlies) met de pupil en de ooglens. Tussen het hoornvlies en de iris vinden we de voorste oogkamer. Deze is gevuld met oogvocht dat we kamerwater noemen. Achter de iris ligt de achterste oogkamer. Hier wordt het kamerwater aangemaakt dat via de ooglens en de pupil naar de voorste oogkamer geleid wordt. Het voorziet de ooglens en de pupil van voeding en zuurstof.

Aan de rand van de voorste oogkamer vinden we de kamerhoek. Hierin ligt het afvoersysteem van het kamerwater dat bestaat uit een aantal kleine openingen (filters). Het heeft de mooie naam trabekelsysteem en het zorgt ervoor dat het kamerwater afgevoerd wordt naar de bloedbaan. (Kamerwater is dan ook geen traanvocht.) Als dit afvoersysteem niet goed werkt, stijgt de hoeveelheid kamerwater en dus de druk in het oog.

De oogzenuw (nervus opticus) loopt van de achterkant van de oogbol naar de hersenen. Het stuurt de informatie van datgene wat we zien, naar het ziencentrum in onze hersenen. De oogzenuw bestaat uit meer dan een miljoen kleine zenuwvezels.

Oogdruk

Door een contante aanmaak van kamerwater wordt het oog ‘op spanning’ gehouden. Zo blijft het oog mooi rond. Is de hoeveelheid aan- en afvoer van kamerwater in evenwicht dan ligt de oogdruk tussen de 10 en de 22 mmHg.

De verschillende vormen van glaucoom

Er zijn diverse vormen van glaucoom bekend. We beschrijven hier de meest voorkomende.

Primair open kamerhoek glaucoom

Primair open kamerhoek glaucoom is de vorm van glaucoom die het meeste voorkomt bij mensen boven de veertig jaar. Hierbij is de afvoer van kamerwater – het trabekelsysteem – inwendig verstopt, waardoor de oogzenuw in de knel komt en langzaam afsterft. Het gezichtsveld neemt af, te beginnen aan de randen (de periferie). Door een vroege constatering kan een verhoogde oogdruk met medicijnen verlaagd worden. Helaas is al ontstane schade aan de oogzenuw onomkeerbaar. Om glaucoom te voorkomen, wordt iedereen boven de veertig aangeraden om regelmatig de oogdruk te laten meten. Dit kan eenvoudig bij een opticien.

National Institutes of Health

Acuut glaucoom

Acuut glaucoom ontstaat, en de naam zegt het al, in een hele korte tijd en komt vooral voor bij mensen boven de zestig. De oorzaak is een naar voren bollende iris die in de voorste oogkamer de kamerhoek blokkeert. Het kamerwater kan niet weg, maar wordt wel vanuit de achterste oogkamer aangevoerd. Het oog pompt zich zo als het ware op, waardoor een flink verhoogde oogdruk ontstaat, vaak boven de 50 mmHg. Klachten treden heel plotseling op en bestaan uit hevige hoofdpijn, wazig zien, een rood oog, een starre pupil, misselijkheid en braken. Acuut glaucoom vereist een snel ingrijpen. Door het maken van een opening in de iris, kan het kamerwater weer afgevoerd worden.

Aangeboren glaucoom

Aangeboren glaucoom is een heel zeldzaam voorkomende vorm van glaucoom. Het is al vanaf de geboorte aanwezig en komt door een aangeboren defect aan het trabekelsysteem.

De behandeling van glaucoom

Beginnend glaucoom kan behandeld worden met oogdruppels, die meestal levenslang gebruikt moeten worden. Ze verminderen de aanmaak van kamerwater of ze stimuleren juist de afvoer ervan.

Als oogdruppels niet voldoende helpen, kan een laserbehandeling uitkomst bieden. Met behulp van een laserstraal wordt de afvoer van het kamerwater verbeterd.

Als beide behandelingen niet afdoende zijn, zijn er eventueel nog operaties mogelijk. Zo kan er een luikje gemaakt worden in het afvoerkanaal (trabeculectomie) of er kan een stent (buisje) geplaatst worden. In sommige gevallen kan ook een staaroperatie helpen, waarbij er door verwijdering van de ooglens meer ruimte ontstaat in de voorste oogkamer.

Voor meer informatie over de werking van het oog, lees je de blog Staar of cataract.

De verschillen tussen diabetes type I en type II

Diabetes Mellitus (DM), ook wel suikerziekte genoemd, is een stofwisselingsziekte waarbij het lichaam niet voldoende energie uit glucose kan halen. De naam is afkomstig uit zowel het Grieks als het Latijn. Het Griekse diabetès - bestaande uit dia = doorheen en bianoo = gaan - betekent voluit sifon en het Latijnse mellitus staat voor honingzoet. Vrij vertaald, is Diabetes Mellitus dan ook zoete doorstroom, waarmee zoete urine wordt bedoeld. Om glucose (bloedsuiker) dat afkomstig is van koolhydraten om te zetten naar energie is insuline nodig. Bij DM gaat er iets mis bij deze omzetting.

Er zijn verschillende soorten Diabetes Mellitus. In deze blog leggen we de verschillen tussen de twee meest voorkomende; DM type I en DM type II uit.

Diabetes Mellitus type I

Diabetes Mellitus type I, dat voorkomt bij zo’n 10% van de mensen met diabetes, ontstaat in de meeste gevallen al op jonge leeftijd (tussen de tien en de dertig jaar). Heel soms komt het ook op oudere leeftijd voor. DM type I is een auto-immuunziekte. Dit betekent dat het eigen immuunsysteem, dat bedoeld is het lichaam te beschermen tegen indringers van buitenaf, lichaamseigen cellen aanvalt. In dit geval richt het zich op Bètacellen in de alvleesklier, die het hormoon insuline aanmaken. Hierdoor werkt de insulineproductie niet of onvoldoende.

Insuline heeft als taak ervoor te zorgen dat suiker (glucose) vanuit het bloed in de cellen terechtkomt, waar het vervolgens omgezet wordt in energie. Op het moment dat er geen insuline aangemaakt wordt, stijgt de hoeveelheid glucose in het bloed en krijgen de cellen onvoldoende energie om goed te kunnen functioneren. Zij gaan proberen om toch in de energiebehoefte te voorzien en spreken hiervoor de vetvoorraad aan. Hierdoor ontstaat al snel een onbalans die ketoacidose wordt genoemd. Het bloed wordt zuur en er kan schade ontstaan aan weefsels en organen, onder andere aan de bloedvaten.

Een teveel aan glucose in het bloed wordt via de nieren uitgeplast (vandaar de naam zoete urine). Omdat glucose extra water aantrekt, hebben mensen meer vochtverlies, wat zorgt voor een constante dorst, een droge mond en soms zelfs voor uitdrogingsverschijnselen ondanks het feit dat ze heel veel drinken.

DM type I is vaak erfelijk en op dit moment nog niet te genezen. Wel kan door toediening van insuline de glucosespiegel in het bloed redelijk constant (tussen de 4 mmol/l en 10 mmol/l gehouden worden. De hoeveelheid insuline die moet worden toegediend, is voor iedereen verschillend en hangt onder meer af van lichaamsgewicht en activiteiten.

Insuline kan gegeven worden in verschillende soorten; langwerkend, dat ongeveer 24uur werkt en kortwerkend dat bij maaltijden gespoten wordt om de dan binnengekregen koolhydraten te verwerken. Ook is het verstandig goed op de voeding te letten, omdat de hoeveelheid gegeten koolhydraten belangrijk is.

Diabetes type II

Diabetes Mellitus type II is de meest voorkomende vorm van suikerziekte en werd in de volksmond vroeger ook ouderdomssuiker genoemd. Dit omdat deze vorm pas ontstaat op latere leeftijd. Anders dan bij type I is type II geen auto-immuunziekte en wordt er door het lichaam wel insuline aangemaakt. Bij DM type II is er sprake van een insulineresistentie. Dit betekent dat lichaamscellen minder goed reageren op het hormoon insuline waardoor er niet voldoende glucose in de cellen binnenkomt. Hierdoor wordt het bloedsuikergehalte te hoog.

DM type II is vaak een gevolg van een ongezonde leefstijl en met name overgewicht en weinig bewegen, spelen hierbij een rol. Door dit te veranderen, kan DM type II weer overgaan. Zaak is dan wel om de leefstijl blijvend vast te houden, anders komt de diabetes weer terug.

Om DM type II te behandelen, worden tabletten, meestal metformine, voorgeschreven die zorgen dat het bloedsuikergehalte niet te hoog wordt. Dit medicijn remt onder meer de aanmaak van glucose in de lever en het maakt de cellen gevoeliger voor insuline. Het spuiten van insuline heeft in de meeste gevallen geen zin, omdat hieraan in het lichaam geen tekort is.

Nog even dit

Diabetes Mellitus kan op bepaalde momenten tot hele directe klachten leiden. Zo kan er een hyperglykemie (een te hoge bloedsuiker) of een hypoglykemie (een te lage bloedsuiker) optreden met allerlei gevolgen van dien. Het is verstandig dat men in de directe omgeving van iemand met Diabetes Mellitus deze signalen herkent en ernaar kan handelen.

We zetten ze hier op een rij:

Een hypoglykemie (te lage bloedsuiker of hypo) – bloedsuiker lager dan 4 mmol/l

Klachten:

Zweten
Trillen
Hartkloppingen
Duizelig zijn
Snelle irritatie / wisselend humeur
Ongeconcentreerdheid
Hoofdpijn
Moeheid
Hongerig zijn

Soms verliest iemand het bewustzijn of krijgt een epileptische aanval. Bel dan direct 112! Een hypo verdwijnt na het snel eten of drinken van iets zoets, zoals druivensuiker.

Een hyperglykemie (te hoge bloedsuiker of hyper) – bloedsuiker hoger dan 10 mmol/l

Klachten:

Veel plassen
Erge dorst hebben die blijft
Humeurig zijn / boos worden
Geen eetlust hebben of juist hongerig zijn
Wazig zien
Misselijk worden of overgeven
Je vervelend voelen

Bij een hyper kunnen veel drinken en extra bewegen helpen, vaak moet er ook extra insuline gespoten worden. Een hyper kan leiden tot flauwvallen en soms zelfs tot een coma. Een flinke hyper ruik je aan iemands adem; deze ruikt naar aceton. Bel in dit geval altijd 112.

Neem bij twijfel altijd contact op met de huisarts.

(Rode) vlekjesziekten bij kinderen

Vrijwel ieder kind krijgt op jonge leeftijd een of meer kinderziekten die gepaard gaan met vlekjes. Er zijn verschillende soorten vlekjesziekten, die over het algemeen redelijk onschuldig zijn. Ze worden veroorzaakt door een virus of een bacterie, maar wat ze in ieder geval met elkaar gemeen hebben, is dat ze besmettelijk zijn. Van sommige vlekjesziekten wordt een kind flink ziek, andere verlopen mild met maar weinig klachten. We zetten hier een aantal veelvoorkomende vlekjesziekten op een rijtje.

Waterpokken

Waterpokken is een van die vlekjesziekten die bijna ieder kind krijgt. Waterpokken komt door het varicella-zoster virus, het virus dat ook gordelroos veroorzaakt. Deze zeer besmettelijke ziekte vlamt vaak op in de winter en in de vroege lente, als we met z’n allen dichter op elkaar zitten. Het virus wordt, via druppeltjes in de lucht, overgedragen door hoesten en praten en door vocht uit opengesprongen blaasjes. Die blaasjes jeuken flink, waardoor ze ook nogal eens opengekrabd worden. Soms raken ze hierdoor geïnfecteerd met een bacterie en gaan ze ontsteken. Als de blaasjes indrogen, verschijnen er korstjes die er vervolgens afvallen. Sommige pokken laten een litteken achter. Waterpokken zijn redelijk onschuldig, maar ze leveren wel een gevaar op voor zwangere vrouwen die zelf geen waterpokken hebben gehad.

Het beste is om de ziekte gewoon uit te zieken. Om wat verkoeling tegen de jeuk te bieden, kun je menthol-talkpoeder aanbrengen. Ook kan Lotio Alba helpen.

Rode hond

Net als waterpokken is ook rode hond een van de onschuldige kinderziekten. Het begint meestal met een verkoudheid en met opgezette klieren in de nek en achter de oren. Ongeveer een dag later, verschijnen rozerode vlekjes in het gezicht die zich vervolgens verspreiden over het hele lichaam. Tegenwoordig komt rode hond nog maar heel weinig voor omdat het in het vaccinatieprogramma van de Rijksoverheid zit. Rode hond is wel gevaarlijk voor zwangere vrouwen.

Mazelen

Vanwege het vaccinatieprogramma van de Rijksoverheid komt ook mazelen in Nederland nog maar heel weinig voor. Mazelen is echter beslist geen onschuldige kinderziekte en wereldwijd gaan er nog steeds kinderen aan mazelen dood. Bij mazelen zijn de vlekjes eigenlijk hele kleine onderhuidse puntbloedinkjes, die niet weg te drukken zijn. Kinderen krijgen eerst hoge koorts met koude rillingen, spierpijn en hoofdpijn. Daarna beginnen ze over te geven, krijgt de huid een grauwe kleur en veel kinderen worden ook suf. Baby’s met mazelen huilen vaak hard tijdens het verschonen, dit wordt luierpijn genoemd. Bij verdenking op mazelen moet altijd direct contact opgenomen worden met de huisarts.

Roodvonk

Roodvonk is een vlekjesziekte die met regelmaat voorkomt bij peuters. Opvallend is dat de kinderen eerst keelpijn en koorts krijgen, die samengaan met een tong die wit beslagen is. Ongeveer twee dagen later verschijnen de vlekjes (spikkeltjes) die zich verspreiden vanuit de borststreek naar warme gebieden van het lichaam, zoals de oksels en de liezen. De, eerst witte, tong wordt felrood, dik en bobbelig en ziet er uit als een framboos. Wat roodvonk verder kenmerkt, is een volledig rood gezicht, behalve een witte driehoek om de neus en mond. Roodvonk wordt tegenwoordig gelijkgesteld aan een keelontsteking.

Vijfde ziekte (erythema infectiosum)

Van alle vlekjesziekten geeft de vijfde ziekte de minste klachten. Kinderen worden er hooguit een beetje hangerig van. In het begin ontstaan er vlindervormige vlekjes in het gezicht, die gepaard gaan met vuurrode wangen. De vlekjes breiden zich daarna uit over het hele lichaam om vervolgens binnen een dag of tien weer vanzelf te verdwijnen.

Zesde ziekte (exanthema subitum)

De zesde ziekte is een vlekjesziekte die het meest voorkomt bij kinderen onder de twee jaar. Het gaat samen met hoge koorts en met opgezette klieren. Na enkele dagen daalt de koorts en komen er lichtroze vlekjes tevoorschijn, te beginnen in het gezicht. De vlekjes trekken al snel weer weg, vaak zijn ze binnen een dag of drie alweer verdwenen.

De meeste vlekjesziekten zijn dus onschuldig en gaan vanzelf weer over. Als een kind geen koorts heeft, kan het in de meeste gevallen ook gewoon naar school. Is een kindje behoorlijk ziek, dan kan er altijd paracetamol (zetpil) gegeven worden. Zorg bij jeuk altijd voor kortgeknipte nagels om infecties door het krabben te voorkomen.

Wanneer moet je contact opnemen met de huisarts?

Als vlekjes niet weggedrukt kunnen worden (meteen contact opnemen)
Als een kind hoge koorts heeft en suf wordt (meteen contact opnemen)
Als je zwanger bent en in contact komt met een kind met een vlekjesziekte
Als een kindje jonger is dan drie maanden en koorts krijgt
Als je het niet vertrouwt.

Een hartinfarct

Het hart is de motor van ons lichaam. In samenwerking met de longen zorgt het ervoor dat alle organen en spieren van zuurstof worden voorzien, waardoor we kunnen functioneren. Als ons hart niet voldoende werkt, ontstaan er klachten.

Het hart is een spier en om te kunnen pompen heeft het zelf ook bloedtoevoer met zuurstof nodig. Deze zuurstof wordt geleverd door een tweetal kransslagaders: de linker- en de rechterkransslagader genoemd. Ze zijn beide ongeveer vier millimeter dik (denk hierbij maar aan een rietje) en ze vertakken zich in steeds kleinere slagaders die in een krans (corona) om het hart liggen. Als op een of andere manier de bloedtoevoer naar de hartspier belemmerd wordt, ontstaat een hartinfarct. Doordat er vanaf een bepaald punt geen bloed met zuurstof wordt geleverd, sterft dat deel van de hartspier af dat erachter ligt.

Een hartinfarct, ook wel hartaanval of myocardinfarct genoemd, treedt vaak plotseling op, maar is eigenlijk het gevolg van een sluipend proces van opeenhoping van een vette, wasachtige substantie die plaque heet (atherosclerose). Plaque, bestaat voornamelijk uit cholesterol, vet en calcium. Naast dat de slagaders door deze ophoping langzaam verstopt raken, kunnen ze ook stijf en onregelmatig worden. Dit heet arteriosclerose of slagaderverkalking. Vaak ontstaan bij de ophoping bloedstolsels, die op hun beurt ontstaan omdat de vaatwand beschadigd raak en er wondjes optreden, die het lichaam probeert te verhelpen.

Klachten

Omdat het verstopt raken van de kransslagaders heel langzaam gaat, worden de symptomen vaak niet gevoeld totdat er daadwerkelijk klachten, die een voorteken van een hartinfarct kunnen zijn, optreden. Klachten zijn dan vaak:

Pijn of een vervelende gevoel op de borst
Ernstige vermoeidheid bij inspanning
Opgezette voeten
Pijn in de schouder en/of de arm
Kortademigheid
Bij vrouwen komen ook scherpe pijn in de buik, rug of arm, misselijkheid, duizeligheid en pijn in de kaak voor.

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op een hartinfarct kunnen verhogen:

Roken
Hoge bloeddruk
Een verhoogd cholesterol
Overgewicht
Diabetes
Stress
Erfelijke factoren, zoals hart- en vaatziekten bij directe familieleden die optreden voor de leeftijd van 65 jaar.

Ontstaat er een hartinfarct dan is snel ingrijpen van levensbelang om ernstige schade aan het hart te voorkomen, zoals hartfalen en ritmestoornissen. Helaas kan niet altijd voorkomen worden dat een hartinfarct een fatale afloop heeft. Zo snel mogelijk na het ontstaan, zullen bloedvatverwijdende medicijnen moeten worden toegediend. Hierdoor daalt de bloeddruk en heeft het hart minder zuurstof nodig om te kunnen pompen. In het ziekenhuis wordt direct verdere behandeling gestart, zoals dotteren, het plaatsen van een stent of een bypassoperatie. Ook zullen er bloedverdunners worden gegeven.

Dotteren

Tijdens dotteren wordt met behulp van een katheter een ballonnetje ingebracht via de lies of de pols. Op deze manier wordt de vernauwing in de kransslagader opgerekt, waarna het bloed weer normaal kan stromen. Voor een dotterbehandeling is geen narcose nodig. Een plaatselijke verdoving van de plek waar de katheter wordt ingebracht, volstaat.

Het plaatsen van een stent

Vaak wordt tijdens het dotteren direct ook een stent geplaatst. Dit is een klein hol buisje van gaas dat lijkt op een veertje in een balpen. Hiermee wordt de kransslagader opengehouden.

Een bypassoperatie

Bij een bypassoperatie maakt de specialist een omleiding, waardoor het bloed langs de vernauwing wordt geleid. Dit gebeurt met een (slag)ader uit het eigen lichaam die gemist kan worden. Vaak wordt deze uit de borstwand of uit de benen gehaald. Een bypassoperatie is een zware operatie en vaak moet het hart tijdelijk (deels) stilgelegd worden om te kunnen opereren. Een bypassoperatie duurt gemiddeld zo’n vier uur.

Hartinfarct versus hartstilstand

Nog even dit: vaak worden de termen hartaanval en plotselinge hartstilstand door elkaar gebruikt. Het zijn echter twee totaal verschillende aandoeningen. Bij een hartaanval is een verstopte kransslagader de oorzaak en bij een plotselinge hartstilstand is er een probleem met de elektrische geleiding. Hierdoor trillen de hartkamers snel en ongecontroleerd en kan er geen bloed meer rondgepompt worden. Op deze manier komt de bloedsomloop stil te staan. Een hartinfarct kan wel de oorzaak zijn van een hartstilstand, als door verstopping van een kransslagader het systeem, dat zorgt voor een regelmatig hartritme, van slag raakt en ritmestoornissen vertoont.

Heb je een drukkende pijn op de borst die soms uitstraalt naar arm, kaak, rug en/of kaak en/of ben je kortademig, extreem moe, misselijk, zweet je en/of moet je overgeven, bel dan, als deze klachten langer dan vijf (5) minuten aanhouden, direct 112. Stap niet zelf in de auto, maar wacht op een ambulance, hier kan direct de juiste hulp worden gegeven.

Het RS-virus

Op dit moment (december 2022) liggen de kinderafdelingen en de kinder-ic’s vol met kleine kinderen die lijden aan het RS-virus. Dit virus (RS staat voor respiratoir syncytieel) is volgens het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) het meest voorkomende verkoudheidsvirus bij kinderen. Bijna alle kinderen worden er in hun eerste levensjaar mee besmet.

Het virus levert vooral problemen op bij hele jonge baby’s die er ernstig benauwd van kunnen worden. Dit komt dan door een ontsteking van de kleine luchtwegen (bronchiolitis) of door een longontsteking. Ook ouderen kunnen flink ziek worden van het RS-virus en moeten soms in het ziekenhuis worden opgenomen.

Omdat het hier om een virus gaat, kan de besmetting niet bestreden worden met medicijnen, zoals antibiotica. Een virus is namelijk alleen maar een heel klein eiwitomhulseltje met daarin erfelijk materiaal. Het heeft het lichaam van bijvoorbeeld een mens nodig om te kunnen overleven en om zich voor te planten. Een virus ‘kaapt’ als het ware een cel en neemt deze vervolgens over door er zijn erfelijk materiaal in te ‘dumpen’. Door celdeling met dit materiaal gaat het vervolgens snel; de gastheer wordt al binnen een paar dagen ziek. De enige manier om weer van het virus af te komen, is via het eigen immuunsysteem, dat aan het werk gezet wordt om alle besmette cellen uit te schakelen.

Het immuunsysteem, ook afweersysteem genoemd, is het verdedigingsmechanisme van het menselijk lichaam. Een deel van dit afweersysteem is aangeboren, maar een deel moet tijdens het leven ontwikkeld worden. Dit gebeurt door ziekteverwekkers te onthouden, nadat het lichaam ermee in aanraking is geweest. Bij een volgende besmetting wordt de ziekteverwekker eerder herkend en kan het opruimen door witte bloedlichaampjes snel beginnen.

Het RS-virus kent twee varianten; het RS-virus-A en het RS-virus-B. Wat betreft klachten die ze veroorzaken, is er niet tot nauwelijks verschil. Deze klachten zijn meestal beperkt tot neusverkoudheid en hoesten, maar, zoals al gezegd, kan een eerste infectie met het virus bij jonge kinderen ook leiden tot ernstige klachten. Zo treedt er soms hoge koorts op met ernstige benauwdheid. Ook kan een oorontsteking voorkomen.

Het virus nestelt zich in de neus en de keel waar het door inademing van druppeltjes met virusdeeltjes terecht is gekomen. Nog voordat de ziekteverschijnselen zich voordoen, kan een besmetting al worden doorgegeven. Iemand met het RS-virus blijft besmettelijk tot hij helemaal beter is en kinderen onder de twee jaar blijven dit zelfs nog wat langer.

Het RS-virus is een virus dat heel veel voorkomt in Nederland, met name in de wintermaanden en ieder jaar worden er kinderen en ouderen met ernstige benauwdheidsklachten in het ziekenhuis opgenomen. Dat er dit jaar veel meer opnames zijn dan in andere jaren, heeft waarschijnlijk te maken met de corona-lockdowns. Hierdoor is er minder weerstand opgebouwd. Op dit moment is er nog geen vaccin beschikbaar tegen het RS-virus en levert bij kleine kinderen alleen borstvoeding een bijdrage aan de bescherming ertegen. Dit omdat de baby hiermee antistoffen van de moeder tegen het virus binnenkrijgt.

Ook al is het RS-virus op dit moment dus erg in het nieuws, het is beslist geen nieuw virus. Bij ouderen die in een verzorgings- of verpleeghuis wonen, is het virus zelfs wereldwijd de tweede meest veroorzakende van uitbraken van infectieziekten. En in Nederland denkt men dat er in sommige seizoenen meer oudere mensen aan het RS-virus overlijden dan aan de griep (influenza) (bron RIVM).

Wanneer naar de dokter?

Het RIVM raadt aan om, als de volgende klachten zich voordoen, contact op te nemen met de huisarts:

Als iemand erg benauwd is
Als iemand hoge koorts heeft > 39º C.
Als iemand langer dan drie dagen koorts heeft
Bij kinderen jonger dan drie maanden met koorts
Als een kind af en toe even niet ademt.

Is er iemand ziek door het RS-virus dan kan een paracetamolzetpil helpen om de klachten te verminderen. Meestal zijn de klachten binnen een week verdwenen, maar soms kan het RS-virus een longontsteking veroorzaken. Opmerkelijk is dat dan juist de koorts verdwijnt. Iemand gaat vervolgens piepend en snel ademhalen en vaak trekt tussen de ribben de huid naar binnen. Ook bewegen de neusvleugels mee met de ademhaling (neusvleugelen). In sommige gevallen wordt het blauwgrijs rondom de mond en onder de nagels en treedt er sufheid op. Neem als je deze klachten (deels) signaleert direct contact op met de huisarts. Doe dit ook bij twijfel, zeker bij hele jonge kinderen en bij kwetsbare ouderen.

Staar of cataract

Bij staar dat ook cataract wordt genoemd, wordt de ooglens troebel en hierdoor wordt het zicht wazig. Dit komt omdat licht het netvlies minder goed kan bereiken. Voordat we vertellen hoe staar precies ontstaat en wat eraan te doen is, leggen we in deze blog eerst de werking van het oog uit.

Het oog

Een oog is en bolvormig zintuig van ongeveer 2,3 centimeter doorsnede. Via een zintuig kunnen we waarnemen en in dit geval is dat het zien van beelden uit de omgeving. Onze ogen bestaan voor het grootste gedeelte uit kwetsbare, zachte materialen. Om de ogen te beschermen, liggen ze dan ook in oogkassen en zijn ze aan de voorkant voorzien van oogleden en wimpers.

Ieder oog is opgebouwd uit een aantal onderdelen, elk met een eigen functie. Zo vinden we aan de binnenkant van het ooglid en aan de buitenkant van de oogbol het bindvlies (conjunctiva). Dit bindvlies bestaat uit slijmvlies en heeft als doel het oog te beschermen tegen invloeden van buitenaf, zoals stof, rook en vuil. In het bindvlies zitten kleine talgkliertjes – gobletcellen genoemd – die slijm produceren. Samen met traanvocht, vormen zij de traanfilm. Dit is een dun laagje vocht dat ervoor zorgt dat het oppervlak van het hoornvlies glad blijft, zodat het licht, dat in het oog valt, goed gebroken kan worden en we kunnen zien. Daarnaast voorkomt de traanfilm dat het oog uitdroogt.

Onder het bindvlies ligt het oogwit (sclera), dat ook de harde oogrok heet. Het oogwit is aan de voorzijde van het oog wat meer gebogen. Dit gedeelte is doorzichtig en wordt het hoornvlies (cornea) genoemd. Het hoornvlies bestaat op zijn beurt uit vijf verschillende lagen vol met zenuwvezels en is in totaal ongeveer een halve millimeter dik. Het heeft twee functies: het vormt een barrière tussen de buitenwereld en het oog en het zorgt dat er licht wordt doorgelaten. Omdat het hoornvlies een bolling heeft, werkt het ook direct als een soort lens, die twee keer de sterkte heeft van de eigenlijke ooglens.

Achter het hoornvlies ligt de iris, het regenboogvlies. De iris is verantwoordelijk voor de kleur van onze ogen. De hoeveelheid pigment in de pigmentcellen in de iris bepaalt de precieze kleur. Bruine ogen hebben veel pigment, blauwe ogen een stuk minder. De kleur van de ogen is erfelijk bepaald, daar kun je niets aan veranderen. De iris regelt de hoeveelheid licht dat het oog binnenkomt. Het licht valt binnen via de pupil, een opening in het midden. Deze pupil verandert, afhankelijk van de hoeveelheid licht, steeds van grootte. Twee spieren; een kringspier en een radiaalspier, in de iris zijn hier verantwoordelijk voor. Ook kan de pupil van grootte veranderen onder invloed van emoties; als we iets leuk vinden, worden onze pupillen groter en dit gebeurt ook als we ergens van schrikken.

Na de pupil volgt in het oog de ooglens, die van vorm kan veranderen (platter en boller), zodat we zowel dichtbij als veraf goed kunnen zien. Via de ooglens valt het licht op het netvlies (retina) dat achter in het oog ligt. Op het netvlies zitten twee soorten lichtgevoelige cellen; de staafjes en de kegeltjes. Deze cellen zetten licht om in signalen die via de oogzenuw naar de hersenen worden gestuurd, waar ze verwerkt worden tot de beelden die we zien.

Staar

Als je staar hebt, heb je dus last van een troebele lens. Door het troebel zijn, kan het licht niet goed genoeg op het netvlies vallen met als gevolg dat iemand waziger gaat zien. Dat troebel worden, ontstaat door een samenklontering van eiwitten die zich in de ooglens bevinden en meestal is dit een normaal gevolg van het verouderingsproces. Ook kan een troebele lens veroorzaakt worden door bepaalde medicijnen, door een stofwisselingsziekte of door een andere ziekte.

Staar heb je niet van de ene op de andere dag. Het is een relatief langzaam verlopend proces dat in eerste instantie niet echt opvalt. Op een gegeven moment wordt het zicht echter steeds waziger en worden kleuren steeds minder helder waargenomen. Ook komt dubbelzien voor bij het sluiten van een oog en de meeste mensen met staar zien vooral in het donker erg slecht. Staar zorgt ervoor dat je slechtziend wordt, maar leidt niet tot volledige blindheid.

Wat kun je aan staar doen?

Staar kan alleen verholpen worden door een operatie, er zijn geen medicijnen beschikbaar die de klachten kunnen verminderen. Tijdens een operatie wordt de troebele lens vervangen door een op maat gemaakte kunststoflens van de juiste sterkte. Er wordt hiervoor, onder plaatselijke verdoving met oogdruppels, een klein sneetje van twee à drie millimeter in het oog gemaakt. Hierdoor wordt de troebele lens eerst vergruisd en vervolgens afgezogen. Door het zelfde sneetje wordt daarna een vouwbare kunstlens in het oog gebracht. Deze lens ontvouwt zichzelf en hecht ook vanzelf vast. Het sneetje in het oog geneest eenvoudig. Een oogarts, die de staaroperatie uitvoert, zal nooit twee ogen tegelijkertijd opereren, om problemen met het zicht te voorkomen.

Heb je vragen over staar of over de behandeling ervan, neem dan contact op met je huisarts.

Bursitis of slijmbeursontsteking

Een bursitis oftewel een slijmbeursontsteking is een – en de naam zegt het al – ontsteking van een of meer slijmbeurzen (bursa) in het lichaam. Het woord bursa komt uit het middeleeuwse Latijn en betekent zakje of portemonnee. Het is een met vocht gevuld ‘stootkussentje’ of schokdemper dat ligt tussen een pees en het bolle gedeelte van een gewricht. Het heeft als taak ervoor te zorgen dat een gewricht zonder wrijving kan bewegen. Slijmbeurzen vinden we onder andere in de schouder, de knie, de elleboog, heup en de hiel. Op alle plekken in het lichaam waar zich bewegende (draaibare) botten (gewrichten) bevinden.

Bij een slijmbeursontsteking maakt de slijmbeurs meer vocht aan, waardoor het zakje uit gaat zetten. Het gevolg is minder ruimte voor het gewricht, dat hierdoor pijnlijk gaat aanvoelen en stijf wordt. Op deze manier wordt bewegen bemoeilijkt. In de meeste gevallen wordt een slijmbeursontsteking veroorzaakt door een overbelasting, vaak door eenzijdige bewegingen, een ongeluk of door een bacteriële ontsteking. De symptomen zijn roodheid, een warm aanvoelend gewricht, pijn en bewegingsbeperking. Vaak nemen de klachten ’s nachts in rust toe. Soms treden ook misselijkheid, rillingen en koorts op.

Een slijmbeursontsteking komt zeer regelmatig voor. Toch zijn het met name ouderen die er extra gevoelig voor zijn. Dit komt omdat pezen en spieren op oudere leeftijd wat ruwer zijn geworden. Hierdoor zijn ze gevoeliger voor irritatie en ontstekingen. Meestal is dus een overbelasting de oorzaak, maar een bursitis ontstaat ook vaak acuut, als gevolg van een val of ongeluk. In een aantal gevallen is een bacterie in het gewricht de boosdoener. Dit wordt dan een septische slijmbeursontsteking genoemd. In alle gevallen is de vloeistof in de slijmbeurs geïrriteerd en/of ontstoken.

Een bezoek aan de huisarts

Bij het vermoeden van een slijmbeursontsteking is het altijd verstandig om naar de huisarts te gaan. De behandeling bestaat in eerste instantie uit rust, uit het ontzien van het gewricht en het dan ook zo min mogelijk belasten. Soms kan het dragen van een brace helpen om pijn en zwelling te verminderen. Ook kan koelen met een ijspakking -een paar keer per dag gedurende vijftien minuten – de zwelling en hierdoor de pijn, doen afnemen. Net als het slikken van pijnstilling in de vorm van paracetamol of ibuprofen. Is een bacteriële infecte de oorzaak, dan kan antibiotica worden voorgeschreven. Een fysiotherapeut kan verschillende tips & tricks geven om zo de ontsteking te verminderen.

Vaak wordt een slijmbeursontsteking verward met een peesontsteking. Dit is niet zo vreemd omdat een slijmbeursontsteking en een peesontsteking wat betreft locatie heel dicht bij elkaar liggen en ze vaak ook min of meer dezelfde klachten geven. Een juiste diagnose kan meestal alleen gesteld worden door een echo te maken of door de try and error methode. Een slijmbeursontsteking reageert namelijk vaak goed op een ontstekingsremmende injectie of pijnstilling, terwijl een peesontsteking hier veel minder op reageert.

Heb je klachten die lijken op die van een slijmbeursontsteking, ga dan met je klachten naar de huisarts. Wil je informatie over de geschikte pijnstilling, vraag dit dan aan je apotheker. Deze kan je van de juiste informatie voorzien.

Schurft

In februari 2022 publiceerden we een blog over mijten: van beddengoed tot wimpers; mijten zitten overal. Naast de huisstofmijt, en de haarfollikelmijt, besteedden we hierin ook aandacht aan de schurftmijt; de Sarcoptes Scabeii. Omdat deze schurftmijt momenteel (december 2022) aan een stevige opmars bezig is, vooral onder studenten, wijden we er opnieuw een blog aan, ditmaal met adviezen hoe je van deze besmettelijke huidaandoening afkomt.

De schurftmijt veroorzaakt dus de huidaandoening schurft, ook scabiës genoemd. Deze mijt is een klein spinachtig beestje dat met het blote oog niet of nauwelijks zichtbaar is. Het is een parasiet, wat betekent dat hij een gastheer (mens) nodig heeft om in leven te kunnen blijven en om zich voort te kunnen planten. Een schurftmijt graaft gangetjes van ongeveer één centimeter lengte onder de huid, waarin eitjes worden gelegd. Deze eitjes hebben slechts drie dagen nodig om uit te komen. Pasgeboren mijten worden nimfen genoemd en een nimf heeft slechts twee weken nodig om volwassen te worden en om zelf in nieuwe gangetjes weer eitjes te leggen.

Als je schurft hebt, dan heb je met name last van hevige jeuk, die vaak vooral ’s nachts optreedt. Soms zijn er gangetjes, blaasjes en/of rode bultjes zichtbaar, meestal tussen de vingers, op de voeten en enkels en rond de billen. De jeuk is een afweerreactie van het lichaam op vooral de ontlasting van de schurftmijt. Omdat krabben bij jeuk een natuurlijke reactie is, kan de huid beschadigd worden en kunnen er ontstekingen optreden. Als je net besmet bent met de schurftmijt dan heb je nog niet direct klachten. Deze ontstaan pas na een week of vijf, maar ondertussen kun je al wel anderen besmetten.

Schurft is namelijk erg besmettelijk. Je draagt het over door huid-op-huid contact, maar ook via dekens, handdoeken, lakens en kleding. Het komt vooral voor op plaatsen waar veel mensen dicht bij elkaar leven. Omdat schurft vaak overgedragen wordt tijdens seks, wordt het tot de soa’s (seksueel overdraagbare aandoeningen) gerekend. Helaas word je na het doormaken van een besmetting niet immuun. Je kunt het heel gemakkelijk opnieuw oplopen.

Wat moet je doen als je schurft hebt?

Schurft is goed te behandelen met een permetrine-crème, een pesticide. Deze crème is zonder recept verkrijgbaar onder andere onder de merknaam Loxazol^®. De crème moet ’s avonds op het hele lichaam aangebracht worden op een droge en schone huid. Ook tussen de tenen, onder de oksels rond de geslachtsdelen en onder de nagels. Als iemand je insmeert, dan moet deze persoon handschoenen dragen. Let wel op: de crème mag niet in aanraking komen met de slijmvliezen. Vrouwen moeten dan ook heel voorzichtig zijn met het aanbrengen rond de geslachtsdelen.

Laat de crème vervolgens minimaal acht uur intrekken (ga je ’s nachts naar het toilet, smeer dan de handen en de geslachtdelen opnieuw in). Sta je ’s morgens op, doe dan eerst de gedragen nachtkleding en het beddengoed in de wasmachine en was dit op minimaal 60º C. Draai de matras om, hang het dekbed buiten en zet het raam open om de kamer goed te luchten. Ga daarna pas zelf uitgebreid douchen. Herhaal deze handelingen na zeven dagen. Let op de jeuk houdt nog zeker een paar weken aan.

Verder is het heel belangrijk dat alle huisgenoten, gezinsleden en mensen waarmee je misschien seks hebt gehad, ook op dezelfde manier behandeld worden. Dit moet gelijktijdig gebeuren, om herbesmetting te voorkomen. Ook moeten alle kleding, handdoeken en beddengoed op 60º C. gewassen worden. Kan dit niet, stop de kleding dan in een afgesloten plastic zak en laat deze minimaal 72 uur bij kamertemperatuur staan. Parasieten overleven dit dan niet. Als alle bovenstaande stappen niet consequent doorlopen worden, dan zal de schurftbesmetting niet verdwijnen.

Heb je vragen over de behandeling van schurft met permetrine? Stel ze aan de apotheker.

Tinnitus of oorsuizen

De meesten van ons zullen het weleens meegemaakt hebben; je bent naar een (pop)concert geweest en eenmaal thuis, in de stilte van de slaapkamer, blijf je nog een hele poos een ruis of een pieptoon horen. Dit komt omdat je gehoorsysteem door de hoeveelheid decibellen tijdelijk overbelast is geraakt en het vervolgens niet tot rust kan komen. In de meeste gevallen is het geluid na een nacht slaap weer verdwenen. Deze tijdelijke ‘gehoorschade’ wordt in de volksmond disco-tinnitus genoemd, omdat de te horen geluiden sterk overeenkomen met de klachten van oorsuizen, van tinnitus aurium, het onderwerp van deze blog.

Tinnitus Aurium

Tinnitus Aurium is een uit het Latijn afgeleide term: tinnire betekent rinkelen of bellen en aures staat voor oren. Mensen die er last van hebben, horen altijd geluid. Dit kan in de vorm zijn van fluiten of suizen, maar ook in de vorm van zoemen, brommen of piepen voorkomen. Het geluid kan gehoord worden in één oor of in beide oren en het varieert vaak van hard naar zacht en andersom. Tinnitus is meestal niet alleen heel hinderlijk, het gaat ook gepaard met een verminderd gehoor.

Bij tinnitus is het geluid dat wordt gehoord niet echt; het is een schijngeluid dat ontstaat omdat het oor of de gehoorzenuw naar de hersenen signalen doorgeven die in de hersenen de betekenis ‘geluid’ krijgen. Vaak is een beschadiging van het gehoororgaan de oorzaak, maar het kan ook veroorzaakt worden door het samentrekken van spiertjes in het oor of door een middenoorontsteking.

Het oor

Het oor is, zoals Wikipedia het verwoordt, een orgaan waarmee geluidsgolven worden opgevangen om daarna door de hersenen als geluid te worden ervaren. Het is een heel ingewikkeld en ingenieus orgaan dat bestaat uit drie delen: het buitenoor, het middenoor en het binnenoor.

Het buitenoor

Het buitenoor bestaat niet alleen uit de oorschelp die je kunt zien, maar ook uit de gehoorgang en het trommelvlies. Met de oorschelp worden geluiden in de vorm van trillingen opgevangen, waarna ze via de gehoorgang aan het trommelvlies worden doorgegeven.

Het middenoor

Achter het trommelvlies bevindt zich een met lucht gevulde ruimte met daarin drie gehoorbeentjes: hamer, aanbeeld en stijgbeugel. Deze beentjes zijn aan de ene kant verbonden met het trommelvlies en aan de andere kant met een dun membraan dat een opening naar het binnenoor afsluit.

Het binnenoor

De geluidstrillingen worden via het middenoor doorgegeven aan het slakkenhuis, dat bestaat uit drie organen die gevuld zijn met vloeistof. Het binnenste orgaan is het orgaan van Corti, wat het eigenlijke gehoororgaan is en dat bekleed is met duizenden haarcellen. De doorgegeven trillingen zetten hier de vloeistof in beweging en daardoor gaan de haarcellen buigen. Dit buigen zorgt weer voor een chemische reactie waardoor zenuwuiteinden worden geactiveerd. Zo worden geluidsboodschappen via de gehoorzenuw doorgegeven aan de hersenen die de signalen analyseert en omzet naar voor ons hoorbare en herkenbare klanken en woorden.

Een beschadiging in het orgaan van Corti zorgt voor een verandering in de prikkeloverdracht richting de hersenen. Zo kan er gehoorverlies optreden, maar ook een overgevoeligheid voor geluid (hyperacusis) of voor specifieke geluiden.

In een aantal gevallen wordt tinnitus niet veroorzaakt door een beschadiging in het orgaan van Corti, maar door een beschadiging van de gehoorzenuw of door een probleem in de hersenen.

Omgaan met tinnitus

In de meeste gevallen is tinnitus niet te genezen en zal de behandeling met name gericht zijn op het wennen aan of het minder bewust worden van hinderlijke geluiden. Dit is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan, want het leren omgaan met een constant irritant geluid, is heel erg moeilijk. De aandacht afleiden van het geluid is meestal het effectiefst, want als de aandacht op een geluid gevestigd is, wordt het eigenlijk steeds luider (denk maar aan een tikkende klok in een stille ruimte). In een aantal gevallen kan ontspannen – via yoga of naar muziek luisteren – een oplossing bieden. Soms kan ook een tinnitusmaskeerder helpen. Dit is een apparaatje dat lijkt op een hoortoestel en dat geluiden maakt die tinnitus overstemmen.

Wil je meer weten over tinnitus en over een eventuele behandeling kijkt dan op:

www.tinnitus.nl of www.nvvs.nl

Een extrasystole: een extra slag van het hart

Iedereen merkt weleens dat het hart wat sneller klopt dan normaal. Dit gebeurt bijvoorbeeld tijdens inspanning of als er zich een stressvolle situatie voordoet. Je hart klopt in rust in een tempo van 60 tot 80 slagen per minuut. Tijdens deze slagen vult het hart zich met bloed, om dit vervolgens rond te pompen in het lichaam. Per minuut wordt er op deze manier zo’n 4 tot 5 liter bloed rondgepompt en worden spieren en organen van zuurstof voorzien, wat nodig is om te kunnen functioneren.

Het hart is een spier, die bestaat uit vier aparte holtes; twee boezems (rechts en links) en twee kamers (ook rechts en links). Het hart is ongeveer zo groot als een gebalde vuist. Zuurstofarm bloed komt het hart binnen in de rechterboezem. Via de rechterkamer wordt dit bloed naar de longen gepompt, waar de rode bloedlichaampjes met hemoglobine worden voorzien van zuurstof. Hierna stroomt dit inmiddels zuurstofrijk bloed terug in het hart en komt in de linkerboezem terecht. Vervolgens gaat het bloed naar de linkerkamer van waaruit het bloed door het gehele lichaam wordt gepompt.

Het hart is dus een spier die gedurende je hele leven geen seconde rust krijgt. Hij moet blijven kloppen om je in leven te houden. Om dit kloppen – eigenlijk pompen – mogelijk te maken, heeft het hart steeds opnieuw een elektrische prikkel nodig. Deze prikkel ontstaat in de sinusknoop; een groepje cellen dat boven in de rechterboezem gelegen is. Je kunt deze knoop eigenlijk het beste vergelijken met een pacemaker, waarmee het hartritme wordt geregeld. De elektrische prikkels worden via een netwerk van vezels door zowel de rechter- als de linkerboezem geleid, die hierdoor samentrekken, waarna de prikkel terechtkomt bij de atrioventriculaire knoop (AV-knoop). Deze AV-knoop geleidt de prikkel door naar de beide kamers, waardoor deze op hun beurt samentrekken. Op deze manier werken boezems en kamers dus samen via een ingenieus systeem.

De hartslag is niet altijd gelijk, hij schommelt continu omdat hij zich aanpast aan datgene wat je doet. Span je je in dan hebben spieren en organen meer zuurstof nodig en zal de hartslag toenemen. Als je slaapt, is de hartslag het laagst. Meestal merk je er niets van dat je hart de hele dag hard voor je aan het werk is, maar soms klopt je hart anders dan normaal en valt dit op. Soms klopt het te snel of te langzaam of klopt het onregelmatig. Als een onregelmatige hartslag wel een regelmaat heeft, dan wordt dit een extrasystole genoemd.

Extrasystole

Het overslaan van een hartslag wordt met een medische term een extrasystole genoemd. Eigenlijk slaat het hart helemaal geen slag over, maar het slaat een extra slag. Extrasystoles komen heel regelmatig voor en zijn over het algemeen een onschuldig fenomeen. Ze worden meestal veroorzaakt door stress of emoties of na het drinken van dranken die cafeïne bevatten, zoals koffie en cola.

Bij een extrasystole komt de eerste slag vroeger dan bij het normale ritme. Omdat de tweede slag wel het normale ritme volgt, komt deze in de tijd wat later en hierdoor lijkt het of het hart een slag mist. De tweede slag voelt ook krachtiger dan normaal omdat er meer bloed in de kamers heeft kunnen stromen (er was immers wat meer tijd) zodat er meer kracht gezet moet worden om al dit bloed weer weg te pompen. Niet iedereen voelt een extrasystole, maar bij degenen die dat wel doen, voelt het soms alsof het hart heel kort stilstaat, waarna het krachtiger weer opstart.

Een extrasystole kan dus in principe geen kwaad, maar als het gepaard gaat met duizeligheid, pijn op de borst of met wegrakingen, dan is het verstandig om contact met de huisarts op te nemen, omdat er dan een onderliggend probleem met het hart kan zijn.

Extrasystoles zijn vaak te verminderen door de leefstijl wat te veranderen. Het terugbrengen van stress kan in veel gevallen helpen, net als minder cafeïne en minder alcohol.

Zuigtabletten bij keelpijn

Als je (beginnende) keelpijn hebt, is het heel gebruikelijk om hiervoor speciale zuigtabletten in te nemen. Deze zuigtabletten zijn overal te koop, zelfs in de supermarkt, en ze zijn heel gemakkelijk in gebruik. Maar wat doen die zuigtabletten eigenlijk en zijn ze wel helemaal onschuldig?

Keelpijn

Iedereen die wel eens keelpijn heeft gehad, zal het gevoel ervan herkennen; een scherpe pijn die erger wordt bij het slikken, bij het praten en bij hoesten. Keelpijn ontstaat vaak door een verkoudheid, die op zijn beurt weer veroorzaakt wordt door een virus. In een enkel geval is een bacterie de oorzaak. Omdat de veroorzaker dus in de meeste gevallen een virus is, heeft het innemen van een antibioticum bij keelpijn dan ook meestal geen enkel effect.

Een ontstoken keel ziet meestal erg rood en soms zijn er witte plekjes achter in de mond zichtbaar. Vaak zwellen de klieren in de hals voelbaar op en ook koorts is een veelvoorkomend verschijnsel. Keelpijn wordt, meestal binnen een week, minder en verdwijnt uiteindelijk vanzelf. In de tussentijd is het verstandig om met regelmaat kleine slokjes water te drinken om de keel te verzachten en om af en toe op een snoepje, zoals een dropje, te zuigen. Hierdoor neemt de hoeveelheid speeksel in de mond toe, wat de pijn verzacht. Daarnaast is het aan te raden om, als de pijn hevig is, paracetamol te gebruiken. Dit is een pijnstiller die geen kwaad kan en die, naast pijnstillend, ook koortsverlagend werkt.

Toch worden er heel vaak zuigtabletten gebruikt bij keelpijn. Dit omdat het innemen ervan heel gemakkelijk is en men verwacht dat de keelpijn minder wordt of verdwijnt. De naam zuigtablet zegt het al; je stopt een tablet in je mond en je zuigt erop. Door te zuigen wordt de speekselafscheiding gestimuleerd waardoor de pijn in de mond en de keel verzacht wordt. De werkzame stoffen in zuigtabletten worden door het zuigen snel via de kleine bloedvaatjes in het mondslijmvlies opgenomen in het bloed.

Lidocaïne – amylmetacresol - dichloorbenzylalcohol

In de meeste zuigtabletten, bedoeld voor keelpijn, zitten stoffen als lidocaïne, amylmetacresol en dichloorbenzylalcohol. Lidocaïne werkt plaatselijk verdovend op de keel, de andere twee stoffen remmen de groei van virussen, bacteriën en schimmels. Omdat lidocaïne plaatselijk de mondholte verdooft, is het onverstandig om een zuigtablet met deze stof in te nemen voor of tijdens het eten en/of drinken. De kans op verslikken wordt hierdoor vergroot.

Volgens het Farmacotherapeutisch kompas van het Zorginstituut Nederland, waarin door de overheid opgestelde informatie te vinden is over medicijnen, worden zuigtabletten, bedoeld ter vermindering van keelpijn, als weinig effectief benoemd. De pijnstilling komt door het zuigen zelf en door de hierdoor opgewekte hoeveelheid speeksel. Ditzelfde effect wordt verkregen door op een normaal snoepje te zuigen. En, omdat lidocaïne niet alleen de keelholte, maar ook de tong en het wangslijmvlies verdooft, kan het gebeuren dat hierop spontaan gebeten wordt, met een bijtwond als resultaat. Ook worden het drinken van een hete drank, als thee of koffie en het eten van heel warm eten minder goed gevoeld, waardoor verbranding van de mond kan optreden.

Eigenlijk is dan ook het algemene advies bij keelpijn om geen specifieke zuigtabletten te slikken, maar gewoon water te drinken, af en toe op een snoepje te zuigen en eventueel paracetamol te slikken. Het resultaat zal hetzelfde zijn en het is in ieder geval een stuk beter voor de portemonnee.

Luizen

Velen van ons zullen op de televisie de serie de Luizenmoeder gezien hebben. Een serie over een lagere school waar ouders om de zoveel tijd alle kinderen op de aanwezigheid van hoofdluis controleren. Maar wat zijn dat nu precies voor beestjes, die luizen en kunnen ze eigenlijk kwaad of zijn ze alleen maar hinderlijk? Je leest er in de blog meer over.

Luizen is eigenlijk een verzamelnaam voor verschillende soorten parasieten – organismen die leven op een plant of een dier en zich hiermee voeden om voort te kunnen planten – en de luizen waar het hier over gaat, behoren tot de groep van de insecten zonder vleugels. We praten dan specifiek over twee soorten luis die op de mens leven; de hoofdluis en de schaamluis.

De hoofdluis

De hoofdluis, die de mooie naam pediculus humanus capitis draagt, is maar een heel klein beestje. Hij is maximaal drie millimeter lang en hij is bruin of grijzig van kleur. Wat wel apart is om te weten, is dat de kleur van een hoofdluis een beetje samenhangt met het pigment in de hoofdhaar van degene op wiens hoofd hij rondkruipt. Een luis heeft twee ogen, maar iets zien doet hij nauwelijks. Hij kan alleen licht en donker onderscheiden. Hij leeft van het bloed dat hij opzuigt via een zuigbuis, nadat hij met kleine zaagtandjes de huid heeft open gezaagd. Iedere luis heeft zes poten die alle voorzien zijn van sterke grijpklauwtjes, waarmee ze zichzelf goed in de haren kunnen vastzetten.

Hoofdluizen leggen eitjes die we neten noemen. Deze zijn grijswit van kleur, een millimeter groot en ze hebben qua uiterlijk wel wat weg van roos. Het verschil met roos is echter dat roos loslaat en neten stevig blijven vastplakken. Een luis leeft dus van bloed en hij voedt zich hiermee zo’n drie tot zes keer per dag. Doet hij dit niet, dan droogt hij uit en sterft hij vrij snel. Dit voeden gaat dus via een zuigbuisje dat, voordat het zuigen begint, wat speeksel loslaat dat antistollend werkt. Dit speeksel, in combinatie met een klein wondje, zorgt voor de vervelende jeuk. Een hoofdluis is groot fan van warm, donker en vochtig en kiest daarom vaak voor plekken als achter de oren, of in de nek bij langer haar, om zich vast te zetten en eitjes te leggen. Die eitjes legt zij overigens altijd precies op een bepaalde afstand van de hoofdhuid, op ruim drie millimeter. Hier zijn de condities optimaal wat betreft temperatuur en vochtigheid voor het ontwikkelen van de eitjes. De eitjes komen na tien dagen uit en heten dan nimf. Weer tien dagen later is de luis volwassen en leeft vervolgens nog zo’n dertig dagen voordat hij doodgaat.

Mensen vinden een besmetting met hoofdluis vaak nog een taboe, omdat luizen geassocieerd worden met een slechte hygiëne. Maar slechte hygiëne heeft niets met luizen te maken, die houden daar zelf helemaal niet van, ze geven altijd de voorkeur aan een schoon hoofd. Een besmetting die moeilijk te voorkomen is, vindt vooral plaats via haar-haar contact op plekken waar veel mensen dichtbij elkaar zijn, zoals op school of thuis. De luizen zijn het beste te bestrijden met behulp van een speciale luizenkam. Daarnaast kan en antihoofdluismiddel worden gebruikt met daarin het middel permetrine of malathion.

De Schaamluis

De schaamluis (Pthirus Pubis) is lid van een andere insectenfamilie als de hoofdluis en wordt in de volksmond ook wel platje genoemd. Hij verspreid zich met name via lichamelijk contact en daarom is hij in de categorie van soa’s (seksueel overdraagbare aandoeningen) terechtgekomen. Een schaamluis lijkt erg op een hoofdluis, hij is echter nog een groter fan van vocht en donker. Hij komt niet alleen voor in de schaamstreek, mar ook in okselhaar, in baarden en in wimpers en wenkbrauwen. Een schaamluis vind je echter nooit op het hoofd, dat is voorbehouden aan zijn neef de hoofdluis.

Een schaamluis wordt niet alleen overgebracht tijdens seksueel contact. Ook via beddengoed, handdoeken en zelfs via stoelen, kan hij overkruipen. Zowel de hoofdluis als de schaamluis verspreiden gelukkig geen ziektes. Wel kunnen door beide ontstekingen ontstaan door het openkrabben van de jeukende beten.

Schaamluis bestrijd je op dezelfde manier als hoofdluis; met een netenkam en met speciale shampoo met permitrine. Kaalscheren kan ook helpen, omdat de luis haren nodig heeft om zich aan vast te klampen en om eitjes te leggen, maar het biedt geen garantie om een besmetting te voorkomen. Wel komt de schaamluis tegenwoordig, vooral in de Westerse wereld steeds minder voor, omdat het normaal is geworden om weinig tot geen schaamhaar te hebben. In 2007 is de schaamluis zelfs op de lijst van bedreigde diersoorten geplaatst, omdat het met uitsterven bedreigd wordt.

Coeliakie of glutenintolerantie

Coeliakie, dat je uitspreekt als seu-lia-kie en dat qua naamgeving afkomstig is uit het Grieks (koilia = buik), is een orgaanspecifieke auto-immuunziekte die wordt veroorzaakt door een glutenintolerantie. Op dit moment (2022) is bij zo’n 25.000 Nederlanders deze diagnose gesteld, die al in het jaar 100 na Chr. door de Griekse arts Aretaeos werd beschreven.

Bij een auto-immuunziekte ziet het eigen immuunsysteem lichaamseigen cellen aan voor vreemde cellen en dus voor vijanden. Hierdoor gaat het lichaam antistoffen aanmaken om zo deze cellen onschadelijk te maken. Coeliakie is een orgaanspecifieke auto-immuunziekte, wat betekent dat er in het lichaam één orgaan is aangedaan, in dit geval de dunne darm.

Het slijmvlies van de dunne darm wordt beschadigd door een aangeboren intolerantie voor gluten. Bij een intolerantie reageert iemand met een ongewone lichamelijke reactie op een stof die bij anderen deze reactie niet veroorzaakt. Bij coeliakie is dit dus gluten. Een intolerantie is overigens niet hetzelfde als een allergie, bij een allergie reageert het afweersysteem met een directe hevige reactie, die ook weer verdwijnt; er worden geen antistoffen aangemaakt.

Gluten

Gluten, dat lijm betekent in het Latijn en enkelvoud is, is een mengsel van twee groepen eiwitten (gliadines en glutenines) dat voorkomt in granen, als tarwe (ook spelt), rogge en gerst. Je vindt het ook in veel producten die graan bevatten, als brood, pizza , cake en taart, koekjes, paneermeel, chips, crackers, pasta, bier, sommige ijssoorten, sauzen en soepen. Ook bepaalde medicijnen bevatten gluten. Het dient oorspronkelijk als reservevoedsel voor de plant en wordt opgeslagen in de graankorrels. In producten, zoals brood, zorgt gluten voor een wat luchtige, elastische structuur. Het zorgt ervoor dat meel kan rijzen en dat het brood na het bakken niet inzakt.

Heeft iemand een glutenintolerantie dan maakt het eten van gluten dat er antistoffen worden aangemaakt die op hun beurt zorgen voor een beschadiging van het slijmvlies van de dunne darm. In dit slijmvlies zitten grote hoeveelheden darmvlokken die zorgdragen voor een goede opname van voedingsstoffen. Als de darmvlokken beschadigd of zelfs helemaal verdwenen zijn, is de darmwand glad geworden en kunnen die voedingsstoffen minder goed worden verwerkt. Hierdoor ontstaan klachten als: buikpijn, vettige diarree, een opgezette buik, gewichtsverlies en soms ook aften in de mond en een tragere groei bij kinderen. Ook kan er in het lichaam een tekort ontstaan aan vitamines, ijzer en calcium. Sommige mensen krijgen ook blaren op de huid.

Darmvlokken

Glutenvrij dieet

Mensen die de diagnose coeliakie hebben gekregen, die kan worden vastgesteld met behulp van een bloedtest en een endoscopie waarbij het darmslijmvlies wordt onderzocht, hebben alleen baat bij een levenslang glutenvrij dieet. Hierdoor verdwijnen de antistoffen en kunnen de darmvlokken zich herstellen. Dit gebeurt relatief snel, binnen enkele weken of maanden, maar zodra er gluten gegeten wordt, komen de klachten direct weer terug, omdat er opnieuw antistoffen worden aangemaakt. Coeliakie kan helaas niet worden behandeld met medicijnen. Wel is er voor mensen die blaren op de huid ontwikkelen, als een gevolg van coeliakie, een ontstekingsremmend medicijn met de naam dapson beschikbaar, dat enigszins verlichting kan geven. De genezing van de blaren gaat erg langzaam.

Voor vragen over glutenintolerantie kun je contact opnemen met je huisarts, met het Voedingscentrum of met de Nederlandse Coeliakie Vereniging (NCV) / Maag-, Lever-, Darmstichting (MLDS).

Wratten

Wratten zijn goedaardige huidgezwelletjes die worden veroorzaakt door bepaalde virussen. Een daarvan is het humaan papillomavirus (HPV), dat ook baarmoederhalskanker kan veroorzaken en waarvan wel meer dan honderd varianten bekend zijn. Dit HPV-virus wordt overgebracht door huid- of slijmvliescontact en kan lang overleven in een vochtige omgeving. In deze blog over wratten maken we een onderscheid tussen drie soorten wratten:

Klassieke wratten (verruca vulgaris)
Genitale wratten (condyloma acuminata)
Water- of bolhoedwratten (mollosum contagiosum)

Klassieke wratten

Klassieke wratten zijn vast aanvoelende uitsteeksels van de huid die meestal lijken op de structuur van een bloemkool. Dat komt omdat er vaak een aantal wratten dicht bij elkaar gelokaliseerd is. Ze hebben een voorkeur voor plekken, als handen en vingers en omdat ze veroorzaakt worden door een virus, zijn ze behoorlijk besmettelijk.

Klassieke wratten komen ook op de voetzolen voor. Ze worden dan verruca plantaris genoemd en van deze wrat bestaan weer twee varianten; de mozaïekwrat, die wat oppervlakkig is en de doornwrat, die in de diepte groeit en daardoor erg pijnlijk is. Klassieke wratten kunnen behandeld worden door het weefsel ervan te vernietigen en de virusdeeltjes te doden. Dit kan door bevriezing met vloeibare stikstof, soms in combinatie met het uitschrapen van de wrat met een curette, een ringvormig mesje. Ook kan een wrat worden weggebrand of worden aangestipt met salicylzuur.

Zijn er veel wratten die moeten worden behandeld, dan is CO₂-lasertherapie een optie. Ook kan men kiezen voor een behandeling met medicijnen, zoals maagzuurremmers, of Neotigason^® (vitamine A-zuur). De meeste wratten verdwijnen in de loop van de tijd vanzelf, als het lichaam voldoende antistoffen tegen het virus heeft aangemaakt.

Genitale wratten

Genitale wratten zijn wratten die en de naam zegt het al, voorkomen op en rond de genitaliën, zoals de penis, de vagina en de anus. Ze vallen in de categorie seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s) en zijn zeer besmettelijk. Ze groeien meestal in groepjes bij elkaar, zijn grijswit of rozerood van kleur en ze verschijnen enkele weken tot maanden na het doormaken van een besmetting. Ze kunnen pijnlijk zijn, maar vaker geven ze jeuk en/of een branderig gevoel.

Niet iedereen die besmet is, krijgt zelf ook genitale wratten, maar kan de besmetting wel weer doorgeven aan anderen. Behalve dat de wratten zeer besmettelijk zijn en je hier dus erg alert op moet zijn, hoeven genitale wratten niet behandeld te worden; ze verdwijnen op den duur vanzelf. Er zijn wel medicijnen in de vorm van crèmes die dit proces wat kunnen versnellen. Ook kunnen ze door de huisarts verwijderd worden door ze te bevriezen met vloeibare stikstof of ze te behandelen met een elektrische naald.

Waterwratten

Waterwratten zijn huidkleurige, bolhoedvormige bultjes die er heel anders uitzien dan ‘gewone’ wratten. Ook zij worden veroorzaakt door een virus, maar dan door het Molluscipox-virus en niet door HPV. Het Molluscipox-virus behoort tot de groep van pokken-virussen. Dit virus wordt overgebracht door huidcontact, maar ook door het aanraken van besmet speelgoed, door zwembadbezoek en door gedeelde handdoeken of beddengoed. Het zijn voornamelijk kleinere kinderen die waterwratten krijgen. Dit omdat hun lichaam nog niet voldoende antistoffen tegen het virus heeft gemaakt.

De waterwratten worden zo’n twee weken tot zes maanden na een besmetting zichtbaar en zitten met name in de hals, op de romp en in de oksels. Omdat ze soms gepaard gaan met jeuk, is de kans groot dat de wratjes worden opengekrabd, waarna een witte zeer besmettelijke substantie, die molluscumbrij wordt genoemd, vrijkomt. Soms springen de wratjes spontaan open.

Meestal verdwijnen de wratjes binnen een jaar vanzelf en over het algemeen is het het verstandigst dit ook zo te laten gebeuren. Een behandeling is namelijk erg pijnlijk en traumatisch, zeker voor kleine kinderen. Net als bij ‘gewone’ wratten kunnen ze wel behandeld worden, door ze te bevriezen met vloeibare stikstof, ze weg te branden met behulp van een elektrische naald of een CO₂-laser, of aan te stippen met een speciale wrattenvloeistof, als Wartner^®.

Voor vragen over wratten kun je terecht bij je huisarts. Wil je meer weten over de medicijnen die gebruikt kunnen worden in de strijd tegen wratten, neem dan contact op met je apotheker.

Vitiligo

Vitiligo is een huidaandoening waarbij pimentcellen (melanine) uit de huid verdwijnen, waardoor witte vlekken met vaak donkere randen ontstaan. Het vermoeden bestaat dat vitiligo een auto-immuunziekte is waarbij huidcellen niet meer in staat zijn om het aminozuur tyrosine om te zetten naar melanine, maar hier is nog geen 100% bewijs voor gevonden. Vitiligo mag dan wel een onschuldige aandoening zijn, het kan zeker als plekken ontsierend zijn, het psychisch welbevinden van de mensen die eraan lijden, behoorlijk beïnvloeden.

Vitiligo ontstaat dus omdat er in bepaalde delen van de huid, vaak de handen, het gezicht of rondom de geslachtsdelen, pigmentcellen verdwenen zijn. Deze pigmentcellen bevinden zich normaliter in het onderste gedeelte van de opperhuid. De opperhuid is de buitenste laag van de huid, die weer uit drie lagen bestaat; de opperhuid, lederhuid en de onderhuid, en wordt ook epidermis genoemd. De benaming komt uit het Grieks: epi = op en derma = huid. Hij bestaat uit epidermiscellen die van onderuit worden aangemaakt en die in vier weken langzaam naar boven schuiven. Eenmaal aan het huidoppervlak gekomen, zijn de cellen afgestorven en vormen ze de hoornlaag. Deze laatste laat vervolgens los in de vorm van huidschilfers.

Melanocyten

Pigmentcellen – melanocyten – geven de kleur aan de huid en beschermen meteen ook tegen de schadelijke invloed van uv-straling. Komt er uv-straling op de huid dan gaan de melanocyten direct melanine aanmaken, waardoor de huid donkerder van kleur wordt. Wil je meer weten over pigmentcellen en wat ze precies doen, lees dan onze blog, pigmentcellen de parasolletjes van onze huid.

Bij vitiligo zijn er op bepaalde plekken geen pigmentcellen aanwezig. Deze cellen zitten niet alleen niet meer in de huid, maar ook niet meer in de haren die op deze plekken aanwezig zijn. De haren zijn hier vrijwel altijd wit of grijs. De huidaandoening ontstaat meestal al voor het dertigste levensjaar en komt voor bij zo’n 0,5% van de wereldbevolking. Het verloop verschilt wel van persoon tot persoon. Bij de meeste mensen wordt het aantal plekken met de tijd groter. Heel soms worden ze minder of herstelt de huid zich volledig en verdwijnen de plekken. Echter wanneer het vlekken in het gezicht of op de handen betreft, dan gebeurt dit vrijwel nooit.

UVB-lichttherapie

Vitiligo is een aandoening die helaas niet zo heel goed te behandelen is. In een aantal gevallen kan wel een hormoonzalf met hierin corticosteroïden worden voorgeschreven. Ook kan er lichttherapie met UVB-stralen worden toegepast. UVB-licht is ultravioletlicht dat zorgt voor het verbranden en ook bruin worden van de huid. Door vitiligoplekken minimaal een half jaar twee keer per week bloot te stellen aan dit licht, kunnen pigmentcellen gestimuleerd worden. Als dit lukt dan worden in eerste instantie kleine bruine puntjes in de huid zichtbaar, die zich vervolgens uitbreiden.

Vitamines

Uit wetenschappelijk onderzoek (9394983) is gebleken dat de meeste mensen met vitiligo vaak extreem lage doses foliumzuur, vitamine B12 en vitamine C in hun bloed hebben. Door deze vitamines in hoge doses extra toe te dienen en de personen meteen ook bloot te stellen aan UVB-licht, blijkt er een duidelijk effect op te treden op de verspreiding van de vitiligo. In een aantal gevallen is de vitiligo zelfs helemaal genezen. Vitiligo is als aandoening heel eenvoudig te herkennen. Hier is geen uitgebreid onderzoek voor nodig. Bij vragen over deze huidaandoening kun je terecht bij de huisarts of een dermatoloog. Heb je vragen over corticosteroïden, neem dan contact op met je apotheker.

Huidkanker

uidkanker is anno 2022 de meest voorkomende vorm van kanker. Per jaar krijgen inmiddels zo’n 77.000 mensen de diagnose huidkanker en dit aantal is helaas nog stijgende. Huidkanker is over het algemeen het gevolg van een overmatige blootstelling aan uv-straling door de zon en/of de zonnebank, iets wat een aantal jaar geleden nog heel normaal was; ‘bruin worden’ was de norm. Huidkanker ontstaat doordat cellen in de huid op een ongecontroleerde manier gaan delen; ze stoppen niet meer en blijven doorgroeien.

Wist je eigenlijk dat kanker als naam al ruim 2500 jaar geleden bedacht is door Hippocrates, de grondlegger van de Westerse geneeskunde? Hij vond bepaalde gezwellen die hij aantrof bij mensen lijken op krabben en gaf ze de Latijnse benaming Karnikos, wat later vertaald is naar kanker.

Er zijn vier soorten huidkanker; basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom, melanoom en Merkelcelcarcinoom. Het basaalcelcarcinoom komt het meeste voor; in bijna 70% van de gevallen van huidkanker gaat het om deze vorm van kanker. Merkelcelcarcinoom is de minst voorkomende; slechts in 1% van alle huidkankers. Het is wel de meest agressieve vorm. In deze blog laten we de vier vormen van huidkanker de revue passeren, als een bewustwording; in veel gevallen in huidkanker namelijk te genezen als het op tijd ontdekt wordt.

Het basaalcelcarcinoom

Het basaalcelcarcinoom is de meest voorkomende vorm van huidkanker en komt met name voor bij mensen ouder dan veertig jaar. Het kan overal op het lichaam ontstaan, maar het heeft een voorkeur voor plekken die met regelmaat aan zonlicht worden blootgesteld, zoals het gezicht, hoofd en hals, maar ook de handen en de schouders en oren. Meestal is een basaalcelcarcinoom eenvoudig te diagnosticeren omdat er een glazige roze zwelling ontstaat met daarin zichtbare bloedvaatjes of er ontstaat een zweertje dat niet wil genezen of er ontstaan eczeemachtige plekken die gevoelig zijn of jeuken. Deze kenmerken zijn altijd een reden om naar de huisarts te gaan. Basaalcelcarcinoom is over het algemeen heel goed behandelbaar.

Het plaveiselcelcarcinoom

Plaveiselcelcarcinoom is net als het basaalcelcarcinoom, een vorm van een ongecontroleerde deling van de opperhuid. In de meeste gevallen ontstaat er hierbij een wratachtig knobbeltje, dat in snel tempo groter wordt. Ook plaveiselcelcarcinoom kan overal op het lichaam voorkomen, maar wordt meestal gezien op die lichaamsdelen die regelmatig aan zonlicht zijn blootgesteld. Anders dan bij basaalcelcarcinoom kan plaveiselcelcarcinoom ook voorkomen in de slijmvliezen.

Een melanoom

Een melanoom ontstaat uit pigmentcellen die zich ongecontroleerd gaan delen. Dit gebeurt meestal in een al bestaande moedervlek, maar soms ook in een nog ‘gave’ huid. Omdat een melanoom kan doorgroeien naar de diepere huidlagen, kunnen kwaadaardige cellen via de lymfe en het bloed naar andere delen van het lichaam uitzaaien. Een melanoom kan erfelijk zijn; mensen met een melanoom in de familie doen er verstandig aan hun huid jaarlijks te laten controleren. Soms vindt men bij onderzoek een melanoom in het oog. Deze vorm is zeer kwaadaardig en moet altijd op heel korte termijn behandeld worden.

Het Merkelcelcarcinoom

De minst voorkomende vorm van huidkanker is meteen ook de meest agressieve vorm; het Merkelcelcarcinoom. Deze vorm ontstaat in specifieke cellen in de huid; in de Merkelcellen, die in de bovenste huidlaag liggen. Deze cellen spelen een belangrijke rol bij onze tastzin oftewel bij het voelen en ze liggen dan ook dicht tegen de zenuwuiteinden aan. Merkelcelcarcinoom komt vrijwel alleen voor bij mensen boven de zeventig. Meestal ziet deze vorm van huidkanker eruit als een roze, rode of rood-paarse glanzende bobbel. Deze bobbel is niet pijnlijk en voelt vaak stevig aan. Een dergelijke bobbel kan echter in afzienbare tijd tot wel acht centimeter groot worden en zaait snel uit. Zo snel mogelijk handelen, geeft bij een Merkelcelcarcinoom de grootste kans op overleven.

De ABCDE-regel

Huidkanker is niet altijd even eenvoudig te herkennen en daarom is het altijd verstandig ieder plekje op de huid dat verandert, gaat bloeden of dat je niet vertrouwt, te laten controleren door de huisarts. Er is wel een bepaalde regel – de ABCDE-regel – die een mogelijke vroegtijdige herkenning en dus ontdekking, kan helpen.

Een vlek op de huid is verdacht als hij aan een of meerdere van onderstaande eigenschappen voldoet:

Asymmetrie: in kleur of vorm van de moedervlek.
Border: ofwel een onregelmatige begrenzing. Normaal gesproken is een moedervlek regelmatig rond, maar zodra de vlek grillig van vorm wordt, kan er iets mis zijn.
Color: De kleur van de moedervlek. Als deze verandert is dat een verdacht teken.
Diameter: Moedervlekken die een groter zijn dan een halve centimeter moeten regelmatig door een arts worden bekeken.
Evolving: ofwel de ontwikkeling. Jeukt of bloedt de moedervlek of verandert de plek?

Heb je vragen over huidkanker of over moeder- of ouderdomsvlekken? Ga hiervoor naar de huisarts of lees onze blogs:

Ouderdomsvlekken, wat zijn dat eigenlijk?

Pigmentcellen; de parasolletjes van onze huid

Fusidin, een smalspectrum-antibioticum

Bij huid- en oogproblemen die veroorzaakt worden door een bacterie, kan in een aantal gevallen een antibioticum worden voorgeschreven in de vorm van fusidin. Wat is fusidin en waar kan het precies voor worden gebruikt? In deze blog vind je hierop een antwoord.

Fusidin, met als werkbare stof fusidinezuur, is een antibioticum dat behoort tot de zogenoemde smalspectrum-antibiotica. Dit betekent dat het zich richt op een of meer specifieke groepen van bacteriën. (Een breedspectrum-antibioticum richt zich op allerlei verschillende soorten bacteriën.) Een antibioticum is een geneesmiddel dat bedoeld is om bacteriën te bestrijden. Dit betekent dat het niet werkzaam is tegen infecties (ontstekingen) die veroorzaakt worden door virussen of door schimmels. Om te begrijpen waarom dit zo is, vertellen we eerst iets meer over de verschillen tussen bacteriën, virussen en schimmels.

De verschillen tussen bacteriën, virussen en schimmels

Een bacterie is een cel zonder celkern die zich onder de juiste omstandigheden snel vermenigvuldigt door zich in tweeën te delen. Dit delen gaat razendsnel omdat het exponentieel gebeurt; eerst heb je een bacterie, dan worden het er twee, vervolgens vier, acht, zestien enzovoort. Hierdoor kunnen er in no time miljoenen bacteriën ontstaan. Er zijn bacteriën die voor ons nuttig zijn en waar we zelfs niet buiten kunnen, andere brengen schade toe aan ons lichaam.

Een virus is een stuk kleiner dan een bacterie en bestaat alleen uit een eiwitomhulseltje met daarin erfelijk materiaal. Een virus nestelt zich in een cel en neemt die vervolgens over door zijn erfelijk materiaal los te laten. Virussen kunnen alleen bestreden worden met vaccins die ervoor zorgen dat het lichaam antistoffen aan gaat maken om zo indringers de baas te worden.

Schimmels kunnen ook ziektes verwekken en bestaan uit een of meerdere cellen met een celkern. Ze hebben zuurstof nodig om te kunnen groeien. Schimmels komen veelvuldig voor op ons lichaam – alleen al op onze voeten leven meer dan 150 soorten – en de meeste zijn nuttig, maar niet allemaal. Zo is zwemmerseczeem (een schimmel dus) een hele vervelende die gepaard gaat met een kapotte huid en met jeuk.

Fusidin

Fusidin, dat voor het eerst ontdekt is in 1962 in Denemarken en afkomstig is van de schimmel fusidium coccineum, is dus een smalspectrum-antibioticum dat specifiek wordt ingezet tegen bacteriële infecties die veroorzaakt worden door een streptokok bacterie. Soms kan het ook gebruikt worden in het gevallen van een staphylococcus aureus infectie. Wil je meer weten over de verschillen tussen deze twee bacteriën klik dan hier.

Fusidin is bacteriostatisch, wat wil zeggen dat het de aanmaak van eiwitten in de cel die nodig zijn om te delen, verstoort. Hierdoor kan die deling niet plaatsvinden en sterft de bacterie uit. Het doodt de bacterie dus niet rechtstreeks. Hierna krijgt het eigen immuunsysteem van het lichaam de kans om de schadelijke bacteriën op te ruimen.

Fusidin, dat verkrijgbaar is als crème, zalf, gel en oogdruppels, wordt door een huisarts of specialist voorgeschreven bij infecties als krentenbaard (impetigo), bij ontstoken eczeem en bij ontstoken bindvlies van het oog (conjunctivitis) en/of ontstoken oogranden. Het is niet zonder recept te koop in de winkel. Het wordt daarnaast niet voorgeschreven bij aandoeningen als voetschimmel, wratten (virus), of ontstoken haarzakjes. Heel soms is het wel effectief bij acne vulgaris. Fusidin is een middel dat nooit zomaar gebruikt mag worden als de aard van de infectie niet duidelijk is. Smeer het dan ook nooit uit eigen beweging ergens op. Het is en blijft een antibioticum en resistentie ligt bij veelvuldig gebruik op de loer. Dit betekent dat de bacteriën immuun zijn geworden voor het medicijn en dat het niet meer afdoende helpt.

Nog vragen?

Heb je vragen over fusidin, de toepassing ervan, of over andere geneesmiddelen, neem dan contact op met je apotheker. Hij kan je er meer over vertellen.

Post-COVID – voorheen ook Long-COVID genoemd

Er liggen inmiddels (september 2022) al een aantal periodes van corona achter ons. Periodes met heftige besmettingen, met sterfgevallen, maar ook met mensen die na het doormaken van een coronabesmetting niet echt genezen en die langdurig klachten overhouden. Volgens recente cijfers van het RIVM (Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu) is dit bij een op de acht mensen het geval. De benaming voor deze klachten is recent gewijzigd. Stonden de klachten eerder bekend als Long-COVID ,nu is de benaming Post-COVID geworden. Dit omdat ‘long’ staat voor langdurige klachten houden van COVID, terwijl de klachten pas ontstaan nadat de coronabesmetting voorbij is; erna dus (post).

Tot op heden bestaat er nog veel onduidelijkheid over Post-COVID en dit is niet zo vreemd als je bedenkt dat we pas sinds begin 2020 met COVID in Nederland te maken hebben. Daarom doet het RIVM onderzoek naar zowel de verschijnselen als naar de ernst ervan en probeert men het aantal Post-COVID patiënten helder in beeld te krijgen.

Mensen met Post-COVID vertonen vaak verschijnselen van:

Vermoeidheid en een slechte conditie
Kortademigheid
Spierpijn en spierzwakte
Hartkloppingen
Lichte koorts (verhoging)
Vergeetachtigheid

Maar ook problemen met slikken en spreken, een verminderde eetlust, stemmingswisselingen en beperkingen bij het oppakken van dagelijkse bezigheden.

Een verstoord autonoom zenuwstelsel

Volgens diverse deskundigen zijn deze verschijnselen typische kenmerken van een verstoord autonoom zenuwstelsel. Ons lichaam bestaat uit meerdere soorten zenuwstelsels, die alle delen van het lichaam met elkaar verbinden. Een van die zenuwstelsels is het autonome zenuwstelsel. Dit autonome zenuwstelsel, dat ook het vegetatieve zenuwstelsel wordt genoemd, bestaat uit twee delen; het sympatische en het parasympatische deel. Via het sympatische deel kunnen we presteren, het parasympatische deel zorgt voor rust en herstel.

Alle signalen aan het autonome zenuwstelsel komen uit de hersenstam. Een deel van de hersenen dat in het midden van de hersenen gelegen is en dat een belangrijke rol speelt bij het constant houden van functies, als de ademhaling, de temperatuur, de hartslag en de bloeddruk. De aansturing naar zenuwen en spieren gaat onbewust. In de hersenstam wordt autonoom, dus zelfstandig, bepaald welke acties er in het lichaam op een bepaald moment moeten plaatsvinden. Zo kan het lichaam bijvoorbeeld arbeid verrichten of uitrusten. Als persoon heb je hier zelf weinig invloed op. Deze processen verlopen buiten onze wil.

Continu in ‘standje aan’

Normaliter houden het sympatische en het parasympatische deel elkaar prima in evenwicht. Maar bij een aantal mensen blijkt dit evenwicht na het doormaken van een corona-infectie verstoord. Naar alle waarschijnlijkheid blijkt vooral het parasympatische deel niet goed meer te werken. Dit betekent dat de prikkels die verstuurd worden vanuit het sympatische deel niet of niet voldoende gecompenseerd worden. Hierdoor treden reacties, als hartkloppingen en zware vermoeidheid op. Iemand staat als het ware steeds op standje ‘aan’.

Rust als sleutelwoord

Om klachten van Post-COVID aan te pakken is in eerste instantie rust nemen de beste optie. Dat kan alleen als er zoveel mogelijk prikkels vermeden worden. Prikkels die in een later stadium weer langzaam opgebouwd kunnen worden. Het is dus belangrijk om terug te gaan naar de basis en ervoor te zorgen dat rusten altijd en overal mogelijk is.

Post-COVID is geen aanstellerij; het is een serieuze aandoening. Door dit te erkennen en ernaar te handelen, begint de weg naar herstel. Belangrijk hierbij is om het scala van klachten als een geheel te zien; als een verstoring van het totale lichaam. Het is niet verstandig om klachten individueel aan te pakken, zoals fysiotherapie bij ademhalingsproblemen of een cardioloog bij hartkloppingen. Gebeurt dit wel dan kost het meer dan het oplevert en zal het herstel veel langer duren. Praat hierover met de huisarts en stel samen, of eventueel met een ergotherapeut of revalidatiearts, een plan de campagne op om je energielevel langzaam weer in balans te krijgen en het parasympatische deel van je autonome zenuwstelsel te resetten.

Een lactose-intolerantie

Lactose, ook melksuiker genoemd, is een suiker die voorkomt in melk van alle zoogdieren. Suikers – koolhydraten of sachariden geheten – zijn chemische verbindingen die wij mensen nodig hebben om te kunnen functioneren; ze leveren energie voor onze cellen. Om als energiebron te kunnen dienen, moet de lactose die we binnenkrijgen, eerst in kleinere stukjes ‘geknipt’ worden. Dit gebeurt door een enzym (eiwit) dat lactose heet, dit knipt lactose op in galactose en glucose.

Bij iedereen is vanaf de geboorte het enzym lactase beschikbaar om lactose in moedermelk te kunnen afbreken. Maar naar mate we ouder worden, neemt het enzym in ons lichaam af, omdat we het ‘officieel’ niet meer nodig hebben. In een aantal gevallen verdwijnt het zelfs helemaal. Hierdoor ontstaat op latere leeftijd een lactose-intolerantie en dit is het geval bij zo’n 5% van de Noord-Europeanen en bij 90% van de mensen in Afrika en Azië.

Intolerantie versus allergie

Een intolerantie is geen allergie, maar wat is precies het verschil? Bij een intolerantie is het lichaam niet (goed) in staat om een voedingsmiddel goed te verteren. Hierdoor ontstaan klachten, maar die klachten verdwijnen ook weer als het voedingsmiddel niet meer gegeten of gedronken wordt.

Bij een allergie zet een eiwit het eigen afweersysteem in werking omdat het het voedingsmiddel ziet als een vijandige indringer. Hiertegen moeten antistoffen worden aangemaakt. Zodra een voedingsmiddel opnieuw in het lichaam komt, gaan de antistoffen in de verdediging om de indringer onschadelijk te maken. Dit betekent in sommige gevallen dat er levensbedreigende situaties kunnen optreden, omdat bijvoorbeeld de tong of de hele mond opzwellen en ademen moeilijk wordt. Of dat de bloeddruk daalt wat kan leiden tot een shock of in het ernstigste geval tot een hartstilstand.

Een lactose-intolerantie is geen koemelkallergie

Een koemelkallergie komt met name voor bij baby’s. Een reden hiervoor is dat hun maag-darmkanaal nog niet optimaal functioneert en dat de eiwitten in koemelk niet goed worden afgebroken voordat ze in het bloed terechtkomen. Soms reageert het lichaam hierop door bovengenoemde antistoffen aan te maken. Een reactie zien we vaak in de vorm van eczeem, van spugen en van benauwdheid. In bijna alle gevallen groeien kinderen binnen vijf jaar over een koemelkallergie heen.

De symptomen van een lactose-intolerantie

De symptomen van een lactose-intolerantie zijn over het algemeen:

Een opgeblazen gevoel
Buik/darmkrampen
Diarree en/of obstipatie
Winderigheid.

Meestal is er verschil in gradatie van de symptomen, afhankelijk van de hoeveelheid lactose die binnenkomt. Kleine hoeveelheden leveren over het algemeen weinig tot geen reactie op. Kleine kinderen (tot een jaar of drie) hebben vrijwel nooit een lactose-intolerantie. Dit omdat zij in het lichaam extra lactase aanmaken om (moeder)melk te verteren.

Waar zit lactose in?

Lactose komt voor in alle dierlijke melkproducten, dus ook in schapen- en geitenmelk en -kaas. Zuurdere melkproducten, zoals karnemelk en yoghurt, bevatten minder lactose en dat geldt ook voor (hardere) kazen die meer dan vier weken gerijpt hebben. Hierin zit zelfs nauwelijks nog lactose (minder dan 1%). Voor mensen met een lactose-intolerantie is het verstandig om door middel van de try and error methode uit te vinden wat ze wel en niet kunnen eten en in welke hoeveelheden. Dit is namelijk per persoon verschillend. Wil je helemaal geen lactose tot je nemen dan is het drinken van plantaardige zuivel, zoals soja, een goed alternatief.

Wat wordt verstaan onder een burn-out?

Iemand die een burn-out heeft, is, in de figuurlijke zin van het woord, opgebrand en emotioneel volledig uitgeput. Meestal is er bij een burn-out sprake van blootstelling aan emotioneel zeer uitputtende situaties en/of aan een langdurig teveel aan stress. Dit kan werkgerelateerd zijn maar kan ook in de privésfeer liggen. Daarnaast kan ook een traumatische gebeurtenis, zoals een ongeluk, ernstige ziekte of overlijden, een trigger zijn.

Het is belangrijk om te weten dat het krijgen van een burn-out vaak het gevolg van een combinatie van factoren is. Van situaties die zich in de loop van de tijd opstapelen, maar die ook te maken hebben met de aard van de persoon zelf. Mensen die heel perfectionistisch zijn, die moeilijk hun gevoelens uiten, erg ijverig zijn en die een wat minder groot sociaal vangnet hebben, zijn gevoeliger voor het krijgen van een burn-out dan anderen. Dit zijn overigens wel meer mensen dan dat we misschien denken. Zo blijkt uit cijfers van TNO dat er in 2020 1,2 miljoen werknemers in Nederland te kampen hadden met burn-outklachten.

Klachten bij een burn-out

De klachten bij een burn-out zijn heel divers en kunnen zowel lichamelijk als psychisch zijn. Vermoeidheid, prikkelbaarheid en moeite om rust en ontspanning te vinden, zijn veelvoorkomend. Net als moeite hebben met slapen, somberheid, hoofdpijn, hartkloppingen en darmklachten. Ook hebben mensen met een burn-out vaak het gevoel tekort te schieten, zij kunnen zich moeilijk concentreren en hebben moeite om ergens van te genieten.

Een bun-out als diagnose

Om de diagnose burn-out te kunnen stellen, moeten minimaal drie van boven beschreven symptomen tegelijkertijd voorkomen. Ook moeten ze samengaan met het gevoel geen controle meer over dagelijkse bezigheden te hebben. Als je het gevoel hebt overspannen te zijn of burn-outklachten te hebben, dan is het altijd verstandig om contact met de huisarts en/of de bedrijfsarts op te nemen. Deze zal vervolgens duidelijk proberen te krijgen of de klachten daadwerkelijk burn-out gerelateerd zijn, waarna een gerichte behandeling kan worden ingezet.

Vaak bestaat zo’n behandeling uit meerdere gesprekken, waarbij onder meer besproken wordt hoe men met spanning omgaat en of dit misschien ook op een andere manier kan. Ook brengt men problemen in kaart en wordt besproken hoe deze kunnen worden opgelost. Soms worden er naast het voeren van gesprekken ook medicijnen voorgeschreven. Meestal gaat het dan om slaap- of kalmeringsmiddelen. De behandeling van een burn-out neemt wel enige tijd in beslag. Dit kan variëren van enige maanden tot meer dan een jaar. Het is dan ook gemakkelijker om een burn-out te proberen te voorkomen.

8 tips om een burn-out te voorkomen

De GGZ heeft een achttal tips opgesteld om een burn-out te voorkomen.

1. Geef toe dat je een probleem hebt

2. Zeg eerder nee als je iets niet wilt, of als het te veel wordt

3. Vertel wat je dwars zit aan anderen, zoals aan vrienden, familie of aan collega’s

4. Zoek iemand met wie je kunt praten, buiten je sociale netwerk, bijvoorbeeld een coach

5. Beweeg voldoende (minimaal een half uur per dag)

6. Zorg voor voldoende ontspanning en rust

7. Drink weinig koffie en weinig alcohol, rook niet

8. Neem voldoende bedrust op vaste tijden (Sta dagelijks op en ga slapen op dezelfde tijden)

Tot slot

Over het hebben van een burn-out hoeft niemand zich schuldig te voelen; ieder lichaam heeft zijn of haar eigen grenzen. Herken je jezelf in de beschreven symptomen van een burn-out, wacht dan niet voordat deze burn-out volledig is, maar neem contact op met de huisarts. Erger voorkomen, is beter dan genezen.

Wat is een koortsstuip en is een koortsstuip gevaarlijk?

Een koortsstuip, en de naam zegt het al, is een stuip (convulsie) die optreedt bij koorts. Een stuip is een ander woord voor een epileptische aanval en komt voor bij ongeveer 5% van de kinderen tussen drie maanden en zes jaar oud. Een koortsstuip kan optreden bij alle ziektes waarbij een kind koorts heeft boven de 38º C.

Kleine kinderen zijn gevoelig voor het optreden van een koortsstuip omdat hun hersenen nog niet volgroeid zijn. Hierdoor raken ze makkelijker ontregeld als de omstandigheden anders dan anders zijn en kan er kortsluiting optreden. Oudere kinderen en volwassenen krijgen over het algemeen geen koortsstuipen. Zijn er meerdere kinderen in de familie bij wie een of meer koortsstuipen zijn voorgekomen, dan is het risico bij andere kinderen verhoogd.

Wat gebeurt er precies?

Tijdens een koortsstuip wordt een kindje bleek, grauw of zelfs blauw. Ook verliest het het bewustzijn. Het kindje schokt symmetrisch met de armen en benen, soms draaien de ogen weg en wordt de ademhaling stotend. In sommige gevallen stopt de ademhaling zelfs kortdurend. Een kindje voelt tijdens de stuip geen pijn. Een koortsstuip is voorbij als het schokken van de armen en benen is opgehouden. Meestal blijft het kind na een aanval een tijdje diep slapen en voelt slap aan.

Een koortsstuip is vooral voor de omgeving heel angstaanjagend. Het kind zelf merkt er niets van. Het is ook goed om te weten dat kinderen die koortsstuipen krijgen, hier geen blijvende beschadigingen in de hersenen aan overhouden.

Wat kun je doen bij een koortsstuip?

Als je kindje een koortsstuip krijgt, is dit een zeer beangstigend gezicht, zeker als dit de eerste keer is en je zoiets nog nooit eerder ervaren hebt. Het is echter heel belangrijk om zelf niet in paniek te raken. Houd als dit mogelijk is de tijd van de duur van de koortsstuip bij en zorg ervoor dat het kindje zich nergens aan kan stoten. Zorg ook dat vrij ademen mogelijk is en probeer NOOIT om de schokbewegingen tegen te houden. Was het kindje aan het begin van de aanval aan het eten of drinken, verwijder dan heel voorzichtig alles wat in de mond aanwezig is (pas hierbij wel op de eigen vingers), zodat het kindje zich niet kan verslikken. Stop verder niets in de mond, ook geen lepel of stokje om de mond open te houden.

Neem altijd contact op met een arts. Deze kan de oorzaak van de stuip (de achterliggende ziekte) achterhalen en hiervoor eventueel medicijnen voorschrijven, waarmee misschien een herhaling van de stuip uitblijft.

Een koortsstuip duurt over het algemeen niet langer dan een paar minuten. Duurt hij wel langer, dan is het verstandig om het kindje medicijnen toe te dienen in de vorm van een rectiole (via de anus) of een neusspray. Beide vormen beginnen na ongeveer vijf minuten te werken en zorgen voor een verslapping van de spieren waardoor de stuip stopt. Als de stuip niet binnen tien minuten na toediening van het medicijn gestopt is, dan is het nodig om 112 te bellen.

Kan een koortsstuip zich herhalen?

Een koortsstuip kan zich herhalen, maar dat bij ieder kindje anders. Bij ongeveer drie van de tien kinderen herhaalt een koortsstuip zich een keer binnen dezelfde koortsperiode. Bij één van de tien kinderen komt een koortsstuip vaker terug.

Is een koortsstuip een vorm van epilepsie?

Een koortsstuip is dan wel een epileptische aanval, maar is geen epilepsie. Bij epilepsie treden herhaaldelijk aanvallen op zonder dat er sprake is van koorts. Ook veroorzaken koortsstuipen geen epilepsie op latere leeftijd. Je hoeft niet bang te zijn dat een koortsstuip epilepsie veroorzaakt.

Antidepressiva, hoe werken ze precies?

Antidepressiva zijn medicijnen die specifiek bedoeld zijn om stemming te verbeteren. Ze worden over het algemeen voorgeschreven bij klachten van langdurige somberheid, ook wel depressie genoemd en bij mensen die last hebben van angstgevoelens. Over hoe antidepressiva werken, lees je meer in deze blog.

Iedereen is wel eens somber of verdrietig. Dat zijn gevoelens die bij het leven horen en die een reactie zijn op vervelende gebeurtenissen. Ben je echter langere tijd somber, heb je nergens zin in en lukt het je niet meer om de positieve zaken van het leven te zien, dan is het mogelijk dat je in een depressie terecht bent gekomen. De precieze oorzaak van een depressie is nog steeds niet helemaal duidelijk. Wetenschappers denken dat het een combinatie van factoren moet zijn en dat een depressie zowel biologische, als psychische en sociale aspecten heeft die samenkomen.

Het hebben van een depressie komt veel voor, het is in Nederland zelfs de meest voorkomende psychische aandoening. Bijna twintig procent van alle Nederlanders krijgt in zijn of haar leven een of meer keren te maken met een depressie.

Een depressie kan op verschillende manieren behandeld worden, waaronder met medicatie; met antidepressiva. Van deze antidepressiva is aangetoond dat ze effectief kunnen werken bij matige tot ernstige depressies en bij mensen bij wie een depressie chronisch is. Echter hebben onderzoeken ook uitgewezen dat antidepressiva lang niet bij iedereen goed werken; in ongeveer veertig procent van de gevallen geven antidepressiva niet het gewenste resultaat.

De verschillende antidepressiva

Antidepressiva zijn onder te verdelen in drie groepen:

Klassieke antidepressiva
Moderne antidepressiva
MAO-remmers

Klassieke antidepressiva

Klassieke antidepressiva zijn al op de markt vanaf het einde van de jaren vijftig van de vorige eeuw. Ze zijn over het algemeen heel effectief bij mensen met een ernstige depressie, maar ze kennen flink wat bijwerkingen en een overdosis kan zeer gevaarlijk zijn. Omdat een van de bijwerkingen in de eerste weken het hebben van suïcidale gevoelens kan zijn, is een zeer strenge begeleiding van - soms zelfs- levensbelang.

Moderne antidepressiva

Moderne antidepressiva worden ook wel SSRI’s oftewel selectieve serotonine heropname remmers genoemd. Serotonine is een neurotransmitter, een boodschapperstof die een stimulerende werking heeft op diverse processen in ons lichaam. Het wordt in de volksmond ook het gelukshormoon genoemd.

Neurotransmitters zijn chemische stofjes in ons lichaam die prikkels overdragen tussen zenuwcellen en bijvoorbeeld spiercellen. Deze stofjes worden aangemaakt in de uiteinden van een zenuwcel. Hier ligt altijd een voorraadje klaar, dat à la seconde uitgestoten kan worden. Niet alle neurotransmitters in het lichaam hebben dezelfde werking. Zo bestaan er prikkelende neurotransmitters die aanzetten tot actie, zoals histamine en adrenaline, maar ook remmende neurotransmitters en serotonine is er hier een van. Serotonine regelt onder meer slaap, pijn, honger, spijsvertering, het zelfvertrouwen en stemming, emotie en gedrag.

Als er neurotransmitter vrijkomt, wordt de chemische stof ook weer snel opgenomen door de zenuwcel waaruit het afkomstig is. Dit zodat het effect niet langer aanhoudt dan dat nodig is. SSRI antidepressiva remmen die snelle heropname in de zenuwcel, waardoor de stof, in dit geval dus serotonine, langer werkzaam blijft.

Tekst gaat verder onder de video

MAO-remmers

MAO-remmers, wat staat voor Mono-Amine-Oxidase remmers, zijn medicijnen die in Nederland niet meer geregistreerd staan en dus ook niet heel frequent meer worden voorgeschreven. Maar dat gebeurt nog wel. Deze medicijnen remmen het enzym dat serotonine (en ook noradrenaline en dopamine) afbreekt, waardoor het langer actief blijft in het lichaam. MAO-remmers hebben vaak behoorlijke bijwerkingen. Zo komen bloeddrukdalingen en wazig zien vaak voor. Ook zijn MAO-remmers moeilijk combineerbaar met andere medicijnen, waardoor ze dan ook beslist geen eerste keus zijn in het bestrijden van een depressie.

Antidepressiva zijn geen medicijnen die direct werkzaam zijn en die je kortdurend kunt gebruiken om van sombere gevoelens af te komen. Niet ieder medicijn werkt ook even effectief bij iedereen. Het is vaak een kwestie van uitproberen of een bepaald medicijn effect heeft, als dit zo is treedt er meestal een verbetering in welbevinden op na zo’n drie à vier weken. Daarna is het verstandig de antidepressiva voor langere tijd te gebruiken en er niet zomaar mee te stoppen, maar ze langzaam af te bouwen, als een arts aangeeft dat stoppen tot de mogelijkheden behoort. Bij een aantal mensen komen de sombere gevoelens dan weer terug; zij zullen misschien wel hun hele leven antidepressiva moeten blijven gebruiken.

De houdbaarheid van geneesmiddelen

Elk medicijn dat je gebruik, het maakt niet uit waarvoor, heeft een houdbaarheidsdatum, die verschilt per medicijn. Hierbij moet wel onderscheid gemaakt worden tussen de uiterste gebruiksdatum (de exp. dat) en de uiterste bewaardatum. Is een verpakking ongeopend dan kan een medicijn veilig gebruikt worden tot de uiterste gebruiksdatum, is een verpakking open dan wordt de uiterste bewaardatum van belang. Het is belangrijk je altijd aan deze data te houden en medicijnen niet meer te gebruiken als deze data verstreken zijn. Heb je hier vragen over dan is het verstandig om contact op te nemen met de apotheek. Naast de exp. dat.; de expiry of expiration date oftewel de uiterste houdbaarheidsdatum, vind je op de verpakking ook nog de datum waarop het medicijn gemaakt is; de LOT. Deze laatste wordt weergeven in jaartal – maand – dag, waarbij voor de maanden een letter gebruikt wordt. (A = januari – L = december).

Is een verpakking eenmaal geopend, dan zijn medicijnen vaak niet meer houdbaar tot de uiterste gebruiksdatum, maar moet rekening gehouden worden met de uiterste bewaardatum. Vaak staat deze ook op de verpakking vermeld: na openen … houdbaar. Deze bewaardatum is sterk afhankelijk van het soort medicijn. Zo zijn sommige medicijnen lang houdbaar mits ze op de juiste wijze bewaard worden en andere maar heel kort. In deze laatste categorie vallen onder meer medicijnen die gemaakt zijn op water- of oliebasis. Denk hierbij aan (antibiotica)drankjes, oog-, neus- en oordruppels, zalven en crèmes. Zij bederven relatief snel. Dit komt omdat ze, ook al zijn er meestal wel conserveermiddelen aan toegevoegd, gevoelig zijn voor micro-organismen, als schimmels en bacteriën. Vooral oogdruppels zijn hiervoor erg gevoelig en het is dan ook het advies deze nooit langer dan een maand na opening te gebruiken.

Tekst gaat verder onder de video

Waarom hebben medicijnen een houdbaarheidsdatum?

Nadat medicijnen gefabriceerd zijn, ondergaan ze langzaam veranderingen in de samenstelling, door chemische en fysische reacties. Dit zorgt ervoor dat de werkzame stof afneemt, dat er giftige stoffen ontstaan of dat de steriliteit (het niet aanwezig zijn van micro-organismen) achteruitgaat. Fabrikanten proberen deze processen wel te beïnvloeden door onder meer de verpakking van de medicijnen zo goed mogelijk te laten zijn. Zo is licht een beïnvloedende factor en zal men het medicijn zo verpakken dat er zo min mogelijk licht bij kan komen. Dit doet men door karton en aluminium of bruin glas te gebruiken.

Ook wordt rekening gehouden met een zo optimaal mogelijke hygiëne, door eenmalige verpakkingen te gebruiken of aluminium doordrukstrips. Daarnaast geeft men vaak het advies medicijnen koel (niet hoger dan kamertemperatuur|) en donker te bewaren. Let op: sommige medicijnen kunnen niet tegen vocht. Dit zijn bijvoorbeeld medicijnen die acetylsalicylzuur bevatten, zoals Aspirine^®. Het is dan ook raadzaam deze medicijnen nooit in een vochtige omgeving, zoals een badkamer te bewaren. Ruikt een medicijn met acetylsalicylzuur naar azijn, dan is het zaak dit niet meer de gebruiken!

Hoelang zijn medicijnen na openen te gebruiken?

Oogdruppels: oogdruppels zijn na opening maximaal één maand houdbaar.

Neus- en oordruppels: neus- en oordruppels zijn over het algemeen drie tot zes maanden na opening te gebruiken; lees hiervoor de bijsluiter.

Zetpillen: zetpillen zijn maximaal één jaar houdbaar.

Poeders, tabletten en dragees: kun je vaak twee jaar bewaren, maar de werking kan in die tijd wel afnemen. Gebruik deze medicijnen niet als de kleur anders is of als er brokken ontstaan. Zijn tabletten aan elkaar gekleefd, gebruik ze dan niet.

Vloeibare medicijnen en drankjes: zijn na openen zes maanden houdbaar. Gebruik ze niet als ze troebel zijn of als er vlokken in te zien zijn.

Zalf: een zalf is tot één jaar houdbaar na het openen. De vetten en oliën in de zalf kunnen wel bederven, wees hier alert op!

Crème: crème in een tube is na openen één jaar houdbaar, maar crème in een pot is dat maar drie maanden. Dit komt omdat er in een pot sneller bacteriën (via de handen) terechtkomen.

Tips voor het bewaren van medicijnen

Schrijf altijd de datum van openen van het medicijn op de verpakking.
Draag zorg voor een goede hygiëne; was handen, bewaar tubes en potten met dop en maak tuitjes en pipetjes goed schoon.
Lees de bijsluiter voor de precieze bewaaradviezen.
Gooi medicijnen die over de datum zijn niet bij het afval, maar breng ze naar de apotheek of naar de milieustraat. Werkzame stoffen in medicijnen zijn zeer schadelijk voor het milieu.
Geef medicijnen nooit ter gebruik aan een ander.

Heb je nog vragen over medicijnen, de houdbaarheid en/of over de bewaartermijn? Je apotheker kan ze allemaal beantwoorden.

Darmen; een verstopping en laxeermiddelen

so laxerse die fruiten ghelijck druyven dat es ndat si doet scite

Laxeermiddelen zijn middelen die gebruikt worden om bij mensen met een verstopping (obstipatie) de stoelgang te bevorderen. Het woord laxeren komt van het Latijnse laxare, dat losmaken of verslappen betekent, en wordt al teruggevonden in de Nederlandse literatuur in 1351. Bij een verstopping blijft de ontlasting te lang in de dikke darm, waardoor hij hard en droog wordt door het water dat eraan onttrokken wordt. Het gevolg is dat de stoelgang – het poepen – niet goed verloopt. Men spreekt van een verstopping als er minder dan drie keer per week ontlasting komt.

De oorzaak van een verstopping is niet altijd duidelijk aan te wijzen, maar meestal hebben eet-, drink- en/of leefgewoonten er wel iets mee te maken. Soms echter kan het gebruik van bepaalde medicijnen (tegen Parkinson of epilepsie) ook een verstopping veroorzaken. Het kan zijn dat iemand te weinig drinkt (minder dan anderhalve liter per dag), verkeerd eet of te weinig beweegt. Als dit duidelijk is, dan kan een aanpassing in deze gewoonten vaak al helpen om de verstopping ongedaan te maken. Lukt dit niet dan kan het tijdelijk gebruik van een laxeermiddel uitkomst bieden. Er zijn hiervoor verschillende soorten laxeermiddelen beschikbaar, we zetten hier de twee belangrijkste onder elkaar.

Tekst gaat verder onder de video

1. Wateraantrekkende laxeermiddelen (macrogol / lactulose)

Deze laxeermiddelen zorgen voor meer vocht in de darm omdat ze voorkomen dat de darmwand vocht doorlaat naar het bloed. Door meer vocht in de darm, wordt de ontlasting zachter en glijdt beter. Bijwerkingen van deze laxerende middelen zijn er wel. Zo treedt buikpijn en winderigheid veelvuldig op. Beide medicijnen zijn in poedervorm te verkrijgen en lactulose is ook – zonder recept – te koop als drankje. Ze moeten bij het ontbijt worden ingenomen en moeten langere tijd worden gebruikt – twee tot drie maanden - voor een blijvend resultaat.

2. Laxeermiddelen die de darmbeweging prikkelen (Bisacodyl / magnesiumoxide / sennosiden)

Van laxeermiddelen die de darmbeweging prikkelen, waardoor de ontlasting zich beter voortbeweegt, zijn op lange termijn behoorlijke bijwerkingen te verwachten. Een daarvan is het traag worden van de darm door gewenning en uitdroging. Het is dan ook niet verstandig deze middelen voor langere tijd in te nemen.

De meeste laxeermiddelen zijn verkrijgbaar in de vorm van tabletten, poeders of een drankje en worden via de mond (oraal) ingenomen. Werkt dit niet of onvoldoende dan kan een zetpil (anaal) een oplossing bieden.

Laxeermiddelen hebben het gevaar verslavend te werken en kunnen op den duur de darmen ernstig beschadigen. In sommige gevallen kunnen ze zelfs hartritmestoornissen veroorzaken. Ook zijn laxeermiddelen beslist niet bedoeld om gewicht door te verliezen. Het risico van blijvend letsel aan de darmen is hierbij niet uitgesloten.

Serotonine

Naast dat voedings- en eetgewoontes van invloed kunnen zijn op de darmwerking, is ook bewezen dat psychische gesteldheid een rol speelt bij het ontstaan van darmklachten of verstopping. Veel mensen die stress ervaren of zich ongelukkig voelen, merken dit aan hun buik. Vermoedelijk speelt de neurotransmitter (signaaloverbrenger) serotonine hierbij een rol. 90% van de aanmaak van serotonine – ook wel het gelukshormoon genoemd – vindt plaats in de darmen. Wordt er hier niet genoeg van aangemaakt, door bijvoorbeeld een verstoorde darmflora dan kan dit grote gevolgen hebben.

Even een heel klein lesje scheikunde tussendoor. Serotonine wordt gemaakt uit een aminozuur (bouwsteen die bestaat uit eiwit) met de naam tryptofaan. Dit triptofaan krijgen we binnen via ons voedsel en het zit in onder andere bruine rijst, bananen en in pompoenpitten. Via een tussenproduct dat bekend staat onder 5 HTP wordt vervolgens met behulp van de vitamines B3, B6, D en calcium en magnesium serotonine aangemaakt. Ontstaat er ergens een tekort aan vitamine B3, B6 of aan magnesium dan kan omzetting naar serotonine niet goed plaatsvinden en voel je je niet goed in je vel zitten. Dit heeft vervolgens effect op je darmwerking, waardoor je in een vicieuze cirkel terecht kunt komen.

Tips bij een verstopping

Heb je last van een verstopping, grijp dan niet meteen naar laxeermiddelen, maar probeer eerst de volgende tips:

Pas je voeding aan. In principe is het verstandig om dagelijks minimaal 30 gram vezels binnen te krijgen. Dit zijn ongeveer vijf porties fruit en/of groente.
Drink minimaal anderhalf tot twee liter water per dag.
Drink een beetje koffie met cafeïne. Cafeïne stimuleert de darmwerking, maar drink er niet te veel van, anders ontstaan er andere lichamelijke klachten, zoals een snellere hartslag en hoofdpijn.
Eet geen chocolade of cacao, dit remt de darmwerking.

Heb je vragen over verstopping en over het gebruik van laxeermiddelen? Neem dan contact op met je apotheker en laat je adviseren!

Corona en de coronavarianten – een aantal ins- en outs

Bij het publiceren van deze blog (juli 2022) zitten we opnieuw midden in een coronagolf. Dit keer met besmettingen van de BA.5 sub-variant van omikron, de coronavariant die eind november 2021 voor het eerst opdook in Zuid-Afrika en die nu wereldwijd de dominante coronavariant is. Inmiddels heeft omikron een aantal sub-varianten en hebben wij dus te lijden van BA.5, met als verschijnselen; zware vermoeidheid, een loopneus, hoesten, keelpijn en pijn in het lichaam. Het blijkt dat deze omikron sub-variant minder gevoelig is voor de immuniteit die velen van ons inmiddels hebben opgebouwd en dit maakt dat mensen die al eerder met corona besmet zijn geweest, omikron BA.5 toch kunnen oplopen.

Omdat omikron BA.5 van zichzelf ook nog eens heel erg besmettelijk is – volgens onderzoek van de universiteit van Hongkong vermenigvuldigt omikron zich 70x sneller in de luchtwegen dan de deltavariant - neemt de besmettingsgraad snel toe. Maar voor zover men nu weet, brengt omikron gelukkig veel minder schade toe aan de longen, dan de alfa- en de deltavariant. Hierdoor is de kans op opname op een IC-afdeling een stuk kleiner, net als de kans om aan omikron te overlijden.

Echter omdat er bij ziekteverschijnselen geen PCR-test via de GGD meer nodig is, is het werkelijke aantal besmettingen op dit moment niet meer goed vast te stellen. Wel wordt rioolwater steeds onderzocht op de aanwezigheid van het coronavirus en stijgen de waarden van omikron hierin nog steeds.

BA.2.75

Inmiddels is op 26 juni 2022 in Gelderland weer een nieuwe variant van omikron opgedoken. Ditmaal een sub-sub-variant van omikron BA.2, die de naam BA.2.75 (de 75^ste variant van BA.2) heeft gekregen. In de volksmond staat deze inmiddels bekend onder de naam centaurus. Deze sub-sub-variant dook in mei voor het eerst op in India en is daar nu dé dominante variant. De ziekteverschijnselen ervan vallen gelukkig wel mee; mensen geven aan slechts enkele dagen milde klachten te ervaren.

De naam centaurus wordt door de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) en het RIVM overigens niet gebruikt. En het is dan ook geen officiële naam. De naam is verzonnen door een corona-twitteraar genaamd Xabier Ostale, die twitterde dat hij nieuwe coronavarianten voortaan naar sterrenbeelden zou vernoemen en dit is door verschillende media opgepakt.

Tekst gaat verder onder de video

Maar hoe zit het nu precies met de namen van de coronavarianten?

Meestal worden virussen vernoemd naar de geografische regio waar ze voor het eerst zijn ontdekt. Zo is Zika een woud in Oeganda en Ebola een riviertje in de Democratische republiek Congo. Maar het blijkt dat uitbraken en epidemieën die naar een plaats zijn vernoemd, erg stigmatiserend werken. Dit omdat men die plek altijd met iets vreselijks blijft associëren. In 2015 heeft de WHO dan ook een richtlijn gepubliceerd voor naamgeving van nieuwe infectieziekten. Hierin staat dat namen van locaties, eigennamen en namen van diersoorten zoveel mogelijk moeten worden vermeden. Infectieziekten moeten worden aangeduid met de letters van de aminozuren die muteren en met cijfers.

Corona en alle coronavarianten hebben dan ook nu letters en cijfers en deze worden volgens een systeem, dat Pango heet, geclassificeerd. Dit systeem leest zich als een soort stamboom. De naam begint met een A of een B en soms met beide letters tegelijk. Hiermee worden de twee basisafstammingslijnen van het virus, ontstaan in China, weergegeven. Daarna volgt een getal. Zo is B.1 de eerste mutatie van de oorspronkelijke B lijn en zo betekent BA.5 de vijfde variant van beide lijnen. Maar omdat er ondertussen ook varianten zijn met de naam B.1.351 (de 351^ste variant) wordt het voor ons leken wel heel ingewikkeld om nog te weten welke (sub)variant er op dit moment heerst.

Daarom heeft de WHO opdracht gegeven aan een panel van virologen om nieuwe namen aan de varianten te geven, die voor iedereen op de wereld uit te spreken zijn. Uiteindelijk heeft men gekozen voor de letters van het Griekse alfabet en inmiddels zijn we al beland bij letter nummer 15: omikron dus.

Nu en xi

Misschien verwachtte je na alfa, bèta, gamma en delta, de naam epsilon – de vijfde letter van het alfabet. En er is ook een coronavariant met die naam, net zo als ook zeta, eta, theta, jota, kappa, lambda en nu dat zijn. Deze varianten zijn echter zo onbeduidend gebleken, dat we er niet of nauwelijks iets van gehoord hebben. De kenners van het Griekse alfabet missen waarschijnlijk wel twee letters: nu en xi. Deze beide letters zijn wel overgeslagen. Nu omdat dat te veel klinkt naar new en xi omdat dit een in China een veelvoorkomende achternaam is, zelfs de president heet zo, en dat zou stigmatiserend kunnen zijn. Zo zijn we dus aangeland bij letter nummer vijftien omikron.

Het Griekse alfabet telt echter maar 23 letters en omega is de laatste. Omdat men nu al denkt dat COVID-19 dan nog niet klaar is met muteren, heeft de WHO al aangegeven hierna waarschijnlijk over te gaan op sterrenbeelden. De hierboven genoemde corona-twitteraar heeft er waarschijnlijk vast een voorschot opgenomen.

Impetigo oftewel krentenbaard

Krentenbaard is een huidinfectie die met name voorkomt bij kinderen tussen de twee en de tien jaar oud, maar soms komt het ook voor bij volwassenen met een verminderde weerstand. De aandoening wordt ook wel impetigo genoemd en bij sommigen staat het ook bekend als kinderleed. Er zijn twee verschillende bacteriën die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van krentenbaard: de streptokok en de stafylokok. Een van deze bacteriën en soms zelfs allebei, dringt door in een oppervlakkige infectie van de huid, zoals in een schaafwondje of een opengekrabde muggenbult. Meestal ontstaat hierna huiduitslag, met rode vlekken en blaasjes, die later korstjes vormen en die lijken op krentjes. Aan die krentjes heeft de aandoening ook haar naam aan te danken. De uitslag zit vaak in het gezicht, rond de mond en in de hals, maar kan in principe op elk lichaamsdeel voorkomen.

Tekst gaat verder onder de video

Er bestaan twee verschillende vormen van krentenbaard, namelijk impetigo crustosa en impetigo bullosa.

Impetigo crustosa (met korstvorming)

Deze vorm van krentenbaard komt het meeste voor. Na een infectie met meestal een staphylococcus aureus bacterie, zijn de eerste verschijnselen bultjes die later veranderen in blaasjes. In deze blaasjes bevindt zich een zeer besmettelijke pus. De blaasjes barsten na verloop van tijd open, waarna korstjes overblijven die indrogen en op een gegeven moment afvallen. De aandoening jeukt flink en is meestal ook pijnlijk. Door de jeuk bestaat het risico dat er aan de blaasjes gekrabd wordt, waardoor ze opengaan. Zo wordt de zeer besmettelijke pus via de handen verspreid over andere plekken van het lichaam en kunnen ook anderen ermee besmet worden.

Impetigo bullosa

Bij impetigo bullosa ontstaan er geen kleine blaasjes met vocht, maar grote blaren die gemakkelijk kapot kunnen gaan. Het vocht in de blaren is eerst helder, maar wordt al snel troebel en verandert daarna in een honinggele kleur. Omdat de blaren gemakkelijk stuk gaan, breidt de infectie zich razendsnel uit over andere delen van het lichaam. Soms is deze uitbreiding zo groot dat opname in het ziekenhuis nodig is vanwege overmatig vochtverlies, dat zelfs kan leiden tot een shock. Dit fenomeen wordt Staphylococcal Scalded Skin Syndroom (SSSS) genoemd en is gelukkig redelijk zeldzaam.

Wat kun je doen aan krentenbaard?

Als iemand besmet is met krentenbaard, is het van belang dat hij of zij geen anderen besmet. Algemene hygiëneregels, zoals handen wassen met desinfecterende zeep, een eigen handdoek gebruiken en niet samen in bad of onder de douche gaan of kleding delen, zijn dan ook heel belangrijk.

Ontstane korstjes kunnen voorzichtig worden losgeweekt door ze te deppen met zoete olie of door in een zoutwaterbadje te gaan zitten.

De huisarts kan uitwendige antibioticazalf voorschrijven, zoals fusidinezuur. Als dit niet voldoende helpt, kan ook een antibioticum worden voorgeschreven dat moet worden ingenomen.

Naarmate een kind ouder wordt, zal het meer weerstand opbouwen en zal een infectie met krentenbaard niet zo snel meer voorkomen. Echter voor diegenen die er gevoelig voor zijn, zoals mensen met atopisch eczeem of mensen met een verlaagde weerstand, kan impetigo een terugkerende bron van ellende zijn.

Draaiduizeligheid wat is het en wat kun je eraan doen?

De meeste mensen hebben er nog nooit van gehoord, van oorsteentjes en weten pas van het bestaan ervan als er hinderlijke klachten ervaren worden die deze oorsteentjes kunnen veroorzaken. Klachten van duizeligheid die optreden bij bepaalde bewegingen, zoals bukken, omhoog kijken, gaan liggen en omdraaien in bed.

Nu zijn oorsteentjes beslist niet de enige oorzaak van duizeligheid. Ook een lage bloeddruk, de ziekte van Ménière, migraine of een ontsteking van het evenwichtsorgaan, kunnen duizeligheid veroorzaken, maar in deze blog willen we het specifiek hebben over BPPD over benigne (goedaardige) paroxismale positieduizeligheid, met als vermoedelijke oorzaak dus losliggende oorsteentjes.

Tekst gaat verder onder de video

Het evenwichtsorgaan

Je duizelig voelen, ontstaat in ons evenwichtsorgaan dat ligt in het binnenoor. Het evenwichtsorgaan is een heel erg kwetsbaar orgaan en ligt daarom verstopt achter het stevigste bot dat er in ons lichaam aanwezig is: het rotsbeen.

Het evenwichtsorgaan bestaat uit twee delen:

Drie halfcirkelvormige kanalen die loodrecht op elkaar staan, met daarin een vloeistof – endolymfe – die gaat stromen als het hoofd beweegt (draait), waarna via haartjes de zintuigcellen hier aanwezig de beweging doorgeven aan de hersenen.
Twee otolietorganen. Otolietorganen bestaan uit twee zakjes, genaamd utriculus en sacculus, met daarin ook weer vloeistof en zintuigcellen. Boven op deze zintuigcellen liggen de oorsteentjes. Zij bestaan uit kalkzouten en zijn gevoelig voor drukverandering. Anders dan bij de halfcirkelvormige kanalen zijn otolietorganen niet gevoelig voor draaibewegingen, maar voor bewegingen van boven naar beneden (zoals in een lift) en van voor naar achter (zoals in een auto) en vice versa, voor een lineaire beweging dus. Ook zorgen ze voor een goed stand van het hoofd in de ruimte.

Losraken

Oorsteentjes kunnen losraken. Dit kan bijvoorbeeld door het doormaken van een oorontsteking, of door een ontsteking van het evenwichtsorgaan, maar in de meeste gevallen gebeurt het ‘gewoon’ en is er geen specifieke oorzaak aan te wijzen. Losgeraakte oorsteentjes veranderen de evenwichtssignalen naar de hersenen. Dit komt omdat ze op de verkeerde plek in het middenoor terechtkomen; in de halfcirkelvormige kanaaltjes. Hier gaan ze irriteren en de verkeerde signalen afgeven op het moment dat er een beweging met het hoofd wordt gemaakt. Het resultaat is een kortstondig moment – meestal minder dan een minuut - van hevige duizeligheid, die vaak gepaard gaat met misselijkheid.

Brand-Barshoff

Meestal verdwijnen de klachten van duizeligheid vanzelf binnen een aantal maanden, maar omdat deze klachten van duizeligheid bijzonder heftig en vervelend zijn, is het verstandig niet af te wachten, maar stappen te ondernemen om de klachten te verminderen. Dit is mogelijk door het aanleren van een speciale ‘valoefening’; de Brandt-Barshoff oefening. Deze oefening waarbij je jezelf op de zij moet laten vallen, kan aangeleerd worden bij een fysiotherapeut gespecialiseerd in BPPD. Het is niet verstandig om zonder begeleiding met deze oefening aan de gang te gaan. Naast het aanleren van de oefening kan de fysiotherapeut ook een speciale manoeuvre uitvoeren: de Epley manoeuvre, die kan helpen de oorsteentjes uit de cirkelvormige kanalen te laten ‘vallen’, zodat ze niet meer voor een verstoring zorgen.

Meestal verdwijnen de klachten al na enkele behandelingen. Helaas hebben oorsteentjes wel de neiging om af en toe ‘terug te schieten ‘. Veel mensen met draaiduizeligheid ervaren dan ook meerdere periodes van klachten gedurende hun leven.

Het verschil tussen artrose en artritis – twee reumatische aandoeningen

Bijna twee miljoen mensen in Nederland lijden aan een reumatische aandoening; aan een vorm van reuma. Reuma is eigenlijk een verzamelnaam voor meer dan honderd verschillende aandoeningen aan botten, spieren, pezen en gewrichten oftewel aan het bewegingsapparaat, die geen gevolg zijn van een ongeval. Reuma komt voor in alle leeftijdsgroepen – ook bij kinderen – en inmiddels heeft een op de negen mensen in ons land een vorm van reuma. Reumatische aandoeningen worden onderverdeeld in een vijftal groepen: artrose, ontstekingsreuma, ook wel artritis genoemd, osteoporose ofwel botontkalking, jicht en weke delen reuma. In deze blog vertellen we meer over de eerste twee: artrose en artritis. Wat zijn de overeenkomsten, maar voornamelijk over de verschillen van deze vormen, die regelmatig door elkaar worden gebruikt. Dit omdat de verschijnselen, zoals pijnlijke gewrichten, stijfheid en/of zwelling in de gewrichten, behoorlijk op elkaar lijken.

Tekst gaat verder onder de video

Artrose

Artrose is in Nederland de meest voorkomende vorm van reuma, zo’n 1,2 miljoen mensen hebben hier last van. Vaak wordt in plaats van artrose het begrip gewrichtsslijtage gebruikt, maar deze benaming is eigenlijk niet juist. Ook jonge mensen kunnen last hebben van klachten als gevolg van artrose. Artrose is een aandoening van het kraakbeen en van het bot in de gewrichten.

Kraakbeen bestaat, anders dan vaak gedacht niet uit been, maar uit bindweefsel. Het is meestal erg elastisch en het zorgt onder meer voor de opvang van schokken en voor de mogelijkheid dat twee botstukken tegenover elkaar vrij kunnen bewegen. Kraakbeen bestaat uit cellen (chondrocyten) met daaromheen vloeistof, hyaluronzuur, collageenweefsel en soms ook elastine. In het kraakbeen zitten geen zenuwen, er ontstaan dan ook nooit pijnklachten in kraakbeen zelf.

Door veroudering, maar ook door overbelasting of erfelijkheid wordt er in het kraakbeen minder vloeistof aangemaakt, waardoor het kraakbeen dunner wordt. Hierdoor verliest het langzaam zijn functie van schokabsorber en ontstaan pijnklachten in het omliggende bot. Soms verdwijnt het kraakbeen zelfs helemaal, waardoor het bot permanent beschadigd raakt door directe wrijving van bot op bot. Artrose komt altijd voor in het hele gewricht.

Artritis

Artritis, ook ontstekingsreuma genoemd, valt onder de auto-immuunziekten. Bij een auto-immuunziekte ziet het eigen immuunsysteem gezonde cellen in het lichaam aan voor indringers en valt deze cellen aan met de bedoeling ze onschadelijk te maken.

Ons immuunsysteem bestaat uit heel veel verschillende cellen en eiwitten, die speciaal bedoeld zijn om infecties in het lichaam op te ruimen en overbodige celresten te verwijderen. Als het immuunsysteem bezig is met het opruimen van infecties, veroorzaakt door virussen of bacteriën, geeft dit in het lichaam specifieke reacties, zoals koorts, zwelling, pijn en/of een grieperig gevoel. Bij een auto-immuunreactie keren deze cellen zich tegen het eigen lichaam. Hierdoor ontstaan ontstekingsreacties en bij reuma is dit in de gewrichtskapsels.

Een gewrichtskapsel omvat de botstukken van een gewricht en bestaat uit een binnen- en een buitenlaag. In de binnenste laag zitten veel bloedvaten, die een rol spelen bij de aanmaak van de gewrichtsvloeistof; de stroperige vloeistof die ervoor zorgt dat bewegingen soepel gaan.

Het hebben van artritis of artrose brengt veel problemen met zich mee. Last hebben van chronische pijn en beperkingen, maar ook van vermoeidheid, kunnen in het dagelijks leven veel beperkingen geven. In sommige gevallen kan een operatie verlichting geven en dit geldt ook voor bepaalde medicijnen. Rust, ook al lijkt dit een goede remedie, is geen oplossing bij pijnklachten. Zo goed mogelijk blijven bewegen is bijna altijd het verstandigst. Zo wordt voorkomen dat gewrichten stijver en nog pijnlijker worden.

Wat doet Botox precies?

Botox wordt sinds het begin van de 21^ste eeuw heel vaak gebruikt om bepaalde delen van het lichaam, zoals het gezicht, te verfraaien. Maar Botox kan ook anders dan voor cosmetische toepassingen gebruikt worden, zoals overmatig zweten tegengaan, spasticiteit verminderen of tandenknarsen voorkomen. Maar hoe werkt Botox nu eigenlijk en zijn er ook risico’s aan het gebruik ervan verbonden?

Botox is een andere naam voor botulinetoxine type A en is eigenlijk een merknaam. Andere merken met dezelfde werkzame stof zijn onder meer Vistabel, Azzalure en Boccouture. Botulinetoxine is een eiwit dat door de bacterie Clostridium botulinum wordt geproduceerd. Dit eiwit is een neurotoxisch gif wat betekent dat het een effect heeft op de werking van zenuwcellen. Hier blokkeert het het enzym acetylcholinesterase, dat normaliter zorgt voor de overdracht van signalen naar spiercellen die vervolgens samentrekken. Dit samentrekken is na een blokkade tijdelijk niet meer mogelijk, waardoor spiertjes die rimpels veroorzaken – de zogenoemde mimische spieren, niet meer aan kunnen spannen.

Wat zijn rimpels eigenlijk?

Een rimpel wordt wel omschreven als een blijvende of tijdelijke vouw in de huid, die ontstaat als gevolg van het natuurlijke verouderingsproces. De hoeveelheid rimpels en de diepte ervan, worden grotendeels veroorzaakt door erfelijke factoren maar ook uitwendige factoren, zoals roken, stress en uv-straling, spelen bij rimpelvorming een rol. Naarmate de tijd verstrijkt en iemand ouder wordt, wordt de huid langzaam wat slapper en minder strak. Dit komt omdat er onderhuids minder bindweefsel en elastine worden aangemaakt. Hierdoor wordt de huid dunner en dus slapper. Iedereen – niemand uitgezonderd - krijgt op een zeker moment last van rimpelvorming. Wanneer dit gebeurt, is voornamelijk erfelijk bepaald.

Rimpels kunnen dus deels tijdelijk verminderd worden door een of meer injecties met botulinetoxine type A. Nu is botulinetoxine beslist geen ongevaarlijk gif, sterker nog het is één van de meest gevaarlijke gifstoffen op aarde dat in kleine hoeveelheden de dood door spierverlamming tot gevolg kan hebben. Voedsel dat besmet is met de bacterie Clostridium botulinum, kan, na vorming van het eiwit botulinetoxine, botulisme veroorzaken.

In de negentiende eeuw werd er al onderzoek gedaan naar botulisme, nadat hieraan diverse mensen kwamen te overlijden na het eten van een besmette worst. Aan dit onderzoek heeft de bacterie ook haar naam te danken: botulinum komt van het Latijnse botulus, dat worst betekent. Pas in 1919 echter ontdekt men de precieze werking van het gif en vanaf dit moment probeert men de toxine te isoleren om te kijken of het gif ook als geneesmiddel te gebruiken is.

In 1987 ontdekt een Amerikaanse oogarts Alan B. Scott per toeval dat botulinetoxine in een zeer lage concentratie signaaloverdracht van aansturende zenuwen naar een spier tijdelijk stil kan leggen. In 1989 wordt het gebruik van botulinetoxine toegestaan bij de behandeling van strabismus oftewel scheelkijken en bij diverse spierspasmen en inmiddels kunnen 35 medische aandoeningen met botulinetoxine behandeld worden. Van een oncontroleerbare blaas tot overmatig zweten en van dystonie (het aanhoudend samentrekken van spieren of spiergroepen, tot vaginisme ( het onvrijwillig samentrekken van bekkenbodemspieren). Vanaf 2002 mogen Botox en de andere merken met een verdunde hoeveelheid botulinetoxine, gebruikt worden voor cosmetische doeleinden.

Is het gebruik van botox gevaarlijk?

Vaak wordt de vraag gesteld of botulinetoxine gevaarlijk is voor de gezondheid. We schreven hierboven al dat botulinetoxine een van de meest gevaarlijke gifstoffen ter wereld is. Toch is het in hele kleine hoeveelheden veilig te gebruiken, mits het wordt toegediend door een professioneel arts. Ook op langere termijn zijn er nauwelijks risico’s aan het gebruik van Botox verbonden, het resultaat ervan is echter nooit blijvend, omdat de gifstof door het lichaam in een aantal maanden wordt afgebroken, wat kan leiden tot een verslaving aan het steeds opnieuw toedienen van de stof voor cosmetische doeleinden. Het risico is dan wel dat de huid dunner wordt en dat op den duur rimpels zichtbaar blijven.

Het apenpokkenvirus oftewel monkeypox (MPV)

In Nederland werd op 20 mei 2022 het eerste geval van een besmetting met het apenpokvirus gezien, een virusinfectie die tot nu toe met name voorkwam in landen in West- en Midden Afrika. Een maand later telt Nederland ruim zestig besmettingen en is de infectie een meldingsplichtige ziekte met een A-status geworden, wat betekent dat iedere arts verplicht is de ziekte – of een vermoeden ervan – te melden bij het RIVM. Maar wat is dat apenpokvirus nu eigenlijk voor een ziekte en moeten we bang zijn dat het, net als het coronavirus, een pandemie gaat veroorzaken?

Tekst gaat verder onder de video

Het apenpokvirus, dat we verder in deze blog monkeypox zullen noemen, omdat apenpokken in landen als Suriname en Curaçao, de naamgeving is voor een hele andere infectieziekte, namelijk krentenbaard, is geen nieuw virus dat plotseling is opgestaan. Het is al bekend sinds 1958, toen het voor het eerst werd ontdekt bij twee Makaken (apen) die in een proefdiersetting huiduitslag met etterende blaasjes hadden. In 1970 werd het virus ook bij de mens ontdekt, en wel in de Democratische Republiek Conga, het vroegere Zaïre. Sindsdien zien we ziektegevallen voornamelijk voorkomen in landen in West- en Midden-Afrika en vanaf mei 2022 dus ook in Europa.

Het virus dat monkeypox veroorzaakt, is een zogenaamde zoönose oftewel een virus dat kan worden overgedragen van dier op mens. Waarschijnlijk zijn met name knaagdieren, zoals ratten, muizen, eekhoorns en konijnen, de overbrengers. De verschijnselen van de ziekte lijken heel erg op die van pokken, maar het verloop ervan is wel een heel stuk milder. Het pokkenvirus komt sinds 1980 in de wereld niet meer voor, maar is honderden jaren een uiterst besmettelijke en levensbedreigende virusziekte geweest, die alleen al in de achttiende eeuw in Europa jaarlijks 400.000 dodelijke slachtoffers eiste.

Melkmeisjes versus pokken

Pokken is, als bijna enig virus ter wereld, in de jaren 80 van de vorige eeuw uitgeroeid door de moderne medische wetenschap. Dit is gebeurd via het wereldwijde vaccinatieprogramma, waardoor iedereen beschermd werd tegen een besmetting met het pokkenvirus. Voor het eerst werd hiervoor een vaccin ingezet en wel van een verzwakt levend koepokkenvirus. De Britse arts Edward Jenner had namelijk in 1796 ontdekt dat melkmeisjes, die besmet waren geraakt met koepokken (opgelopen tijdens het melken) geen pokken kregen, ook al werden ze uitgebreid aan een pokkenbesmetting blootgesteld. Hij concludeerde dat mensen die het relatief milde koepokvirus hadden opgelopen, immuun waren voor het agressievere pokkenvirus. Door mensen het koepokvirus toe te dienen, werd de pokken voorkomen. Van deze techniek is meteen ook het woord vaccineren afgeleid. Vacca is namelijk het Latijnse woord voor koe.

Maar nu even terug naar dit moment, naar de ontdekking van besmettingen met monkeypox in Europa en in Nederland. Een besmetting met dit virus vindt waarschijnlijk plaats via huid-op-huidcontact, waarna het virus binnendringt via de slijmvliezen, zoals de mond, ogen, neus en anus of via (kleine) open wondjes. De ziekteverschijnselen beginnen een tot vijf dagen na de besmetting en bestaan uit koorts, hoofdpijn, spierpijn, gezwollen lymfeklieren, rillingen en moeheid. Een paar dagen later vertoont de huid uitslag in de vorm van platte vlekken die vervolgens overgaan in blaasjes. Deze blaasjes vullen zich eerst met helder vocht, wat later troebel wordt door pusvorming. Uiteindelijk barsten ze open en ontstaan er korstjes die indrogen en afvallen. Deze hele cyclus duurt gemiddeld drie weken.

Drie weken isolatie en quarantaine

Iemand die besmet is met het monkeypoxvirus moet direct voor drie weken in isolatie en mag hier pas weer uit als alle korstjes eraf zijn gevallen. Hoog risico contacten van besmette personen moeten drie weken in quarantaine, om verspreiding van de ziekte verder te voorkomen. Virologen denken op dit moment dat het met de besmettingen niet zo heel erg hard zal gaan en dat monkeypox geen pandemie gaat veroorzaken, zoals corona. Dit komt met name omdat besmetting veel lastiger is, doordat in de meeste gevallen huid-op-huidcontact de vorm van besmetting is. Men weet nog niet of ook druppels uit neus en keel die op de huid in bijvoorbeeld een wondje terechtkomen, besmettelijk zijn, maar men verwacht dat dit niet zo’n vaart zal lopen. Het blijft wel opletten geblazen, zeker omdat er nog helemaal niets zeker is en verwachtingen niet altijd juist blijken te zijn. Voorkomen is beter dan genezen.

Halitose, een onaangenaam ruikend probleem

Een van de onderwerpen waar maar weinig over gesproken wordt, maar waar heel veel mensen af en toe of zelfs regelmatig last van hebben, is een slechte adem. Degene met een slechte adem, wat ook halitose, malodeur of foetor ex ore genoemd wordt, heeft vaak zelf niet door dat hij of zij uit de mond ruikt en als men zich hier wel van bewust is, brengt het vaak een gevoel van schaamte en onzekerheid. Het blijkt dat mensen die een mondgeur ruiken, dit niet gemakkelijk durven te zeggen. Er rust nog steeds een taboe op halitose en dat is jammer, want in vrijwel alle gevallen is er iets aan te doen.

Tekst gaat verder onder de video

Eigenlijk heeft iedereen wel eens last van een slechte adem. Vaak is dit in de ochtend na het slapen, omdat er ’s nachts minder speeksel aangemaakt wordt. Hierdoor krijgen bacteriën in de mond de kans om stoffen te produceren die onaangenaam ruiken. Maar ook het drinken van koffie of het eten van knoflook of bepaalde specerijen kan een onaangename geur veroorzaken. In deze gevallen helpt het meestal om de tanden en de tong goed te poetsen en water te drinken.

Heeft iemand chronisch last van een slechte adem, en dit komt voor bij 2% van de bevolking, dan spelen er andere oorzaken een rol. Soms is er sprake van een ontsteking in de mond, bijvoorbeeld van het tandvlees, van een poliep in de neus of van een slechte mondhygiëne, waardoor er bacteriën achterblijven in de mond. Of soms is een niet goed sluitend sluitspiertje tussen de slokdarm en de maag, waardoor lucht uit de maag kan ontsnappen een reden tot mondgeur. Ook kan een verstopping of gasvorming in de darmen een oorzaak zijn. Als we eten dan komt er bij het verteren ervan gas vrij. Dit is een natuurlijk proces. Als door een verstopping ontlasting langer in de darm blijft dan kan dit gaan gisten, waardoor weer extra gas vrijkomt. Dit gas wordt via de darmwand in de bloedbaan opgenomen en vervolgens via de longen uitgeademd.

Naast al deze oorzaken zijn ook roken en alcohol veroorzakers van een slechte adem.

Wat is er te doen aan een slechte adem?

Als tandenpoetsen, flossen en eventueel spoelen met mondwater niet helpen dan is het verstandig om een bezoek aan de tandarts te brengen, want in 90% van de gevallen van halitose is de oorzaak in de mond te vinden. Meestal ligt deze oorzaak op de tong in de vorm van tongplaque. Dit is een witgeel laagje dat helemaal achter op de tong ligt. In tongplaque bevinden zich eiwitten die door bacteriën worden afgebroken in zwavelhoudende gassen, die op hun beurt de nare geur verspreiden. Meestal helpt het om twee keer per dag de achtertong goed schoon te maken met een tongschraper en te gorgelen met een spoelmiddel met zinklactaat. Steek hiervoor de tong wel goed uit zodat het spoelmiddel ook echt in aanraking komt met de achterkant van de tong.

Maar ook ontstoken tandvlees (gingivitis) kan de veroorzaker zijn van een slechte adem. Tandvlees raakt ontstoken door de opstapeling van bacteriën die zich blijven vermenigvuldigen, in de ruimte tussen de tanden en het tandvlees, ook wel pockets genoemd. De bacteriën produceren een zwavelgeur die erg onaangenaam ruikt. Een mondhygiënist kan de mond goed schoonmaken en poetsadvies geven waardoor de ontstekingen kunnen verdwijnen.

Daarnaast kan een droge monde, xerostomie genoemd, ook leiden tot halitose. Een droge mond wordt over het algemeen veroorzaakt door een verminderde speekselproductie. Dit ontstaat soms als bijwerking bij het gebruik van bepaalde medicijnen. Ook kan leeftijd een rol spelen. Eet bij een verminderde speekselproductie zoveel mogelijk voedsel waarop goed gekauwd moet worden. Dit bevordert de aanmaak van speeksel. Als dat nodig is, kan de huisarts speekselvervangers voorschrijven.

Tips ter voorkoming van een slechte adem

Poets twee keer per dag de tanden met een fluoridetandpasta
Flos, raag of gebruik een keer per dag een tandenstoker om de ruimte tussen tanden en kiezen schoon te maken
Gebruik een keer per dag een tongschraper
Drink na het opstaan direct een glas water om de speekselproductie op gang te brengen
Drink dagelijks anderhalf tot twee liter water
Ga twee keer per jaar naar de mondhygiënist en laat het hele gebit goed reinigen.

De ziekte van Parkinson

In Nederland hebben ongeveer 60.000 mensen de ziekte van Parkinson, een ziekte van de hersenen die op dit moment nog niet te genezen is. De ziekte openbaart zich meestal tussen het vijftigste en het zestigste levensjaar, maar komt ook steeds meer voor onder veertigers. Parkinson is een hersenaandoening waarbij een kleine groep cellen in de hersenen beschadigd raakt en vervolgens afsterft. Deze cellen maken normaliter de stof dopamine aan, een chemische stof die ervoor zorgt dat we soepel kunnen bewegen, maar ook dat we geen ongecontroleerde bewegingen maken met ons lichaam.

Tekst gaat verder onder de video

De oorzaak van de ziekte van Parkinson is tot op heden onbekend. Wel weten we dat de cellen die afsterven zich in de substantia negra oftewel de zwarte stof bevinden. Deze zwarte stof ligt in het midden van de hersenen.

Al ten tijde van het Oude Egypte -3000 jaar voor onze jaartelling – worden mensen met parkinsonverschijnselen beschreven. De ziekte komt ook voor in de Bijbel en in de boeken van de Romeins-Griekse filosoof Galenus, die leefde van 131 tot ongeveer 210 na Chr. en die een toonaangevend medicus was in zijn tijd en in ruim 1000 jaar daarna. Echter is het James Parkinson (1755 – 1814) – een Engels arts, neuroloog, geoloog, wetenschapper en sociaal activist, die als eerste de verschijnselen van de ziekte beschrijft. Hij ontdekte bij verschillende patiënten dezelfde symptomen, zoals beven en stijfheid, die toenamen naarmate zij ouder werden.

Shaking Palsy

In 1817 publiceert hij zijn ‘Essay on Shaking Palsy’, zoals hij de ziekte noemt die pas veertig jaar later zijn naam zal krijgen. Shaking staat hier voor trillen of tremor en Palsy voor verzwakking van de spieren. James sterft op 69-jarige leeftijd aan de gevolgen van een beroerte. Zijn geboortedag, 11 april, is al langere tijd verbonden met Wereld Parkinsondag, de dag waarop wereldwijd extra aandacht voor de ziekte van Parkinson gevraagd wordt.

De ziekte van Parkinson wordt dus veroorzaakt door een tekort aan dopamine. Dopamine is onder meer een neurotransmitter; een stof die in de hersenen helpt signalen van de ene hersencel naar de andere door te geven. Er zijn verschillende symptomen die horen tot de ziekte van Parkinson en deze zijn grofweg te onderscheiden in motorische (beweging) en niet-motorische symptomen. Ze verschillen van persoon tot persoon en kunnen ook per dag of zelfs per moment verschillend zijn.

De meest bekende symptomen

Tremor: het schudden van bijvoorbeeld hand of kin in rust
Moeite met bewegen en lopen door stijve spieren
Reukverlies van de geur van voedingsmiddelen, als bananen, augurken en drop
Moeite met slapen door het maken van wilde bewegingen tijdens de diepe slaap
Trager denken
Moeite met schrijven; het handschrift wordt klein en kriebelig
Een zachte, lage en soms schorre stem
Verstopping
Een maskergelaat, waarbij de patiënt ernstig of boos kijkt zonder reden
Een voorovergebogen houding
Een lage bloeddruk bij snel opstaan
Start- en stopproblemen, waarbij een trappel- of schuifelbeweging met de voeten gemaakt wordt.

Het verloop

Parkinson is een progressieve ziekte, wat betekent dat de klachten steeds toenemen. Dit toenemen gebeurt in een volstrekt willekeurige volgorde en verschilt per persoon. De ziekte is tot op heden niet te genezen, maar er zijn gelukkig wel een aantal mogelijkheden om de symptomen met bijbehorende klachten te verminderen.

Zo kunnen medicijnen met levodopa ervoor zorgen dat trillingen verminderen en dat bewegen soepeler gaat. Levodopa zorgt voor aanmaak van dopamine. In een vroeg stadium van de ziekte kan ook het medicijn selegeline gegeven worden. Dit medicijn voorkomt de afbraak van dopamine in de hersenen. Naast medicijnen is het in een aantal gevallen mogelijk om aan de ziekte van Parkinson geopereerd te worden. In de meeste gevallen gaat het dan om een Deep Brain Stimulation operatie, waarbij door een neurochirurg diep in de hersenen elektroden worden geplaatst die vervolgens worden aangesloten op een inwendige stimulator. Op deze manier worden door elektrische prikkels de signalen die problemen veroorzaken heel gericht tegengehouden. Dit noemt men het principe van tegenstroom.

Soms wordt een letselschade operatie uitgevoerd. Bij een letselschade operatie wordt een klein gaatje in een van de kerngebieden van de hersenen gemaakt, waarna via een elektrode hersenweefsel wordt verhit en zo wordt uitgeschakeld. Op deze manier kunnen stijfheid en trillen verminderen.

Tips die kunnen helpen de kans op Parkinson te verminderen

Alhoewel er nog niet heel veel bekend is over het ontstaan van de ziekte van Parkinson, zijn er wel wat tips te geven die mogelijk bijdragen aan het voorkomen van de ziekte. Deze tips zijn opgesteld door de Hersenstichting, de stichting die zich al ruim dertig jaar inzet voor gezonde hersenen voor iedereen.

Eet en drink gezond, volgens een mediterraan dieet
Drink regelmatig koffie. Cafeïne lijkt de kans op Parkinson kleiner te maken, maar dit is niet bewezen.
Sport of beweeg regelmatig, het liefst dagelijks.
Gebruik niet te veel melk. Het lijkt erop dat bestrijdingsmiddelen (pesticiden) de kans op Parkinson vergroot.
Probeer in je leven een hersenschudding te voorkomen. Mensen die vaker een hersenschudding hebben opgelopen, krijgen mogelijk wat vaker de ziekte van Parkinson. Draag daarom een helm om je hoofd te beschermen, als dat nodig is.

Wat zijn neuspoliepen?

Klachten als een regelmatig verstopte neus, een steeds terugkerend verkouden gevoel en een verminderde reuk en smaak, kunnen veroorzaakt worden door de aanwezigheid van neuspoliepen. Een poliep (polyposis) is een goedaardige zwelling van het slijmvlies in dit geval van de neus (nasi). Poliepen kunnen op verschillende plaatsen in het lichaam voorkomen, waaronder in de darmen, de baarmoeder en in de slokdarm.

Neuspoliepen zitten meestal in de bijholten van de neus. Om duidelijk te maken waar dit precies is, is het goed om eerst te beschrijven hoe een neus eigenlijk is opgebouwd. De neus is een orgaan, wat betekent dat het voor het lichaam een specifieke functie heeft. De neus speelt een belangrijke rol bij het filteren en verwarmen van lucht tijdens de ademhaling, hij zorgt ervoor dat we kunnen ruiken en maakt dat we klanken vormen tijdens het praten. Iedere neus bestaat uit twee delen: de uitwendige neus, dat deel dat zichtbaar is in het gezicht en de neusholte.

Het reukslijmvlies

Een neus zit best ingewikkeld in elkaar. Zo bestaat alleen al het uitwendige gedeelte uit vier verschillende botten; het neusbeen, het neuskraakbeen, de neusvleugels en het neustussenschot. De neusholte wordt gescheiden door het neustussenschot en aan beide kanten zitten drie met slijmvlies beklede geplooide botplaten; de neusschelpen. Hierdoor wordt het oppervlak van de binnenkant van de neus sterk vergroot. Dit is nodig om ingeademde lucht op temperatuur te brengen, voordat het in de longen terechtkomt. Daarnaast zorgen die plooien voor ‘turbulentie’ in de neus, wat ruiken mogelijk maakt. Geurmoleculen uit de lucht wervelen zo langs het reukslijmvlies dat aan beide kanten boven in de neus zit en dat slechts een halve vierkante centimeter groot is. Reuksignalen gaan als prikkel naar de hersenen en die bepalen vervolgens in een fractie van een seconde of de geur bekend is en of er eventueel actie ondernomen moet worden.

Het mooie van de neus is, dat hij zichzelf reinigt. Gebeurde dit niet, dan zouden allerlei stoffen, zoals bacteriën en koolstof, gemakkelijk in ons lichaam terechtkomen. Via het slijmvlies en de aanwezige trilhaartjes in de neus, wordt 95% van deze stoffen afgevoerd richting de keelholte. Hier worden ze doorgeslikt waarna ze in de maag door het maagzuur onschadelijk worden gemaakt.

Naast eerder genoemde functies, speelt de neus ook een zeer belangrijke rol bij smaak. Als je niet goed kunt ruiken, kun je ook niet goed proeven. Dit komt omdat de smaakpapillen op de tong samenwerken met geur. Als het reukslijmvlies niet goed werkt, heeft eten weinig tot geen smaak en dit kan consequenties hebben voor onder meer het gewicht. De hersenen krijgen geen goede signalen meer over of iemand genoeg gegeten heeft of niet.

Een vol gevoel in het hoofd

Neuspoliepen zijn dus goedaardige gezwellen van het neusslijmvlies. Ze zien eruit als slijmvlieszakjes en zakken door hun gewicht in de neusholte. Hierdoor wordt de doorgang in de neusholte kleiner. Neuspoliepen zie je het vaakst bij mensen tussen de 30 en de 40 jaar; zo’n 4% van de volwassenen in deze leeftijdscategorie heeft er last van. Neuspoliepen geven klachten, zoals neusverstopping, verkoudheid en een verminderde reuk dus verminderde smaak. Ook kan er hoofdpijn optreden of het gevoel ‘vol te zitten’ in het hoofd. De oorzaak van het ontstaan van neuspoliepen is nog steeds onbekend, maar er wordt wel gedacht dat mensen met een chronische ontsteking van het neusslijmvlies, mensen met astma en mensen die aanleg hebben voor een inhalatieallergie of overreactie van het neusslijmvlies, vaker neuspoliepen ontwikkelen. Opvallend is dat als er neuspoliepen ontstaan dit altijd aan beide kanten van de neusholte gebeurt.

Een operatie

Helaas is er niet zo heel veel te doen aan het voorkomen van neuspoliepen. Ze kunnen gelukkig wel behandeld worden. Als de poliepen door een KNO-arts zijn geconstateerd, zal hij of zij eerst proberen met medicijnen, als een ontstekingsremmer of antibiotica, de poliepen de verkleinen. Daarnaast zal altijd een neusspoeling worden voorgeschreven. Helpt dit niet om de klachten te verminderen dan kan een operatie overwogen worden. Deze operatie, waarmee met een endoscoop (camera) de neuspoliepen in beeld worden gebracht waarna ze worden weggezogen, is een eenvoudige ingreep die echter wel onder volledige narcose moet worden uitgevoerd. Omdat de neus een sterk doorbloed gebied is, is de kans op een stevige bloeding groot en moet men vaak ook na de operatie nog enige tijd in het ziekenhuis blijven.

De interacties tussen medicijnen en kruiden

In onze vorige blog ‘De interacties tussen medicijnen en voedsel’ schreven we uitgebreid over hoe bepaalde voedingsmiddelen de werking van medicijnen kunnen beïnvloeden. Deze blog is hierop een vervolg, want niet alleen voedsel, als melk en grapfruitsap, hebben invloed op medicijnen, dit geldt ook voor een aantal kruiden en kruidengeneesmiddelen.

Tekst gaat verder onder de video

Veel mensen denken dat kruiden en kruidengeneesmiddelen geen kwaad kunnen. “baat het niet dan schaadt het niet” is een veel gehoord gezegde en vaak klopt dit gelukkig ook. Maar niet altijd. Er zijn een aantal kruiden die de werking van medicijnen in ons lichaam veranderen. Een daarvan is St. Janskruid, maar ook Ginkgo, Senna en tijm horen in dit rijtje thuis.

St. Janskruid

St. Janskruid is een kruid dat helpt bij milde vormen van depressieve stemmingen en wordt daarnaast vaak gebruikt om wat beter te kunnen slapen. De werkzame stof in dit kruid is hypericine. Naast positieve effecten activeert hypericine ook enzymsystemen in de lever en in de darmen die nodig zijn voor de afbraak van bepaalde medicijnen. Hierdoor wordt het effect van bepaalde medicijnen minder. Dit geldt met name voor de anticonceptiepil, maar ook voor medicijnen tegen hart- en vaatziekten, als digoxine, maagzuurremmers, het cholesterolverlagende simvastatine, antibiotica en bepaalde medicijnen gebruikt tegen kanker. Het versterkt de werking van met name antidepressiva. Door een toename van sertonine in het bloed is hier zelfs kans op ernstige bijwerkingen. Daarnaast maakt hypericine de huid gevoeliger voor licht en kunnen er zonnebrandachtige reacties ontstaan.

Ginkgo

Ginkgo is een kruid dat afkomstig is van de Japanse notenboom. Eigenlijk is deze naam volkomen onjuist, want de boom komt uit China en de boom draagt geen noten maar zaden. Ginkgo betekent in het Japans zilveren abrikoos en het kruid, dat wij Ginkgo Biloba noemen, wordt gemaakt van de bladeren. De bladeren bevatten onder meer flavonoïden en Ginkgozuren en deze combinatie zou kunnen helpen bij aandoeningen van de bloedsomloop en bij geheugenproblemen. Bekend is dat door het gebruik van Ginkgo de bloedstolling geremd wordt. Dit betekent dat het versterkend werkt op anticoagulantia oftewel bloedverdunners. Er kunnen in sommige gevallen bloedingen optreden. Als iemand, die geopereerd moet worden, Ginkgo gebruikt, dan moet dit gebruik uit voorzorg gestopt worden. Ook het effect van maagzuurremmers als omeprazol kan door Ginkgo verminderen, waardoor alsnog maagklachten kunnen optreden.

Tijm, sleutelbloem en klimop

Zowel tijm als sleutelbloem en klimop zijn kruiden die slijmoplossend werken. Ze zorgen ervoor dat stroperige afscheiding in de luchtwegen oplost, waardoor je gemakkelijker slijm ophoest. Gebruik je een hoestonderdrukker, zoals het medicijn dextromethorfan, dan heffen beide middelen elkaars effect op.

Sennapeulen

Sennapeulen worden gebruikt om te laxeren. De werkzame stof in de peulen is anthranoïde, die ervoor zorgt dat er vocht en zouten in de darm worden vastgehouden, waardoor de darm zich gemakkelijker leegt. Ook verhoogt het de darmperistaltiek. Meestal werken Sennapeulen zo’n acht tot twaalf uur na inname. Anthranoïden worden gedeeltelijk opgenomen via de dikke darm en uitgescheiden door de nieren, die hierdoor van kleur verandert in gelig tot roodbruin. Omdat de zout-vochtbalans verandert, wordt er door het lichaam extra kalium uitgescheiden. Kalium is belangrijk voor de geleiding van zenuwprikkels en voor de regulering van de bloeddruk. Als het medicijn digoxine (gemaakt van vingerhoedskruid) gebruikt wordt bij klachten als hartritmestoornissen of hartfalen dan heeft een verlaagd kaliumgehalte hierop een versterkende werking. Digoxine zorgt ervoor dat het hart het bloed gemakkelijker rondpompt en tevens zorgt het voor een regelmatige hartslag. Bij een te laag kaliumgehalte kunnen er problemen in de spieren en in de zenuwen ontstaan.

RIVM en NVWA

In 2015 hebben het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en de NVWA (Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit) gezamenlijk een lijst van een tiental kruiden gepubliceerd die mogelijk een wisselwerking kunnen hebben met geneesmiddelen. Een aantal van deze kruiden hebben we hierboven al benoemd, de andere beschrijven we kort hieronder.

Amerikaanse Ginseng (Panax quinquefolius) en Rode Salie (Salvia miltiorrhiza) hebben effect op de bloedstolling waardoor bloedingen kunnen optreden in combinatie met bloedverdunners.

Geelwortel (curcuma longa) heeft een versterkende werking op medicijnen die tegen darmklachten worden gegeven, zoals sulfasalazine.

Groene thee (Camelia sensis) zorgt voor een verminderde werking van foliumzuur, van bètablokkers en voor een verhoging van de werking van bepaalde psycholeptica met het middel buspiron.

Mariadistel (Sillybum marianum of Milk Thistle) zaden van deze plant worden gebruikt als leverbeschermer. Het werkt versterkend op janumet, een diabetesmedicijn en kan hypo’s veroorzaken. Daarnaast vermindert het de werking van het bloeddrukverlagende middel losartan en versterkt het de werking van bètablokkers met talinolol.

Valeriaan (Valeriana officininalis) dat als rustgevend kruid gebruikt wordt, versterkt de werking van psycholeptica en werkt dan ook extra versuffend, waardoor het reactievermogen beïnvloed wordt.

Zonnehoed (Echinacea purpurea). Zonnehoed staat bekend om zijn weerstandverhogende werking. Het kan echter milde wisselwerking veroorzaken met bloedverdunnende medicijnen waardoor kans op een bloeding toeneemt en met digoxine dat gegeven wordt bij hartritmestoornissen en hartfalen.

Heb je vragen over medicijnen en het gebruik van kruiden, neem dan contact op met je apotheker. Hij of zij kan je hier meer over vertellen.

De interacties tussen medicijnen en voedsel

Veel medicijnen die we slikken, hebben een specifieke gebruiksaanwijzing. Soms wordt deze al aangegeven op de verpakking, maar meestal staat hij uitgebreid beschreven in de bijsluiter. Er staat dan bijvoorbeeld dat een medicijn een uur voor of twee uur na de maaltijd moet worden ingenomen of dat het medicijn niet gebruikt mag worden in combinatie met bijvoorbeeld grapefruitsap.

Tekst gaat verder onder de video

Geneesmiddelen blijken in veel gevallen van invloed te zijn op ons voedsel en op onze spijsvertering, maar andersom kan voedsel ook een effect hebben op de werking van medicijnen, wat kan zorgen voor een verminderde werking of juist voor (ernstige) bijwerkingen. We vertellen je er in deze blog meer over.

Melk en melkproducten en mineraalwater

In melk, maar ook in kaas, yoghurt en in mineraalwater, zit calcium. Calcium behoort tot de mineralen die ons lichaam nodig heeft voor onder meer stevige botten. Calcium gaat echter met bepaalde geneesmiddelen een verbinding aan, waardoor deze medicijnen niet goed meer kunnen worden opgenomen en dus hun werking vermindert. Geneesmiddelen die zo’n verbinding aangaan, zijn met name antibiotica en het schildkierhormoon L-thyroxine.

Thee en koffie

Zowel groene en zwarte thee, als koffie, lijken redelijk onschuldige drankjes, maar zij bevatten tannines. Tannines binden zich gemakkelijk aan werkzame stoffen in geneesmiddelen als antidepressiva en ijzertabletten. Hierdoor kan de darm de werkzame stoffen in de medicijnen niet meer goed doorlaten en vermindert de effectiviteit. Koffie, en met name cafeïne, kan daarnaast ook de werking van sommige middelen versterken.

Vezels

In gezonde voeding, zoals peulvruchten, fruit, groenten en granen, zitten vezels die zorgen voor een goede ontlasting. Diverse medicijnen binden zich echter aan vezels, waardoor ze niet door de darm worden opgenomen, maar het lichaam via de ontlasting weer verlaten. Het is bij deze medicijnen dan ook belangrijk ze of een uur voor of twee uur na de maaltijd in te nemen. Zodat de werkzame stoffen door het lichaam kunnen worden opgenomen.

Vet voedsel

Als we eten dan gaat onze lever aan de gang met het verwijderen van alle stoffen die voor ons lichaam ongewenst zijn. Als we medicijnen slikken, komen deze ook in de lever terecht, waar ze altijd gedeeltelijk worden afgebroken. Bij het maken van medicijnen is er rekening mee gehouden dat er een bepaald deel van de werkzame stof via die lever verloren gaat. Tabletten bevatten dan ook standaard wat meer werkzame stof dan nodig is. Als nu de lever erg hard moet werken om vetrijk voedsel te verteren dan kan het zijn dat er medicijnen over het hoofd gezien worden en er te weinig wordt afgebroken. Hierdoor komt er te veel van de werkzame stof in het bloed en ontstaan er bijwerkingen.

Grapefruitsap

Het sap van grapefruit staat erom bekend dat het reageert met diverse medicijnen. Grapefruit zorgt ervoor dat bij medicijnen, die normaal in de lever deels worden afgebroken, dit niet of nauwelijks gebeurt. Hierdoor wordt de concentratie van de werkzame stof van het medicijn in het bloed te hoog, wat zelfs in extreme gevallen kan leiden tot een overdosis. Geneesmiddelen waarbij dit het geval is, zijn: bloeddrukverlagende middelen, cholesterolverlagende middelen, zoals simvastatine, en bloedverdunners.

Groene groenten

Groene groenten, als spinazie, broccoli en spruitjes, bevatten vitamine K. Ze zijn erg gezond, laten we dat voorop stellen, maar ze kunnen van invloed zijn op antistollingsmedicijnen, zoals fenprocoumon. Het is wel mogelijk om deze groenten te eten, als je antistolling slikt, maar doe dit dan altijd op regelmatig basis en eet er niet ineens veel van en dan weer een poosje niets. Doe je dit wel, dan schommelt de hoeveelheid vitamine K te veel en kan het bloed eerder stollen.

Voedsel dat langer bewaard kan worden, zoals kaas

In een aantal voedingsmiddelen die langer bewaard kunnen worden omdat ze ‘gerijpt’ zijn, zoals kaas, bier, wijn, salami, chocolade en zuurkool, zit de stof tyramine. Tyramine speelt en rol bij het reguleren van de bloeddruk. Een teveel aan Tyramine doet de bloeddruk stijgen. Thyramine wordt normaliter in ons lichaam afgebroken door enzymen met naam monoamine-oxidase (MAO). Er zijn geneesmiddelen, met name gegeven tegen depressies of angststoornissen, die MAO-remmers worden genoemd. Deze medicijnen blokkeren het MAO enzym waardoor tyramine niet wordt afgebroken en het gehalte ervan in het bloed stijgt. Hierdoor kan de bloeddruk hoger worden, kunnen hoofdpijnklachten optreden en kan de ademhaling sneller worden.

Gember en knoflook

Velen van ons gebruiken dagelijks knoflook in het eten en ook gember wordt steeds meer vers of als voedingssupplement gebruikt. Knoflook heeft een remmend effect op de bloedstolling en kan zo de werking van antistollingsmiddelen versterken, waardoor bloedingen kunnen optreden. Ook versterkt het de werking van maagzuurremmers als omeprazol en spierverslappers met chlorozoxazone, waardoor de spieren extra verslappen.

Gember helpt goed tegen misselijkheid en heeft naar alle waarschijnlijkheid ook een positieve invloed op de bloeddruk. Het werkt echter net als knoflook averechts op bloedverdunnende medicijnen. Daarnaast is de combinatie pijnstillers, als aspirine met gember geen gelukkig huwelijk. Ook hierdoor kunnen bloedingen optreden.

Als je vragen hebt over medicijnen en de wisselwerking met voedingsmiddelen, aarzel dan niet om je apotheker om advies te vragen.

Herpes Zoster oftewel gordelroos

Herpes Zoster is de officiële benaming voor de aandoening die wij kennen als gordelroos. Bij een aandoening met de naam herpes denk je misschien meteen aan een geslachtsziekte of koortslip, maar herpes, dat komt van herpein en dat kruipen betekent, is een algemene benaming voor een aantal virusziekten waarbij in groepen blaasjes op de huid ontstaan. De veroorzaker van gordelroos is het varicella-zoster virus; hetzelfde virus als waarvan kinderen de waterpokken krijgen.

Tekst gaat verder onder de video

Gordelroos is een pijnlijke aandoening die vooral op wat oudere leeftijd of bij mensen met een verminderde weerstand, voorkomt. Het begint meestal met jeuk, met tintelingen of met een hevige brandende of stekende pijn. Na enige tijd ontstaan er op de huid rode pukkels die veranderen in blaasjes of blaren. Deze blaasjes breiden zich vervolgens uit. Gordelroos komt over het algemeen voor aan een kant van het lichaam en dan met name op de romp (het gordelgebied). Maar het kan ook op andere plaatsen voorkomen, zoals in het gezicht of op de armen.

Gordelroos wordt dus veroorzaakt door het waterpokkenvirus. Na het doormaken van de waterpokken op jonge leeftijd – vrijwel alle kinderen krijgen waterpokken omdat dit heel besmettelijk is – blijft het virus sluimerend achter in het lichaam. Het ‘verstopt’ zich in een zenuwknoop die naast het ruggenmerg ligt. In de meeste gevallen wordt het nooit meer actief, maar bij drie op de duizend mensen ontstaat er op enig moment gordelroos. Waarom dit gebeurt is niet echt duidelijk, maar bij de meesten is er wel sprake van een verminderde weerstand. Je ziet gordelroos dan ook meestal bij ouderen, bij mensen die medicijnen krijgen om de afweer te onderdrukken of bij mensen die een bestraling krijgen.

Blaasvorming

Door de verminderde afweer krijgt het virus de kans om zich te delen en te groeien. Deze groei verloopt volgens een vast patroon: via de zenuwbaan naar de huid. Omdat de groei via de zenuwbaan loopt, treedt gordelroos alleen op in het specifieke verzorgingsgebied van de zenuw. Al een paar dagen voordat de gordelroos zichtbaar wordt, kan de huid

gevoelig zijn en kunnen er ziekteverschijnselen als koorts en hoofdpijn optreden. Als er uiteindelijk blaasjes ontstaan, dan drogen deze, net als de waterpokken, in tot korstjes die vervolgens na een paar weken van de huid afvallen.

Gordelroos is in de blaasjesfase erg besmettelijk, maar alleen voor mensen die nooit waterpokken hebben gehad. Dit zijn meestal kleine kinderen. Het is heel verstandig om in de actieve periode van gordelroos bij mensen uit de buurt te blijven waarvan niet zeker is dat ze de waterpokken hebben doorgemaakt. Ook is het verstandig zwangere vrouwen te mijden.

Los van een algeheel malaisegevoel is de grootste klacht bij gordelroos pijn. Deze pijn, die vaak erg heftig is, kan nog langere tijd, soms zelfs langer dan een jaar, na het verdwijnen van de blaasjes aanhouden. Deze langdurige pijnklachten komen vooral voor bij ouderen en bij mensen met gordelroos in het gezicht. De pijn is het gevolg van de aantasting van de zenuw door het virus.

Eigenlijk geneest gordelroos spontaan en zijn er geen specifieke medicijnen nodig ter behandeling. Bij mensen met problemen met de afweer en bij mensen met gordelroos in het gezicht, worden soms wel antivirale medicijnen, zoals aciclovir, gegeven, maar deze medicijnen zijn alleen effectief als er al vroegtijdig mee begonnen wordt. Tegen de pijn kan paracetamol geslikt worden, maar dit is meestal niet afdoende. De huisarts kan dan andere pijnmedicatie voorschrijven. Blaasjes die kapot gaan, kunnen het best behandeld worden met zinkoxide. Hiermee wordt voorkomen dat er naast de gordelroos ook nog een bacteriële infectie optreedt. Soms blijven na genezing van de blaasjes littekens achter. Dit gebeurt vaker als er ook een bacterie in het spel is gekomen.

Vaccin

Voor mensen ouder dan vijftig jaar en voor mensen met een verminderde afweer, is een vaccin tegen gordelroos beschikbaar. Dit vaccin, dat is twee prikken met een tussenpose van zes maanden, gegeven wordt, kan gehaald worden bij zowel de huisarts als bij de GGD. Het vaccin wordt echter niet vergoed door de ziektekostenverzekering en kost om en nabij € 350,- totaal. Na het halen van het vaccin, maakt het lichaam antistoffen aan tegen het waterpokkenvirus, waarna er minder kans op het krijgen van gordelroos is.

Enkele tips bij gordelroos

Probeer de blaasjes zo min mogelijk aan te raken, doe je dit toch was dan direct de handen goed met desinfecterende zeep; de blaasjes zijn bijzonder besmettelijk.
Douchen of een bad met niet te warm water kan een (tijdelijk) verlichtend effect hebben op de pijn.
Droog jezelf niet stevig af; de blaasjes gaan dan eerder kapot, maar dep jezelf droog.
Blaasjes kunnen afgedekt worden met wondgaas. Zo krijg je geen vlekken in je kleren of voorkom je dat kleding de blaasjes kapot schuurt.
Vermijd contact met kleine kinderen, zwangere vrouwen en mensen met een verminderde weerstand.

Heb je nog vragen over gordelroos? Stel deze gerust aan je huisarts of aan je apotheker.

Hielspoor

Het is een pijnlijke aandoening, waar relatief veel mensen tussen de 40 en de 60 jaar last van hebben; we hebben het hier over hielspoor, over pijn onder het bot van de hiel bij het staan en lopen. De pijn lijkt op pijn die gevoeld wordt als je een steentje in je schoen hebt. Eigenlijk is hielspoor als naam voor een aandoening niet helemaal juist. Een hielspoor is namelijk een extra stukje bot of verkalking bij de aanhechting van de hielpees aan het hielbeen (het calcaneus). Uit onderzoek blijkt dat 75% van alle volwassenen zo’n extra stukje bot, dat ook spina calcaneï wordt genoemd, heeft en dat dit lang niet altijd tot klachten leidt. Waarschijnlijk ontstaan de pijnklachten door het langdurig drukken van dit botje op de pees in de hiel, die hierdoor kan gaan ontsteken. Voel je pijn aan de zijkant van de hiel, dan hebben de klachten niets met hielspoor te maken; dan is er iets anders met de voet aan de hand.

Tekst gaat verder onder de video

Mensen met hielspoor ervaren direct na het opstaan de meeste pijn. Dit komt omdat de aanhechting van de hielpeesplaat, een pees die onder de voet loopt van de tenen tot de hak, na een nacht niet bewegen, stijf is geworden. Een korte massage van deze pees doet vaak de ergste pijn wat afnemen, maar de pijn zal niet helemaal verdwijnen en ‘zeurderig’ aanwezig blijven. In de loop van de dag nemen de pijnklachten ook weer toe. Langdurig staan en lopen verergeren de klachten snel.

Hielspoor, een overbelastingsblessure

Hielspoor valt in de categorie van de overbelastingsblessures. Het lopen op harde vloeren, het dragen van slechte schoenen of stevig sporten, worden genoemd als oorzaken ervan. Apart is dat hielspoor zo’n twintig jaar geleden veel minder voorkwam dan nu. Het vermoeden bestaat dat steeds comfortabelere schoenen in combinatie met doorgezakte of spreidvoeten de boosdoener zijn voor het steeds vaker voorkomen van de klacht. Waarschijnlijk hoeven voeten in comfortabele schoenen maar weinig te doen. Hierdoor vindt er te weinig doorbloeding plaats.

Ook is de toename van het beoefenen van sporten als hardlopen en tennis en het gebruik hierbij van sportschoenen en schoenen met relatief zachte zolen aan te wijzen als een oorzaak van het vaker voorkomen van hielspoor. Ook krijgen vrouwen die vaak op hoge hakken lopen en in de zomer ineens op slippers gaan lopen, vaker hielspoor. Dit komt omdat de kuitspier verkort is door het lopen op hakken en ineens onder voortdurende spanning komt te staan. Sommige mensen krijgen hielspoor vanwege het zogenoemde fat pad syndroom. Hierbij is een versleten vetkussen onder de hak de oorzaak.

Hoe behandel je hielspoor?

De behandeling van hielspoor is gelukkig niet heel erg ingewikkeld, maar het is vaak wel een kwestie van een lange adem. Het kan wel drie tot negen maanden duren voordat de klachten verdwenen zijn. Om te beginnen kunnen de pijnklachten afnemen door een goede pijnbestrijding. Paracetamol is meestal effectief genoeg, maar soms helpt een NSAID pijnstiller - een ontstekingsremmer – als ibuprofen of naproxen beter.

Rust nemen bij hielspoor werkt averechts. Door rust wordt de aanhechting van de peesplaat alleen maar minder flexibel. Blijven bewegen is dus een must, want het is belangrijk om de peesplaat zo soepel mogelijk te houden. Hoe soepeler de pees, ho minder klachten. Er zijn oefeningen die je zelf kunt doen om de pees soepel te maken.

Zo kun je een tennisbal onder je hiel heen en weer rollen: op deze manier masseert de bal de pees bij de aanhechting ervan, waardoor de doorbloeding toeneemt. Ook kun je druk zetten op de pees door tegen een muur te leunen, iets door de knieën te buigen en de voet met de hielspoor naar achter te zetten en plat op de grond te drukken. Met je blote voeten een strandwandeling maken is het meest effectief om de klachten te bestrijden. Dit zorgt namelijk voor een optimale doorbloeding van de voet. Helpen deze oefeningen niet om de klachten te verminderen, dan is een bezoek aan de fysiotherapeut verstandig.

Om hielspoor te voorkomen, is het slim om altijd goede schoenen te dragen , die zorgen oor voldoende demping. Houd de voeten zoveel mogelijk fit en flexibel en zorg ervoor dat er niet te veel belasting op de voeten komt door een pondje te veel.

Ouderdomsvlekken, wat zijn het eigenlijk?

Ouderdomsvlekken, en de naam zegt het al, zijn vlekken die ontstaan als gevolg van huidveroudering. Ze kunnen overal op het lichaam voorkomen, maar de meeste vind je toch op regelmatig aan de zon blootgestelde delen, waaronder het gezicht, de nek, de onderarmen en onderbenen en de handen. Misschien is het wel belangrijk om meteen aan het begin van dit verhaal te vertellen dat ouderdomsvlekken onschuldige pigmentvlekken zijn die dus geen kwaad kunnen, maar die wel vaak als ontsierend worden ervaren. Daar is echter wel een grote kanttekening bij aan te geven. Vaak wordt een melanoom - een zeer kwaadaardige vorm van huidkanker - aangezien voor een onschuldige ouderdomsvlek. Laat daarom voor de zekerheid pigmentvlekken altijd door de huisarts controleren.

Tekst gaat verder onder de video

De meeste mensen denken bij ouderdomsvlekken aan zogenaamde levervlekken, in het Latijn lentigo solaris, ook wel zonnevlekken genoemd. Maar onder ouderdomsvlekken worden ook andere ‘vlekken’ verstaan. Dit zijn de ouderdomswratten, de seniele angiomen en de witte ouderdomsvlekken. We leggen je hier de verschillen uit.

Lever- of zonnevlekken - lentigo solaris

Bijna 90% van alle blanke mensen boven de 60 jaar heeft wel één of meer levervlekken. Het aantal is wel een klein beetje afhankelijk van het huidtype; hoe lichter de huid, hoe meer vlekken. Er bestaat een duidelijk verband tussen de hoeveelheid zonblootstelling en het ontstaan van deze vlekken. De huid heeft zich vele jaren moeten ‘wapenen’ tegen de uv-stralen van de zon en er is zonneschade opgetreden. Vaak zie je ook veel levervlekken bij mensen die fanatieke zonnebankgebruikers zijn.

Een levervlek is te herkennen aan een licht- tot donkerbruin egaal gekleurde vlek. De vorm is meestal rond, ovaal of ietwat grillig.

Levervlekken hoeven niet behandeld te worden, maar als men ze als storend ervaart, kan lasertherapie goed helpen. Levervlekken verdwijnen niet vanzelf. Mocht een levervlek van grootte of van kleur veranderen of gaan bloeden, dan is het altijd verstandig een bezoek aan de huisarts te brengen.

Ouderdomswratten - verruca seborrhoica

Ouderdomswratten, goedaardige vormsels aan de huid, ontstaan meestal bij mensen boven de 50 jaar. Ze zijn het gevolg van het ouder worden van de huid en ze zijn gemakkelijk te herkennen. Vaak zijn ze in het begin geel tot beige van kleur, maar naar mate de tijd vordert, worden ze donkerder en veranderen ze naar geelbruin tot zwart. Ze krijgen dan ook een ‘bloemkoolachtige vorm’ en het oppervlak voelt ruw aan. Je ziet ze voornamelijk op de romp en op de slapen in het gezicht. Ook aan ouderdomswratten hoef je niets te doen, maar wil je dit wel dan kunnen ze uitgelepeld, weggekrabd of weggesneden worden.

Seniele angiomen - bloedblaartjes of Ruby Spots

Ook al vallen de seniele angiomen onder de ouderdomsvlekken, ze kunnen al voorkomen vanaf de tienerleeftijd en bij vrijwel iedereen boven de 60 jaar zijn er wel enkele op het lichaam aanwezig. Ze ontstaan door een plaatselijke toename van kleine verwijde vaatjes in de huid en ze zijn robijnrood van kleur. Seniele angiomen zijn volkomen onschuldig, maar kunnen wel ontsierend zijn, zeker als het er veel zijn of als ze in het gezicht voorkomen. Ze kunnen worden gelaserd of weggebrand.

Witte ouderdomsvlekken - idopathische guttate hypomelanose

Naast donker levervlekken, bestaan er dus ook lichte of witte ouderdomsvlekken. Deze vorm zien we het meest op de voorkant van de onderarmen en onderbenen en in het decolleté. Het zijn hele kleine witte ronde afzonderlijke vlekjes, die nooit groter worden dan zo’n zes millimeter. De naam idopathische guttate hypomelanose is Latijn voor kleine witte rondjes van onbekende oorsprong. Er zijn veel mensen die deze vlekjes hebben. De oorzaak ervan is dus onbekend maar men vermoedt dat veroudering van cellen in de huid (opperhuid en pigmentcellen) en blootstelling aan de zon een rol spelen bij het ontstaan ervan. Meestal ziet men bij mensen met deze vlekjes ook andere uitingen van zonneschade. Opvallend is wel dat de vlekjes nooit in het gezicht voorkomen. De plekjes kunnen niet verwijderd worden. Zijn ze erg storend dan is de enige remedie ze te camoufleren met een zelfbruinende crème of spray.

Op de markt zijn veel crèmes te koop die zouden helpen om ouderdomsvlekken te verminderen. Helaas blijkt het effect hiervan erg tegen te vallen; de crèmes kunnen niet diep genoeg in de huid doordringen om hun werk goed te doen en hierdoor is de aanschaf van de vaak dure producten eigenlijk zonde van het geld.

Wil je meer weten over pigmentvlekken, sproetjes en moedervlekken, lees dan ook ons blog ‘Pigmentcellen, de parasolletjes voor onze huid.

Een droge mond door te weinig speeksel

Een op de vijf mensen heeft er wel eens last van, van xerostomie, ofwel een droog gevoel in de mond door de aanwezigheid van te weinig speeksel. Gemiddeld produceren we per dag ruim een liter speeksel. Maken we minder aan dan die hoeveelheid, dan spreken we over monddroogte. De Latijnse benaming hiervoor is hyposialie (hypo = te weinig en sialie = speeksel). Monddroogte is niet per definitie hetzelfde als een droog gevoel in de mond hebben, maar het is in beide gevallen een hinderlijke aandoening die kan leiden tot problemen met het gebit, maar ook met wat men nog wel en wat niet kan eten.

Tekst gaat verder onder de video

In de mond zijn drie paar grotere en honderden kleinere speekselklieren verantwoordelijk voor een continue aanmaak van speeksel; een stroperige doorzichtige vloeistof. In speeksel zitten, naast veel water, ook slijm (mucus), elektrolyten (zouten), eiwitten, enzymen en afweerstoffen. Speeksel heeft niet alleen de functie om de mond te smeren tijdens het kauwen van voedsel, het is ook belangrijk voor:

De bescherming tegen tandbederf en tanderosie (slijtage).
De bescherming tegen infecties.
Het bevochtigen en reinigen van het mondslijmvlies.
Het vrijmaken van geur- en smaakstoffen uit voedsel.
De voorbereiding op de spijsvertering.

Voldoende speeksel is dus noodzakelijk bij de uitvoer van verschillende processen in de mond. Is speeksel niet aanwezig dan ontstaan er al snel problemen met slikken en praten en kan het mondslijmvlies of de tong geïrriteerd raken door ziektekiemen en schimmels. Uiteindelijk treedt ook tandbederf op in de vorm van gaatjes en zal de adem onaangenaam gaan ruiken. Vaak zal de zin in eten minder worden en treedt slaaptekort op omdat de slaap regelmatig onderbroken wordt vanwege een dorstig gevoel.

Oorzaken van een droge mond

Naarmate mensen ouder worden, blijkt een droog gevoel in de mond steeds vaker voor te komen. Met name in de leeftijdscategorie boven de 55 jaar, hebben relatief veel mensen last van dit probleem. In de meeste gevallen blijkt medicijngebruik hiervan de oorzaak. Er zijn meer dan 400 verschillende medicijnen die invloed blijken te hebben op de speekselaanmaak. Hieronder vallen bètablokkers tegen hart- en vaatziekten en hoge bloeddruk, maar ook kalmeringsmiddelen en antidepressiva, slaapmiddelen en plastabletten. Andere oorzaken zijn ziekten, zoals reuma, suikerziekte en nierziekten, stress en depressie. Ook kunnen overmatig alcoholgebruik en het gebruik van cannabis en koffie een rol spelen.

De behandeling van droge mond klachten

In een aantal gevallen is het mogelijk de klachten van een droge mond te verminderen. Hiervoor zal wel eerst moeten worden vastgesteld wat de oorzaak van de afname van de speekselaanmaak is. Soms is dat al vrij snel duidelijk, maar soms ook niet. Dan is gericht onderzoek door Het Nederlands Speekselcentrum verstandig.

Als de oorzaak bekend is en als de speekselklieren nog wel in staat zijn om speeksel te produceren, zal, naast het als dit mogelijk is, aanpassen van medicijnen, de speekselproductie actief gestimuleerd worden. Dit kan met behulp van speciale kauwgom of door het gebruik van menthol. Ook kan speciale medicatie (pilocarpine) voorgeschreven worden. Als de speekselklieren zelf niet of nauwelijks meer speeksel aanmaken, bestaat de mogelijkheid om kunstspeeksel te gebruiken.

Enkele tips bij een droog gevoel in de mond

Kauw op suikervrije kauwgom (xylitol) om de speeksel aanmaak te stimuleren.
Gebruik zo min mogelijk alcohol en/of producten met cafeïne. Deze verminderen de aanmaak van speeksel extra.
Poets je tanden met een niet schuimende tandpasta; dit is een pasta zonder Sodium Sulphate Sulfate (SLS).
Zorg voor een luchtbevochtiger in onder andere de slaapkamer.
Drink voldoende water tijdens en na iedere maaltijd.
Als klachten van een droge mond blijven aanhouden, is het altijd verstandig contact met de huisarts op te nemen.

Wat is lage rugpijn en hoe behandel je dit?

Klachten in de onderrug oftewel lage rugpijn (lumbago), zijn een veelvoorkomend probleem overal ter wereld. Onze rug bestaat uit een complexe structuur van botten, spieren, pezen, banden en tussenwervelschijven die het dagelijks flink te verduren krijgen. Ze werken nauw met elkaar samen om ons lichaam die steun te geven die het nodig heeft om rechtop te kunnen staan en zitten en zorgen ervoor dat we ons kunnen verplaatsen. Lage rugklachten kunnen dan ook op een aantal verschillende plekken veroorzaakt worden, zoals in de wervelkolom, in de gewrichten, in spieren of in zenuwen gelegen in de onderrug.

Tekst gaat verder onder de video

Lage rugpijn kan heel acuut ontstaan als een verlammende scherpe pijn, maar kan ook chronisch zijn en een zeurend gevoel geven. Naast pijn geeft het ook vaak problemen bij het bewegen.

De oorzaken van lage rugpijn

Veel mensen met lage rugklachten doen vaak langere tijd voornamelijk zittend werk zonder al te veel beweging, maar lage rugpijn treedt ook op bij mensen die veel moeten bukken en/of veel of zwaar tilwerk doen. Hierdoor wordende rugspieren overbelast wat uiteindelijk tot pijnklachten lijdt. Naarmate we ouder worden (vanaf een jaar of dertig), worden we steeds vatbaarder voor klachten in de onderrug en dit wordt versterkt op het moment dat er sprake is van weinig lichaamsbeweging en/of overgewicht.

Psychische problemen, als depressie en angst, zijn ook veroorzakers van lage rugklachten. Naar alle waarschijnlijkheid worden dan bepaalde spieren zeer langdurig onbewust aangespannen, waardoor overbelasting optreedt. Opvallend is dat klachten in de onderrug vaker voorkomen bij mensen die roken. Roken vermindert de bloedtoevoer naar de wervelkolom, waardoor vroegtijdige botontkalking ontstaat.

Wat kun je doen als je lage rugpijn hebt?

Als je geteisterd wordt door lage rugpijn dan zijn er (gelukkig) een aantal mogelijkheden om de pijn te verminderen of te verhelpen. Om direct een acute of zeurende pijn te verlichten, kunnen het beste pijnstillers ingenomen worden. In principe voldoet paracetamol, maar meestal werken pijnstillers met als werkbare stof ibuprofen of naproxen beter. De huisarts kan ook spierontspannende medicatie en eventueel ontstekingsremmers voorschrijven.

In een aantal gevallen helpt fysiotherapie of een dry needling behandeling. Dry needling kan worden toegepast als de oorzaak van de klachten gelegen is in de spieren. Met een klein gesteriliseerd naaldje worden spierknopen (triggerpoints oftewel verkrampte plekjes in een spier) aangeprikt, waardoor de vezels in de knopen zich ontspannen en pijnklachten verdwijnen.

Het is bij lage rugpijn altijd belangrijk de precieze oorzaak van de klacht te achterhalen, zodat hier gericht iets aan gedaan kan worden. Soms kan dit eenvoudig door verandering van houding tijdens het werk of door het verliezen van gewicht. Bewegen versterkt de spieren en met name wandelen en zwemmen zijn goede manieren om de spieren te trainen. Ook het doen van buik- en rugspieroefeningen helpt om de spieren sterker te maken, waardoor ze kunnen fungeren als een natuurlijk korset.

Adviezen als je lage rugklachten hebt

Ga met een rechte rug zitten op een rechte stoel met armleuningen en houd je buikspieren aangespannen.
Draag zo plat mogelijke schoenen.
Is slapen pijnlijk? Ga dan op je rug liggen met een aantal kussens onder de knieën of probeer een zijligging met half opgetrokken benen.
Ga bij het instappen in de auto eerst zijwaarts zitten en draai vervolgens beide benen tegelijkertijd naar binnen. Doe dit andersom bij het uitstappen en houd de buikspieren aangespannen bij het opstaan.

Wanneer ga ik naar de huisarts?

Neem contact op met de huisarts als:

De pijn in de rug ontstaan is na een val of een ander trauma.
De rugklachten na vier weken niet minder worden.
Er twijfel bestaat over de oorzaak van de lage rugpijn.

Neem direct (met spoed) contact op als:

Je niet kunt plassen terwijl er wel aandrang is.
Er duizeligheid met zweten optreedt en je het gevoel hebt flauw te vallen.
Er geen gevoel zit in de lies en/of de billen.
Er krachtverlies is in het been en je niet op tenen of hakken kunt staan zonder om te vallen.

Spierkrampen, waardoor ontstaan ze?

Iedereen heeft het wel eens meegemaakt; een plotselinge hevige pijn in bijvoorbeeld handen, voeten of kuiten die ook nog eens oncontroleerbaar is; spierkramp. Spierkramp is een volledige of gedeeltelijke plotselinge samentrekking van een spier, die optreedt tijdens of direct na het sporten, maar ook in rust en zelfs tijdens de slaap.

Tekst gaat verder onder de video

In ons lichaam zitten meer dan 600 spieren, die ervoor zorgen dat we kunnen bewegen. Dit kan omdat spieren uit weefsel bestaat (cellen) dat kan samentrekken en ontspannen.

Er zijn drie soorten spierweefsel:

Dwarsgestreept spierweefsel
Glad spierweefsel
Hart spierweefsel

Dwarsgestreept spierweefsel

Onze skeletspieren bestaan uit dwarsgestreept spierweefsel. Ze zitten met behulp van pezen vast aan de botten en zorgen ervoor dat we goed kunnen bewegen. Deze spieren zijn bewust aan te sturen wat betekent dat jezelf kunt bepalen hoe je beweegt. Dwarsgestreept spierweefsel bestaat op zijn beurt weer uit twee verschillende soorten weefsels:

Type I spiervezels oftewel langzame of rode spiervezels

Deze spiervezels trekken langzaam samen en bevatten veel mitochondriën ofwel kleine energiefabriekjes die zorgen dat de vezels niet snel vermoeid raken. Ze leveren echter maar weinig kracht. Ze helpen ons rechtop te staan en te zitten en zijn, behalve als we in een hele diepe slaap zijn, continu aangespannen.

Type II spiervezels oftewel snelle of witte spiervezels

Dit zijn vezels die heel snel samentrekken waardoor ze veel kracht kunnen leveren. Deze krachtsinspanning is echter wel van korte duur; de spiervezels worden relatief snel moe.

Gladde spieren

Gladde spieren vinden we terug in de wanden van onze bloedvaten, in onze luchtwegen en in ons spijsverteringskanaal. Deze spieren kun je, anders dus dan de dwarsgestreepte spieren, niet zelf aansturen. Ze reageren op prikkels vanuit ons zenuwstelsel of hebben pacemakercellen. Deze pacemakercellen zorgen door een elektrische impuls die ze krijgen door de passage van natrium en kalium, voor een golvende beweging. Deze beweging veroorzaakt een kettingreactie. Gladde spieren zorgen er met een langzame beweging voor dat bloed, lucht en voedsel naar de plaats van bestemming worden getransporteerd.

Hartspieren

Hart spierweefsel bestaat uit spierweefsel dat zich ritmisch onwillekeurig aanspant, waardoor er bloed door het lichaam wordt gepompt.

Het aansturen van alle spierweefsels gebeurt door zenuwen die een signaal doorkrijgen vanuit de hersenen. Krijgt een spier het signaal om aan te spannen dan wordt hij dikker en korter. Hoe meer kracht er nodig is, hoe meer vezels er aanspannen. Wil de spier zich ontspannen, dan volgt opnieuw een signaal via de zenuw.

Spieren zorgen dus onder andere voor beweging en je kunt hierdoor bijvoorbeeld lopen, schrijven, zitten en andere dagelijkse dingen uitvoeren. Dingen waarbij je vaak helemaal niet stilstaat dat hiervoor de aansturing door spieren nodig is. Een daarvan is ervoor te zorgen dat je lichaam op de juiste temperatuur blijft. Heb je het bijvoorbeeld heel koud dan ga je bibberen of zelfs klappertanden. Hierdoor trekken heel veel kleine spierweefsels zich samen en wordt er door het vrijkomen van energie extra warmte opgewekt.

Er zijn verschillende problemen die spieren kunnen hebben. Zo is daar natuurlijk spierpijn, maar ook (nachtelijke) spierkramp kan optreden.

Spierpijn

Spierpijn wat ook myalgie wordt genoemd, komt op twee manieren tot uiting: direct tijdens of na het leveren van een inspanning of 24 - 48 uur na het leveren van een inspanning. Treedt de spierpijn direct op dan komt dit omdat er zich melkzuur heeft opgestapeld in de spier(en). Dit melkzuur geeft een prikkeling van de zenuw en dat veroorzaakt pijn. Melkzuur is een afvalstof die ontstaat als de cellen uit glucose energie maken om een prestatie te leveren. Dit melkzuur wordt afgebroken in de lever, maar die kan soms een plotselinge grote toename niet verwerken waardoor de afvalstoffen zich opstapelen in de spier.

Bij verlate spierpijn zijn er door belasting kleine scheurtjes ontstaan in het spierweefsel. Deze scheurtjes kunnen geen kwaad, ze zijn zelfs goed omdat ze de spier sterker maken. Dit omdat het lichaam tijdens het helen van de spier ‘overcompenseert’ oftewel het maakt extra weefsel aan om een volgende krachtsinspanning wel aan te kunnen.

Kramp

Naast spierpijn geven, kan een spier ook onwillekeurig hevig samentrekken en kramp veroorzaken. Kramp geeft een felle pijn waardoor normaal functioneren op dat moment even niet mogelijk is. Spierkramp is meestal het gevolg van plaatselijk zuurstofgebrek dat veroorzaakt wordt door:
Een te grote inspanning
Vermoeidheid
Kou
Uitdroging
Een verkeerde houding waardoor de bloedsomloop belemmerd wordt.

Spierkramp zien we het meest in de benen en dan met name in de kuiten, maar soms ook in de voeten of dijen. Vaak ontstaat het na een hevige inspanning maar ook ’s nachts tijdens de slaap hebben veel mensen er last van. Meestal duurt kramp niet zo heel lang en gaat het vanzelf weer over, alhoewel het hierop wachten wel heel pijnlijk kan zijn. Kramp kan ook overgaan als de spier goed gestrekt wordt. Heb je kramp in je kuit, ga dan op een been staan en buig je knie; hierdoor verlicht je de pijn vrijwel direct.

Soms is spierkramp het gevolg van een onevenwichtige voeding. Het is belangrijk om altijd voldoende (minimaal 1½ liter) water per dag te drinken Hierdoor worden afvalstoffen in spieren beter afgevoerd. Zorg ook dat je voldoende magnesium, calcium en kalium (spoorelementen) via voeding binnenkrijgt. Dit kan door het eten van peulvruchten, groente als spinazie en champignons, fruit, noten, zuivel, volkorenproducten en chocola.

Krijg je kramp, blijf dan beslist niet doorlopen, maar stop onmiddellijk. Kramp gaat anders namelijk niet over en de spier kan ernstig geblesseerd raken.

Stress en slaap zijn geen goede combinatie

Als je veel stress hebt, dan kan het gebeuren dat je ook niet zo goed slaapt, want stress en slapen blijken niet zo’n hele goede vrienden samen. Slaap je slecht, dan geeft dit op zich ook weer stress en zo kom je uiteindelijk in een vicieuze cirkel terecht, waarin vermoeidheid een steeds grotere rol gaat spelen. Heel erg vervelend, maar hoe kom je hier weer uit? Daar proberen we in deze blog een antwoord op te geven.

Tekst gaat verder onder de video

Moeilijk in slaap komen, ’s nachts één of meerdere keren wakker worden of veel te vroeg wakker worden, zijn veelgehoorde klachten. In Nederland alleen al schijnt ongeveer de helft van alle volwassenen (Bron: de slaapcoach.nl) last te hebben van slaapgerelateerde problemen. En uit gericht onderzoek blijkt dat, naast geldzorgen en een snurkende partner, stress dé storende factor voor een goede nachtrust is.

Mensen die geen last hebben van slaapproblemen, vallen gemiddeld, nadat ze zijn gaan liggen, binnen een half uur in slaap, waarna er zo’n zeven tot acht uur slaap volgt. We slapen omdat we dat nodig hebben om overdag goed te kunnen functioneren. Alles wat we op een dag doen, kost energie en dat moeten weer opgeladen worden. En dat opladen doen we tijdens onze slaap. Dan verandert onze hersenactiviteit, daalt de lichaamstemperatuur en vertraagt de hartslag. We hebben hierdoor minder zuurstof nodig en onze organen krijgen zo de tijd om te herstellen.

De vier slaapfasen

Slapen doen we in vier verschillende fasen en die fasen herhalen zich een aantal keer per nacht.

Fase I – sluimerfase

De sluimerfase is de fase waarin we nog wakker zijn, maar in slaap gaan vallen.

Fase II – lichte slaap

In de fase van de lichte slaap, slaap je inmiddels, maar kun je nog wel heel gemakkelijk wakker worden van iets dat er om je heen gebeurt.

Fase III – diepe slaap

Tijdens de diepe slaap dalen de ademhaling en het hartritme aanzienlijk. Het lichaam herstelt in deze fase fysiek. Wakker worden is mogelijk, maar dit is wel moeilijk, vaak is men dan even gedesoriënteerd.

Fase IV – droomslaap of REM-slaap

Tijdens fase IV droom je. Hiermee verwerk je informatie en houd je je geheugen op peil. REM staat voor Rapid Eye Movements oftewel voor snelle oogbewegingen. Tijdens deze slaapfase gaat je hart sneller kloppen en stijgt de bloeddruk. Alle spieren in het lichaam blijven echter volledig ontspannen en dat is maar goed ook, omdat je anders misschien je dromen zomaar eens zou kunnen uitvoeren.

Gemiddeld duurt fase IV tussen de 5 en 45 minuten en naarmate de nacht vordert, wordt de lengte van deze REM-slaap langer. Heb je een korte nacht, of slaap je slecht, dan ontstaat al snel een tekort aan REM-slaap. Concreet betekent dit dat je hersenen niet alle indrukken goed kunnen verwerken en je hoofd ‘vol raakt’. Hierdoor ontstaan er problemen met het langetermijngeheugen, met de concentratie en word je prikkelbaar.

Tips om beter te kunnen slapen in tijden van stress

Als je vaker dan twee keer per week slecht slaapt of regelmatig wakker wordt, dan heb je last van een slaapstoornis. Wil je hier wat aan veranderen, dan kunnen de volgende tips je een handje helpen:

Drink weinig tot geen alcohol

Om goed te kunnen slapen, is het belangrijk om ontspannen te zijn. Drink je voor het slapengaan alcohol, dan zul je in eerste instantie snel in slaap vallen, maar daarna zul je onrustig slapen omdat de lever flink aan de arbeid moet om de alcohol af te breken. Hierdoor kan het lichaam niet in de ruststand komen die nodig is om te herstellen.

Bouw de dag rustig af

Als je wilt gaan slapen, duurt het ongeveer anderhalf uur voordat je hersenen volledig tot rust zijn gekomen. Geef ze hiervoor op tijd de tijd; door lekker te douchen of in bad te gaan, een avondwandelingetje met de hond te maken of te mediteren / yoga-oefeningen te doen.

Pieker voordat je naar bed gaat

Door veel stress functioneren de hersenen niet, zoals ze zouden moeten functioneren. Vooral het gedeelte in het hoofd waar het geheugen wordt opgeslagen – de hippocampus – heeft veel moeite met ervoor te zorgen dat alle informatie naar behoren wordt verwerkt. Stress is met name een opstapeling van dingen in je hoofd en vaak komen die dingen juist bovendrijven als je rustig in bed ligt; je gaat piekeren. Wacht niet met die momenten totdat je daadwerkelijk in bed ligt, maar creëer momenten gedurende de dag waarop je mag piekeren. Schrijf ze vervolgens op en bekijk hoe je een en ander op een goede manier op kunt lossen.

Van beddengoed tot wimpers; mijten zitten overal

Je staat er vast niet dagelijks bij stil dat wij mensen omringd worden door miljoenen kleine beestjes ook wel mijten genoemd. Mijten, oftewel acariformes, zijn hele kleine geleedpotigen en ze zijn familie van de teken. Op dit moment zijn er meer dan 45.000 soorten van bekend, maar onderzoekers denken dat het grootste deel van alle mijtensoorten nog onbekend is. Het bestuderen van mijten is een heuse wetenschap met de naam acarologie en valt onder die van de spinnenbestudeerders; de arachnologie.

Tekst gaat verder onder de video

Mijten zijn over het algemeen niet met het blote oog te zien, omdat ze meestal een stuk kleiner zijn dan een millimeter. Ze bewegen zich, voor ons doen langzaam, maar gezien hun afmeting best snel, voort op acht poten, leggen talloze eitjes en voeden zich met huidschilfers van dieren en met dode planten.

Ondanks dat er vele soorten mijten op de wereld vertoeven, zijn er maar een paar (bekend) waar wij als mens mee in aanraking komen. Dit zijn de bij de meesten wel bekende huisstofmijt, de haarfollikelmijt en de schurftmijt. De een komt wat vaker voor dan de ander. Zo is iedereen vergeven van de huisstofmijt en de haarfollikelmijt, maar zal het merendeel van ons de schurftmijt niet tegenkomen (gelukkig maar). De vraag is wel waarom zijn er zoveel mijten in onze omgeving actief en waarom is een te veel niet zo goed voor onze gezondheid?

De huisstofmijt

Huisstofmijten luisteren naar de mooie naam Dermatophagoides pteronyssinus en zijn ongeveer 0,3 mm groot. Deze grootte betekent dat je als je heel goed kijkt, je een huisstofmijt met het blote oog kunt waarnemen als een klein wittig puntje. Hij leeft graag in een omgeving waar de luchtvochtigheid in ieder geval boven de 60% is en waar de temperatuur over het algemeen tussen de 20 en de 30º C. ligt. Een huisstofmijt wordt in ongeveer vier weken volwassen en leeft vervolgens maximaal drie maanden. Omdat ze niet tegen daglicht kunnen, leven ze het liefst in het donker. Ze onttrekken direct vocht uit de lucht, omdat ze niet kunnen drinken en hun voornaamste voedselbron is het eten van huidschilfers van mensen en dieren. Dit is ook de reden waarom ze met name in ons bed aanwezig zijn. Matrassen en hoofdkussens zijn bezaaid met huidschilfers en omdat we tijdens onze slaap ook nog eens vocht verliezen, is het bed dé ideale plek om je als huisstofmijt te goed te doen.

Huisstofmijten laten net als wij uitwerpselen achter en daarnaast vervellen ze ook nog eens een aantal keer tijdens hun groei. Het inademen hiervan leidt bij zo’n 5 tot 10% van ons mensen tot allergische klachten, als astma en eczeem. Om de hoeveelheid huisstofmijten in de slaapkamer te beperken en zo allergische reacties te verminderen of te voorkomen, is het verstandig om het beddengoed zeer regelmatig op minimaal 60º C. te wassen.

De haarfollikelmijt

De haarfollikelmijt, de Demodex folliculorum, leeft met name op ons lijf en wel in de haarzakjes en de talgklieren in ons gezicht. Een variant: de Demodex brevis, bevindt zich voornamelijk in de haarzakjes van onze oogwimpers. Waarom ze zich daar ophouden is niet precies bekend, wel is bekend dat ze weinig kwaad kunnen totdat het er te veel worden. Dit gebeurt soms bij een verminderde weerstand of stress. Bij te veel Demodex mijten gaat de huid allergisch reageren. Korstvorming, rode bultjes, soms met pus en jeuk zijn het gevolg. De verschijnselen hebben veel wel van die van rosacea. Een besmetting door de haarfollikelmijt wordt behandeld met een anti-mijt crème. Soms werkt dit onvoldoende en is een tablettenkuur noodzakelijk.

Schurft

De Sarcoptes Scabeii – de schurftmijt – is een niet zo onschuldige mijt als zijn hierboven beschreven soortgenoten. Deze mijt die scabiës oftewel schurft veroorzaakt, is heel besmettelijk. Zijn leven bestaat uit het in de huid gangen graven, waar hij vervolgens eitjes legt, die na het uitkomen de graaftaak vrolijk overnemen, waardoor een heel gangenstelsel ontstaat. Na een aantal weken ontstaan er, als allergische reactie op de mijten en hun uitwerpselen, rode bultjes die jeuk geven. Deze jeuk is met name ’s nachts, zo hevig dat men wel moet krabben, waardoor de huid opengaat en nog extra gaat ontsteken.

Schurft gaat helaas niet vanzelf over en is ook nog eens heel erg besmettelijk. Overdracht vindt plaats door regelmatig intensief lichamelijk contact (langer dan 15 minuten), zoals bij lichamelijke verzorging, bij seksueel contact of gezamenlijk gebruik van een bed, knuffels en verkleedkleren (bron: RIVM). Schurft wordt bestreden met een speciale crème en/of met tabletten. Iedereen die langdurig met iemand met schurft in contact is geweest moet mee behandeld worden, ook al zijn er misschien geen klachten, dit om herbesmetting te voorkomen.

Diarree, soorten, oorzaken en behandeling

Diarree, iedereen heeft het wel eens. Dunne waterige ontlasting, die meerdere keren per dag een snelle gang naar het toilet nodig maakt. Dit omdat diarree aandrang geeft die moeilijk tegen te houden is. Een normale ontlasting verlaat het lichaam als een soepele consistente brei. Heb je diarree, dan verloopt er iets niet zoals het hoort in het proces van spijsvertering.

Tekst gaat verder onder de video

Alles wat we eten en drinken, gaat via de mond en de slokdarm naar de maag waar het gekneed en gemengd wordt met maagsap. Vervolgens gaat het via de 12-vingerigedarm naar de dunne darm, waar de stoffen die voor ons nuttig zijn, eruit worden gehaald. Het voedsel dat niet verteerd kan worden, gaat naar de dunne darm, waar het indikt waarna het het lichaam via de endeldarm en de anus weer verlaat. Het totale proces duurt tussen de 24 en de 48 uur.

Als voedsel te snel door de dikke darm gaat, wordt er niet voldoende water aan onttrokken, waardoor de ontlasting dun blijft. Dit kan plotseling (acuut) optreden, maar er zijn ook mensen die langdurig een waterige ontlasting hebben.

Acute diarree

Acute diarree is meestal het gevolg van een besmetting met een bacterie of een parasiet, maar ook een virus kan de oorzaak zijn. Vaak is het eten of drinken van besmet voedsel de boosdoener, dit wanneer de hygiëne niet goed in acht wordt genomen en bijvoorbeeld bacteriën de kans hebben gekregen zich flink te vermenigvuldigen. In Nederland komt een besmetting met de Campylobacter jejuni het meeste voor. Dit is een bacterie die met name voorkomt in vlees en vleesproducten, in schelp- en schaaldieren en in kip. De klachten beginnen met een ontsteking van het darmslijmvlies van zowel de dunne als de dikke darm. Mensen krijgen eerst koorts en hoofdpijn, gevolgd door dunne tot waterige ontlasting. De klachten duren over het algemeen één tot zeven dagen.

Chronische diarree

Mensen die last hebben van langdurige diarree zijn vaak behept met een chronische darmontsteking, zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. Ook het prikkelbare darmsyndroom – hierbij is de darmwand overgevoelig voor prikkels – kan diarree met buikpijn veroorzaken. Vaak wordt dit afgewisseld met perioden van verstopping.

De diagnose van diarree wordt over het algemeen gesteld aan de hand van het aangegeven klachtenpatroon. Meestal is dit dus een waterdunne ontlasting die meerdere keren per dag optreedt en die moeilijk op te houden is. De aandrang komt vaak plotseling op, wat kan leiden tot gênante situaties.

Bij diarree is er over het algemeen geen behandeling noodzakelijk omdat de klachten na een paar dagen weer verdwijnen. Maar als de diarree gepaard gaat met hoge koorts, of bloed bij de ontlasting, sufheid, erge buikpijn/buikkrampen of weinig plassen dan is het verstandig om contact met de huisarts op te nemen. Er zijn medicijnen verkrijgbaar die diarree kunnen remmen, zoals loperamide. Gebruik deze remmers niet zomaar als je niet precies weet wat de diarree heeft veroorzaakt. Sommige bacteriën of parasieten verlaten namelijk via de ontlasting het lichaam en bij gebruik van loperamide krijgen zij de kans zich in het slijmvlies van de darm te nestelen.

Bij diarree, zeker als er ook braken bij komt kijken, bestaat de kans op uitdroging. Het is dan ook verstandig om ten tijde van de diarree ORS (oral rehydration solution) een mengsel van zouten en druivensuiker te gebruiken om tekorten aan te vullen. Neem dit iedere keer na de toiletgang samen met water in.

Tips & adviezen bij diarree en het voorkomen ervan

Drink minimaal 2 tot 3 liter per dag
Probeer normaal te blijven eten
Maak het toilet na iedere stoelgang goed schoon, om besmetting te voorkomen
Gebruik alleen diarreeremmers op advies van de huisarts
Drink in het buitenland geen water uit de kraan, gebruik het ook niet voor het tandenpoetsen
Drink geen dranken met ijsblokjes of eet los ijs
Zorg dat eten goed verhit en gaar is
Bewaar etenswaren op een koele plaats
Eet geen eten op straat.

Heb je vragen over diarree, stel ze aan je apotheker, de huisarts of vraag advies bij de GGD als je naar het buitenland reist waar het anders gesteld is met de hygiëne.

Jeuk in het oor wat doe je eraan?

Jeuk in het oor is een veelvuldig voorkomend probleem, waar één op de drie mensen in meer of mindere mate last van heeft. Over het algemeen hoef je je bij een jeukend oor geen zorgen te maken dat er iets ergs aan de hand is, maar vaak is de jeuk zo hinderlijk dat je er direct iets aan wilt doen. Om jeuk echt op te lossen, is het verstandig de oorzaak van de jeuk te achterhalen; we zetten een aantal oorzaken voor je onder elkaar.

Tekst gaat verder onder de video

De gehoorgang

Een oor bestaat uit een buitenoor, het middenoor en het binnenoor. Het buitenoor bestaat op zijn beurt weer uit de gehoorschelp en de gehoorgang. De gehoorgang is een holle buis van ongeveer 2,5 cm lang en is bekleed met een dunne huid waarin zich haartjes en klieren bevinden. Deze klieren – tussen de 1000 en de 2000 – maken oorsmeer (cerumen) aan. Oorsmeer, ook oorwas genoemd is een stroperige vloeistof die bestaat uit haartjes, talg, collageen, huidschilfers en keratine. Bij de meeste mensen is oorsmeer vochtig, maar bij ouderen en bij mensen uit Azië is het droog en korrelig. Hierdoor verschilt de kleur van honingkleur (vochtig) tot grijs (droog). Oud oorsmeer is donkerbruin of zelfs zwart van kleur.

De belangrijke functie van oorsmeer

Oorsmeer heeft een belangrijke functie: het beschermt en verzorgt de dunne huid van de gehoorgang, zorgt ervoor dat de zuurgraad in het oor op peil blijft, houdt insectjes buiten en zorgt dat stof, vuil en bacteriën uit het oor naar buiten worden gebracht. Ga je met een vinger, een wattenstaafje of bijvoorbeeld met een pen in je oor peuteren, omdat het jeukt of omdat je het wilt schoonmaken dan heeft dit een tegengesteld effect. Het oorsmeer wordt naar achteren geduwd, waar het zich kan ophopen met een oorsmeerprop als resultaat. Deze oorsmeerprop zorgt ervoor dat het oor kan gaan ontsteken, maar ook dat je minder goed kunt horen omdat het tegen het trommelvlies plakt dat zo niet meer goed kan trillen.

In principe is het oor zelfreinigend. Het oorsmeer wordt naar buiten gebracht via trilhaartjes en die beweging wordt gestimuleerd door kauwen, praten, lachen en gapen. Dit komt omdat hierbij het kaakgewricht beweegt waarvan de kop tegen de gehoorgang drukt.

Verschillende oorzaken van jeuk in het oor

Jeuk in het oor kan verschillende oorzaken hebben. Zo kan er vocht in het oor achterblijven na het zwemmen of door het veelvuldig reinigen. Tegenwoordig ontstaat jeuk ook regelmatig door het gebruik van muziekdopjes, hoortoestellen en gehoorbescherming in de vorm van party plugs. De coating op de dopjes kan een allergische reactie geven, maar het kan ook voorkomen dat er extra oorsmeer wordt aangemaakt omdat dit reageert op iets vreemds in het oor. Daarnaast kunnen shampoo en douchegel lijden tot een allergische reactie en dus tot jeuk.

6 tips om jeukende oren te voorkomen of te verminderen

Houd de oren zo goed mogelijk droog: dit kan met een föhn.
Haal alleen zichtbaar oorsmeer weg met behulp van een tissue.
Peuter niet in je oren, ook niet met een wattenstaafje.
Laat je oren regelmatig reinigen; laat ze dan niet uitspuiten maar uitzuigen. Dit geeft minder risico op het achterblijven van vocht in het oor.
Druppel een klein beetje olie of azijn in het oor om het oorsmeer iets soepeler te maken.
Gebruik af en toe een speciale oorspray tegen de jeuk.

Blijf je klachten houden, ondanks dat je je oor met rust laat, breng dan een bezoek aan je huisarts, zodat gericht onderzocht kan worden wat de oorzaak is van de jeuk in jouw oor.

De hik, hoe ontstaat het en helpt er iets tegen?

De meeste mensen kennen wel een oma-weet-raad trucje om van de hik af te komen, dat fenomeen dat je zomaar ineens overkomt en dat je het voor, meestal een aantal minuten, knap lastig maakt. Wat is de hik eigenlijk en helpen die oma trucjes of is de hik beter op een andere manier op te lossen?

Tekst gaat verder onder de video

Je denkt misschien dat de hik ontstaat in je keel, omdat het zo kenmerkende geluid ervan daar vandaan komt, maar de oorzaak van de hik zit een flink stuk lager. Hik ontstaat namelijk door een samentrekking van je middenrif, ook wel diafragma genoemd. Dit middenrif – een spier met een peesblad – fungeert als scheiding tussen de borstkas en de buikholte en ligt net onder de longen. Het helpt ons bij het ademhalen; als het middenrif naar beneden beweegt, krijgen de longen ruimte en wordt er lucht via de neus en mond in de longen gezogen. Beweegt het middenrif naar boven dan ademen we de lucht weer uit.

Een plotselinge drukverandering

Over de beweging van het middenrif denken we niet na; het gebeurt automatisch via een signaal uit de hersenen. En daar zit ook direct het probleem: als je middenrif vanuit de hersenen een signaal krijgt dat het een krachtige beweging naar beneden moet maken, komt er veel lucht in de achterkant van de keel terecht. Dit heeft een plotselinge drukverandering tot gevolg. Hierdoor klapt de keel heel kort even dicht en dat geeft het kenmerkende hikgeluid. De vraag is echter wel wat nu de precieze oorzaak is van dat signaal uit de hersenen.

Hiernaar is uitgebreid onderzoek gedaan en daaruit blijkt dat er niet een maar meerdere oorzaken zijn aan te wijzen, die van persoon tot persoon kunnen verschillen. Zo kan een volle maag zorgen voor de hik, maar ook opwinding en stress, plotselinge temperatuurverschillen en roken, zijn regelmatige boosdoeners. Gelukkig duurt de hik vrijwel altijd maar kort, hooguit een paar minuten en houdt het vanzelf weer op. Je kunt proberen het stoppen te versnellen door het bovenste gedeelte van de keel te prikkelen of de adem in te houden, maar meestal duurt gewoon wachten tot het over is net zolang.

Sommige mensen krijgen de hik als ze te veel gedronken hebben. Stoppen met drinken helpt dan ook de hik te laten verdwijnen. Ook is van enkele medicijnen bekend, waaronder benzodiazepine, dexamethason en methylprednisolon, dat ze de hik als bijwerking kunnen hebben.

Vier tot zestig hikken per minuut

Het aantal hikken per minuut varieert van persoon tot persoon. Sommigen hikken zo’n vier keer, anderen elke seconde, wat op een gegeven moment uitputtend is en spierpijn in het middenrif veroorzaakt. Duurt een hikepisode langer dan 48 uur dan spreekt men niet meer van acute hik maar van persisterende (aanhoudende) hik en is het verstandig om onderzoek naar de oorzaak ervan te doen. In het geval van persisterende hik is het soms mogelijk hiervoor medicijnen te geven. Het medicijn dat hiervoor aangewezen is, is chloorpromazine, maar dit middel heeft zoveel bijwerkingen, waaronder stemmingswisselingen en een verdoofd gevoel, dat het eigenlijk erger is dan de kwaal. Het middel is dan ook als zodanig niet meer verkrijgbaar. Soms wordt het middel baclofen gegeven, wat een gunstig effect heeft op de hik, maar wat eigenlijk een spierverslapper is en bij spastische spierkrampen wordt voorgeschreven.

Gelukkig zijn er maar weinig gevallen bekend van mensen die langdurig met de hik zitten opgescheept, maar uitzonderingen bevestigen de regel: in Amerika had Charles Osborne (1894-1991) maar liefst 68 jaar de hik. Hij kreeg de hik na een bedrijfsongeval, waarbij in zijn hoofd en minuscuul bloedvat knapte, precies daar waar het gedeelte zit dat de hikreflex moet tegenhouden. Ondanks het continu hikken, trouwde hij twee keer en werd maar liefst 97 jaar oud. In zijn allerlaatste levensjaar was hij trouwens volledig hikvrij.

Wat citroenen met moderne geneeskunde te maken hebben

Wetenschappelijke studies zijn erg belangrijk voor de vooruitgang in de geneeskunde, bijvoorbeeld als het gaat om het vinden van een geschikte behandeling. De allereerste wetenschappelijke studie werd inmiddels al weer 275 jaar geleden gedaan door de Schotse arts James Lind. Hij ontdekte dat een vitamine C-gebrek kan leiden tot scheurbuik (scorbutus), een aandoening die sinds de middeleeuwen vaak de dood tot gevolg had op ontdekkingsschepen en die aan het eind van de winter levens eiste in landen aan de Oostzee en in Scandinavië.

Tekst gaat verder onder de video

De symptomen van scheurbeuk zijn met name zwellingen en bloedingen van het tandvlees, bloedingen van de huid (petechiën), stijve en pijnlijke ledematen en inwendige bloedingen. Als scheurbuik niet op tijd behandeld wordt, is de afloop op lange termijn dodelijk.

James Lind (1716 – 1794) was een Britse marinearts op de HMS Salisbury die in 1747 citroenen en sinaasappels liet meenemen op Engelse marineschepen. Dit deed hij omdat in de volksmond al meer dan honderd jaar bekend was dat het eten van citrusvruchten scheurbuik deed verdwijnen, maar dit door wetenschappers nog niet echt was bewezen. In 1700 wist geneeskundig hoogleraar Herman Boerhaave, toentertijd een van de bekendste mannen in Europa, nog te vertellen dat scheurbuik een probleem van de bloedcirculatie was dat veroorzaakt werd door koud en vochtig weer en door een tekort aan beweging. Deze theorie werd, mede door de bekendheid van Boerhaave, lang voor waarheid aangenomen.

James was in 1747 verantwoordelijk voor de eerste, dus avant la lettre, randomized clinical trial. Hij koos twaalf bemanningsleden uit met scheurbuik die hij onderverdeelde in zes groepjes van twee. Ieder groepje kreeg tijdens de reis hetzelfde dieet, maar kreeg daarnaast iets extra’s. Groep één kreeg per dag een liter cider, groep twee 25 druppels zwavelzuur, groep drie zes lepels azijn, groep vier een kwart liter bier, groep vijf twee sinaasappels en een citroen en groep zes een kruidenpasta met gerstewater. Helaas moest groep vijf al na zes dagen stoppen met het eten van sinaasappels en citroenen. Niet vanwege het effect, maar omdat het fruit op was. Toch was op dat moment al duidelijk dat het eten van dit zure fruit een effect had op de scheurbuik; de twee ‘patiënten’ waren significant aan de beterende hand, iets wat van de patiënten uit de andere groepen beslist niet gezegd kon worden. Alleen de twee personen uit de groep waarin cider werd gedronken, knapten een beetje op. De rest bleef even ziek en ging dood.

De helende werking van citroenen en sinaasappels werd in deze periode volledig toegeschreven aan de zuurgraad van het fruit. Pas in 1928 werd ontdekt dat het niet het zuur was maar de in het fruit aanwezige vitamine C. En in 1932 ontdekte men de precieze werking van deze vitamine. Vitamine C is ook bekend onder de naam ascorbinezuur. Ascorbinezuur is weer afgeleid van scheurbuik: scorbutus met a, wat niet betekent, ervoor. Niet scheurbuik dus.

De meeste planten en dieren kunnen zelf vitamine C aanmaken, echter wij mensen kunnen dit niet. Dit is het gevolg van een gendefect in het gulonolacton-oxidase-gen dat ervoor zorgt dat enzymen glucose omzetten in ascorbinezuur. Mensen en ook sommige dieren, zoals cavia’s en mensapen, kunnen dit enzym niet maken. De enige manier om vitamine C binnen te krijgen, is dan ook via voeding. Ons lichaam gebruikt vitamine C onder meer voor de aanmaak van collageen, een bouwstof in ons lichaam die stevigheid geeft aan de cellen. Daarnaast is vitamine C nodig voor een goede werking van spieren, voor de opname van ijzer in de darm, voor versterking van het immuunsysteem en voor nog zo’n achthonderd andere biochemische processen.

Uit de diverse onderzoeken zou je kunnen concluderen dat je om voldoende vitamine C binnen te krijgen, je het beste sinaasappels en/of citroenen kunt eten. Maar eigenlijk bevatten beide helemaal niet zo heel veel vitamine C en wat apart is het percentage aan vitamine C verschilt per sinaasappel / citroen ook nog eens aanzienlijk. Beter is het om gele of rode paprika te eten of een kiwi. Het allerhoogste aantal milligram vitamine C zit in rozenbottels. Deze bevatten per 100 gr 1250 mg vitamine C. (Vergelijk; een sinaasappel bevat per 100 gr slechts 53 mg.)

Over de hoeveelheid vitamine C die we als mensen dagelijks nodig hebben, zijn de meningen verdeeld. Over het algemeen wordt aangenomen dat een gemiddelde van 60 mg, verspreid over de dag ingenomen voldoende is. Er zijn echter wetenschappers die aangeven dat de dagelijkse dosis veel hoger moet liggen en meerdere grammen zou moeten bedragen. Feit is dat ons lichaam per dag niet meer dan 200 - 300 mg vitamine C in het bloed kan opnemen. Neem je meer in dan deze hoeveelheid dan slaat het lichaam dit niet op maar scheidt het uit via de urine. Het heeft dus geen zin om hoge doses vitamine C te slikken om bijvoorbeeld het immuunsysteem extra te versterken. Krijgt iemand meer dan 10 gr vitamine C per dag binnen, dan kan dit uiteindelijk aanleiding geven tot het ontstaan van diarree.

Een norovirusinfectie, wat betekent dat?

Buikgriep, waarmee eigenlijk een ontsteking van het maagdarmkanaal bedoeld wordt, komt overal ter wereld veelvuldig voor. In Nederland alleen al krijgen per jaar zo’n 4,5 miljoen mensen buikgriep (Bron: RIVM). Een half miljoen hiervan heeft de buikgriep opgelopen door het zeer besmettelijke norovirus. Het norovirus is een virus dat zich zeer snel verspreid via besmet eten, via ontlasting of via contact met iemand die al besmet is. De naam noro is afkomstig van Norwalk, een plaats in Ohio, Verenigde Staten. Hier werd het virus in 1972 voor het eerst ontdekt. Opvallend is dat het virus vooral voorkomt onder mensen die zich in groepen vlak bij elkaar bevinden, zoals in scholen of in verzorgingstehuizen. Dit leidt regelmatig tot flinke brandhaarden.

Symptomen

De symptomen van het virus beginnen al snel na de besmetting. Meestal ontstaan ze al binnen 24 uur, maar altijd binnen drie dagen. Vaak begint het met misselijkheid, hoofdpijn en buikpijn, waarna diarree (die soms groenig van kleur is) volgt. Veel mensen moeten ook overgeven en hebben (lichte) koorts, spierpijn en soms een duizelig gevoel.

Ben je besmet geraakt met het norovirus dan ben je zelf weer voor langere tijd besmettelijk, soms zelfs wel veertien dagen. Omdat de eigen klachten dan meestal al lang verdwenen zijn, worden de hygiëneregels, die juist goed gehanteerd moeten worden om besmetting te voorkomen, soms wat losgelaten. Dit met alle gevolgen van dien.

Uitzieken is het medicijn

De klachten die het norovirus geeft, zijn niet te bestrijden met een medicijn. Ook is er geen vaccin beschikbaar dat voorkomt dat iemand ziek wordt van een besmetting met het virus. Er zit dan ook niets anders op dan uit te zieken. Gelukkig duren de ziekteverschijnselen meestal niet langer dan een dag of vier, hoewel men in deze dagen vaak wel echt heel ziek is. Het is in deze periode erg belangrijk om zo veel mogelijk te drinken om uitdroging door diarree en braken te voorkomen. Lukt het niet om voldoende vocht binnen te houden, omdat men bijvoorbeeld steeds moet overgeven, dan is soms een ziekenhuisopname noodzakelijk zodat via een infuus vocht toegediend kan worden.

Complicaties

De belangrijkste complicatie die bij een norovirusbesmetting voorkomt, is de hierboven al genoemde uitdroging. Uitdroging geeft weer andere symptomen die boven op de symptomen van het virus komen. Het is van belang om heel alert te zijn op verschijnselen als lusteloosheid, weinig plassen (oligurie), donkere urine, een droge mond en een droge keel. Treden deze symptomen op dan is het altijd belangrijk om direct de huisarts te waarschuwen.

Helaas is een besmetting met het norovirus moeilijk te voorkomen. Het virus gedijt namelijk zowel bij koude als bij warme temperaturen en het is ook nog eens resistent tegen de meeste ontsmettingsmiddelen. Het is dan ook altijd verstandig om iemand die besmet is met het norovirus een tijdje te ‘isoleren’, van een apart toilet gebruik te laten maken en een goede hygiëne in acht te nemen. Ook als de ziekteverschijnselen inmiddels verdwenen zijn.

Waardoor wordt een prostaatvergroting veroorzaakt en is er iets aan te doen?

De prostaat die ook wel voorstanderklier wordt genoemd, is een klier die alleen bij mannen voorkomt. Hij ligt in de onderbuik, rond de plasbuis, vlak onder de uitgang van de blaas en heeft ongeveer de grootte van een walnoot. Vanaf de puberteit begint de prostaat, onder invloed van mannelijke hormonen, zoals testosteron, te groeien.

Tekst gaat verder onder de video.

De prostaat bestaat uit een aantal kwabben, waarin zich talloze klierbuisjes bevinden. Deze buisjes produceren zaadvocht dat bedoeld is om ervoor te zorgen dat zaadcellen kunnen overleven in het zure milieu van de vagina. Als een man klaarkomt, worden zaadcellen naar de prostaat gepompt. Hier worden ze vermengd met zaadvocht waarna de prostaat zich samentrekt en het sperma, zoals de combinatie van zaadcellen en zaadvocht wordt genoemd, naar buiten wordt geperst (ejaculatie).

Een prostaat heeft de aparte eigenschap dat hij gedurende het leven doorgroeit. Op latere leeftijd, meestal zo rond het vijftigste jaar, begint de prostaat onder invloed van hormonale veranderingen nog wat extra te groeien en dit doet hij twee kanten uit; naar binnen en naar buiten. Als de prostaat te groot is geworden, kan dit diverse klachten geven, zoals pijn bij het plassen, nadruppelen, heel vaak moeten plassen of een zwakke urinestraal.

Slechter plassen

Ruim een kwart van alle mannen boven de vijftig ervaart problemen bij het plassen. Door de groei van de prostaat kan de plasbuis worden dichtgedrukt. Hierdoor moet de blaasspier harder werken om urine naar buiten te persen. Deze inspanning maakt dat de blaaswand zwakker wordt en soms zelfs uitrekt. Hierdoor kan urine in de blaas achterblijven. Het slechter gaan plassen, ontstaat niet van de ene op de andere dag. Het gaat heel geleidelijk en veel mannen hebben het eigenlijk niet echt in de gaten. Hierdoor blijven velen dan ook lang doorlopen met plasklachten.

Als je als man plasklachten ervaart, is het verstandig om 24 uur een plasdagboek bij te houden. Zo worden eventuele problemen op een simpele manier inzichtelijk. Ook is het verstandig om naar de huisarts te gaan. Deze kan met behulp van een rectaal onderzoek de grootte, de vorm, het oppervlak en de stevigheid van de prostaat bevoelen. Een rectaal onderzoek geeft over het algemeen en wat vervelend gevoel, maar is in principe niet pijnlijk.

Als de huisarts een vergrote prostaat constateert, zal hij of zij een aantal vervolgonderzoeken afspreken om de oorzaak van de vergroting vast te stellen. Zo zal er een straal- en residumeting worden aangevraagd. Met dit onderzoek kan de kracht van de urinestraal worden gemeten, waarna met een echoapparaat via de buikwand wordt gekeken of er urine is achtergebleven in de blaas. Met bloed- en urineonderzoek worden eventuele ontstekingen opgespoord en wordt het PSA (prostaat specifiek antigeen) bepaald. Een verhoogde PSA-waarde kan een indicatie zijn van prostaatkanker.

Een goedaardige prostaatvergroting

Als blijkt dat de klachten veroorzaakt worden door een goedaardige prostaatvergroting (benigne prostaathyperplasie – BPH), dan zijn er verschillende behandelingen mogelijk. Zo kunnen er medicijnen, zogenoemde alfablokkers, worden voorgeschreven. Deze medicijnen zorgen voor een ontspanning van de gladde spieren in de blaasuitgang en in de prostaat waardoor er minder weerstand is. Ook zijn er medicijnen die ervoor zorgen dat de groei van de prostaat stopt, waarna hij in grootte afneemt.

Als een prostaat erg vergroot is en medicijnen niet meer effectief zijn, kan een operatie overwogen worden. Hiermee kan een deel van de prostaat worden weggebrand met behulp van elektriciteit of een laser.

Ervaar je op wat voor manier dan ook problemen met het plassen, neem dan contact op met je huisarts en laat vaststellen wat de oorzaak van je klachten is.

Alles over spataders

Spataders, in medische termen varices (enkelvoud varix) genoemd, zijn aders – meestal in de benen – die wijder zijn geworden en die in een aantal gevallen onder de huid zichtbaar zijn als een blauwpaarse verdikking. In ons lichaam moet bloed voortdurend stromen om alle organen en weefsels van zuurstof en voedingsstoffen te voorzien. In de longen wordt zuurstof opgenomen in het bloed dat vervolgens via het hart en de slagaders naar de haarvaten stroomt. Het bloed stroomt daarna via de aders, gestimuleerd door spierbewegingen in de kuit, terug richting longen. Hierna begint het rondje opnieuw.

In een ader is de bloeddruk lager en stroomt het bloed wat langzamer. De vaatwand is slapper dan die van slagaders en de wanden kunnen dan ook gemakkelijk wat wijder worden. Omdat bloed van beneden naar boven terug richting de longen getransporteerd moet worden, zitten er in de aders klepjes die voorkomen dat het bloed terugstroomt naar beneden vanwege de zwaartekracht. Aders zijn herkenbaar aan hun blauwige kleur. Deze kleur wordt veroorzaakt door het zuurstofarme bloed.

Een spatader ontstaat als de kleppen in de aders minder goed sluiten en gaan lekken. Hierdoor stroomt er bloed de verkeerde kant op en neemt de druk op de ader toe. Hierdoor verwijdt de ader en gaan ook de zijtakken van de ader uitzetten, waarna de ader zichtbaar wordt onder de huid.

Klachten bij spataders

Spadaders kunnen verschillende klachten geven die per persoon kunnen wisselen en die eigenlijk niet samenhangen met de hoeveelheid en de grootte van de spataders. Vaak geven ze eigenlijk helemaal geen klachten en zijn ze alleen maar ‘lelijk en ontsierend’. Klachten die kunnen optreden, zijn:

Kramp
Jeuk
Zware vermoeide, warme benen
Pijn
Vocht vasthouden (oedeem)
Huidproblemen
In ernstige gevallen een wond die niet wil genezen (open been).

Soms kan een spatader gaan ontsteken. Dit wordt veroorzaakt door een stolsel (geen trombose!) en is voelbaar als een pijnlijke verharding.

Behandelmogelijkheden

Er zijn diverse behandelmogelijkheden als iemand van spataders verlost wil worden. Hiervoor moet wel een onderscheid gemaakt worden wat betreft de locatie van de spataders. Zitten deze in een van de twee stamaders (de grote oppervlakkige aders die lopen aan de binnenzijde van het been van de enkel tot de lies en in de kuit) of in een zijtak. Als een spatader in een van de stamaders zit, kan de spatader gestript of dichtgebrand worden. Bij het strippen wordt de volledige ader verwijderd. Het dichtmaken gebeurt met behulp van hitte, veroorzaakt door bijvoorbeeld laserlicht. Soms wordt de spatader dichtgeplakt met medische lijm, die via een katheter wordt ingebracht.

Moeten de zijtakken behandeld worden, dan worden de spataders meestal gesclerodeerd oftewel ‘weggespoten’. Door het inspuiten van een vloeistof, plakken de vaatwanden aan elkaar, waarna er geen bloed meer doorheen kan stromen en de spadader onzichtbaar wordt. In sommige gevallen kan een spatader verwijderd worden door hem, via een klein sneetje, met een soort haaknaald naar buiten te trekken.

In de familie

Spataderen zitten ‘in de familie’ en zijn niet altijd te voorkomen. De kans om spataders te ontwikkelen, is tussen de 40 en 90 procent als een of beide ouders spataders hebben. Toch zijn er welke leefregels die, als deze in acht worden genomen, de kans op het ontstaan van spataders kunnen verminderen. Zo is het belangrijk om voldoende te bewegen, zeker als iemand een staand beroep heeft. Ga bijvoorbeeld regelmatig wandelen en/of fietsen. Hierdoor worden de kuitspieren gestimuleerd en wordt het bloed gemakkelijker omhoog geduwd. Draag daarnaast altijd therapeutische of steunkousen tijdens langere autoritten en in het vliegtuig.

Heb je pijnklachten neem dan altijd contact op met de huisarts. Deze klachten kunnen ook verband houden met een andere aandoening.

Wat doen kamergeuren voor de gezondheid?

Eigenlijk is het al jaren bekend, de geurkaarsen, huisparfums en luchtverfrissers die in veel huishoudens een aangename lucht verspreiden, zijn niet goed voor onze gezondheid. Dit komt omdat ze in meer of mindere mate voor luchtvervuiling zorgen. Luchtvervuiling die kan zorgen voor een vermindering van de longfunctie, voor astmatische aanvallen, hoofdpijn en allergische reacties van de huid en luchtwegen. Vooral producten waarbij verbranding optreedt, zoals geurkaarsen, geurolies en geurstokjes als wierook, is het bekend dat zelfs bij een kortstondige blootstelling al negatieve gezondheidseffecten optreden.

Toch gebruiken we deze vorm van luchtverfrissing vaak, want we houden collectief nu eenmaal niet zo van vieze geuren. Niet van onszelf, niet van anderen, niet op het toilet en ook niet in de huiskamer. En dat is niet specifiek van deze tijd. Want al twee eeuwen voor Christus werd er wierook gebrand. In eerste instantie waarschijnlijk als reukoffer om de goden gunstig te stemmen, waarvan aangenomen werd dat zij gelukkig werden van zoetige geuren. De naam wierook is een verbastering van wijrook, wat rook om te wijden betekent. Dit wijden speelt in veel religies, waaronder het boeddhisme, het jodendom en het christendom nog steeds een belangrijke rol.

Rijke stinkerds

Wierook hielp ook om rottingsgeur te maskeren en dit was onder meer erg prettig in de kerk. Vroeger was het gebruikelijk dat rijke burgers na hun dood voor in de kerk begraven werden, zodat ze sneller bij de hemelpoort aankwamen. Omdat deze graven regelmatig geopend moesten worden, omdat er iemand bijgezet werd, sloten ze vaak niet meer goed, waardoor een stevige rotte geur door de hele kerk te ruiken was. Hier komt ook de naam rijke stinkerd vandaan. En dat brengt ons terug naar onze drang om het overal lekker te laten ruiken.

De commercie speelt op deze drang welwillend in, door van alles aan te bieden waarmee we geuren die wij als vies classificeren te verdoezelen. Geurende bloemen als lavendel en lelietjes van dalen, de geur van bos of die van de zee je kunt het zo gek niet bedenken of het is wel te koop. Er zijn zelfs speciale winkels waar smeltkaarsen te koop zijn in geuren waarvan we het bestaan niet eens kenden. En de geurende producten zijn niet alleen bedoeld voor de verkoop van de geuren zelf. Ze worden ook gebruikt om verkoop van hele andere producten te stimuleren. Zo ruikt het op de broodafdeling in een supermarkt vaak naar verse gebakken brood en dat maakt dat we zin krijgen om brood te kopen. En ook in andere winkels worden we verleid door allerlei geuren zodat ons koopgedrag beïnvloed wordt.

Vluchtige organische stoffen (VOS)

Helaas bestaan vrijwel alle synthetisch gemaakte geuren voor een groot deel uit VOS: vluchtige organische stoffen oftewel uit oplosmiddelen. Deze VOS zijn snel verdampende koolstofatomen die meestal gemaakt worden van aardolie (rest)producten. Denk hierbij aan stoffen als aceton, ethanol en formaldehyde. Tegenwoordig worden ook veel (geur)kaarsen gemaakt van een combinatie van stearine en parafine. Parafine is een bijproduct van smeerolie en stearine bestaat uit vetzuren die afkomstig zijn van plantaardig vet als palmolie of van dierlijk vet dat afkomstig is uit slachthuizen.

Als er VOS vrijkomen, dan heb je dat eigenlijk niet in de gaten. Dit is anders als je bijvoorbeeld gaat verven, dan krijg je er relatief snel last van, waardoor je jezelf zult beschermen tegen bijvoorbeeld inademen.

Onaangename luchtjes proberen we dus op verschillende manieren kwijt te raken. Waarbij de term luchtverfrisser vaak gebruikt wordt. Deze naam klopt eigenlijk niet want de lucht wordt niet verfrist, hij wordt namelijk alleen maar vervuild. Het verfrissen van lucht kan alleen maar door buitenlucht binnen te laten, door bijvoorbeeld ramen tegen elkaar open te zetten en het even goed te laten doorwaaien. Al met al is het dus niet verstandig om gekochte kamergeuren in huis te gebruiken om het lekker te laten ruiken. Beter is het om als je dan toch een lekker luchtje in huis wilt, zelf kaarsen te maken van bijvoorbeeld bijenwas. Een sinaasappel de combineren met kruidnagel of zakjes met verse lavendel (uit eigen tuin?) op te hangen.

Wat is het verschil tussen de streptokok en de stafylokok?

Zowel de streptococcus als de staphylococcus zijn bacteriën die bij de mens verschillende ziekten kunnen veroorzaken. De naam coccus komt uit het Latijn en betekent bolvormig. Een bacterie is, anders dan een virus, een eencellig organisme zonder celkern die zich voortplant volgens het principe van binaire deling. Dit betekent dat een bacterie zich ongeslachtelijk vermenigvuldigt door zich simpelweg te splitsen. En dit splitsen zorgt voor een razendsnelle toename van de bacterie.

Die splitsing verloopt overigens niet bij alle coccusbacteriën op dezelfde manier. Een streptokok bijvoorbeeld deelt zich langs een enkele as en vormt zo een lange ketting, een stafylokok deelt zich in verschillende richtingen en heeft de vorm van een druiventros. Beide kokken danken aan hun vorm hun naam. Streptos betekent in het Grieks gemakkelijk buigzaam en staphylus staat voor een druiventrosbes.

Zowel de staphylococcus als de streptococcus zijn bacteriën die bij de mens van nature op en in het lichaam voorkomen en hiermee onderdeel zijn van de microbiotica. Toch kunnen ze ook verschillende, soms zelfs levensbedreigende, infecties veroorzaken. We geven er hier een aantal weer.

Infecties veroorzaakt door de stafylokok

Eigenlijk is een stafylokok niet maar een soort bacterie, het is een familie van wel twintig verschillende vormen. De staphylococcus Aureus, die al in 1880 werd ontdekt, is hiervan de bekendste. Als je besmet bent met deze bacterie dan hoef je hier niet ziek van te worden. Bij heel veel mensen wordt een stafylokok op de huid gevonden en op de slijmvliezen van onder meer de neus. Pas als de bacterie het lichaam binnendringt, kunnen (ernstige) infecties optreden, waaronder voedselvergiftiging, urineweginfecties en longontsteking. Een stafylokok wordt bestreden met antibiotica, zoals meticilline. Helaas zijn inmiddels diverse soorten, waaronder bepaalde staphylococcus Aureus stammen, resistent (reageren niet meer) voor dit antibioticum. Deze groep MRSA (Meticilline Resistente Staphylococcus Aureus) genoemd, is met name voor ziekenhuizen een lastige bacterie omdat kwetsbare patiënten ermee besmet kunnen worden. De besmetting is vervolgens niet goed behandelbaar, wat soms ernstige gevolgen heeft. Symptomen van een stafylokokinfectie zijn: koorts, rillingen, lage bloeddruk en rode bultjes.

De streptokok

Naast de stafylokok is de streptokok de meest voorkomende bacterie uit de coccus familie. De bacterie lijkt wat uiterlijk erg op de stafylokok, maar er is een verschil; een stafylokok bevat een enzym genaamd katalase, dat waterstofperoxide omzet in zuurstof en water. Er zijn flink wat soorten streptokokken, wel meer dan vijftig, en deze zijn verantwoordelijk voor een flink aantal infecties. Sommige infecties hebben een mild verloop, maar andere kunnen levensbedreigend zijn. De meest gevaarlijke streptokok is de Streptococcus Pyogenes, een streptokok die pusvormend is en die in de wandelgangen ook wel vleesetende bacterie genoemd wordt.

Deze bacterie veroorzaakt wondroos, een acute ontsteking van de diepe lagen van de huid. De huid is vuurrood en gezwollen en er is veel pijn die gepaard gaat met hoge koorts en koude rillingen. Wondroos ontstaat meestal uit een klein onschuldig wondje, bijvoorbeeld uit zwemmerseczeem tussen de tenen of uit een insectenbeet. Wondroos kan leiden tot ernstige complicaties, waaronder nierontsteking, bloedvergiftiging en necrotiserende fascitis, waarbij huid-, vet- en spierweefsel worden vernietigd. Enkele andere ontstekingen die door de streptokokbacterie veroorzaakt worden, zijn: middenoorontsteking, roodvonk en meningitis (hersenvliesontsteking).

Als iemand een streptokokkeninfectie heeft opgelopen, kan er na enkele weken een zogenoemde secundaire ziekte optreden. Dit wordt niet veroorzaakt door de bacterie zelf maar door de antistoffen tegen de streptokok die het lichaam heeft gevormd. Deze antistoffen lijken erg op lichaamseigen structuren in spieren, het bindweefsel of de nieren en ze vallen daardoor onterecht het eigen lichaam aan. Dit wordt ook wel een auto-immuunziekte genoemd. Vormen hiervan zijn de ontwikkeling van reuma, maar ook schade aan de hartkleppen (endocarditis) en aan de hartspier (myocarditis).

Bij het bestrijden van een kokkeninfectie heeft het voorschrijven van een smalspectrum antibioticum de voorkeur. Dit omdat hierdoor geen andere bacteriën, bijvoorbeeld in de darmen, worden gedood die van nature goed zijn voor het lichaam.

Buikpijn, wat kunnen oorzaken zijn?

Iedereen heeft er wel eens last van, van buikpijn. Soms wordt het veroorzaakt door spanning, door te veel eten of door menstruatie en zijn buikpijnklachten eigenlijk niet iets om je zorgen over te maken. Soms zijn buikklachten echter van ernstiger aard en is een bezoek aan een arts beslist nodig. Hoe weet je nu of je buikpijnklachten ernstig zijn of niet en hoe weet je nu waar je klachten precies vandaan komen?

Buikpijn is een heel algemeen begrip voor pijn in de buikholte, ook wel het abdomen genoemd. De buikholte is het deel van het lichaam tussen het middenrif en het bekken en hierin bevinden zich veel organen, waarvan het merendeel tot het spijsverteringsstelsel behoort. Bij het spijsverteringsstelsel horen: de slokdarm, de maag, de twaalfvingerige darm (het eerste deel van de dunne darm, ook duodenum genoemd), het tweede deel van de dunne darm (het jejunum) en het derde deel van de dunne darm: het ileum. De dikke darm (het colon) met een stijgend, horizontaal en afdalend deel, het sigmoïd (het laatste deel van de dikke darm) en het rectum. En halverwege komen we ook nog het wormvormige aanhangsel oftewel de blindedarm tegen.

Naast dit spijsverteringskanaal vind je in de buikholte ook de milt, belangrijk voor het opruimen van oude en abnormale rode bloedcellen, de lever, de galblaas en de alvleesklier (pancreas). Achter in de buikholte liggen de nieren die via de urineleiders urine leiden naar de blaas. Onder in de buik bevinden zich verder bij mannen de prostaat en bij vrouwen de baarmoeder, de eierstokken en de eileiders. Er zijn in de buikholte dus talloze locaties waar buikpijn kan ontstaan.

Verschillende soorten van buikpijn

Pijn in de maag

De binnenkant van onze maag is bedekt met een dikke slijmvlieslaag. Klieren zorgen er voor de productie van maagsap, nodig voor de vertering van voedsel. Dit maagsap bevat onder andere zoutzuur, een zeer agressief zuur dat bacteriën doodt en verteringsenzymen activeert. Pijnklachten in de maag ontstaan vaak door te veel of te vet eten, door alcohol of door terugloop van maagsap richting de slokdarm (maagzuur).Soms is echter een maagzweer de boosdoener. Een maagzweer, een wond in de wand van de maag, wordt veroorzaakt door een bacterie, de heliobacter pylori of door bepaalde medicijnen. Meestal ontstaan er hevige pijnklachten na het eten.

Blindedarmontsteking

Een blindedarmontsteking (appendicitis) kan ook hevige pijnklachten geven, vaak rechts in de onderbuik. Het is een van de meest voorkomende redenen voor een acute buikoperatie. Een appendicitis wordt veroorzaakt door een bacterie die gaat groeien in ontlasting die is achtergebleven in de blindedarm. Als een blindedarmontsteking niet tijdig behandeld wordt, kan deze knappen (perforeren) waarna er darminhoud in de buikholte komt, wat een buikvliesontsteking tot gevolg kan hebben.

Galblaasontsteking

Ook een galblaas kan gaan ontsteken, meestal als gevolg van aanwezige galstenen. De buikpijn bij een galblaasontsteking straalt vaak uit naar het rechterschouderblad. De pijn is vrijwel ondragelijk en men kan niet stil blijven liggen. Meestal is iemand met een galblaasontsteking ook extreem misselijk.

Alvleesklierontsteking

Datzelfde geldt voor een alvleesklierontsteking. De alvleesklier is een bladvormig orgaan van zo’n twaalf centimeter dat zorgt voor onder meer de afgifte van verteringsenzymen, de hormonen insuline en glucagon en voor grote hoeveelheden natriumcarbonaat waarmee zoutzuur geneutraliseerd wordt. Een ontsteking van de alvleesklier wordt vaak veroorzaakt door galstenen, door alcohol een virusinfectie of door bepaalde medicijnen. De stevige pijn zit in het midden van de buik en straalt uit naar de rug.

Nierbekkenontsteking

Een andere ernstige aandoening die buikpijn veroorzaakt, is een nierbekkenontsteking. Deze is meestal het gevolg van een urineweginfectie of van een blaasontsteking die is ‘opgestegen’. Zo’n urineweginfectie of blaasontsteking ontstaat door bacteriën uit de darm en kan behandeld worden met antibiotica. Hiermee wordt meteen ook een nierbekkenontsteking behandeld.

Wat te doen tegen buikpijn?

Buikpijn hoeft gelukkig niet altijd het gevolg te zijn van een ontsteking in een van de buikorganen, maar het kan ook samenhangen met leefstijl. Bijvoorbeeld door te snel, te vet of te veel eten. Om buikpijn te verlichten en in een aantal gevallen te voorkomen, zijn er een aantal leefregels in acht te nemen:

Eet gezond, met genoeg vezels
Eet gevarieerd
Drink voldoende water
Beweeg iedere dag minstens 30 minuten
Wees matig met alcohol
Ga altijd naar het toilet bij aandrang; houd het niet op
Vermijd stress en spanning waar mogelijk
Drink zo min mogelijk koolzuurhoudende dranken
Neem de tijd voor het eten en kauw goed.
Ben je misselijk dan is het verstandig om vet en gekruid eten te vermijden.

Wanneer ga je met buikklachten naar de dokter?

Omdat je niet altijd zeker weet of je buikklachten een ernstige oorzaak hebben, is het in een aantal gevallen aan te raden om naar de huisarts te gaan. Dat doe je als:
Je bloed of slijm bij je ontlasting hebt
Je ontlasting een gitzwarte kleur heeft
Je koorts hebt
Je niet kunt plassen of als het plassen pijnlijk is
Je buikpijn na een paar dagen niet over gaat
Je bloed overgeeft
Je zwanger bent en buikpijn krijgt.

Heb je twijfels over de oorzaak van je buikklachten en/of maak je je ongerust, vraag dan altijd je huisarts om advies.

Rusteloze benen – een heel vervelend fenomeen

Voor degenen die het niet kennen, is het gevoel dat rusteloze benen geeft lastig uit te leggen. Soms wordt het omschreven als jeuk aan de binnenkant, soms als bubbels en anderen omschrijven het alsof er mieren door de benen lopen. Krabben helpt niet, bewegen soms wel.

Tekst gaat verder onder de video

Rusteloze benen – Restless Legs Syndrome (RLS) of, zoals het tegenwoordig wordt genoemd de ziekte van Willis-Ekbom, kenmerkt zich door een onrustig tintelend gevoel in met name de benen, maar het kan ook in de armen, de romp en in handen of voeten voorkomen. Het is een onschuldige aandoening die wel heel erg vervelend kan zijn. De aandoening werd al in 1672 voor het eerst beschreven door Thomas Willis en in 1945 was Karl-Axel Ekbom de eerste die er een studie naar deed en meerdere patiënten onderzocht.

RLS komt het meest voor bij vrouwen van boven de vijftig, maar kan zich ook openbaren bij mannen en tijdens de zwangerschap. Bij de meeste gevallen wordt de ziekte erger met het ouder worden. Opvallend is dat RLS deels erfelijk blijkt te zijn; bij ongeveer de helft van de patiënten zijn er in de familie meerdere personen die lijden aan dezelfde aandoening. De oorzaak is tot op heden nog steeds onbekend. Maar er zijn wel veronderstellingen dat RLS veroorzaakt wordt door een stoornis in de ijzerstofwisseling of in de dopaminestofwisseling. Dopamine is een stof die nodig is voor signaaloverdracht in de hersenen. Een enkele keer is RLS een bijwerking op een medicijn. Bekend is ook dat zowel roken als het gebruik van alcohol de klachten kunnen verergeren.

Bewegen, bewegen en nog eens bewegen

Het onaangename gevoel in met name de kuiten, treedt meestal op in rust en dan vooral in de avond en ’s nachts. Door de benen te bewegen, verdwijnt het gevoel meestal, maar zo gauw het bewegen stopt, komen de klachten terug. Veel mensen geven aan dat het vrijwel onmogelijk is het ‘moeten’ bewegen te negeren. Dit omdat het rusteloze gevoel steeds erger wordt en de benen vervolgens min of meer uit zichzelf gaan bewegen. Dit soms zelfs met onwillekeurige schokkende bewegingen.

De schokkende bewegingen kunnen ook optreden tijdens de slaap, waardoor ze niet bewust opgemerkt worden. Deze periodieke beenbewegingen van de slaap – Periodic Limb Movement Disorder (PLMD) - zorgen ervoor dat iemand licht slaapt en niet uitgerust wakker wordt. Dit kan op den duur leiden tot een vorm van chronische vermoeidheid.

De behandeling van rusteloze benen

De diagnose RLS wordt meestal gesteld aan de hand van vertelde klachten. Soms wordt er ook een slaaponderzoek (polysomnografie) gedaan. Hiervoor wordt iemand een nacht in een slaapcentrum of ziekenhuis opgenomen. Omdat de oorzaak van RLS onbekend is, is de aandoening ook lastig te behandelen. Het is duidelijk dat RLS veroorzaakt wordt door een bijwerking van bepaalde medicijnen, voor bijvoorbeeld Parkinson, dan kan er vaak andere medicatie worden geprobeerd. In een aantal gevallen kunnen slaap- en leefstijladviezen helpen de klachten te verminderen.

Zijn de klachten heel ernstig dan kunnen specifieke medicijnen worden voorgeschreven. Meestal zijn dit medicijnen die het dopaminegehalte in de hersenen verhogen en vaak neemt hierdoor de drang tot bewegen af. Ook slaapt men beter. Helaas worden er bij deze medicijnen nogal eens bijwerkingen gemeld. Zo treedt er vaak misselijkheid op en wordt de zin in seks vergroot. Ook komt verslavingsgevoeligheid voor waardoor mensen ineens gaan gokken of veel geld uitgeven.

Slaap- en leefstijladviezen

Om te proberen RLS te verminderen, zijn er een aantal adviezen die mogelijk kunnen helpen:

Drink geen dranken waarin cafeïne aanwezig is (koffie, cola, energydrank)
Drink geen alcohol en rook niet
Eet gezond
Beweeg voldoende: te weinig bewegen verergert de klachten
Ga op vaste tijden naar bed en ga dan direct slapen
Zorg voor een aangenaam slaapklimaat met een goed bed, een goede matras een prettige temperatuur en met voldoende ventilatie.
Voor mensen die lijden aan rusteloze benen bestaat er een patiëntenorganisatie: de Stichting Restless Legs. Zij ondersteunen zowel patiënten als artsen bij RLS en PLMD. https://www.stichting-restless-legs.nl/

Rosacea wat is het en is er iets tegen te doen?

Zo’n tien procent van de mensen boven de dertig jaar heeft last van rosacea, een chronische huidaandoening die met name in het gezicht voorkomt. Rosacea valt op door de felle rozerode of paars-rode kleur van de wangen en/of de neus en die rode kleur verklaart ook meteen de naam: rosacea betekent zo rood als een roos. Deze rode kleur komt door kleine uitgezette bloedvaatjes (couperose) en door bultjes en puistjes. Je ziet de aandoening vaker bij vrouwen dan bij mannen en dan met name bij vrouwen van middelbare leeftijd met een lichte huid.

Rosacea triggers

Tot nu toe is nog steeds niet bekend wat rosacea veroorzaakt. Wel weten we dat er een aantal verschillende triggers zijn die de verschijnselen van rosacea verergeren. Dit zijn onder meer:

Huidverzorgingsproducten
Gekruid eten
Alcohol en dan met name rode wijn
Zonlicht
Stress
Roken
Sporten
Temperatuurverschillen als warm en koud en sauna
Histaminerijk eten, als tomaten, spinazie, avocado en aardbeien.
Sterke pijnstillers als tramadol en morfine.

Rosacea en specifieke oog- en neusklachten

Ongeveer de helft van de mensen met rosacea heeft ook last van oog en/of ooglidafwijkingen. Dit zijn bijvoorbeeld branderige of tranende ogen, ontstoken oogleden met kleine korstjes of het gevoel dat er iets (een zandkorrel) in het oog zit. Bij mannen ontstaat op de neus nog wel eens een vergroting van de talgklieren, gevolgd door opeenhoping van bindweefsel. Dit kan leiden tot een dikke onregelmatige neus oftewel een bloemkoolneus die in medische termen een rhinophyma wordt genoemd. Dit komt bij vrouwen niet of nauwelijks voor. Soms wordt een dergelijke neus in verband gebracht met alcoholgebruik, maar rhinophyma heeft niets van doen met drank. De aandoening is goedaardig maar zeer ontsierend en opvallend omdat het midden in het gezicht voorkomt. Een dermatoloog kan de aandoening wegschaven of wegbranden. Helaas komt het in veel gevallen na een poosje weer terug en moet de behandeling herhaald worden.

Rosacea is sowieso niet te genezen. Gelukkig zijn de symptomen wel in te dammen. Met name de bultjes en puistjes zijn goed te onderdrukken. Dit gebeurt over het algemeen met een lokale behandeling rechtstreeks op de huid met een gel of zalf op basis van metronidazol, een antibioticum. Is de rosacea zeer ernstig dan wordt metronidazol in de vorm van tabletten voorgeschreven. Het is niet duidelijk waarom deze medicijnen helpen bij de symptoombestrijding van rosacea. Wel is duidelijk dat ze voor langere tijd gebruikt moeten worden om effectief te zijn.

Wat kun je zelf doen?

Als je last hebt van rosacea is het verstandig een aantal triggers te vermijden die de klachten kunnen verergeren.

Stel je huid zo min mogelijk bloot aan de zon en gebruik altijd een zonnebrandcrème met minimaal factor 15
Was je gezicht nooit met zeep, dit droogt de huid uit
Gebruik een vochtinbrengende dagcrème die niet vet is
Wees voorzichtig met make-up, speciaal in de buurt van de ogen
Let op met het gebruik van alcohol, rook niet en vermijd gekruid en histaminerijk voedsel.
Ga niet naar de sauna
Bedek je gezicht zo goed mogelijk als je bij kou en wind naar buiten gaat.

Als je vragen hebt over de behandeling van rosacea, bespreek dit dan met de huisarts of de apotheker.

Hoesten, de oorzaken, advies en hulp

Hoesten is de manier van het lichaam om de longen, de keel en de luchtpijp schoon te maken van slijm, stof en vuil dat daarin terecht is gekomen. Voordat je gaat hoesten, krijgen de hersenen een signaal dat er een obstakel in de luchtwegen aanwezig is dat verwijderd moet worden. Dit signaal wordt een hoestprikkel genoemd en is bedoeld als beschermingsmiddel tegen indringers in het lichaam; zij worden met kracht door hoesten verwijderd. In je neus en je keel bevinden zich slijmvliezen en kleine haartjes. Deze haartje zorgen voor transport van vuil en slijm naar buiten, via de neusgaten en de mond. Hoesten versnelt deze beweging sterk.

Tekst gaat verder onder de video

Je gaat hoesten als je je bijvoorbeeld verslikt en er eten of drinken in je luchtpijp terechtkomt, maar ook als je verkouden bent of griep hebt. Daarnaast kan het inademen van koude lucht een hoestprikkel veroorzaken. Bij een verkoudheid zijn de slijmvliezen in de luchtpijp ontstoken geraakt door een virus. Onder deze slijmvliezen liggen zenuwen die door de ontsteking geprikkeld worden en zo zorgen voor hoest. Daarnaast wil het lichaam de ontsteking verwijderen en hiervoor wordt extra slijm aangemaakt met daarin witte bloedcellen oftewel opruimcellen. Het extra slijm zorgt tevens voor meer hoest. Deze vorm van hoesten wordt slijmhoest genoemd. Het veelvuldig hoesten is niet erg, maar kan wel vervelend zijn. Als je er niet door kunt slapen bijvoorbeeld, er slijm in de mond komt of als je er een pijnlijke keel van krijgt, die daarnaast nog eens zorgt voor extra hoest.

Een vervelende kriebelhoest

Naast slijmhoest komt de kriebelhoest veel voor. Kriebelhoest wordt ook wel droge hoest genoemd, dit omdat er niet of nauwelijks slijm wordt opgehoest. Meestal wordt kriebelhoest veroorzaakt door een virus, maar ook rook, een allergie of een droge of koude lucht kunnen deze hoest veroorzaken. Bij kriebelhoest zijn de slijmvliezen niet ontstoken maar geïrriteerd, iets wat weer veel hoesten veroorzaakt. Daarom kom je met een kriebelhoest vaak in een vicieuze cirkel terecht en blijf je lasthouden van een vervelende hoest.

Als je moet hoesten dan kost dit behoorlijk veel energie. Zeker als je er moeilijker door kunt slapen, wat kun je doen om hoest te verminderen?

Tips om hoesten te verminderen

De eerste tip is meteen de belangrijkste:

Onderdruk de hoestprikkel niet. Het hoesten gaat er niet door over en je lichaam zal protesteren en nog meer willen hoesten.
Voorkom droge lucht via airco of verwarming in huis. Zet waar nodig bakjes met water neer.
Adem, als dit kan, zoveel mogelijk via de neus. Hierdoor zul je minder hoesten.
Smeer de keel met water en/of thee met daarin wat verzachtende honing. Hierdoor hoest je minder en worden de slijmvliezen rustiger.
Rook niet. Roken irriteert de slijmvliezen hevig, wat extra leidt tot hoesten.
Zit er slijm vast? Stoom dan met warm water (niet kokend). Doe hierin helemaal niets, zelfs geen menthol of eucalyptus; dit heeft geen enkele zin.
Zuig op een hoestverzachtend middel, zoals een snoepje of een dropje. Dit verzacht de keel, maar vermindert het hoesten niet.

Wat kun je nog meer doen?

Hoesten is erg vervelend, maar heeft een echte functie en het gaat meestal in twee tot drie weken vanzelf weer over. In de tussentijd is het mogelijk middelen in te nemen die het hoesten wat verminderen. Deze middelen worden hoestprikkeldempende middelen genoemd en ze zijn over het algemeen vrij te koop bij apotheek en drogist. Een dergelijk middel verhoogt de hoestprikkeldrempel in de hersenen, waardoor je minder snel gaat hoesten.

Als je langer dan drie weken achtereen flink blijft hoesten, dan is het verstandig contact met de huisarts op te nemen. Hoesten kan namelijk een signaal zijn dat er iets anders met je lichaam aan de hand is dan een irritatie of een virus.

Neem altijd contact op met de huisarts als:

Je bloed ophoest
Je langer dan drie dagen koorts boven de 38º C. hebt
Je in rust snel en moeilijk kunt ademen
Je pijn op de borst hebt.

Vraag voor het juiste hoestprikkeldempende of hoestverzachtende middel advies van de apotheker. Hij of zij kan precies vertellen welk middel in jouw situatie het meest geschikt is.

De ziekte van Alzheimer, hoe herken je de symptomen?

Als mensen – vaak op wat oudere leeftijd – vergeetachtig worden, wordt er al snel gesproken over de ziekte van Alzheimer. En dat is ook niet zo vreemd want op dit moment (2021) lijden wereldwijd ruim 47 miljoen mensen aan Alzheimer en krijgt een op de vijf deze ziekte. Naar verwachting zal dit aantal in de komende jaren, mede door de vergrijzing, nog verdubbelen. De ziekte maakt geen verschil tussen mannen en vrouwen maar toch is ongeveer 70% van de mensen met Alzheimer vrouw. Dit omdat de ziekte in aantal toeneemt met de leeftijd en vrouwen gemiddeld langer leven. Wat houdt het hebben van Alzheimer eigenlijk in en hoe herken je de symptomen?

Tekst gaat verder onder de video

De ziekte van alzheimer is een van de vijftig verschillende vormen van dementie. Het is meteen ook de meest voorkomende vorm, naast vasculaire dementie die veroorzaakt wordt door problemen in de doorbloeding van de hersenen, en Lewy body dementie, waarbij ook Parkinsonachtige verschijnselen optreden. Dementie wordt veroorzaakt door het kapotgaan van zenuwcellen of van verbindingen tussen deze cellen. Hierdoor gaan de hersenen steeds minder goed functioneren, waardoor geheugenverlies, taalproblemen en oriëntatiemoeilijkheden optreden. De ziekte is vernoemd naar de Duitse psychiater en neuropatholoog Aloïs Alzheimer die leefde van 1865 tot 1915. Hij onderzocht hersenen van overleden patiënten en trok conclusies uit wat hij als overeenkomstig zag.

Bèta-amyloïde eiwit

Wat het kapotgaan van de zenuwcellen precies veroorzaakt, is ruim 115 jaar na zijn ontdekking in 1906, nog steeds niet bekend. Wel is inmiddels duidelijk dat bij alle Alzheimerpatiënten een verhoogde concentratie van twee verschillende eiwitten in de hersenen wordt aangetroffen. Het bèta-amyloïde eiwit en het Tau-eiwit. Daarnaast speelt waarschijnlijk een afname van bepaalde boodschapperstoffen (neurotransmitters) een rol. Hierdoor kunnen signalen in de hersenen niet goed worden overgebracht. Ook is inmiddels bekend dat neuro-inflammatie – een ontsteking in het zenuwgestel die veroorzaakt wordt door een ontregeld immuunsysteem - een bijdrage levert aan het ontstaan van Alzheimer.

Het is nog steeds niet duidelijk waardoor een stapeling van onder meer bèta-amyloïde optreedt. Er wordt namelijk geen extra hoeveelheid van dit eiwit in het lichaam aangemaakt. Wel is bekend dat het niet voldoende wordt afgebroken en hierdoor valt Alzheimer deels in de categorie van de stofwisselingsziekten.

De vraag wordt vaak gesteld of Alzheimer erfelijk is. Uit onderzoek is inmiddels gebleken dat er een verhoogde kans is op het ontwikkelen van Alzheimer als er bij eerstegraads familieleden Alzheimer voorkomt. De kans is dan drie tot tien keer verhoogd. Soms is de ziekte ‘dominant’ aanwezig in de genen, wat kan leiden tot dementie op relatief jonge leeftijd (vanaf 30 jaar).

Meestal is vergeetachtigheid het eerste symptoom dat zich openbaart bij Alzheimer. Helaas is de ziekte dan al een aantal jaren actief en zijn er al vele hersencellen afgestorven. Beetje bij beetje wordt vervolgens het kortetermijngeheugen minder, worden dagelijkse routinetaken moeilijker en veranderen uitingen ten aanzien van gevoel en gedrag. De ziekte kent van persoon tot persoon een verschillend verloop, maar is wel altijd een progressief proces dat niet gestopt kan worden. Bij sommigen kan het wel enigszins vertraagd worden door het gebruik van medicatie.

De drie fases van Alzheimer

Het verloop van de ziekte van Alzheimer kan grofweg ingedeeld worden in drie fasen die elk enkele jaren kunnen duren.

Fase 1 – de symptomen

Fase 1 wordt ook wel het stadium van vroege dementie genoemd. Symptomen die deze fase kenmerken zijn:

Geheugenstoornissen
Gedragsstoornissen
Problemen bij het uitvoeren van (moeilijke) taken
Woordvind problemen
Afname in contact met anderen.

Fase 2 - de symptomen

Fase 2 staat bekend als het midden stadium. Specifieke kenmerken die bij deze periode horen zijn:

Verandering in persoonlijkheid
Prestatieverlies
Het nodig hebben van ondersteuning bij de uitvoer van alledaagse praktische zaken.

Fase 3 – de symptomen

Fase 3 wordt het late stadium genoemd. In deze fase is:

Het onmogelijk te leven zonder hulp
Niet mogelijk zelfstandig te zorgen voor eigen persoonlijke hygiëne
Het kortetermijngeheugen volledig verdwenen.

Tijdens deze verschillende stadia hebben veel patiënten met Alzheimer gemeen dat ze last hebben van anosognosie, wat betekent dat er geen eigen ziekte inzicht is en dat de ernst van de aandoening wordt onderschat.

Medicijnen bij Alzheimer

Tot op heden is de ziekte van Alzheimer niet te genezen, alleen in een aantal gevallen te vertragen met medicijnen. Medicijnen die hiervoor worden ingezet behoren tot de cholinesteraseremmers. Zij remmen het enzym cholinesterase dat de boodschapperstof acetylcholine afbreekt. Dit betekent dat de neurotransmitter acetylcholine weer in toenemende mate beschikbaar komt voor signaalverwerking in de hersenen. Helaas ervaren veel patiënten bijwerkingen en is het nog niet genoeg effectief gebleken in de late fase van Alzheimer. In deze fase worden medicijnen met de stof memantine voorgeschreven. Het gebruik van deze medicijnen ondersteunt de uitvoering van dagelijkse bezigheden.

Het krijgen van dementie kan helaas niet worden voorkomen, maar een gezonde levensstijl draagt wel bij aan ‘hersengezondheid’. Daarom is het verstandig om algemene risicofactoren, die ook hart- en vaatziekten veroorzaken, zoveel mogelijk te voorkomen. Hieronder vallen roken, zwaarlijvigheid, hoge bloeddruk, diabetes en lichamelijke inactiviteit. Ook het onderhouden van sociale contacten lijkt van groot belang voor een goede ‘brain health’.

Dit helpt tegen een opgeblazen gevoel in de buik

Vrijwel iedereen heeft er wel eens last van; van een opgeblazen gevoel in de buik. Vaak ontstaan deze klachten enige tijd nadat er gegeten is en het gevoel kan zo onaangenaam zijn dat zelfs de nachtrust er door verstoord wordt.

Als je last hebt van een opgeblazen gevoel, dan komt dit door een opgezwollen maag- darmkanaal. Deze zwelling kan verschillende oorzaken hebben. Zo kun je bijvoorbeeld te veel lucht ingeslikt hebben omdat je te snel eet of drinkt, kauwgom kauwt, of te snel praat. Daarnaast kunnen bepaalde bacteriën reageren op voedingsmiddelen en zorgen voor (extra) gasvorming. Ook kan het hebben van overgewicht leiden tot een opgeblazen gevoel, simpelweg omdat er minder ruimte is in de buikholte. Naast de hier genoemde oorzaken zijn er nog meer factoren die bijdragen aan een opgeblazen buik. Denk hierbij aan het drinken van alcohol, de leeftijd, roken, bepaalde medicijnen en spanning en stress. En er zijn voedingsmiddelen die in de categorie ‘light’ vallen, die zorgen voor veel gasvorming. Dit zijn met name producten waarin lactose, sorbitol en vruchtensuiker (fructose) zijn verwerkt.

Wat zijn darmgassen?

Darmgassen, zoals koolstofdioxide (CO₂) en methaan, worden over het algemeen geproduceerd onder invloed van maagzuur en vetzuren tijdens de vertering van voedsel. Vetzuren vormen zich als koolhydraten onverteerd de dikke darm bereiken, waar ze door bacteriën worden afgebroken (gefermenteerd). Een deel van het op deze manier vrijkomende CO₂ ademen we uit, omdat het via ons bloed in de longen terechtkomt. Een deel blijft – samen met andere stoffen als waterstof, methaan, zwavel en ammoniak – achter in de darm en passeert deze in een snel tempo, om vervolgens het lichaam te verlaten in de vorm van lucht. Er zijn dus altijd wel darmgassen in de darm aanwezig.

Een opgeblazen gevoel is naast hinderlijk soms ook pijnlijk en het laten van winden kan erg gênant zijn. Heb je vaak last van zo’n gevoel en kun je de oorzaak niet (goed) achterhalen, dan is een bezoek aan de huisarts verstandig. Hij of zij kan onderzoeken of er misschien een onderliggende aandoening een rol speelt. Dit kan bijvoorbeeld het prikkelbare darmsyndroom zijn, maar ook de ziekte van Crohn.

Wat kun je zelf doen?

Weet je wel waar het opgeblazen gevoel vandaan komt, dan zijn er diverse mogelijkheden om het wat te verminderen. De belangrijkste is een verandering van leefstijl. Eet bijvoorbeeld minder voedsel dat slecht verteerbaar is en eet wat vaker verdeeld over de dag kleinere porties in plaats van een grote maaltijd ineens. Ook kan voldoende lichaamsbeweging helpen. Beweeg dagelijks minstens twintig minuten, het liefst buitenshuis. Drink daarnaast voldoende water en zo min mogelijk koolzuurhoudende (light) frisdranken. Heb je vaak last terwijl je al in bed ligt? Drink dan voor het slapengaan een beker venkel- of anijsthee.

Om op korte termijn snel klachten te verminderen, zijn er preparaten te koop bij de drogist en de apotheek, die een ‘ontschuimend’ effect hebben. Deze middelen kunnen ook gebruikt worden door zwangere vrouwen en door kleine kinderen.

Tips die kunnen helpen een opgeblazen gevoel te voorkomen

Eet rustig en bewust en kauw goed. Zo slik je tijdens het eten minder lucht in. Door rustiger te eten, zit je ook eerder vol, waardoor er minder voedsel verteerd hoeft te worden.
Praat niet te veel als je eet. Ook hiermee voorkom je dat er veel lucht in je buik terechtkomt.
Maak na het eten van een maaltijd een kleine wandeling. Door te wandelen stimuleer je je darmbeweging en zo kunnen gassen je lichaam gemakkelijke verlaten.
Masseer met rustige bewegingen je onderbuik. Hiermee zet je het gas in beweging.
Drink een warme kop venkel-, anijs-, gember-, groene of kamillethee, zonder cafeïne. Warme thee heeft een positief effect op de spijsvertering.

Heb je vragen over een opgeblazen gevoel, blijf hier dan niet mee rondlopen. Vraag je huisarts of apotheker om raad.

Maagzuurmedicatie, de werking en de bijwerkingen

Bijna iedereen heeft er wel eens last van; van oprispingen of van brandend maagzuur, dat wordt veroorzaakt door het terugstromen van de zure maaginhoud richting de slokdarm. In medische termen wordt dit ook wel reflux genoemd.

Als we voedsel doorslikken dan komt dit via de slokdarm in de maag terecht. Hier wordt het vervolgens vermengd met maagsap om het te kunnen verteren en om te zetten naar voedingsstoffen die wij nodig hebben om te kunnen leven. Maagsap bestaat onder andere uit spijsverteringsenzymen en uit zoutzuur. Dat zoutzuur is een zeer agressief zuur, dat het voedsel toegankelijk maakt voor spijsverteringsenzymen. Daarnaast doodt het bacteriën die we tegelijk met het voedsel binnenkrijgen. De maag zelf is door een dikke slijmvlieslaag bestand tegen het agressieve zuur. Maar de slokdarm heeft geen slijmvlieslaag en is dus erg gevoelig voor terugstromend maagsap.

Oorzaken van maagzuur

Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen waarom maagsap terugstroomt richting de slokdarm. De plek waar de slokdarm overgaat in de maag is afgesloten met een sluitspier. Deze is bedoeld om te voorkomen dat er maagzuur in de slokdarm terechtkomt. Soms is deze sluitspier wat verslapt. Dit kan veroorzaakt worden door ouderdom, maar ook door het gebruik van bepaalde voedingsmiddelen, als koffie, koolzuurhoudende dranken, chocola of alcohol. Ook kan overgewicht een boosdoener zijn. Door minder ruimte in de buikholte ontstaat er druk waardoor de maaginhoud gemakkelijker terugstroomt.

Sommige mensen hebben een breukje in het middenrif. Het middenrif is een platte spier die de borstholte van de buikholte scheidt. De slokdarm loopt hier via een opening doorheen. Als de opening voor de slokdarm wat te ruim is, kan de maag naar boven komen en aan de verkeerde kant van het middenrif uitstulpen. Hierdoor kan maagzuur gemakkelijker terugvloeien.

Niet iedereen ervaart bij brandend maagzuur dezelfde klachten. Soms heeft men een pijnlijk brandend gevoel vlak boven de maag. Anderen hebben last van boeren en oprispingen of van een pijnlijk gevoel in de hele slokdarm. Of ervaren klachten die sterk lijken op hartklachten. Ook komt het hebben van een brok in de keel vaak voor. Dit wordt ook wel het globusgevoel genoemd.

Brandend maagzuur kan op verschillende manieren behandeld worden. Zo kunnen voedingsadviezen en leefregels, zoals afvallen en minderen met alcohol, een goede bijdrage aan het verminderen van maagzuur leveren. Ook kunnen medicijnen helpen. Er zijn verschillende soorten medicatie op de markt, waarvan er diverse vrij te koop zijn bij de drogist en apotheek. We maken hierbij onderscheid tussen maagzuurremmers en protonpompremmers.

Maagzuurremmers

De meeste maagzuurremmers – ook wel antacida (tegen het zuur) genoemd, zoals Rennie, bestaan uit zouten, als magnesium, aluminium en calcium, die maagzuur binden. Hierdoor wordt het maagzuur geneutraliseerd. Ze werken vaak al snel na inname en kunnen daarom ingenomen worden op het moment dat dat nodig is. Antacida werken over het algemeen maar kort. Een uur na inname is de maagzuurproductie weer terug op het niveau van voor de inname. Over het algemeen geven maagzuurremmers maar weinig bijwerkingen, maar afhankelijk van de samenstelling van de zouten, kunnen ze wel obstipatie of juist diarree veroorzaken. Een langdurig gebruik kan het ontstaan van nierstenen bevorderen.

Zuurblokkers of protonpompremmers

Een protonpompremmer, zoals omeprazol, remt een specifiek enzym in de maagwand (de protonpomp) dat betrokken is bij de aanmaak van maagzuur. Hierdoor wordt de aanmaak van maagzuur onderdrukt. Dergelijke medicijnen worden niet alleen gebruikt tegen zuurbranden maar worden ook voorgeschreven als maagbeschermer bij andere medicijnen, die anders hun werking door maagzuur verliezen. Protonpompremmers moeten altijd op een lege maag worden ingenomen, anders hebben ze geen effect. Daarnaast werken ze niet direct en moeten dus anders worden gebruikt dan de maagzuurremmers. Als zuurblokkers voor langere tijd worden ingenomen kan dit leiden tot een tekort aan vitamine B12 en tot een te lage magnesiumspiegel. Het is dan ook belangrijk om de medicijnen niet jarenlang standaard te gebruiken. Lange tijd is er onderzoek gedaan naar de relatie op het ontstaan van dementie en het gebruik van protonpompremmers, maar deze relatie is tot op heden nog steeds niet onderbouwd. Wel is duidelijk dat de zuurblokkers een wisselwerking hebben met bepaalde hartmedicatie en met sommige slaappillen. Het is dan ook niet verstandig de pillen op eigen houtje in te nemen, ook al zijn ze vrij in de winkel te koop.

Tekst gaat verder onder de video

Wat is snurken en wat kun je er tegen doen?

Snurken, dat met een mooi woord ook wel ronchopathie wordt genoemd, is een van de meest genoemde nachtelijke ergernissen. 1 op de 4 vrouwen en zelfs 2 op de 4 mannen blijken ’s nachts regelmatig zoveel geluid te produceren dat anderen of zijzelf een slechte nachtrust ervaren.

Wat is snurken precies?

Tijdens het ademen stroomt er lucht via de neus en de keel in de luchtpijp waarna het vervolgens in de longen komt. Aan het begin van de luchtpijp bevinden zich de stembanden. Als er een vernauwing aanwezig is tussen de neus en de luchtpijp, dan heeft lucht meer moeite om gewoon te stromen; het gaat een beetje wervelen en dit zorgt voor trillingen van de stembanden. Deze trillingen hoor je in de vorm van snurkgeluiden en die variëren van zacht tot zo hard dat het aantal decibellen overeenkomt met het geluid van een straaljager. Een dergelijke vernauwing kan verschillende oorzaken hebben. Zo kan de tong een rol spelen. Tijdens de slaap verslapt de tong en glijdt naar achteren. Maar ook kunnen irritatie van de keelholte door roken, een slappe huig of zacht gehemelte, of een verkoudheid of allergie een oorzaak hiervan zijn.

Het is bekend dat er een aantal factoren zijn die snurken verergeren. Een daarvan is overgewicht. Hierdoor bevindt zich meer vetweefsel in de keel en is er minder ruimte. Ook kunnen het s ’avonds drinken van alcohol en het slikken van slaap- of kalmeringsmiddelen zorgen voor verslapping van de spieren, waaronder die van de tong. Snurken blijkt toe te nemen naar mate men ouder wordt. De oorzaak hiervan is dat het slijmvlies van de keelholte dikker wordt omdat zich hierin vetweefsel ophoopt, wat de luchtweg kleiner maakt. Ook wordt het slijmvlies slapper waardoor het gemakkelijker gaat trillen.

Snurken levert voor de persoon in kwestie vaak niet al te veel problemen op, tenzij het geluid zo hard is dan men er steeds zelf wakker van wordt en dus slecht slaapt. Snurken is meestal het vervelendst voor partners die door het geluid niet goed kunnen slapen.

Wat kun je doen tegen snurken?

Soms is het mogelijk om iets tegen snurken te doen. Zo kan stoppen met roken helpen en ook het niet nemen van alcohol en slaap- en/of kalmeringsmiddelen kunnen snurken substantieel verminderen. In het geval van overgewicht helpt afvallen. Ook kan men iets proberen aan de slaaphouding te veranderen; de meeste mensen snurken het hardst als ze op hun rug liggen.

Wordt het snurken ondanks bovenstaande maatregelen niet minder, dan is een bezoek aan een KNO-arts (Keel-, Neus- en Oorarts) een volgende stap. Hij of zij kan de oorzaak van het snurken achterhalen en in een aantal gevallen ook verhelpen. Zo kunnen bijvoorbeeld aanwezige poliepen worden verwijderd en een scheef tussenschot worden rechtgezet. In heel ernstige gevallen kan een (groot) deel van de huig worden verwijderd. Dit doet men overigens liever niet omdat hiermee de functie van de huig – het afsluiten van de neusholte tijdens slikken, zodat eten en drinken niet in de neus terechtkomen – verloren gaat. Ook wordt het goed uitspreken van bepaalde letters moeilijker. Tegenwoordig past men vaak een andere operatietechniek toe, de zogenoemde Barbed reposition pharyngoplastiek (BRP). Hierbij wordt het zachte gehemelte met hechtdraad strakker gezet en worden de keelamandelen verwijderd.

Ook kan het gebruiken van een antisnurkbeugel een oplossing zijn. Deze beugel, die Mandibulaire Repositie-apparatuur of MRA genoemd wordt, wordt aangemeten door de tandarts of de kaakchirurg. Het zorgt ervoor dat de onderkaak tijdens het slapen niet naar achter zakt. Hierdoor blijven de luchtwegen wijder en kan men gemakkelijker ademhalen.

Slaapapneu

Zo’n tien procent van de mensen die snurkt, heeft ook last van slaapapneu. Dit zijn ademstops van meer dan 10 seconden door afsluiting van de keelholte tijdens de slaap. Er stroomt dan tijdelijk geen lucht meer naar de longen. Na een aantal seconden krijgen de hersenen een signaal dat de ademhaling gestopt is en word je wakker, zodat je weer gaat ademen. Deze ademstops worden lang niet altijd gemerkt, maar de gevolgen van het niet steeds diep doorslapen, kunnen wel zijn weerslag hebben op het goed functioneren overdag. Vaak is men wat vermoeid, is men sneller geïrriteerd en zijn er concentratieproblemen.

Slaapapneu kan behandeld worden met een CPAP-apparaat. Dit apparaat blaast onder druk lucht in de neus en de keel, waardoor de keelholte openblijft en het ademhalen dus niet stopt. Een bijkomstigheid is dat er hierdoor ook niet meer gesnurkt wordt. Als door middel van een slaaponderzoek in een ziekenhuis of slaapcentrum is vastgesteld is vastgesteld dat er slaapapneu in het spel is, vergoedt de ziektekostenverzekeraar een CPAP-apparaat vanuit de basisverzekering.

Wanneer heeft het innemen van een slaapmiddel nut?

In Nederland blijkt zo’n twintig procent van de bevolking te maken te hebben met slaapproblemen (Bron: CBS.nl). Vaak gaat het dan om moeilijk in slaap vallen, niet door kunnen slapen of om heel vroeg wakker worden. Bijna de helft van de mensen die problemen met slapen ondervindt, ondervindt daarnaast ook belemmeringen wat betreft het dagelijks functioneren. Zij ervaren bijvoorbeeld concentratiestoornissen, zijn vergeetachtiger of hebben last van een slecht humeur.

Tekst gaat verder onder de video

Tot op heden is nog steeds niet helemaal duidelijk waarom we eigenlijk slaap nodig hebben en wat slaap precies met ons lichaam doet. Over het algemeen wordt aangenomen dat slapen noodzakelijk is voor het lichaam om afvalstoffen op te ruimen, om chemische reacties in sommige cellen te laten plaatsvinden waar het lichaam overdag te druk voor is, voor herstel en voor versterking van het geheugen.

Mensen blijken niet alleen op slaaptekort te reageren met afnemende concentratie en met verminderde prestaties, ook raken hartslag, bloeddruk, lichaamstemperatuur en hormonen in de war. Hierdoor wordt het lichaam uiteindelijk sterk ontregeld, met allerlei consequenties van dien.

Om beter in slaap te komen, of om goed door te kunnen slapen, gebruikt een deel van de slechte slapers een hulpmiddel; van melatoninepillen tot zware slaapmiddelen, zoals benzodiazepines. Maar wat is het effect van deze pillen en wat zijn de gevolgen precies voor de lange termijn?

Melatonine

Melatoninepillen worden relatief vaak geslikt, ook door kinderen. Er wordt veel reclame voor gemaakt waarbij men voor doet komen of het de normaalste zaak van de wereld is om een pilletje te nemen als je niet goed kunt slapen. En zo wordt er ook mee omgegaan. Melatonine is een lichaamseigen hormoon dat een rol speelt bij het slaap-waakritme. De aanmaak in het lichaam is afhankelijk van de hoeveelheid licht. Wordt het donker dan stijgt de aanmaak, wordt het licht dan neemt de aanmaak weer af. Volgens het Nederlands Huisartsengenootschap (NHG) blijkt het innemen van melatonine echter helemaal niet effectief. Alleen als het dag-nachtritme verstoord is, bijvoorbeeld bij een jetlag, werkt melatonine naar behoren.

Veel mensen zien melatonine als een onschuldig alternatief voor een sterker slaapmiddel. ‘Baat het niet dan schaadt het niet’, wordt vaak gezegd. Helaas blijkt dit niet altijd het geval. In tien procent van de gevallen blijkt melatonine heel traag in het lichaam te worden afgebroken, waardoor slaperigheid overdag kan optreden.

Hypnotica

Naast de over de counter (vrije verkoop) verkrijgbare melatonine, zijn er ook middelen die via de huisarts of de specialist worden voorgeschreven om beter te kunnen slapen. Deze slaapmiddelen – hypnotica genoemd – zijn meestal benzodiazepines. Ze hebben een kalmerende en slaapbevorderende werking en werken in op receptoren in de hersenen die zorgen voor een verkorting van de inslaaptijd, een verlenging van de slaapduur en ook voor een vermindering van het aantal wekmomenten. Hoe ze precies werken, is anno nu nog steeds niet helemaal bekend. Wel weet men dat er relatief snel – al na veertien dagen – gewenning optreedt en de dosis verhoogd moet worden. Ook is bekend dat ze verslavend zijn en bijwerkingen, zoals een verminderd reactievermogen, afvlakking van emoties en minder zin in seks, geven. Slaapmiddelen bestrijden daarnaast niet de oorzaak van het slaapprobleem, ze werken alleen in op de symptomen. Het langere tijd slikken van slaapmedicatie is dan ook beslist niet wenselijk.

Inmiddels is ook bekend dat men anders slaapt, als er een slaappil is ingenomen. Slaappillen blijken effect te hebben op de REM-slaap. Het aantal dromen wordt minder, waardoor men geestelijk minder uitrust en vermoeidheid overdag juist toeneemt.

Een goede slaaphygiëne

Heb je problemen met slapen dan is het verstandig om de oorzaak hiervan aan te pakken in plaats van naar pillen te ‘grijpen’. Zorg in ieder geval voor een goede, zoals dat zo mooi heet, slaaphygiëne: bereid je lichaam voor op de slaap. Ontspan voorafgaand aan het slapen met een goed boek en/of een warme douche. Kijk beslist geen tv of op je smartphone/tablet. Het licht en de beelden zorgen ervoor dat je eigen aanmaak van melatonine niet goed op gang komt. Slaap altijd in een koele, stille kamer, in een comfortabel bed en gebruik je slaapkamer voor niets anders dan voor slapen en seks. Heb je slaapproblemen en wil je een goed slaapadvies? Praat hierover dan eens met je huisarts.

Het goed innemen van antibiotica

Antibiotica zijn waarschijnlijk de meest bekende medicijnen ter wereld. Ze worden overal gebruikt om infecties van bacteriële aard, zoals een blaas- of longontsteking, te bestrijden. Het woord anti-bio-t-icum komt uit het Latijn: anti betekent tegen, bios is leven en icum is het achtervoegsel dat gegeven wordt aan onder andere woorden die een geneesmiddel zijn. We schreven al eerder over antibiotica en dan met name over penicilline, het eerste antibioticum ter wereld. En E. coli- blaasontsteking en antibiotica.

Tekst gaat verder onder de video

Antibiotica worden dus ingezet om bacteriën te bestrijden, tegen virussen die bijvoorbeeld verkoudheid, maar ook corona ,veroorzaken zijn ze helaas niet werkzaam. Bacteriën zitten overal op en in ons lichaam en gelukkig worden we van de meeste niet ziek. Sterker nog er zijn veel bacteriën die voor ons zeer nuttig werk doen in onder meer onze darmen en die we dan ook niet kunnen missen. Met behulp van antibiotica kunnen bacteriën die verantwoordelijk zijn voor een infectie op twee manieren worden bestreden; of de bacteriën worden gedood – dit gebeurt door bacteride antibiotica, of hun groei wordt geremd door bacteriostatische antibiotica.

Ondanks dat de verschillende soorten antibiotica ons mensen, en ook dieren, beschermt tegen potentieel dodelijke bacteriën zullen artsen tegenwoordig niet meer direct een antibioticum voorschrijven bij een bacteriële infectie, tenzij dit niet anders kan. Men zal vaak eerst aankijken of het lichaam zelf in staat is de infectie te bestrijden. Dit doet men omdat het risico op antibioticaresistentie optreedt als dit middel te vaak wordt gebruikt. Wat zoveel wil zeggen als dat een bacterie niet meer gevoelig is voor de werking van een antibioticum, waardoor de infectie nu en in de toekomst niet goed meer bestreden kan worden.

Een juiste inname

Een antibioticaresistentie kan ook optreden als het medicijn niet precies volgens voorschrift van de arts en/of apotheker wordt ingenomen. Wil een antibioticum zijn werk goed kunnen doen, dan moet er voldoende werkzame stof in het lichaam aanwezig zijn. Een voorgeschreven kuur zorgt hier precies voor. Stop daarom nooit voortijdig omdat het wel beter gaat, of verander de dosis of het innamemoment op eigen initiatief. Bij het eerder stoppen of bij een verminderde dosis, bestaat de kans dat nog niet alle aanwezige bacteriën bestreden zijn en dat deze zich opnieuw gaan delen. Het risico bestaat dan ook meteen dat de overlevende bacteriën zich net iets anders gaan gedragen; ze muteren om zo ook in de toekomst te kunnen ‘ontsnappen’ aan het voorgeschreven antibioticum; met andere woorden ze worden resistent.

Wat precies een voorgeschreven dosis antibiotica moet zijn, bepaalt de arts. Dit doet hij of zij aan de hand van de soort infectie en op basis van lichaamsgewicht. De apotheker informeert je vervolgens over het precieze tijdstip en over de manier van inname. Als er op het etiket staat 1x daags dan betekent dit een inname per 24 uur. Staat er 2x daags dan moet de inname elke 12 uur plaatsvinden, bij 3x daags is dit iedere 8 uur en bij 4x daags, iedere 6 uur. Ook de manier van innemen is belangrijk. Sommige antibiotica moeten worden ingenomen op een lege maag en op het etiket zal dan ook staan voor de maaltijd innemen. In principe wordt hiermee een half uur voor het eten bedoeld.

Let op: Sommige antibiotica kunnen een gevaarlijke wisselwerking hebben met andere geneesmiddelen. Bekende wisselwerkingen zijn: een versterkte werking van cholesterolverlagende medicijnen, statines genoemd. Hierdoor kunnen bijwerkingen als spierpijn optreden. Bepaalde antibiotica veroorzaken bloedsuikerschommelingen wat met name voor diabetespatiënten gevaarlijk is, of remmen de werking van de anticonceptiepil, wat kan leiden tot een ongewenste zwangerschap. Geef daarom nooit je antibiotica als medicijn aan anderen en gebruik ook nooit antibiotica van derden, ook al lijken de klachten op elkaar. Wil je meer weten over wisselwerkingen tussen medicijnen, lees dan ‘Bijwerkingen als gevolg van wisselwerking tussen medicijnen’.

Ook belangrijk om te weten

De soort vloeistof waarmee je antibiotica inneemt is van belang. Doe dit zoveel mogelijk alleen met water. (fruit)sappen, melk en alcohol zorgen alle voor een verminderde werking.
Eet na het doorslikken van een antibioticum de eerste drie uur geen yoghurt. Ook yoghurt vermindert de werking van het medicijn.
Alcohol en antibiotica zijn geen goede combinatie. Het kan leiden tot ernstige misselijkheid.
Maak een antibioticumkuur altijd af, ook al zijn de klachten (grotendeels) verdwenen.

Hoe stress je immuunsysteem kan beïnvloeden

In onze blog ‘Het immuunsysteem, hoe werkt dat eigenlijk’, schreven we al dat het immuunsysteem - dat ook wel het afweersysteem wordt genoemd – ons continu beschermt tegen indringers van buitenaf, zoals virussen, bacteriën, parasieten en schimmels. Uit onderzoek van Richard J. Davidson, professor in de psychologie aan de Universiteit van Wisconsin-Madison, blijkt echter dat niet alleen indringers ons ziek kunnen maken, maar dat langdurige stress hier ook een bijdrage aan levert. Hij beschrijft dit in zijn boek ‘The emotional life of your brain’.

Tekst gaat verder onder de video.

Wat is stress eigenlijk?

Stress komt als woord oorspronkelijk uit de bouwwereld en staat voor de kracht die wordt uitgeoefend op een voorwerp. Letterlijk betekent het dus kracht of druk. Als wij het over stress hebben dan spreken we meestal over ongezonde druk, over te veel spanning. Stress is niet per definitie slecht voor het lichaam. Iedereen heeft wel een beetje stress nodig om goed te kunnen functioneren. Een gezonde dosis stress maakt je alert en in staat te presteren. Maar soms ligt er te veel op ons bord, maken we ons zorgen of zijn er tegenslagen op relationeel of financieel gebied. Een teveel aan stress ontstaat als datgene wat je aankunt niet meer in verhouding staat tot datgene wat je moet verwerken. Dit wordt ook wel draagkracht versus draaglast genoemd. Wat je aankunt, wordt grotendeels bepaald door je eigen karakter en door je ervaringen en vaardigheden. Daarnaast spelen externe factoren hierbij ook een rol. Denk bijvoorbeeld aan een tekort aan slaap, relationele omstandigheden of een teveel aan werk.

Wat gebeurt er in het lichaam?

Stress uit zich op verschillende manieren. Zo zijn er lichamelijke signalen, zoals hoofdpijn of hartkloppingen en psychische signalen waarbij de gemoedstoestand verandert en iemand prikkelbaar of cynisch wordt en men vaak moeite heeft met helder nadenken en last ondervindt van geheugenverlies.

Wat de oorzaak ook is, standaard worden bij stress een aantal hormonen in ons lichaam getriggerd die te maken hebben met het vecht- en vluchtmechanisme. Hormonen die bedoeld zijn om snel te kunnen reageren als er gevaar dreigt door bijvoorbeeld weg te rennen. Een van deze hormonen is adrenaline. Adrenaline zorgt ervoor dat je spieren aanspannen, je hartslag en je bloeddruk stijgen en je oppervlakkiger gaat ademhalen. Ook vertraagt je spijsvertering en gaat de zweetproductie omhoog. Naast adrenaline wordt ook het hormoon cortisol actief. Dit hormoon zorgt voor een stijging van de bloedsuikerspiegel en voor een versnelling van de stofwisseling. Dit gebeurt omdat je extra energie nodig hebt om adequaat te kunnen reageren. Cortisol zorgt echter ook nog voor iets anders; het onderdrukt het immuunsysteem. Het tegenhouden van ziekmakende indringers is namelijk een stuk minder belangrijk dan het gevaar overleven.

Op deze manier op stress reageren, zit al van oudsher in de mens en is nooit veranderd. Voor onze vroege voorouders was het hét mechanisme dat hen in staat stelde om te overleven en ook nu komt het van pas in extreme omstandigheden. Echter zijn er tegenwoordig ook veel momenten te noemen die stress oproepen waarbij dit hormoonsysteem ons in de weg zit.

Stress als ziekmaker

Als stress aanhoudt, dan blijft het lichaam flink wat cortisol aanmaken. Hierdoor wordt het immuunsysteem voor langere tijd onderdrukt wat een negatief effect heeft op de weerstand en dus op de gezondheid in het algemeen. Ervaar je chronisch stress dan kan de overproductie van cortisol zelfs leiden tot diabetes type II, tot overgewicht, spijsverteringsklachten of tot hart- en vaatziekten.

Het is dan ook belangrijk ervoor te zorgen dat je stress-levels niet continu (te) hoog zijn. Dat is echter voor velen van ons gemakkelijker gezegd da/n gedaan. Eet in ieder geval gezond en drink altijd voldoende water. Zorg ook voor genoeg slaap en beweeg dagelijks minimaal een half uur, het liefst buiten. Jezelf alleen opladen tijdens vakanties werkt vaak averechts. Als je na lange tijd van stress, ineens los kunt laten, raken je hormoonstelsel en je immuunsysteem in de war. Deze moeten opnieuw in balans komen, waardoor je vaak juist op vakantie ziek wordt, dagenlang hoofdpijn ervaart of je extreem vermoeid voelt.

Gewichtstoename door medicijnen

Slik je medicijnen, dan kan het zijn dat je in gewicht toeneemt. Er zijn namelijk verschillende medicijnen die als bijwerking ervoor zorgen dat je een aantal kilo’s aankomt. Soms omdat je eetlust is toegenomen, maar het kan ook zijn dat je meer vocht vasthoudt of dat je stofwisseling langzamer verloopt.

Tekst gaat verder onder de video

Enkele oorzaken van gewichtstoename

Hongergevoel en zin hebben in eten, worden geregeld vanuit de hersenen. Er zijn medicijnen die van invloed zijn op het gevoel van verzadiging oftewel op het gevoel genoeg gegeten te hebben. Dit gevoel neemt af, waardoor je meer gaat eten en ook eerder honger hebt. Omdat je dus meer en vaker eet, is de kans groot dat je een teveel aan calorieën binnenkrijgt. Dit teveel wordt als reserve opgeslagen in de vorm van vet.

Er zijn ook medicijnen die van invloed zijn op de vochtregulatie in het lichaam. Vocht wordt normaliter uitgescheiden via urine en zweet, maar sommige medicijnen houden vocht vast. Dit merk je meestal door opgezette enkels en onderbenen. Houd je vocht vast, dan is het juist verstandig om genoeg te drinken, zodat afvalstoffen het lichaam kunnen verlaten en zich niet ophopen. Dit ophopen geeft namelijk weer andere bijwerkingen als hoofdpijn of kramp. Drink wel water en geen calorierijke (fris)dranken. Deze laatste zorgen ook voor gewichtstoename.

Gewichtstoename kan ook veroorzaakt worden door een trager werkende stofwisseling of schildklier. Hierdoor krijgt het lichaam meer tijd om voedingsstoffen uit voeding op te nemen die vervolgens in de vorm van vet worden opgeslagen.

Om welke medicijnen gaat het?

Er zijn specifieke medicijnen op te noemen die voor een gewichtstoename kunnen zorgen. We noemen er hier een aantal bekende. Dit rijtje is echter niet volledig. Wil je weten of het medicijn dat jij gebruikt ook kan zorgen voor gewichtstoename als bijwerking, kijk dan bij het betreffende medicijn op deze site.

Medicijnen tegen diabetes

Medicijnen tegen diabetes vertragen in een aantal gevallen de stofwisseling. Hierdoor neemt het gewicht toe. Er is echter ook een medicijn dat de stofwisseling juist versnelt en dat zorgt voor gewichtsafname: metformine. Omdat diabetes type II vaak veroorzaakt wordt door overgewicht, is metformine een veel voorgeschreven medicijn.

Corticosteroïden

Het gebruik van corticosteroïden (ontstekingsremmers) leidt vaak tot gewichtstoename. Dit omdat ze zowel zorgen voor een vertraagde stofwisseling als voor extra eetlust én het vasthouden van vocht. Een bekende corticosteroïd waarbij dit effect snel merkbaar is, is prednison.

Bètablokkers

Bètablokkers zijn bedoeld om het hart te ontlasten en worden vaak voorgeschreven bij een hoge bloeddruk of voor het vertragen van de hartslag. Door een vermindering van de pompfunctie van het hart houdt het lichaam meer vocht vast.

Antidepressiva

Een aantal medicijnen die voorgeschreven worden bij een depressie zorgen voor een verhoogde eetlust, echter dit verschilt per patiënt en per medicijn.

Wat kun je aan een gewichtstoename doen?

De eenvoudigste oplossing om een gewichtstoename te voorkomen, is te stoppen met het innemen van het betreffende medicijn. Maar de medicijnen worden niet voor niets voorgeschreven, dus in de meeste gevallen is dit geen reële optie. Wel is het in overleg met de voorschrijvend arts en/of apotheker mogelijk te kijken of er een alternatief medicijn voorhanden is.

Daarnaast is het belangrijk om minder maar wel gezond en gevarieerd te eten, genoeg te drinken en dagelijks minstens een half uur te bewegen. Gebruik geen middelen die zouden kunnen helpen bij het afvallen, zoals afslankpillen. Deze leveren niet het gewenste resultaat, maar zorgen wel voor extra bijwerkingen als hoge bloeddruk en/of hartkloppingen.

Heb je vragen of medicijngebruik en bijwerkingen, vraag dan advies aan de apotheker.

Waarom komen er steeds meer kale mannen?

Zeven op de tien blanke mannen krijgt er vroeger of later mee te maken; met kaalheid. Kaalheid blijkt namelijk grotendeels genetisch bepaald, waardoor de erfelijke aanleg voor kaalheid steeds vaker voorkomt. De meeste mannen denken dat de haardos van hun vader de voorspeller is voor een eventuele kale toekomst, maar niets is minder waar. De sterkste risicofactoren voor kaalheid worden doorgegeven via het X-chromosoom en dit chromosoom krijg je als man alleen van je moeder.

Bij de meeste mannen – en bij een aantal start dit al rond hun twintigste – begint het kaal worden met het ontstaan van inhammen en een steeds dunner wordende plek op de bovenzijde van het achterhoofd. Uiteindelijk blijft er op het hoofd nog maar een enkele strook haar over die meestal de vorm van een hoefijzer heeft. Maar waarom?

Vijf miljoen haarzakjes

Haren groeien uit een haarzakje. Deze haarzakjes, zo’n vijf miljoen die overal op het lichaam, behalve op de handpalmen, voetzolen en lippen, voorkomen, liggen ongeveer vier millimeter onder het huidoppervlak en zijn al vanaf de geboorte allemaal aanwezig. Dit betekent dat er geen nieuwe haarzakjes meer bij komen tijdens je leven. Een haarzakje bestaat uit papilla; kleine bloedvaatjes die zorgen voor de voedingsstoffen die nodig zijn om een haar te laten groeien. Om de papilla heen zit een bulb die haarcellen van het eiwit keratine, een beschermende laag de cuticula en pigmentcellen, melanine, produceert. Een haar bestaat vervolgens weer uit twee delen: een follikel en een schacht. De follikel is de wortel van het haar en de schacht is dat deel van het haar dat wij kunnen zien en voelen.

Aan de onderkant van de haarzakjes zitten kleine spiertjes die kunnen samentrekken. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij kou of bij een bepaalde emotie. De haren gaan hierdoor rechtop staan en er ontstaat kippenvel. Hierdoor wordt er meer warmte vastgehouden. De haren op het hoofd bieden zelf ook bescherming tegen temperatuursinvloeden.

De haargroeicyclus

Het groeien van het haar gebeurt in een cyclus die uit vier fasen bestaat. Als eerste is daar de groeifase, ook anagene fase genoemd. Daarna volgt de overgangsfase, ofwel de catagene fase. De derde fase is de rust of telogene fase, waarna uiteindelijk haarverlies optreedt in de exogene fase. Het haar wordt in de follikel gemaakt en groeit dus van onderaf met een gemiddelde snelheid van 0,3 mm per dag. De groeifase van een haar is niet overal op het lichaam even lang. Zo groeit hoofdhaar zo’n twee tot zes jaar, terwijl hat haar op bijvoorbeeld armen en benen net als wimpers en wenkbrauwen stukken korter groeit.

Na de groeifase stopt het groeien en laat de haarwortel los. Deze fase duurt maar kort; twee tot drie weken. In deze fase wordt het haar zwak en komt het in de rustfase die drie maanden duurt. Ondertussen begint er in het haarzakje een nieuwe haar te groeien die de oude zwakke haar naar boven duwt waarna deze uitvalt. Dit gebeurt met vijftig tot honderd haren per dag. Deze haaruitval is normaal en hiervan word je ook niet kaal. Maar waarvan dan wel?

Dihydrotestosteron

Eigenlijk is kaal zijn helemaal niet het juiste woord. Kaal betekent geen haar hebben, in het Latijn alopecia, maar eigenlijk is er altijd wel haar aanwezig, alleen is dit onzichtbaar. In de haarzakjes op het hoofd zitten namelijk wel gewoon haren en deze groeien ook. Echter de groeifase van het haar wordt steeds korter en de rustfase ervan steeds langer. Dit betekent dat de haren uiteindelijk de oppervlakte van de hoofdhuid niet meer bereiken voordat de groei stopt en de haren uitvallen.

De verandering in de haargroeicyclus gebeurt onder invloed van mannelijke hormonen, met name testosteron. Het is niet zo dat er bij kalende mannen meer van dit hormoon aanwezig is maar dat de haarcellen erfelijk gevoeliger zijn voor dihydrotestosteron (DHT) een hormoon dat weer door testosteron aangemaakt wordt.

Aan de erfelijke aanleg om kaal te worden, is dus niet zo heel veel te doen. Er kunnen medicijnen ingenomen worden die de aanmaak van dihydrotestosteron tegengaan. Deze medicijnen hebben echter flinke bijwerkingen waarvan de meest vervelende impotentie is. Ook kan men een haartransplantatie laten doen, waarbij haarzakjes die liggen in de haargrens bij de nek en die minder gevoelig zijn voor DHT, naar voren verplaatst worden. En tegenwoordig wordt, vooral in reclames, flink ingezet op het gebruik van shampoo met cafeïne. Onderzoek heeft namelijk uitgewezen dat cafeïne een remmende werking op DHT heeft. Hiervoor is echter wel ontzettend veel cafeïne nodig: de hoeveelheid die gelijkstaat aan zestig tot tachtig koppen koffie per dag. Wassen met een speciale cafeïneshampoo, zal ondanks de flinke aanwezigheid van cafeïne hierin, niet het gewenste effect bereiken. De tijd die gebruikt wordt om het haar te wassen – een paar minuten – geeft de cafeïne bij lange na niet genoeg tijd om in de haarzakjes door te dringen. En zou je dagelijks wel zo’n grote hoeveelheid cafeïne binnenkrijgen dan zouden weer andere zeer schadelijke bijwerkingen optreden.

Kaalheid is dus iets wat eigenlijk gewoon is. Net als haarkleur en stijl of krullend haar. Accepteren is de beste remedie.

Waarom mag je geen alcohol drinken als je medicijnen slikt?

Voor veel mensen is het drinken van af en toe een glas alcohol heel normaal. Een glas wijn bij het eten, een of meer biertjes op het terras, of na gedane arbeid; alcohol hoort er gewoon bij. Dat alcohol schadelijk is als je er te veel van gebruikt, weet iedereen. Op korte termijn zorgt het voor de belemmering van signaaloverdracht in de hersenen en dit effect is al binnen tien minuten na inname merkbaar. Maar wat is alcohol precies en waarom is het niet verstandig het te drinken als je medicijnen gebruikt?

Tekst gaat verder onder de video

Alcohol is een natuurlijk product dat ontstaat door de gisting van bijvoorbeeld gerst of van druiven. Drink je er een tot drie glazen van, dan voel je je ontspannen en omdat je polsslag en je ademhaling wat versnellen, krijg je het warm en voel je minder pijn. Drink je wat meer, zo’n zeven glazen, dan vermindert je reactievermogen aanzienlijk en kun je situaties minder goed inschatten. Ook zie je minder goed. Bij het drinken van zeven tot vijftien glazen word je echt dronken. Je kunt emotioneel overdreven gedrag vertonen, je kunt je misselijk voelen en zelfs gaan overgeven. Drink je nog meer dan ga je uiteindelijk knock-out. Je ademhaling en je polsslag vertragen zo sterk dat je in coma kunt raken, in sommige gevallen met de dood tot gevolg door een adem- of harststilstand.

Alcohol wordt verwerkt in de lever die heel hard moet werken om deze lichaamsvreemde stoffen af te breken. Naast alcohol breekt de lever nog meer stoffen af, waaronder medicijnen. In een aantal gevallen verstoort het verwerken van alcohol het proces van het afbreken van medicijnen. Hierdoor kan de werking van de medicijnen veranderen. Dit is niet bij alle medicijnen het geval maar wel bij een behoorlijk aantal.

Als het afbreken van alcohol de werking van medicijnen beïnvloedt, kan dat op drie manieren:

1. De effecten van alcohol nemen toe

De lever kan de alcohol niet snel genoeg afbreken, waardoor het verdovende effect van alcohol wordt versterkt. Je wordt vervolgens slaperig en je concentratie en reactievermogen verminderen. Soms ontstaan zelfs effecten als hartkloppingen, hoofdpijn en misselijkheid.

2. Het medicijn werkt minder goed

Omdat de lever in standje ‘overdrive’ staat om alle alcohol af te breken, zal hij ook sneller de medicijnen proberen af te breken. Hierdoor krijgt het lichaam geen tijd om de medicatie voldoende op te nemen.

3. De werking van het medicijn wordt versterkt

Als de lever bezig is met de afbraak van alcohol, besteedt het minder tijd aan de afbraak van medicatie. Medicijnen worden dan ook niet goed afgebroken, waardoor er te veel in het bloed terecht komt, met bijwerking of zelfs ‘overdosering’ als gevolg.

Bovenstaande gevolgen zijn niet alleen afhankelijk van de hoeveelheid alcohol die gedronken wordt en de persoon zelf, maar ook van het soort geneesmiddel. Soms ontstaat het effect al bij een glas alcohol, soms bij het regelmatig drinken maar soms ook helemaal niet.

We noemen een aantal veel gebruikte medicijnen waarbij het gebruik van alcohol tot problemen kan leiden:

Paracetamol

Gebruik je alcohol en slik je regelmatig paracetamol dan kan dit leiden tot schade aan de lever omdat deze de afbraak van paracetamol niet kan verwerken.

Codeïne

De werking van codeïne , dat hoestprikkels onderdrukt, wordt sterk versterkt door alcohol. Het reactievermogen neemt af en je kunt eigenlijk geen activiteiten uitvoeren waarbij je alert moet zijn, zoals autorijden.

Antihistaminica

Tabletten tegen allergie, zoals hooikoorts, worden versterkt door alcohol. Ook hier neemt het reactievermogen sterk af.

Geneesmiddelen die gebruikt worden bij schimmelinfecties, zoals miconazol en fluconazol, die ingenomen worden (geen crème of zalf)

Bij deze medicijnen wordt het drinken van alcohol sterk ontraden. De werking wordt dusdanig versterkt dat hartkloppingen en hoofdpijn en overmatig zweten optreden.

Antistollingsmedicatie als acenocoumarol (Sintrom ®) en fenprocoumon (Marcoumar©)

Alcohol zorgt voor extra antistolling en vergroot de kans op bloedingen. Een langdurige combinatie van deze medicatie met alcohol heeft echter een tegengesteld effect: dan ontstaat de kans op bloedklontering en dus op trombose of een embolie.

Bij vrijwel alle medicijnen kan een keer een glas alcohol geen kwaad. Echter voorkomen is altijd beter dan genezen. Vraag daarom altijd advies aan je apotheker als je alcohol wilt gebruiken terwijl je medicatie slikt. Hij of zij kan je precies vertellen wat wel en wat niet verstandig is.

Een neusspray goed gebruiken, hoe doe je dat?

Je staat er waarschijnlijk nooit bij stil maar iedere dag opnieuw passeert er ongeveer 10.000 liter lucht je neus. Lucht die naast zuurstof, ook stof, vuil en ziektekiemen als virussen bevat. Om te voorkomen dat deze deeltjes onze longen bereiken, zorgen de slijmvliezen in de neus ervoor dat de lucht bevochtigd en verwarmd wordt, zodat die stoffen die niet in de lucht thuishoren eruit gefilterd worden. Trilharen zorgen vervolgens voor transport naar de keelholte waar we het uiteindelijk, zonder het te merken, doorslikken.

Een verkoudheid – een virusinfectie waarbij naast keelpijn en hoesten vaak een loopneus optreedt – wordt in medische termen een rhinitis genoemd. Hierbij is het neusslijmvlies in de neusholten ontstoken. Dit geeft pijnklachten, maar ook zwelling die de neus kan verstoppen en vaak een waterige of etterige (snot) afscheiding. Door de neus ademen is dan lastig en dit geeft met name ’s nachts problemen met slapen.

Sympaticomimetica

Een van de mogelijkheden om de zwelling van het neusslijmvlies te verminderen, is door het gebruik van een neusspray. Zo’n anti-verkoudheidsspray bevat over het algemeen een medicijn uit de categorie van de sympaticomimetica – middelen die inwerken op het sympathisch zenuwstelsel dat het lichaam voorbereidt op actie - zoals xylometazoline of oximetazoline. Deze medicijnen zorgen ervoor dat de bloedvaten in de slijmvliezen van de neus zich samentrekken. Hierdoor neemt de bloedtoevoer en daarmee ook de zwelling af. Ze werken al snel; meestal binnen vijf minuten en hun werking houdt ongeveer twaalf uur aan. Let op; met een neusspray als deze dood je geen virussen en je wordt er dus niet beter van, het is puur een medicijn voor symptoombestrijding.

Het is niet verstandig om een dergelijke neusspray vaker dan drie keer per dag en langer dan een week te gebruiken. Doe je dit wel, dan wennen de bloedvaten aan de dosering en zullen ze extra opzwellen als er geen medicijn wordt gebruikt. Het risico bestaat dat je een spray dan blijvend gaat gebruiken – het werkt dan min of meer verslavend – en dat de slijmvliezen chronisch geïrriteerd raken. Het gevaar is dan dat ze uiteindelijk uitdrogen en hun werk om stof en vuil te filteren niet meer kunnen uitvoeren. Daarnaast worden de bloedvaten extra gevoelig voor bloedingen. Deze sprays kun je ook beter niet gebruiken bij kleine kinderen; hun slijmvliezen zijn nog extra gevoelig. Heb je langer dan een week last van een verstopte en/of loopneus raadpleeg dan de huisarts voor een geschikt medicijn.

Natriumchloride

Naast neussprays met een sympaticomimeticum zijn er ook sprays met natriumchloride vrij verkrijgbaar. Natriumchloride is eigenlijk gewoon keukenzout. Dit zout is in een bepaalde verhouding opgelost in water en zorgt ervoor dat het slijm in de neus minder dik wordt en dat korstjes gemakkelijk te verwijderen zijn. Een spray met natriumchloride irriteert de slijmvliezen niet en kan dan ook langer gebruikt worden. Dit is vooral prettig voor kleine kinderen die hierdoor gemakkelijker zullen slapen.

Een allergie

De slijmvliezen in de neus kunnen ook reageren bij een allergie. Dit geeft dan klachten als jeuk, niezen en een loopneus. Ook treden vaak branderige ogen op omdat de neus met de ogen in verbinding staat via de traanbuisjes. Is er sprake van een allergie in plaats van een verkoudheid, dan kan een spray met daarin cromoglicinezuur helpen. Deze stof voorkomt het vrijkomen van histamine, een lichaamseigen stof die allergische reacties kan veroorzaken. Een spray met cromoglicinezuur moet zeer regelmatig – vier tot acht keer per dag – gebruikt worden en helpt niet acuut. Soms wordt de werking pas merkbaar na vier weken. Heb je dus plotseling last van hooikoorts of kom je ergens waar bijvoorbeeld katten zijn en reageer je hierop dan helpt een dergelijke spray niet. Beter is het om dan een neusspray met dinatriumcromoglicaat te gebruiken.

Hoe gebruik je een neusspray?

Een neusspray gebruiken is niet moeilijk, als je even weet hoe het precies moet:

Houd tijdens het sprayen het hoofd rechtop.
Doe de spraytuit in een neusgat en druk het andere neusgat dicht.
Druk het pompje 1 keer in (gebruik je het pompje voor het eerst druk er dan een paar keer op zonder dat je het in je neusgat steekt, zodat het reservoir zich kan vullen).
Snuif de vloeistof goed op.
Herhaal het sprayen in het andere neusgat.
Spoel het tuitje hierna goed schoon en sluit het af.
Gebruik nooit een spray van iemand anders.

Heb je vragen over het gebruik van een neusspray, aarzel dan niet en stel ze aan je apotheker. Hij of zij kan je precies vertellen welke neusspray in jouw situatie de beste is.

Het immuunsysteem, hoe werkt dat eigenlijk?

“Zonder een goed werkend afweersysteem kunnen we niet overleven”

Prof. Dr. Jaap van Dissel

Tekst gaat verder onder de video

Ons afweersysteem, dat ook wel het immuunsysteem wordt genoemd, beschermt ons continu tegen indringers van buitenaf waar we ziek van kunnen worden. Denk hierbij aan virussen, bacteriën, parasieten en schimmels. Daarnaast ruimt het lichaamscellen op die uit zouden kunnen groeien tot kankercellen.

Grofweg is ons afweersysteem in te delen in drie verschillende verdedigingslinies waarvan de eerste twee direct of binnen twaalf uur actief in werking treden en waarvan de derde linie, het verworven afweersysteem, er een tot zeven dagen over doet om in de aanval te gaan.

De eerste verdedigingslinie

Onze eerste verdedigingslinie is die van de huid en de slijmvliezen. De huid, die aan de buitenkant bestaat uit hoorn, vormt meteen al een zeer stevige barrière tegen indringers. En dit geldt ook voor de slijmvliezen, al dan niet voorzien van trilharen en aanwezig op die plaatsen waar een open verbinding met de binnenkant van ons lichaam bestaat. Denk hierbij maar aan de neus en de luchtpijp waardoor bijvoorbeeld door de hoest en niesreflex lichaamsvreemde stoffen moeilijk in de kwetsbare longen terechtkomen. Ook ons spijsverteringskanaal speelt hierin een rol. Ons zeer agressieve maagzuur doodt in sneltreinvaart de meeste ziekteverwekkers (microben) die via de mond en de slokdarm binnenkomen.

De tweede verdedigingslinie

Helaas zien er toch altijd microben die door de stevige eerste linie heen breken en in het lichaam in de bloedbaan terechtkomen. Als dit gebeurt, dan komt vrijwel direct de tweede verdedigingslinie in actie. Deze linie bestaat uit witte bloedcellen die overal in het bloed en de lymfe circuleren en die alles dat lichaamsvreemd wordt bevonden insluiten en onschadelijk maken. Deze cellen worden ook fagocyten of vreetcellen genoemd. Fagocyten zijn onder te verdelen in macrofagen en neutrofielen. Macrofagen maken de ziekteverwekkers onschadelijk door de productie van antistoffen (afweerstoffen), zij zijn inzetbaar voor alle lichaamsvreemde stoffen. Neutrofielen doen min of meer hetzelfde alleen kan een neutrofiel maar een soort ziekteverwekker vernietigen, omdat het daarna zelf ten gronde gaat.

De derde verdedigingslinie

Soms dringen bepaalde microben ook door de tweede linie heen, omdat ze bestand zijn tegen de afweerstoffen of omdat ze niet herkend worden als lichaamsvreemd door de fagocyten. Is dit het geval dan komt de derde verdedigingslinie, de linie van de verworven afweer, in actie. In deze linie spelen ook witte bloedcellen een rol, maar deze cellen zijn geen ‘universele soldaten’ die vechten tegen iedere indringer, het zijn speciale cellen met een geheugen. Zij herkennen de specifieke ziekteverwekker en weten wat ze er tegen kunnen doen om hem onschadelijk te maken.

Als een micro-organisme voor de eerste keer een lichaam binnendringt, dan moeten de witte bloedcellen wel nog eerst ‘uitvinden’ hoe de indringer moet worden aangepakt. Daarom kan het zijn dat men, door het snelle vermenigvuldigen van de microben, eerst ziek wordt en dat het afweersysteem een aantal dagen nodig heeft om duidelijk te krijgen wat de beste manier is om de strijd aan te gaan. Is dit eenmaal bekend, dan wordt dit precies onthouden door de geheugencellen die bij een eventuele tweede keer direct in actie komen.

Vaccineren

Van het ‘leren’ van de geheugencellen wordt gebruikgemaakt bij vaccineren. Bij een vaccinatie wordt een ziekteverwekker als kennismaking met het lichaam in een verzwakte vorm ingespoten, waarna de witte bloedcellen antistoffen aanmaken die de ziekteverwekker een volgende keer direct herkennen en onschadelijk maken. Van het inspuiten van een verzwakte vorm van een microbe, of zoals tegenwoordig ook gebeurt door het inspuiten van een mRNA-virus (een stukje genetisch materiaal van de microbe) wordt men niet of nauwelijks ziek.

Vaccineren als methode om niet ziek te worden van bepaalde virussen en bacteriën, werd in de achttiende eeuw ontdekt door een Britse wetenschapper: Edward Jenner. Hij ontdekte dat melkmeisjes die besmet waren geweest met koepokken immuun waren voor de menselijke variant van het pokkenvirus. Hij bedacht vervolgens het idee om mensen met een beetje koepokvirus in te enten. Het woord vaccineren is nog steeds een verwijzing naar deze ontdekking van Jenner. Vaccinia betekent namelijk koepokken (vacca is koe).

Het Rijksvaccinatieprogramma

In Nederland worden via het Rijksvaccinatieprogramma kinderen ingeënt tegen twaalf ernstige infectieziekten, zoals polio, bof, difterie, mazelen en meningokokken. Door hiermee de derde verdedigingslinie direct op scherp te zetten, komen deze infectieziekten in Nederland niet of nauwelijks meer voor. Naast dit algemene vaccinatieprogramma is het mogelijk je individueel te laten vaccineren tegen infectieziekten die in andere landen voorkomen, zoals gele koorts en hepatitis. Ook kunnen zwangere vrouwen zich sinds eind 2020 in de zestiende week van de zwangerschap laten inenten tegen kinkhoest om zo hun ongeboren baby hiertegen al antistoffen te laten aanmaken. Op dit moment (2021) wordt wereldwijd ingeënt tegen het coronavirus.

Hoe neem ik retard-tabletten op de juiste manier in?

In onze blog ‘Welke tabletten mag je breken en welke beslist niet’, spraken we er al over, over retard-tabletten ofwel medicijnen met een gereguleerde afgifte. Maar wat zijn retard-tabletten eigenlijk precies en waarom is het goed innemen van deze tabletten zo belangrijk? We gaan er in deze blog wat dieper op in.

Retard-tabletten zijn tabletten waarbij de afgifte van de werkzame stof langzaam wordt vrijgegeven. Deze tabletten, waarbij retard Frans is voor vertraging, worden ook wel MGA (met gereguleerde afgifte) of MVA (met vertraagde afgifte) tabletten genoemd. De meeste retard-tabletten worden gegeven aan mensen die chronisch ziek zijn en die gebaat zijn bij een constante hoeveelheid van een bepaald medicijn in het bloed.

Dose dumping

De hoeveelheid van het medicijn in een retard-tablet is meestal een stuk hoger dan die in een ‘normale’ tablet; vaak is de dosering zelfs twee tot drie keer zo hoog. Dit betekent dan ook dat je een dergelijke tablet nooit moet verpulveren, breken of fijn moet kauwen om hem beter in te kunnen nemen. Doe je dit wel dan komt alle werkzame stof in een keer vrij - dit wordt dose dumping genoemd - en krijgt het lichaam een overdosis medicijn te verwerken. Dit kan in sommige gevallen zelfs gevaarlijk zijn. Dat is bijvoorbeeld het geval met bloeddrukverlagende middelen. Met dose dumping wordt de bloeddruk in een keer dusdanig laag dat dit ernstige risico’s met zich meebrengt.

De verschillende aanduidingen op de verpakking

Niet altijd is het voor patiënten duidelijk dat er een medicijn geslikt wordt met een vertraagde afgifte. De verstrekkend apotheker zal dit duidelijk uitleggen, maar om misverstanden te voorkomen, is het ook op de verpakking te lezen. Echter is de aanduiding voor een medicijn met vertraagde afgifte niet universeel. Er bestaan diverse afkortingen die je op een verpakking aan kunt treffen. We zetten ze hier ter verduidelijking allemaal in alfabetische volgorde onder elkaar.

ChronoCR - controlled release
Diff - diffucaps
Dur - durettes
FAS - facilitated absorption system
HBS - hydrodynamic balanced system
LA - long acting
OROS - oral resorption osmotic system
Per longettes
PL - pro longatum
Retard SA - slow action
UNI•UNO - gewijzigde vrijgifte, slechts 1 inname per dag
ZOK - zero order kinetic
XR - extended release

De voordelen van retard-tabletten

Het voordeel van een medicijn met een vertraagde afgifte is dat het meestal de dosis voor een hele dag bevat en het medicijn dus veel minder vaak hoeft worden ingenomen terwijl de medicijnspiegel in het bloed constant blijft. Maar, omdat de dosis langzaam wordt vrijgegeven, zijn retard-medicijnen niet bedoeld om acute symptomen van bijvoorbeeld pijn of benauwdheid te verlichten. Tabletten met een vertraagde afgifte zijn voorzien van een speciale coating. Hierdoor vallen ze niet uit elkaar en worden ze ook niet aangetast door maagzuur. De tabletten moeten, om de coating in stand te houden, altijd koel en droog bewaard worden en ze mogen niet blootgesteld worden aan direct zonlicht.

Hoe neem je een retard-tablet in?

Het innemen van retard-tabletten of -capsules moet altijd in zijn geheel gebeuren. Omdat niet voor iedereen even eenvoudig is, is het handig om dit rechtopstaand te doen terwijl het hoofd iets naar voren gebogen wordt. (En niet achterover, zoals veel mensen doen.) Neem de tabletten nooit in met melk ,tenzij dit als advies wordt gegeven, maar gebruik gewoon water. Calcium in de melk maakt, net als thee overigens, sommige werkzame stoffen inactief. Ook is het erg onverstandig bepaalde medicijnen in te nemen met grapefruitsap. Dit sap remt de natuurlijke afbraak van medicijn – die altijd wordt meegerekend in de hoeveelheid - en het verhoogt hiermee als het ware de dosering, wat kans geeft op bijwerkingen.

Als je vragen hebt over medicijnen met een vertraagde afgifte, stel deze dan zeker aan ons. Het is belangrijk dat je precies weet waar je aan toe bent als je deze medicijnen slikt of gaat slikken.

Op vakantie in coronatijd

Ondanks dat op veel plaatsen coronamaatregelen versoepeld zijn en ondanks dat inmiddels veel mensen in Nederland (juli 2021) volledig gevaccineerd zijn, is de coronapandemie nog niet voorbij. In diverse landen vlammen de besmettingen weer op en veranderen landen van kleurcodes, soms zelfs naar rood. Dit heeft consequenties voor wie op vakantie wil naar het buitenland en soms ook voor mensen die uit het buitenland terug naar Nederland reizen. In de app www.nederlandwereldwijd.nl zijn de meest recente regels per land te vinden. Check deze app dan ook altijd voordat je op reis gaat, omdat de gegevens wekelijks kunnen veranderen.

Tekst gaat verder onder de video.

Wijs op reis tips

Naast de geldende regels per land, zijn er maatregelen te treffen om het reizen en vakantievieren voor jezelf en je naasten zo veilig mogelijk te maken. We geven je hieronder een aantal tips die je kunt gebruiken als je op vakantie gaat.

Blijf binnen bij klachten

Als eerste geldt natuurlijk ben je op vakantie en krijg je klachten die op corona lijken, blijf dan altijd binnen op je vakantieadres en laat je zo snel mogelijk testen.

Vaccinatiebewijs/negatieve PCR-rest

Ga je op vakantie met het vliegtuig of met de boot dan is een vaccinatiebewijs via een QR-code in de coronacheck-app verplicht. Heb je dat niet dan moet een negatieve PCR-test overhandigd kunnen worden die niet ouder is dan 72 uur. Een PCR-test (Polymerase Chain Reaction) toont de aanwezigheid van een stukje genetisch materiaal van het coronavirus SARS CoV-2 aan in het neusslijmvlies (bron: RIVM.nl). hierbij wordt met een wattenstaafje een uitstrijkje genomen van slijm uit de keel en de neus. De PCR-test heeft een hoge gevoeligheid en geldt internationaal als de beste test om op COVID-19 te testen. Naast een PCR-test zijn er ook corona-zelftesten. Deze test, die je zelf doet, is geen geldig bewijs, maar het helpt wel bij het controleren van jezelf op een eventuele besmetting met het virus. Een zelftest is een zogenaamde antigeentest. Hiermee kan worden aangetoond of er viruseiwit (antigeen) in het lichaam aanwezig is. Is een zelftest positief, laat dan altijd snel een PCR-test doen.

Vul een gezondheidsverklaring in

Ook moet je, als je per vliegtuig reist, voor zowel de heen- als de terugreis een gezondheidsverklaring invullen. Afhankelijk van de vliegtuigmaatschappij waarmee je vliegt, kan dit digitaal of op papier. In het vliegtuig en op de luchthaven is het dragen van een mondkapje verplicht.

Check de polisvoorwaarden van je verzekering

Controleer voordat je op vakantie gaat de polisvoorwaarden van je ziektekosten- en je reisverzekering. Ten aanzien van het coronavirus dekken de verschillende verzekeringen niet per definitie alle kosten. Bijvoorbeeld als je ervoor kiest op vakantie te gaan naar een land dat een oranje of rode kleurcode heeft, vallen sommige kosten onder ‘eigen risico’.

Neem extra medicijnen mee

Neem als je medicatie gebruikt een medicatiepaspoort en je medicijnen in je handbagage mee. Zorg daarnaast dat in je koffer extra medicatie zit, voor het geval dat je vanwege een besmetting of beperkende maatregelen onverhoopt langer op je vakantieadres moet blijven.

Houd je aan de plaatselijke regels

Ben je eenmaal op de plaats van bestemming, draag dan volgens de in dat land geldende regels een mondkapje, vermijd drukke plekken en houd je aan de anderhalvemeter regel als deze van kracht is. Was zo vaak als mogelijk is je handen, maar let op: niet overal is de beschikking over drinkbaar leidingwater, gebruik dan voor het handenwassen ook flessenwater.

Wat neem ik verder mee in mijn koffer?

Zorg voor voldoende mondkapjes en denk hierbij ook aan de terugreis. Een aantal zelftesten en voor meerdere (kleine flesjes) desinfectiemiddel. Neem ook een goed gevulde EHBO-koffer mee waarin naast pleisters, paracetamol en insectenwerend middel met DEET, ook een digitale thermometer, neusdruppels en ORS tegen uitdroging aanwezig zijn.

Voor meer tips en de laatste updates over je vakantiebestemming ga je naar www.nederlandwereldwijd.nl

Hoe werken middelen tegen hooikoorts?

Een op de acht mensen heeft er in meer of mindere mate last van; van hooikoortsklachten, ofwel van een allergie voor pollen. Pollen is een ander woord voor stuifmeelkorrels die in de lucht zweven en die afkomstig zijn van grassen, bomen en kruiden.

Heb je hooikoorts of, zoals dat in medische termen heet, allergische rhinitis, dan bestaan je klachten meestal uit tranende ogen, jeuk, niezen, uit een loopneus en soms ook uit benauwdheid. Klachten die eigenlijk heel veel lijken op een flinke verkoudheid. Het verschil is echter dat verkoudheidsklachten vaak na een paar dagen weer over zijn en dat hooikoorts soms weken tot maanden (vaak in de lente en de zomer) aanhoudt.

Tekst gaat verder onder de video

Mastocyten

Hooikoortsklachten ontstaan simpel gezegd door een te veel aan histamine in het bloed. Histamine is een chemische stof die van nature en dan met name in de mestcellen; witte bloedcellen die ook mastocyten worden genoemd, in ons lichaam aanwezig is. Ook wordt histamine gevormd in bepaalde voedingsmiddelen als vlees, vis, kaas en groenten Het speelt een belangrijke rol bij ons immuunsysteem, maar daarnaast ook bij de aanmaak van maagzuur en bij ons slaap-waak ritme. Histamine wordt aangemaakt om ons te beschermen tegen stoffen die voor het lichaam als gevaarlijk worden beschouwd. Histamine zorgt dan voor de aanmaak van antistoffen waardoor indringers verdreven worden. Infecties kunnen zo bestreden worden. Heb je een allergie, dan werkt het immuunsysteem eigenlijk te goed.

In de meeste gevallen is het risico op het krijgen van een allergie erfelijk bepaald. Er is dan een aangeboren aanleg om immunoglobuline (Ig) E (een antilichaam) aan te maken. Dit IgE hecht zich aan de mestcellen en geeft signalen af dat deze cellen histamine vrij moet laten.

Ondanks dat histamine een lichaamseigen stof is, kunnen we er maar een beperkte hoeveelheid van verwerken. Hoeveel dit precies is, is niet precies bekend want dit blijkt voor iedereen verschillend te zijn. Dit verklaart waarschijnlijk ook waarom de een wel allergisch is voor pollen en de ander niet. Komt de histaminespiegel boven het level uit dat een individueel lichaam aankan, dan ontstaan allergische reacties als tranende ogen, jeuk en niezen.

Antihistaminica

Ter bestrijding van die allergische reacties die een gevolg zijn van een te veel aan histamine in het bloed, kunnen medicijnen worden ingenomen, zogenaamde antihistaminica. Deze blokkeren de werking van histamine, waardoor klachten zullen afnemen. Zij verminderen het vrijkomen van histamine niet. De meest gebruikte antihistaminica behoren tot de groep H1-antihistaminica en zijn verkrijgbaar in zowel tabletten als in sprays. Een aantal van hen is vrij te koop bij de drogist of apotheek en soms ook in de supermarkt. De meest bekende namen zijn cetirizine en loratadine. H1-antihistaminica hebben over het algemeen weinig bijwerkingen, maar ze moeten vaak wel in relatief steeds hogere doses worden ingenomen omdat gewenning optreedt. Hierdoor kunnen vermoeidheid en slaperigheid ontstaan. Antihistaminica werken gemiddeld 24 uur en beginnen hun werking ongeveer een uur na inname.

Er zijn dus verschillende antihistaminica op de markt die wat betreft werkzaamheid niet zo veel van elkaar verschillen. Toch reageert iedereen anders op medicatie en soms zal proefondervindelijk moeten worden vastgesteld welk medicijn het meest geschikt is. Voor mensen met een pollenallergie is er gelukkig wel hoop voor de toekomst. Inmiddels staat vast dat een dergelijke allergie geen heel leven duurt, maar gemiddeld zo’n dertig jaar.

Bijwerkingen als gevolg van wisselwerking tussen medicijnen

Als u medicijnen slikt, dan hebt u ongetwijfeld de door de apotheker en de farmaceut meegeleverde bijsluiter gelezen. En misschien bent u wel erg geschrokken van alle mogelijke bijwerkingen die hierop beschreven staan Gelukkig komen de meeste bijwerkingen maar weinig voor – de farmaceut heeft de verplichting alle bekende bijwerkingen op de bijsluiter te vermelden - en als ze al voorkomen, worden ze vaak veroorzaakt doordat de werkzame stoffen in het medicijn beïnvloed worden. Door andere medicijnen bijvoorbeeld of door voeding. We leggen in deze blog uit hoe dat nu eigenlijk zit.

Tekst gaat verder onder de video.

Ieder medicijn is specifiek bedoeld ter genezing of ter verlichting van een bepaalde aandoening of ziekte. Ieder medicijn bevat dan ook andere werkzame stoffen. Gebruikt u meerdere medicijnen tegelijkertijd dan kan het voorkomen dat die verschillende werkzame stoffen elkaar beïnvloeden. Dit wordt medicijninteractie of wisselwerking genoemd. In een aantal gevallen kan zo’n wisselwerking voor problemen zorgen, zoals wanneer het ene medicijn de werking van een ander versterkt of juist verzwakt. Ook kan het zijn dat een medicijn niet meer goed in het lichaam wordt opgenomen, waardoor het niet of niet goed meer werkt.

Medicijnen in de vrije verkoop

Wisselwerkingen met bijwerkingen tot gevolg, treden niet alleen op tussen medicijnen die door een arts worden voorgeschreven. Sterker nog er zijn een aantal medicijnen die vrij te koop zijn bij drogist, apotheek of zelfs in de supermarkt, die relatief vaak voor problemen zorgen. De meest bekende zijn pijnstillers met daarin acetylsalicylzuur, zoals Aspirine^®. Een pijnstiller met acetylsalicylzuur heeft een bloedverdunnend effect. Dit houdt in dat het bloed minder snel klontert en beter stroomt. Gebruikt u al bloedverdunnende medicijnen, dan kan de combinatie van de twee ertoe leiden dat het bloed te dun wordt. Dit kan resulteren in bloedingen, met soms ernstige gevolgen van dien. Gebruik dan ook nooit acetylsalicylzuur als u bloedverdunners gebruikt, Gebruik in plaats daarvan paracetamol.

Ook laxeermiddelen, kunnen ongewenste interacties hebben met andere geneesmiddelen. Door het gebruik ervan, verlaten werkzame stoffen het lichaam sneller dan bedoeld, namelijk voordat ze in het bloed zijn opgenomen, waardoor ze hun werk niet kunnen doen en het medicijn niet of nauwelijks effect zal hebben. Dat geldt overigens ook voor maagzuurremmers. De stof in een maagzuurremmer kan zich binden aan de stof van een ander medicijn, waardoor deze zijn werking verliest. Wilt u per se maagzuurremmers gebruiken, neem deze dan op een ander tijdstip – met minimaal twee uur verschil – in van de andere medicatie.

Antibiotica en darmflora

Andere medicatie, welke alleen op recept verkrijgbaar is, is antibiotica. Het is algemeen bekend dat antibiotica de darmflora verstoren, waardoor een bekende bijwerking, die zeer vaak voorkomt, diarree is. Echter een verstoorde darmflora kan ook leiden tot problemen met bepaalde medicijnen. Dit omdat darmbacteriën een deel van het medicijn niet af kunnen breken. In een eerdere blog ‘Welke tabletten mag je breken en welke beslist niet’, vertelden we dat in sommige medicijnen meer werkbare stof zit, dan nodig ter bestrijding van kwaal of ziekte. Dit omdat het medicijn, op weg naar opname in het bloed, deels afgebroken wordt door darmbacteriën en er anders te weinig werkbare stof overblijft. Breken die darmbacteriën die hoeveelheid medicijn nu niet af, dan ontstaat een overdosering van de werkzame stof, wat kan leiden tot bijwerkingen en in de ernstigste gevallen tot problemen met de lever of de nieren.

Melk en grapefruitsap

Naast wisselwerking tussen medicijnen kan ook voeding een rol spelen in het optreden van bijwerkingen. Neem bijvoorbeeld melk of grapefruitsap. Calcium in melk bindt zich met bepaalde stoffen in medicijnen waardoor een bepaalde verbinding ontstaat die het lichaam niet op kan nemen. Hierdoor verlaat het medicijn zonder te werken het lichaam weer. Als dit het geval is, staat dit extra op de verpakking vermeld.

Grapefruitsap is een verhaal apart. Het zorgt voor een verhoogde opname uit de darm omdat het het enzym dat verantwoordelijk is voor afbraak van medicijnen in het lichaam, blokkeert. Hierdoor ontstaat een stapeling van de werkzame stof met als gevolg een overdosering. Deze wisselwerking treedt met name op bij cholesterolverlagers, bij slaapmiddelen als valium en dormicum, bij bepaalde bloeddrukverlagers, bij diverse medicijnen tegen kanker en bij sildenafil, beter bekend als Viagra.

Overleg altijd met uw apotheker en/of voorschrijvend arts over de mogelijke wisselwerkingen tussen de medicijnen die u gebruikt. Geef ook aan als u zelf maagzuurremmers, laxeermiddelen of acetylsalicylzuur gebruikt. U kunt hiermee veel leed voor uzelf voorkomen.

Welke tabletten mag je breken en welke beslist niet?

Niet alle tabletten die via de mond moeten worden ingenomen, zijn even gemakkelijk door te slikken. Soms omdat ze simpelweg te groot zijn of omdat ze een stroeve buitenkant hebben, maar ook omdat pillen door veel mensen nu eenmaal moeilijk weg te krijgen zijn. Vooral bij ouderen en kinderen kan het aanvoelen alsof een tablet in de keel blijft steken, waardoor kokhalsneigingen of een vieze smaak in de mond optreden. Om dit soort problemen te voorkomen, breken veel mensen hun in te nemen tabletten eerst doormidden of ze vermalen ze waarna ze bijvoorbeeld met yoghurt of appelmoes kunnen worden ingenomen. Dit lijkt een handige manier om tabletten in te nemen, maar kan dit ook zomaar? Kun je iedere tablet breken of vermalen zonder dat dat problemen geeft? Het antwoord hierop is nee. Een flink aantal tabletten moet per se in zijn geheel worden ingenomen. We leggen hier uit waarom.

Maagzuurresistente medicijnen

Medicijnen die via de mond worden ingenomen, volgen allemaal eenzelfde weg. Via de slokdarm komen ze in de maag en vervolgens in de dunne darm terecht. Hier worden ze via de darmwand in de bloedbaan opgenomen, waar de werkzame stoffen door het lichaam worden verspreid. In de maag bevinden zich zuren en maagsappen die een aantal geneesmiddelen direct afbreken, waardoor de werking ervan verloren gaat. Het medicijn bereikt de dunne darm niet en wordt dus niet in het bloed opgenomen. Om dit te voorkomen, zijn deze medicijnen voorzien van een maagzuurresistente laag (aangeduid met de letters MSR oftewel maagsapresistent) die pas oplost in de darmen. Zou je nu zo’n tablet breken of vermalen, dan gaat de resistente laag verloren en bereikt het medicijn de darm niet meer.

Medicijnen met gereguleerde afgifte

Sommige medicijnen zijn bedoeld om heel snel te werken, denk bijvoorbeeld maar eens aan paracetamol waarvan vaak al een kwartier na inname effect merkbaar is. Andere medicijnen doen precies het tegenovergestelde; hun werkbare stof komt slechts langzaam (gereguleerd) vrij, meestal over een hele dag verdeeld. Deze medicijnen hebben de naam retard (Frans voor vertraging) gekregen. Ook zie je soms de afkorting MGA (met gereguleerde afgifte) of MVA (met vertraagde afgifte). Door deze medicijnen te breken of te vermalen, gaat de gereguleerde afgifte verloren en komt de totale hoeveelheid medicijn in een keer vrij. Dit kan ernstige gevolgen hebben omdat dit dan een soort overdosis betreft. Vooral bij medicijnen tegen hoge bloeddruk is dit gevaarlijk. Door de hoge dosering van het bloeddrukverlagende medicijn kan een gevaarlijk lage bloeddruk optreden, met alle risico’s van dien.

Breuklijn

Als een tablet of pil geschikt is om te breken, om zo bijvoorbeeld een halve dosis in te nemen of het doorslikken te vergemakkelijken, dan is het tablet altijd voorzien van een breuklijn. Volgens afspraken gemaakt binnen de Europese Unie bevatten beide kanten van de breuklijn evenveel medicijn, iets wat bij medicijnen zonder zo’n lijn beslist niet het geval is. Breek dan ook nooit een tablet of pil zonder een breuklijn om een halve dosis in te nemen. Doe dit alleen met medicijnen waarop duidelijk een echte breuklijn staat aangegeven. Het risico bestaat anders dat de verkeerde dosis (te veel of te weinig) wordt ingenomen.

Heeft een tablet een duidelijke breuklijn, dan is het breken vaak nog niet eenvoudig. Het vereist zowel kracht als vaardigheid en dit is niet voor iedereen even vanzelfsprekend. Vaak is het gemakkelijker om een zogenaamde pillensplijter te gebruiken. Een klein apparaatje waarin direct ook de overgebleven helft van het medicijn bewaard kan worden.

Nierstenen, de symptomen, de behandeling en het voorkómen ervan

Onze nieren, twee vuistgrote boonvormige organen achter de onderste ribben in de rug, verwijderen afvalstoffen uit ons lichaam. Daarnaast regelen ze de bloeddruk en zorgen ze voor een goede vocht- en zoutbalans. Ook maken de nieren hormonen aan die op hun beurt weer rode bloedcellen aanmaken. Elke nier bestaat uit een miljoen kleine filtertjes waardoor steeds bloed wordt gepompt. Deze filtertjes zuiveren zo het bloed van afvalstoffen en van overtollig vocht, wat het lichaam vervolgens via de blaas verlaat in de vorm van urine. Bij ongeveer 5% van de bevolking – meestal in de leeftijdscategorie van 30 tot 60 jaar en bij meer mannen dan vrouwen - zijn nierstenen in de nieren aanwezig. Nierstenen zijn een soort samengeklonterde kristallen die met name ontstaan door een ongezonde levensstijl. Nierstenen vallen dan ook onder de noemer van de welvaartsziekten.

Nierstenen zijn er in verschillende soorten en maten. Zo zijn er hele kleintjes, die vaak, zonder klachten te geven, uitgeplast worden, maar er zijn ook grotere die de urineleider kunnen blokkeren, waardoor een opeenhoping van urine in de nier ontstaat. Dit geeft een hevige koliekachtige pijn in de zij en onder in de rug en mensen met deze klachten hebben een enorme bewegingsdrang; ze kunnen niet stil blijven zitten.

Soorten nierstenen

Zoals gezegd zijn er dus verschillende soorten nierstenen, niet alleen wat betreft formaat maar ook wat betreft het materiaal (zouten) waarvan de steen gemaakt is. Zo zijn er calciumstenen, urinezuurstenen, cystinestenen en struvietstenen. Om een niersteen op de juiste manier te behandelen, is het belangrijk precies te weten uit welke zouten de steen bestaat. Calciumstenen zijn het meest voorkomend. Zo’n 85% van de nierstenen is een calciumsteen. Deze stenen bestaan uit calciumfosfaat of calciumoxalaat en ze zijn vaak klein met zeer scherpe randen, waardoor ze heel pijnlijk zijn.

Struvietstenen bestaan uit magnesiumammoniumfosfaat (struviet) en zijn stenen die met regelmaat terugkomen. Ze ontstaan door urineweginfecties en komen vooral voor bij vrouwen. Deze stenen worden ook wel infectiestenen genoemd, omdat er bacteriën in terug te vinden zijn. Soms ontstaat hierdoor een nierontsteking en gaan de nieren minder goed werken.

Urinezuurstenen ontstaan door een teveel aan urinezuur. Meestal wordt dit teveel veroorzaakt door purines. Purines zijn organische verbindingen die met name in dierlijk voedsel (vlees en vis) en in bonen, erwten en bier aanwezig zijn. Het lichaam breekt purines af tot urinezuur in de darmen en in de nieren. Een teveel aan urinezuur kan ook klachten van jicht veroorzaken.

Cystinestenen zijn stenen opgebouwd uit het aminozuur cystine dat ook voorkomt in onze haren en nagels. Cystinestenen zijn zeer zeldzaam en komen alleen voor bij mensen met een erfelijke stofwisselingsziekte die cystinurie heet.

De behandeling van nierstenen

Niet alle nierstenen hoeven verwijderd te worden, maar als de stenen zorgen dat de urine niet goed weg kan lopen in de blaas, als ze pijnklachten veroorzaken of zorgen voor urineweginfecties, dan is een behandeling de beste weg. Er zijn verschillende manieren om nierstenen te behandelen, maar de behandeling is wel afhankelijk van de soort, de grootte en de hardheid van de steen. Soms zijn pijnstillers voldoende effectief; door de aanwezigheid van een niersteen spannen de spieren rondom de urinewegen aan. Met pijnstilling ontspannen deze speren zich waardoor de doorgang wijder wordt en de steen uitgeplast kan worden.

Een andere manier van behandelen is door middel van een niersteenvergruizing. Met behulp van een niersteenvergruizer – een apparaat dat stevige schokgolven richting de steen stuurt die hierdoor uit elkaar trilt – kunnen kleine stukjes steen uitgeplast worden. Als een niersteenvergruizer niet werkt, omdat de steen te groot of te hard is, dan kan een steen verwijderd worden met behulp van een scopie. Dit kan zowel via de plasbuis (ureteroscopie) of via de huid (percutaan) waarbij de stenen ‘gevangen’ of in stukjes gelaserd worden.

Het voorkómen van nierstenen

Nierstenen zijn niet altijd te voorkomen, maar de kans ze te krijgen, is wel te verkleinen. Veel drinken, waardoor urine verdund wordt, is een goede manier. Drink per dag gemiddeld tussen de 2½ en 3 liter vocht en drink geen dranken waarin fosfor zit, zoals (light) cola en energydranken. Drink weinig tot geen alcohol en ben voorzichtig met grapefruitsap. Zorg ook dat je niet te veel vitamine C binnenkrijgt. Een teveel wordt niet door het lichaam opgenomen, maar komt in de urine terecht waardoor de kans op steenvorming wordt vergroot. Beperk daar naast het eten van oxalaatrijke producten, zoals spinazie, rabarber, bessen, sterfruit, cacao, chocolade en noten.

Heb je eenmaal een niersteen gehad, dan is de kans dat deze na verwijdering ooit weer terugkomt aanzienlijk. 75% van de personen krijgt binnen 20 jaar een nieuwe steen.

Bron: nierstichting.nl

Bloedstolsels door Janssen en Vaxzevria van AstraZeneca, hoe ontstaan ze?

Op 20 april 2021 heeft het Europees Medicijn Agentschap (EMA) het advies gegeven dat het COVID-19 Vaccine Janssen, voor het gemak het Janssen vaccin genoemd, volledig en zonder beperkingen kan worden ingezet in heel Europa. Eerder werd dit medicijn door dezelfde EMA tijdelijk ontraden. Dit nadat in de Verenigde Staten 8 personen (op 7 miljoen injecties) ernstige bijwerkingen in de vorm van een sinustrombose (herseninfarct) in combinatie met een sterke daling van het aantal bloedplaatjes hadden gekregen.

Tekst gaat verder onder de video.

Een samenklontering van bloedplaatjes

Deze zeer ernstige bijwerking die eerder ook al bij het AstraZeneca vaccin Vaxzevria gezien werd, is mogelijk een heftige immuunreactie van het lichaam waardoor de eigen bloedplaatjes, nodig voor bloedstolling, worden aangevallen. De bloedplaatjes worden als vijandig aangemerkt en er worden antistoffen aangemaakt die zorgen voor een samenklontering van de plaatjes die hierdoor stolsels vormen. Het samenklonteren zorgt daarnaast ook nog eens voor een flinke afname in ‘losse’ bloedplaatjes in het bloed, waardoor de kans op bloedingen toeneemt. Meestal worden deze bloedingen als eerste zichtbaar op de huid, waar blauwe plekken en/of paarse puntvormige onderhuidse bloedingen ontstaan. Dit treedt meestal op tussen vier dagen en twee weken na de eerste injectie.

‘Normale’ trombose

Deze klontering van de bloedplaatjes na een vaccinatie en het optreden van trombose hierdoor, mag niet vergeleken worden met een ‘normale’ trombose. Trombose is een aandoening die in Nederland veel voorkomt. Gemiddeld krijgen zo’n 100 mensen per dag een veneuze trombose in de vorm van een trombosebeen of longembolie en zo’n 165 een arteriële trombose, als een hart- of herseninfarct. Ook hier raakt een bloedvat verstopt door een stolsel maar dit stolsel wordt veroorzaakt door een storing in de stollingsfactoren in het lichaam. Deze blijven werkzaam ook al is hier geen reden toe. Het is inmiddels bewezen dat het krijgen van een ‘normale’ trombose zeer vaak voorkomt bij mensen die met een coronabesmetting zijn opgenomen in het ziekenhuis. Bijna de helft van alle coronapatiënten op de Intensive Care en 1 op de 10 mensen op de verpleegafdeling krijgt een vorm van trombose.

VITT

De trombose in combinatie met te lage aantallen bloedplaatjes is dus niet dezelfde trombose en het wordt ook niet veroorzaakt door het coronavirus of door bedlegerigheid. De plek waar de trombose, die in dit geval VITT (Vaccine Induced Thrombotic Thrombocytopenia) heet, na vaccineren optreedt, ligt meestal in de hersenen. Er ontstaat dan een zeer zware, ondragelijke vorm van hoofdpijn, omdat het bloed zich opstapelt achter het stolsel wat druk geeft op het bloedvat. Het vat kan door de druk zelfs knappen, met een hersenbloeding tot gevolg. Het kan overigens ook optreden in de bovenbuik of longen.

Opvallend is dat deze ernstige bijwerking echt heel erg zeldzaam is. Het komt slechts voor bij 1 op de 100.000 tot 1 op de 250.000 personen (Bron: Trombosestichting.nl). Ook is opvallend dat de klachten bij AstraZeneca tot nu toe alleen zijn voorgekomen bij vrouwen in de leeftijdscategorie van 23 – 65 jaar (Bron: RIVM). Het is zeer duidelijk dat het risico om ernstig ziek te worden van het coronavirus zelf, vele maar dan ook echt vele malen groter is, dan het risico op trombose na het vaccineren met het Janssen of Vaxzevria vaccin.

De verschillen tussen de vier vaccins

Op dit moment (mei 2021) zijn er vier vaccins die toegediend worden in de strijd om COVID-19 te stoppen: Pfizer/BioNtech (eigenlijk Comirnaty geheten), Moderna, Janssen en Vaxzevria van AstraZeneca. De eerste twee zijn zogenaamde RNA-vaccins. Hierbij wordt een stukje RNA van het coronavirus dat is nagemaakt in een laboratorium en dat beschermd wordt door een vetbolletje, geïnjecteerd. We schreven hierover al eerder in onze blog van januari 2021 ‘Het coronavaccin’.

Bij de vaccins van Janssen en AstraZeneca wordt gebruik gemaakt van een andere techniek. Deze beide vaccins zijn gebaseerd op een verkoudheidsvirus en worden virale vectorvaccins genoemd. Hierbij wordt aan een – onschuldig – verkoudheidsvirus (het adenovirus) een klein stukje DNA van de genetische code voor het maken van spike-eiwitten (de uitsteeksels van het coronavirus) toegevoegd. Dit DNA gaat na het inspuiten spike-eiwitten aanmaken die vervolgens door ons immuunsysteem als vreemd worden beschouwd (het menselijk lichaam heeft geen spike-eiwitten). Op deze manier worden antistoffen aangemaakt. Vectorvaccins worden veel gebruikt, ook de griepprik is een vectorvaccin. Een groot voordeel van vectorvaccins boven RNA-vaccins is de manier van bewaren. Een vectorvaccin biedt een veel stabielere bescherming door een stevig eiwitomhulsel. Hierdoor kan het vaccin voor langere tijd bewaard worden bij een normale koeltemperatuur tussen de 2 en de 8 graden Celsius.

Men denkt nu dat de heftige immuunreactie bij sommige personen na injecteren met Janssen of Vaxzevria veroorzaakt wordt door een hulpstof in het vaccin. Hier zal nog onderzoek naar gedaan worden. Het is in ieder geval wel bekend dat mensen die in een eerder stadium trombose of een longembolie hebben gehad, geen grotere kans lopen op een nieuwe trombose na toediening van een van de vaccins.

Met diabetes meedoen aan de ramadan, Hoe doet u dat?

De ramadan, de negende maand van de Islamitische maankalender, is de heilige maand van inkeer waarin moslims naar voorbeeld van de profeet Mohammed tussen dageraad en zonsondergang vasten. Voor mensen met een chronische aandoening, zoals diabetes mellitus (suikerziekte), is meedoen aan deze periode niet gemakkelijk. Dit omdat het leef- en eetpatroon en de inname van calorieën, koolhydraten en vaak ook medicijnen, gedurende de dag anders verlopen dan normaal. De Koran schrijft niet voor dat zieken deel moeten nemen aan de ramadan, maar veel mensen willen wel hun religieuze plicht voldoen en houden zich toch aan de afspraken van het vasten. Hebt u diabetes en wilt u vasten tijdens de ramadan dan is het heel belangrijk u aan een aantal regels te houden om de kans op hypo- of hyperglykemie te voorkomen.

Tekst gaat verder onder de video

Diabetes type I en type II

Bij diabetes is de hoeveelheid suiker in het bloed te hoog. Dit komt omdat er of te weinig of geen insuline wordt aangemaakt (diabetes type I) of dat de lichaamscellen minder gevoelig zijn voor insuline (diabetes type II), waardoor er te weinig suiker uit het bloed wordt opgenomen en de suikerspiegel te hoog wordt. Insuline is een hormoon dat wordt gemaakt in de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier en dat lichaamscellen stimuleert om suiker uit het bloed op te nemen. Diabetes type I ontstaat meestal al op jongere leeftijd, terwijl type II pas later ontstaat en vaak gerelateerd is aan overgewicht. Diabetes is een aandoening die niet te genezen is, maar die wel onder controle gehouden kan worden met de juiste medicijnen in de vorm van tabletten en/of insuline en met een gezonde leefstijl met veel regelmaat.

Bestaat de diabetes al langere tijd dan is er grote kans op beschadigingen van organen elders in het lichaam, zoals ogen, nieren en het hart. Het wordt met deze beschadigingen ernstig afgeraden om deel te nemen aan de ramadan. Hebt u geen gezondheidsschade dan is deelname aan de ramadan goed mogelijk als u u aan een aantal basisregels houdt. Ga om te beginnen op tijd naar de huisarts, zodat in overleg uw medicatieschema aangepast kan worden aan een ander ritme. Meet, zeker de eerste dagen van de ramadan, regelmatig (minimaal vier keer per dag) uw bloedsuikerwaarden. Doe dit overigens ook als u niet actief meedoet, maar wel op andere tijden eet. Stop altijd met vasten als uw bloedsuikerspiegel beneden de 3,5 of boven de 18 uitkomt.

De risico’s tijdens het vasten

Een hypo

Als u een hele dag niets eet en niets drinkt en ook uw medicatie niet gebruikt maar wel energie verbruikt, loopt u kans een hypo te krijgen. Een hypo is een verkorting van hypoglykemie wat inhoudt dat er te weinig glucose in het bloed aanwezig is. Verschijnselen van een hypo zijn: zweten, beven, hevige honger, geeuwen, troebel zicht, hoofdpijn, hartkloppingen, een wisselend humeur en tintelingen in de ledematen. Een hypo kunt u voorkomen door de dosering van uw medicatie aan te passen of door het tijdstip van inname te veranderen. Doe dit echter nooit op eigen houtje, maar altijd in overleg met uw huisarts en de apotheker.

Een hyper

Na een dag van niets eten en drinken ineens veel eten kan leiden tot een hyper, de verkorting van hyperglykemie oftewel van te veel glucose in het bloed. Ook dit geeft nare verschijnselen, zoals: veel plassen en veel dorst, vermoeidheid en zwak voelen, overgeven, buikpijn, duizeligheid en wazig zien. Om een hyper te vermijden, kunt u het beste gedoseerd beetjes eten, bijvoorbeeld via onderstaand schema.

Tips voor het eten en drinken tijdens de ramadan bij diabetes

Drink ’s ochtends voor de dageraad (Suhoor) voldoende (lees veel) water of thee zonder suiker, om het vochtgehalte over de dag op peil te houden. Verdeel daarnaast het eten over drie verschillende momenten: Iftar, Tarawih en Suhoor.

Iftar

Eet om te beginnen een kop soep, met een stukje brood en een dadel. Neem daarna flink wat groente, wat bonen en een stukje kip, vis of vlees.

Tarawih

Neem om middernacht een handje ongezouten noten en twee crackers met bijvoorbeeld kaas (geen zoet). Eet vervolgens een stuk fruit.

Suhoor

Kies voor een gekookt ei, twee sneetjes brood met kaas en wat rauwkost. Drink op zoveel mogelijk momenten water en/of thee zonder suiker. Hebt u nog vragen, aarzel dan niet om contact met uw huisarts en/of uw apotheker op te nemen.

Bron: Diabetesfonds

Zorgt warmer lenteweer voor een vertraagde verspreiding van het coronavirus – een update

In maart 2020, toen de eerste golf van het coronavirus bezig was aan een flinke opmars, publiceerden we hier een blog waarin we de vraag stelden of warmer weer effect heeft op de verspreiding van het coronavirus COVID-19. Inmiddels zijn we ruim een jaar verder en houdt het virus ons nog steeds flink in zijn greep, nu in de vorm van een derde golf. Tijd dus om met de kennis van nu een update te publiceren van onze eerdere blog.

Toen het coronavirus aan zijn wereldwijde verspreiding begon, gingen veel mensen er vanuit dat er, wat betreft de gedraging van het virus, veel overeenkomsten zouden zijn met het influenzavirus oftewel met de griep. De verspreiding hiervan verloopt voornamelijk seizoensgebonden en de besmettingen nemen flink af als het warmer wordt. Dit omdat besmetting via de virusdeeltjes in de lucht moeilijker verloopt als de luchtvochtigheid hoger is. De virusdeeltjes trekken namelijk vocht aan uit de lucht en worden zwaarder. Dit betekent dat ze niet meer goed kunnen zweven en eerder op de grond neerdalen, waardoor ze niet ingeademd worden.

In de lente en in de zomer van 2020 nam in Nederland het aantal besmettingen met COVID-19 ook daadwerkelijk af, wat de overeenkomst in het gedrag van het virus bij warmer weer met het griepvirus leek te bewijzen, zeker omdat in de herfst de besmettingen weer stegen en zich een tweede golf aankondigde. Echter was ondertussen ook duidelijk dat in diverse landen waar het warmer weer is en waar een hogere luchtvochtigheid heerst, de besmettingen helemaal niet afnamen, in tegendeel ze namen alleen maar toe. Dit dus in tegenstelling tot de gedachten omtrent de gedragingen van het virus. En inmiddels is duidelijk hoe dit komt. Warmer weer mag dan in Nederland zeker effect hebben op de besmettingsgraad, het blijkt louter een indirect effect.

Afgesloten ruimtes

Mensen raken besmet met het coronavirus als ze dicht bij elkaar verblijven en dit is in Nederland in de winter veel meer het geval dan in de zomer, als mensen vaker naar buiten gaan. Bijeen in gesloten ruimtes, zoals huiskamers, maar ook in klaslokalen en andere gelegenheden, is het risico op een besmetting een stuk groter. Virusdeeltjes blijven binnen gemakkelijk hangen, terwijl ze buiten, door de wind, veel sneller door de lucht verwaaien. Het is dan ook verstandig om zoveel mogelijk naar buiten te gaan als het weer dit toelaat, maar wel de anderhalve meter regel te blijven respecteren.

Toch is ook op dit moment nog niet duidelijk of de besmettingen de komende periode weer zullen afnemen, als we meer buiten zijn. Inmiddels zijn er diverse varianten (mutaties) van het virus actief en deze blijken veel besmettelijker te zijn dan het oorspronkelijke virus. Waarschijnlijk niet wat betreft de anderhalve meter, maar wel in tijd die nodig is om besmet te raken. Ging men er recent nog vanuit dat ieder contact dat minder dan vijftien minuten duurt, niet tot een besmetting leidt, is men daar bij deze varianten niet meer zo zeker van. Dit zou betekenen dat kortdurende contacten in bijvoorbeeld winkels ook bij kunnen dragen aan de besmettingen.

Volgens onderzoekers zullen pas als er groepsimmuniteit is bereikt – en dit kan alleen bereikt worden door vaccinatie – de besmettingen echt gaan dalen en kunnen we misschien weer terug naar het ‘oude normaal’.

Heeft het buiten dragen van een mondkapje zin?

Er zijn mensen die in deze tijd niet alleen in winkels en in het openbaar vervoer een mondkapje dragen, maar die altijd hun gezicht beschermen als ze naar buiten gaan. Soms doen ze dit met een gangbaar chirurgisch masker, maar er worden ook FFP2-maskers gedragen. Heeft het wel zin om buiten altijd een mondmasker op te zetten en wat is eigenlijk het verschil tussen een chirurgisch masker en een FFP2-masker?

Aerosolen

Als je ademt, spreekt of hoest c.q. niest, dan komen er hele kleine druppeltjes vrij uit de slijmvliezen van de neus en de mond. Deze druppeltjes – aerosolen genoemd – verspreiden zich vervolgens door de lucht en worden ingeademd door anderen of dalen neer op oppervlakten. In deze druppels bevinden zich hele kleine micro-organismen, zoals virussen en bacteriën, die op deze manier dus voor een besmetting kunnen zorgen.

De meeste mondkapjes die we dagelijks zien en gebruiken, zijn de niet medische mondkapjes ook chirurgische mondkapjes genoemd. Dit zijn 3-laags kapjes van polypropyleen of cellulose en deze kapjes beschermen anderen tegen de uitademingsdruppeltjes met micro-organismen van de drager van het kapje. Dit betekent dan ook dat de drager zelf niet beschermd wordt tegen het inademen van virusdeeltjes die in de lucht verspreid worden. En hierin zit het verschil met een FFP2-masker (Filtering Facepiece Particals). Dit masker biedt, door een ingebouwd filter, juist bescherming tegen het inademen van micro-organismen en zorgt dus dat de drager ervan niet geïnfecteerd kan worden.

Anderhalve meter

Heeft het nu zin om een mondmasker in de buitenlucht te dragen? Deze vraag is niet direct met een ja of een nee te beantwoorden. Het hangt af van de situatie, van het doel en van het soort masker dat gedragen wordt. Inmiddels is bewezen dat micro-organismen in aerosolen snel neerdalen en dat als mensen minimaal anderhalve meter afstand in acht nemen, een kans op besmetting met een virus of bacterie zeer klein is. Korte ontmoetingen op afstand en joggen, hardlopen en wandelen zijn volgens de EMA (Europees geneesmiddelenbureau) geen enkel probleem. De hoeveelheid virusdeeltjes los in de lucht, is te klein om tot een infectie te kunnen leiden. Pas bij ontmoetingen die langer dan vijftien minuten duren op minder dan anderhalve meter afstand van elkaar, wordt de kans op een besmetting aanzienlijk als er geen mondkapje gedragen wordt.

Wil je nu jezelf beschermen tegen het mogelijk besmet raken via anderen, dan heeft het dragen van een chirurgisch mondkapje weinig zin, omdat het niet beschermt tegen de inademing van virusdeeltjes. Daarnaast sluit dit masker nooit helemaal aan op het gezicht, waardoor ongefilterde lucht langs de randen ingeademd wordt. Ook heeft het langdurig dragen van een masker een tegengesteld effect. Een masker wordt snel vochtig van de lucht die uitgeademd wordt en hiermee verliest het zijn werking.

Basisregels voor het dragen van een mondkapje

Als je een mondkapje draagt, of dit nu binnen of buiten is, dan is het belangrijk om altijd een aantal basisregels in acht te nemen. Doe je dit niet dan heeft het dragen per definitie weinig tot geen nut. Een masker, of dit nu een chirurgisch of FFP2-masker is, moet altijd zo goed mogelijk aansluiten op het gezicht, zodat er zo min mogelijk ongefilterde lucht via de randen wordt ingeademd. Voor mannen met een baard of stoppels is dit vrijwel niet mogelijk. Het dragen heeft alleen zin als er goed geschoren is. Was voor het opzetten van een kapje altijd de handen met een desinfecterende zeep, raak het masker zelf niet aan en druk de zijkanten en de bovenkant bij de neusbrug goed aan met een strijkende beweging. Gooi het masker na eenmalig gebruikt te zijn, altijd weg. Geen enkel masker, behalve een uitwasbare, is bedoeld voor meermalig gebruik. Een masker dat tijdens het winkelen in diverse winkels op en af gezet wordt, verliest zijn werking al na de eerste keer.

Al met al trekken wij de conclusie dat Het dragen van een mondkapje in de buitenlucht alleen zin heeft als men langer dan vijftien minuten binnen anderhalve meter van iemand verblijft. Wil je een mondmasker dragen ter bescherming van jezelf, dan is dit alleen effectief met een nieuw FFP2-masker. Wil je anderen beschermen voor een eventuele virusoverdracht dan volstaat een schoon goed aangesloten chirurgisch masker.

Kan proteaseremmer etacrynezuur helpen bij corona?

Als sinds het begin van de coronacrisis worden verschillende antivirale middelen ingezet als behandeling voor matig tot ernstig zieke COVID-19 patiënten. Sommige van deze medicijnen lijken wel een beetje effectief en soms worden symptomen minder heftig, maar over het algemeen blijken ze helaas niet in staat om de ziekte volledig onder controle te krijgen en de sterfte te verminderen.

Onlangs heeft men in het Amerikaanse Online Journal ‘Viruses’ echter een artikel gepubliceerd over de mogelijke werking van een sterk diureticum (vochtafdrijvend middel) genaamd etacrynezuur, dat een effectieve remmer zou kunnen zijn van de ziekteverschijnselen van COVID-19. Alhoewel deze publicatie nog slechts over de resultaten van een onderzoekt schrijft, durven de onderzoekers voorzichtig optimistisch te zijn over het gunstige effect van etacrynezuur als medicijn tegen dit coronavirus.

Een gastheercel

Om te begrijpen hoe dit antivirale medicijn werkt, is het goed om nog even terug te gaan naar wat een virus precies is. Een virus is een heel klein organisme dat met het blote oog niet zichtbaar is en dat alleen bestaat uit een beetje genetisch materiaal dat is ingepakt in een laagje eiwit (bij het coronavirus is dit het eiwit cysteïne). Om te kunnen ‘leven’ oftewel om zich te kunnen vermenigvuldigen, heeft een virus gastheercellen nodig. Sommige virussen komen ons lichaam binnen via ons voedsel, andere via seksuele activiteiten en het coronavirus doet dit via onze luchtwegen en via contact. Ieder virus heeft een eigen soort gastheercellen nodig, ze kunnen niet iedere cel zomaar binnendringen. Als het virus, in dit geval COVID-19, in contact komt met de voor hem geschikte cel, zal hij hierin zijn genetische informatie loslaten en zo de gastheercel overnemen. Deze zal zich gaan vermenigvuldigen met het losgelaten genetisch materiaal en maakt dus in plaats van de cel die het eerst was nu virus aan. Deze nieuw gemaakte virussen maken zich los van de gastheercel en dringen op hun beurt weer andere cellen binnen, waar hetzelfde gebeurt. Zo verspreidt het virus zich razendsnel en binnen no time word je ziek.

De protease 3CL^pro

Om nu dat genetisch materiaal in een cel los te kunnen laten, moet het eiwit, dat er omheen zit en dat ervoor zorgt dat het materiaal niet ergens zomaar verloren gaat, eerst in kleine stukjes geknipt worden. Hiervoor is een specifiek enzym nodig; een protease. Voor COVID-19 blijkt de protease 3CL^pro de protease die nodig is om het eiwit cysteïne te splitsen. Als er nu een medicijn gevonden kan worden dat zorgt dat het eiwit niet gesplitst wordt; een proteaseremmer, dan voorkom je dat het genetisch materiaal in een gastheercel wordt losgelaten en zal het virus zich ook niet kunnen vermenigvuldigen. Inmiddels is er al veel onderzoek gedaan naar verschillende proteaseremmers die ook ter bestrijding van andere virussen, zoals HIV worden gebruikt, maar tot nu toe dus zonder al te veel positief resultaat.

En dat is waar de proteaseremmer etacrynezuur misschien een positieve rol kan spelen. Deze remmer wordt tot nu toe als zeer sterk vochtafdrijvend middel toegediend bij mensen met cardiovasculaire nieraandoeningen. Uit laboratoriumonderzoek blijkt dat dit zuur ook werkt op de specifieke COVID-19 protease, 3CL^proen dat het zelfs al in lage concentraties de eiwitsplitsing voorkomt. Dit middel zou dus effectief ingezet kunnen worden in de bestrijding van COVID-19 bij met name ernstig zieke patiënten. Er is echter wel een maar aan dit medicijn. Omdat het een zeer sterk diureticum is, is er grote kans op aantasting van de vochtbalans in het lichaam. Deze moet dan ook voortdurend in de gaten gehouden worden en om uitdroging te voorkomen, moet in een aantal gevallen een vochtinfuus worden aangebracht. Dit betekent dat dit medicijn nooit in een thuissituatie gegeven kan worden en dat de patiënt altijd opgenomen moet worden in een ziekenhuis.

Het onderzoek naar de effectiviteit van dit medicijn zal nu op patiënten worden getest en hopelijk zijn de resultaten hiervan dusdanig positief dat we naast vaccineren ook een middel ter bestrijding van de ziekte hebben gevonden.

De positieve werking van vochtafdrijvende groenten in relatie tot plastabletten

Ieder mens bestaat voor meer dan 60% uit water en normaliter is er een evenwicht tussen al het vocht dat iemand binnenkrijgt en de hoeveelheid vocht die afgevoerd wordt via urine en transpiratie. Bij de vochtregulatie in het lichaam spelen de nieren een grote rol; zij zuiveren met behulp van ontelbaar veel kleine filtertjes het bloed van afvalstoffen en houden hiermee het lichaam gezond. Er zijn echter situaties waarin de nieren niet voldoende vocht kunnen afvoeren, omdat er te veel natrium in het bloed zit bijvoorbeeld en/of omdat er sprake is van hoge bloeddruk of zelfs hartfalen.

Bloeddruk is de druk in de bloedvaten die nodig is om het bloed door het gehele lichaam te pompen, zodat alle organen en weefsels van voldoende zuurstof worden voorzien. Als er te veel vocht in het bloed zit, komt er meer druk op de vaten en het hart moet harder pompen om zuurstofrijk bloed op alle plaatsen te krijgen. Een van de oorzaken van te veel vocht in de vaten is een te veel aan natrium. Het meeste natrium krijgen we binnen door het eten van keukenzout dat is toegevoegd aan onze voeding. Bijna 80% van de Nederlandse bevolking krijgt dagelijks meer zout binnen dan dat gezond is. Gelukkig verlaat zo’n 95% van dit zout het lichaam weer via transpiratie en urine, maar er blijft altijd een deel achter. Dit moet ook, want we hebben wel een bepaalde hoeveelheid zout nodig om onze vochtbalans op peil te houden, maar het blijkt toch in veel gevallen een te grote hoeveelheid te zijn die achterblijft.

Plastabletten

Als bestrijding van hoge bloeddruk worden vaak medicijnen voorgeschreven die de bloeddruk helpen te verlagen. Over het algemeen vertragen ze de hartslag, waardoor het hart rustiger pompt en verwijden ze de bloedvaten waardoor er wat minder druk op de vaten komt. Ook kunnen plastabletten (diuretica) helpen. Plastabletten zijn middelen die de nieren stimuleren tot de aanmaak van meer urine. Hierdoor worden er minder zout en vocht teruggegeven aan de bloedbaan en neemt de hoeveelheid vocht, en dus de druk in de bloedvaten, af.

Naast deze medicijnen zijn er ook een aantal alledaagse groenten die veel water, vezels en/of mineralen bevatten die de functie van de nieren kunnen verbeteren en zo bijdragen aan het afvoeren van vocht en giftige stoffen. Het zeer regelmatig eten van een of meerdere van deze groenten vervangt medicijnen als plastabletten niet helemaal, maar kan wel een substantiële bijdrage leveren aan het verminderen van de klachten. We geven u hier een opsomming van een vijftal groenten en hun gezondheidsbevorderende eigenschappen, die ze, naast vochtafdrijving, nog meer hebben. Hiervoor is het nodig om eerst nog even twee termen wat nader te verklaren; antioxidanten en vrije radicalen.

Vrije radicalen (ook radicalen) zijn agressieve moleculen die ontstaan bij oxidatieprocessen in het lichaam. Oxideren betekent letterlijk zich aan zuurstof binden en een ander woord voor oxideren is roesten. In ons lichaam binden zich allerlei schadelijke stoffen aan zuurstof, met andere woorden de mens roest in zijn leven langzaam weg. Of, zoals dr. Guido Haenen, toxicoloog van het Maastricht UMC zegt; “Om te kunnen leven hebben we zuurstof nodig, maar zuurstof wordt ook uiteindelijk onze dood”.

Antioxidanten is een verzamelnaam voor de vitamines E en C, de sporenelementen seleen en zink en een aantal flavonoïnen (kleurstof in groenten). Antioxidanten gaan de schadelijke werking van het roesten tegen door een aantal vrije radicalen weg te vangen voordat zij kunnen oxideren. Ze vertragen dus deels het oxidatieproces en daarmee veroudering.

Vochtafdrijvende groenten

Komkommer

Een komkommer bestaat voor het overgrote deel uit water (95%). Hierdoor bevat een komkommer nauwelijks calorieën, wat op zich meteen ook een prettige bijkomstigheid is voor mensen die op hun gewicht moeten letten. Daarnaast zijn ze een bron van silicium, zwavel, koper en vitamine K die helpen bij de uitscheiding van urinezuur; een giftig afvalzuur. Ook hebben ze een licht antioxiderende werking en vangen ze dus bepaalde vrije radicalen.

Wortels

Wortels bevatten een hoge concentratie aan kalium, waardoor ze zeer vochtafdrijvend zijn. Ook bevatten ze alfa- en bètacaroteen, luteïne en zeaxanthine die de huid helpen te beschermen tegen schadelijke uv-stralen en staar (cataract) helpen verminderen. Nog een extraatje; hoe bruiner de wortel hoe meer bètacaroteen en wortels passen goed in een dieet voor gewichtsvermindering: ze remmen de eetlust.

Broccoli

In broccoli vinden we grote hoeveelheden van de mineralen magnesium en kalium. Beide zijn vochtafdrijvend. Ook bevat broccoli veel vitamine C en vitamine K, nodig voor de bloedstolling. Het is aan te raden minstens twee keer per week broccoli te eten omdat het, naast dus vochtafdrijvend, ook het risico op darm-, long-, prostaat-, maag- en borstkanker kan helpen verlagen.

Selderij

Selderij is een sterk vochtafdrijvende groente met zeer weinig calorieën. Het bevat wel veel natrium, maar dit wordt gecompenseerd door een hoog gehalte aan kalium. Hierdoor zit er veel smaak aan het product, zonder schadelijk te zijn en doet het het goed in een soep of als hartige snack. Ook bevat selderij veel vitamine K en vitamine B6.

Rode biet

In rode biet zitten veel antioxidanten, de meeste van alle genoemde groenten in dit lijstje. Ze stromen ook over van vitamine A (voor botten en tanden) vitamine C en vitamine K.

Andere groenten

Naast de bovengenoemde groenten zijn ook koolsoorten en dan met name spruitjes, asperges, aubergines, courgettes en artisjokken een goede keuze op het menu als het gaat om vochtbalans en bestrijding van vrije radicalen.

Candida Albicans een irritant jeukende gist

Veel vrouwen hebben er wel eens last van, van een brokkelige wittige afscheiding uit de vagina die vaak gepaard gaat met stevige jeuk en soms ook met een branderig gevoel. Heel vervelend en erg irritant en omdat het klachten in de ‘intieme zone’ betreft, is het voor veel vrouwen ook nog lastig hierover te praten en naar de huisarts te gaan om de klachten te laten verhelpen. Door reclames op de televisie probeert men het taboe dat nog steeds rust op deze aandoening, die candidiasis heet, wel te verminderen, maar er zijn nog steeds veel vrouwen die door blijven lopen met klachten en die ze proberen met huis – tuin en keukenmiddeltjes, zoals een tampon met yoghurt of azijn op te lossen. Gelukkig zijn er wel andere middelen verkrijgbaar, zowel in de vrije verkoop als op doktersrecept die de Candida Albicans schimmel doden en de klachten verminderen.

Candidiasis, beter bekend als Candida is een schimmelinfectie die wordt veroorzaakt door een gist (een eencellig micro-organisme). Deze infectie die ook wel mycose genoemd wordt, komt vooral voor op warme vochtige plaatsen van ons lichaam, zoals op de slijmvliezen en we zien het dan ook meestal in de mond, de vagina en in de darmen. Heel veel mensen dragen de gist Candida Albicans bij zich zonder daar klachten van te ondervinden. Pas bij een verminderde weerstand door bijvoorbeeld ziekte, na een breedspectrum-antibioticakuur of onder invloed van een veranderende hormoonspiegel, wordt de gist actief, gaat draden vormen en verandert in een schimmel waar men veel hinder van kan ondervinden.

Spruw

Candida Albicans komt niet alleen bij vrouwen voor in de vagina, maar is op meer plekken in het lichaam actief. Zo zien we (meestal) bij jonge baby’s soms ook witgele brokjes in de mond en op de tong: spruw. Waarschijnlijk heeft de baby de infectie opgelopen tijdens de bevalling, als de moeder candida in de vagina heeft of via de tepel tijdens de borstvoeding. De meeste baby’s ondervinden geen klachten, maar soms kan de infectie pijnlijk zijn. Diezelfde Candida Albicans veroorzaakt ook uitslag op de billen, die we luieruitslag noemen.

De schimmelinfectie kan ook op de huid voorkomen en dan met name op warme en soms ook vochtige plaatsen, zoals de liezen, onder de borsten en bij mensen met overgewicht waar huid op huid contact is. Ook zien we de infectie vaker bij mensen met diabetes met schommelende bloedwaarden. Omdat mensen met diabetes minder gevoel hebben in de huid vallen huidirritaties minder snel op en kunnen kleine wondjes grote problemen veroorzaken. Mensen met diabetes moeten dan ook altijd alert zijn op een eventuele schimmelinfectie.

Systemische candidiasis

Naast de relatief onschuldige maar wel zeer hinderlijke plaatselijke candida-infectie kan in zeldzame gevallen Candida in het bloed terechtkomen. Dit wordt een gegeneraliseerde infectie of systemische candidiasis genoemd. Deze ernstige vorm komt alleen voor bij al zeer zieke mensen met een sterk verminderde weerstand, bijvoorbeeld na een chemokuur, of na een orgaantransplantatie.

Het ‘Candida-syndroom’

In diverse (niet-reguliere) kringen wordt zeer regelmatig gesproken van het Candida-syndroom. Een syndroom met zeer uiteenlopende klachten die zijn oorsprong zou hebben in overgroei van Candida in de darmen, variërend van darmklachten tot depressiviteit, hoofdpijn en extreme vermoeidheid. Tot op heden is er echter geen enkel wetenschappelijk bewijs dat bovengenoemde klachten in verband kunnen staan met een Candida-infectie. Ter bestrijding van de klachten wordt nogal eens een ‘candida-dieet’ ingesteld. Een streng dieet waarbij vooral melkproducten en suikers (koolhydraten) uit onder andere fruit worden weggelaten, omdat deze de voedingsbronnen voor Candida zouden zijn. Door het weglaten van essentiële voedingsmiddelen wordt een dergelijk dieet onvolwaardig en kan er een tekort aan vezels, vitaminen en mineralen ontstaan met alle gevolgen van dien.

Voor het vaststellen van een infectie met Candida Albicans is het altijd verstandig om naar de huisarts te gaan. Deze kan de juiste diagnose stellen op basis van de klachten en kan ook eventueel een kweek afnemen. Hij of zij kan gerichte antischimmelmedicatie, in de vorm van een crème of tabletten voorschrijven, waardoor de klachten in de meeste gevallen zullen afnemen. Omdat een Candida-infectie vaak gerelateerd is aan een verminderde weerstand is het in een aantal gevallen goed om probiotica te nemen, maar ook hier is het verstandig dit eerst te overleggen met de huisarts.

De nieuwe geneesmiddelenstrategie van de Europese Unie

Bijna een jaar geleden, in het voorjaar van 2020, werd in Europa pijnlijk duidelijk dat we wel een unie van 27 lidstaten zijn, maar dat we in tijden van crisis niet op alle fronten samenwerken. In de bestrijding van de coronapandemie, bleken we elkaar zelfs tegen te werken door als individuele landen grenzen te sluiten en hulpmiddelen als mondkapjes te hamsteren, zodat elders een tekort ontstond. Op 16 september 2020 meldde de Europese Commissie deze ontwikkelingen als zeer onwenselijk te beschouwen en in de jaarlijkse ‘State of the Union’ kondigde de voorzitter van de commissie, Ursula von der Leyen, dan ook een betere samenwerking wat betreft gezondheidszorg aan. Een belangrijk onderdeel van deze betere samenwerking betreft een nieuwe geneesmiddelenstrategie. Deze strategie, verwoord in een dertig pagina’s tellend document, behelst onder meer het ontwikkelen van wetten, richtlijnen en voorstellen op het gebied van geneesmiddelenproductie, -inkoop en -verkoop binnen de Europese Unie.

We pikken er de vijf belangrijkste punten uit:

1. Knelpunten in de geneesmiddelenvoorziening voorkomen

Al jaren blijkt Europa te kampen te hebben met tekorten als het gaat om leveringen van medicijnen met bepaalde belangrijke werkstoffen. Dit uit zich regelmatig in het niet beschikbaar of leverbaar zijn van medicijnen, zoals medicijnen tegen hoge bloeddruk, depressie, de ziekte van Parkinson en anticonceptiepillen. De voornaamste reden hiervoor is dat deze medicijnen en/of hun grond- c.q. werkzame stoffen niet uit Europa komen, maar uit landen als China en India. Door productie meer in Europa te laten plaatsvinden, kan de afhankelijkheid van deze derde wereldlanden afnemen. Hierbij mogen de productiekosten niet leidend zijn.

2. Alle burgers van Europa krijgen toegang tot geneesmiddelen

Uit recent onderzoek blijkt dat niet alle geneesmiddelen in alle landen in de EU op de markt gebracht worden. Dit omdat fabrikanten daartoe geen verplichting hebben. Daarnaast hebben de meeste fabrikanten langdurige octrooien op hun producten, waardoor het onmogelijk wordt voor andere fabrikanten goedkopere versies van eenzelfde medicijn op de markt te brengen. Hierdoor zijn de kosten voor medicijnen soms zo hoog dat deze niet betaald kunnen worden en patiënten hiervan de dupe zijn. De EU wil nu concurrentie aanmoedigen en middels richtlijnen een meer eenduidig prijsvergoedingenbeleid stimuleren, waarbij alle 27 EU-landen als één marktmacht optreden.

3. Bevorderen van onderzoek, innovatie en duurzaamheid

Sinds jaar en dag wordt er veel onderzoek gestoken in de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. Dit is echter niet altijd afgestemd op de behoeften van de patiënt, maar meestal op of een medicijn veel geld gaat opleveren. Met name op het gebied van kinderkanker, zeldzame neurodegeneratieve ziekten en antimicrobiële resistentie loopt onderzoek achter, omdat de groep patiënten te klein is om er goed geld aan te verdienen. De EU wil met een voorstel, dat in 2022 ingediend zal worden, onderzoek evenwichtiger regelen, waarbij ook ‘kleinere patiëntengroepen’ meegenomen worden. Ook wil men dan direct de productie verduurzamen en dus milieuvriendelijker maken.

4. Het instellen van een autoriteit voor snelle reacties op noodsituaties

Met de uitbraak van COVID-19 bleek dat er in Europa geen breed plan aanwezig was hoe om te gaan met een grensoverschrijdende gezondheidscrisis. Om dit voor de toekomst beter te regelen, zal de autoriteit voor noodmaatregelen op gezondheidsgebied (HERA – Health Emergency Response Authority) worden ingesteld. Dit agentschap zal zich niet alleen richten op concrete noodsituaties, maar ook op onderzoek naar nieuwe antibiotica en productiecapaciteit en de vraag naar grondstoffen coördineren.

5. Eén Europese databank met gezondheidsgegevens

Om adequaat tussen alle 27 lidstaten gegevens betreffende gezondheid te kunnen delen en uitwisselen, is een eenduidige databank een voorwaarde. De Common European Data Space (EDHS) zal hier speciaal voor worden ingericht. Een voorwaarde hiervoor is wel dat alle landen binnen de EU hun eigen gezondheidsstelsels volledig digitaliseren. Hiermee wordt een breed kader gecreëerd waarbinnen de medische zorg in heel Europa volgens eigen normen en waarden van de EU verbeterd wordt.

Een depressie in coronatijd

Het coronavirus waart alweer bijna een jaar onder ons en heeft inmiddels grote gevolgen gehad voor ons dagelijks leven. Onze structuur is sterk veranderd, de meeste activiteiten zijn weggevallen, thuisblijven is de norm en komen we buiten, dan moeten we verplicht anderhalve meter afstand van elkaar houden. We zijn grotendeels op onszelf aangewezen en dat is niet voor iedereen even gemakkelijk. Heel veel mensen ervaren in deze periode gevoelens van stress. Stress wat betreft de toekomst, werk en inkomen, maar ook stress door eenzaamheid en alleen zijn. Voor mensen die voor de coronacrisis al depressieve gevoelens hadden, valt deze bijkomende stress nog eens extra zwaar.

De gezondheidszorg is momenteel – min of meer gedwongen – vrijwel volledig gericht op de bestrijding van het coronavirus. De reguliere zorg is flink afgeschaald en mensen die ambulant worden behandeld, bijvoorbeeld voor psychische problemen, krijgen hun consulten grotendeels online. Naast dat een onlinesetting voor veel mensen sowieso een lastig gegeven is, maakt het dat mensen helemaal de deur niet meer uitgaan; je hoeft immers niet eens meer naar een hulpverlener toe. Hierdoor wordt een isolement snel groter en is men veelvuldig of misschien zelfs wel continue alleen met eigen gedachten.

Troost zoeken bij anderen is een oer-menselijk sociaal instinct. Het delen van ervaringen en erkenning vinden in problemen, hoort bij ons en als dat niet mogelijk is, heeft dit grote consequenties voor ons geestelijk welbevinden. Uit eerder onderzoek in 2004 in Canada naar aanleiding van een SARS-epidemie (ook een coronavirus) en een verplichte quarantaine, bleek dat een derde van de ondervraagde personen last had van PTSS (Post-Traumatische Stress Stoornis) of een depressie.

Dagelijkse routine

Om je gezond te voelen, is een bepaalde routine erg belangrijk. Denk hierbij aan het op regelmatige tijden gaan slapen, wakker worden, medicijnen innemen en eten. Ook het naar buiten gaan voor lichaamsbeweging, voor zonnevitamientjes (D) en frisse lucht, draagt hier voor een belangrijk deel aan bij. Met name voor de aanmaak van serotonine, het stofje (neurotransmitter) dat ook wel het gelukshormoon wordt genoemd en dat helpt bij het reguleren van onze emoties. Een depressie neemt veel ruimte in in het hoofd en als bovenstaande activiteiten op een laag pitje komen te staan en er geen afleiding is, wordt die inname alleen nog maar groter en komt men in een neerwaartse spiraal terecht.

Tips

Er zijn diverse zaken die kunnen helpen de nog voor ons liggende periode, waarin corona ongetwijfeld nog een hele grote impact zal blijven hebben, door te komen. Door deze ter harte te nemen en toe te passen, kun je voorkomen dat een depressie volledig de overhand krijgt en je hele leven bepaalt. We zetten een aantal tips voor je op een rijtje:

Houd een regelmatig dag- nachtritme aan. Ga altijd ongeveer op hetzelfde tijdstip slapen en sta ook iedere ochtend op het zelfde tijdstip weer op. Blijf niet urenlang tv kijken, of ’s ochtends liggen, omdat je er toch niet uit bed hoeft, dit verandert je ritme.
Maak dagelijks op een vast moment een praatje met vertrouwde mensen via videobellen, zoals WhatsApp, Skype of Facetime en spreek dit moment ook concreet af.
Ontspan je lichaam en je geest door naar muziek te luisteren, een wandeling te maken of mindfulness toe te passen via een gratis te downloaden app op je telefoon.
Eet gezond, met veel verse groente en weinig vet en drink niet te veel koffie met cafeïne. Wees heel matig met alcohol en gebruik zeker geen drugs.
Ga overdag niet op de bank liggen om een powernap te doen en beweeg regelmatig.

Praten helpt

Heb je blijvende negatieve gedachten die je niet kwijt kunt en die naar je gevoel steeds erger worden, wacht dan niet met het inschakelen van professionele hulp. Neem contact op met de huisarts, voor een gesprek en/of voor eventueel een recept voor antidepressiva, of ga online naar Depressie Connect, het digitale platform voor (naasten van) mensen met een depressie. Hier kun je veilig en afgeschermd in contact komen met anderen om zo ervaringen te delen en herkenning te vinden. Heb je gedachten over zelfdoding neem dan direct contact op met 113 zelfmoordpreventie. Het telefoonnummer is 113 of 0800-0113 (gratis). Dit kan 24/7. Blijf niet alleen rondlopen met je gedachten, maar zoek hulp, praten helpt altijd.

Vitamine D heeft misschien een gunstig effect op een ernstig verloop van een COVID-19 besmetting

De hele wereld is inmiddels alweer meer dan een jaar in de ban van het coronavirus COVID-19 en dit virus bepaalt ons dagelijkse doen en laten momenteel volledig. We blijven zoveel mogelijk thuis, reizen en vliegbewegingen tussen landen zijn ernstig beperkt of zelfs verboden en de meeste winkels zijn gesloten. Overal ter wereld wordt koortsachtig gewerkt om het virus uit te bannen. Vaccinatieprogramma’s zijn van start gegaan en de hoop is dat de pandemie langzaam richting verleden tijd zal verdwijnen.

Tekst gaat verder onder de video.

Naast het bestrijden van het virus wordt ook onderzoek gedaan naar het verschil in verloop van de ziekte bij mensen onderling. Waarom wordt de een ernstig ziek en gaat er soms zelfs aan dood en waarom heeft een ander slechts milde klachten en kan hij of zij eigenlijk normaal functioneren? Vanaf het begin van de pandemie is al duidelijk dat COVID-19 oudere mensen harder raakt dan jongere. In een aantal gevallen is er bij ouderen al wel sprake van ander onderliggend lijden, waardoor het immuunsysteem niet adequaat reageert op zo’n heftige indringer, maar dit is niet altijd het geval. Er zijn ook gezonde ouderen die door het virus flink getroffen worden. Opvallend is dat bij veel van deze ouderen de vitamine D-spiegel lager is dan gewenst.

Wat is vitamine D?

Vitamine D is een van de weinige vitamines die ons lichaam zelf aanmaakt. Hiervoor hebben we zonlicht (UVB-stralen) nodig. Dit zonlicht wordt via de huid omgezet naar vitamine D en via het bloed naar de lever en de nier getransporteerd. Hier wordt het weer omgezet in een actieve vorm die calciumopname (nodig voor sterke botten en tanden) uit de darmen stimuleert. Een goede hoeveelheid vitamine D in het bloed helpt ook mee bij de werking van de spieren en het draagt bij aan een goed immuunsysteem, nodig om infecties te bestrijden. Vitamine D maken we dus zelf met behulp van zonlicht, maar we krijgen het ook binnen via ons voedsel. Het is van nature aanwezig in vette vis, vlees, avocado en eieren en het wordt toegevoegd aan halvarine, margarine en aan bak- en braadproducten (niet aan olie).

Bij veel oudere mensen is de vitamine D-spiegel te laag. Volgens het Nederlands Huisartsengenootschap heeft 50% van de thuiswonende ouderen een te lage spiegel en bij bewoners van zorginstellingen is dit zelfs bijna 90%. Dit komt met name omdat ouderen veel minder buiten komen en een ouder wordende huid ook nog eens moeilijker in staat is UVB-stralen om te zetten.

Een shocklong of ARDS

Gebleken is dat als patiënten ernstig ziek worden van COVID-19 dit meestal gebeurt in de tweede week van de besmetting. De koorts neemt progressief toe en vaak ontstaat een ernstige ontstekingsreactie in de longen die hyperinflammatoire shocklong of ARDS – acute respiratory distress syndrome -genoemd wordt. Hierbij treedt lekkage van de longblaasjes, waar de gaswisseling plaatsvindt, op waardoor de ademhaling ernstig bemoeilijkt wordt. Beademen wordt veelal noodzakelijk en organen kunnen uitvallen vanwege een tekort aan zuurstof.

De Cytokine-storm

Deze ernstige ontstekingsreactie in de longen ontstaat door een cytokine-storm. Cytokine is een eiwitmolecuul dat ontstekingsreacties in het lichaam reguleert. Er zijn zowel ontstekingsremmende als ontstekingsbevorderende cytokinen, die elkaar in evenwicht houden. Als dit evenwicht echter verstoord wordt, kunnen de ontstekingsbevorderende cytokinen ‘op hol slaan’ en leiden tot overmatige productie; de cytokine-storm. Uit onderzoek is nu gebleken dat een goede hoeveelheid vitamine D in het bloed het immuunsysteem stimuleert de balans in cytokinen te houden. Met te lage levels is het daartoe niet goed in staat.

Het is dan ook belangrijk om de vitamine D-spiegel op pijl te houden. Dit kan door voldoende te bewegen, dagelijks tussen 11 en 15 uur even met ontbloot hoofd en handen naar buiten te gaan, voldoende te eten waarin vitamine D aanwezig is en extra vitamine D te slikken. Het advies is om per dag tussen de 400 – 800 eenheden (10 - 20 microgram) te gebruiken. Hiermee wordt de spiegel bij de meesten van ons op het goede niveau gehouden. Van vitamine D krijg je niet snel te veel binnen, want wat we in ons lichaam niet gebruiken, slaan we op in onze vetreserves.

Het coronavaccin

Een vaccin is een middel dat na toediening de mens (en ook dieren) langdurig beschermt tegen een infectieziekte. De meeste vaccins bestaan uit onderdeeltjes van bacteriën of virussen of uit geïnactiveerde virussen waar je niet ziek van wordt. Ons lichaam reageert op deze onderdeeltjes door het afweersysteem aan het werk te zetten en antistoffen aan te maken. Door middel van deze antistoffen reageert het lichaam vervolgens in een later stadium, als er een besmetting plaatsvindt, met een directe aanval op het virus en wordt men niet ziek.

De verschillende vaccins tegen COVID-19 bestaan echter uit een totaal andere inhoud dan een verzwakt of dood onderdeel van dit coronavirus. Het vaccin bestaat uit een nagemaakt stukje van de genetische code van COVID-19. De benaming van een dergelijk vaccin is RNA-vaccin. Aan deze techniek is de afgelopen decennia hard gewerkt, waardoor men nu weet dat het volkomen veilig kan worden toegepast.

Een RNA-vaccin wordt gemaakt in een reageerbuis, zonder dat er levend materiaal bij komt kijken. Het begint met een stukje DNA dat in een laboratorium gemaakt is. Uit eerdere ervaringen met andere coronavirussen, zoals SARS en MERS, is gebleken dat een coronavirus een spike-eiwit (spijkereiwit) nodig heeft om cellen te infecteren en dat ons immuunsysteem in staat is dit spike-eiwit te herkennen en er antistoffen tegen te maken. Dit spike-eiwit zit in de uitsteeksels die te zien zijn aan de buitenkant van het virus. Om nu ons lichaam aan te zetten tot het maken van een beetje spike-eiwit, waarna antistoffen aangemaakt gaan worden, moet die bovengenoemde DNA-code eerst omgezet worden in RNA. Dit gebeurt met een enzym, net als de normale manier waarop dit in het lichaam gebeurt. Het RNA wordt vervolgens het vaccin. Omdat RNA op zichzelf niet geschikt is als vaccin; ons lichaam breekt moleculen die niet in cellen in ons lichaam zitten, direct af, wordt het RNA ingepakt in minuscuul kleine vetbolletjes.

Wat gebeurt er na het inspuiten?

Door het inspuiten van het vaccin, krijgen onze lichaamscellen via het RNA de opdracht om spike-eiwit aan te maken. Waarna het dit eiwit herkent als indringer en er vervolgens antistoffen tegen aanmaakt. Direct na het inspuiten in de bovenarm bevinden de kleine vetbolletjes met daarin het RNA, zich nog tussen de cellen. De cellen ‘eten’ de bolletjes, als een soort packmannetje, vervolgens op en zo komt het RNA met de boodschap in de cellen terecht. De cel gaat vervolgens de gegeven opdracht uitvoeren en begint met de aanmaak van het spike-eiwit. De locatie waar een spike-eiwit zich in een cel bevindt, is aan de buitenkant van de cel en daar komt het dan ook terecht. Hierdoor kan het afweersysteem op zijn beurt het eiwit als vijand herkennen – wij hebben van nature geen spike-eiwit - en een alarm afgeven. B-cellen – onze afweercellen – beginnen direct met de aanmaak van antilichamen die het eiwit vervolgens onschadelijk maken. Het geheugen van ons immuunsysteem slaat het spike-eiwit vervolgens op als zijnde een vijandig eiwit en zal het de volgende keer direct herkennen en te lijf gaan.

Om daadwerkelijk immuniteit op te bouwen tegen COVID-19 wordt het vaccin niet één maar twee keer toegediend, met een tussenpoos van drie weken. Ongeveer zeven dagen na de tweede injectie is de bescherming optimaal.

Wat nu als het virus muteert?

Coronavirussen zijn zogenaamde RNA-virussen, waarvan bekend is dat deze steeds opnieuw muteren. Het genetische materiaal verandert willekeurig, waardoor je dus opnieuw besmet kunt raken met een variant, omdat het immuunsysteem het virus niet meer herkent. Met het vaccineren probeert men hier wel op in te springen. Hiervoor wordt de genetische code van COVID-19 continu in de gaten gehouden. Mochten er mutaties optreden die van invloed zijn op de immuniteit, dan kan het vaccin vrij eenvoudig worden aangepast door de RNA-code van het spike-eiwit aan te passen. Vervelend is dan wel dat iedereen opnieuw moet worden ingeënt. Dit doen we echter ook jaarlijks met de griepprik omdat ook het influenzavirus steeds aan verandering onderhevig is.

En hoe staat het met de bescherming?

Op dit moment (januari 2021) is nog onduidelijk hoelang je precies beschermd bent tegen COVID-19. Dit kan men ook nog niet weten omdat de studies hiernaar nog maar kort lopen en de tijd het zal leren. Alle proefpersonen uit de testfase worden de komende jaren blijvend gevolgd waarbij zowel de aanwezigheid van antilichamen als eventuele late bijwerkingen in kaart worden gebracht.

Het vaccineren zelf zal de komende periode een ingewikkelde logistieke operatie zijn. Dit onder meer omdat de vaccins zeer koel bewaard moeten worden en dat dat niet overal even eenvoudig is. Dit geldt deels voor Nederland maar zeker voor andere landen in de wereld, zoals Afrika en Zuid-Amerika, waar elektriciteit en distributie een grote issue zijn. Voor ons geldt in ieder geval dat zolang het merendeel van ons niet is ingeënt in ieder geval verschillende maatregelen, waaronder anderhalve meter afstand, van kracht zullen blijven.

Heel even terug naar school

Al het erfelijk materiaal in ons lichaam bestaat uit DNA – Desoxyribonucleïnezuur -, dat ons lichaam via bouwstenen (eiwitten) maakt, zoals we zijn. Die bouwstenen worden geactiveerd door RNA – ribonucleïnezuur -, een boodschapper molecuul dat zorgt dat ons DNA de goede eiwitten in de juiste hoeveelheden op de juiste plaats maakt.

Hoe herken je een betrouwbare online apotheek?

Online winkelen heeft de laatste tijd een enorme vlucht genomen. Deels veroorzaakt door de coronacrisis, waarin thuisblijven de norm is geworden, maar ook omdat het gemakkelijk is om rustig achter een beeldscherm datgene te bestellen wat je nodig hebt en het thuis te laten bezorgen. Dit bestellen doen we niet alleen met eten, kleding en huishoudelijke producten, maar ook met medicijnen. En anders dan bij veel andere producten, kan medicijnen bestellen bij een verkeerde aanbieder grote risico’s met zich meebrengen.

Volgens het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport voldoen veel medicijnen die via het internet verkocht worden, niet aan de in Nederland gestelde eisen. Zo zijn bijvoorbeeld werkzame stoffen er niet in aanwezig of zijn (vervuilde) stoffen toegevoegd die voor (ernstige) bijwerkingen kunnen zorgen. Het is dan ook zaak om alleen medicijnen online te bestellen bij een legale internetapotheek.

Tekst gaat verder onder de video

Hoe weet je of een online apotheek legaal is?

Al sinds 1 juli 2015 moeten alle Europese websites – online apotheken – die medicijnen verkopen, zich online aanmelden. In Nederland dienen de sites aangemeld te zijn bij het CIBG, het uitvoeringsorgaan van het Ministerie van VWS. Vervolgens vindt registratie plaats op de website www.aanbiedersmedicijnen.nl. Hier zijn alle legale apotheken dan ook terug te vinden. De online apotheek is vervolgens verplicht om op de eigen website het speciaal hiervoor bedoelde groene Europese logo te vermelden. In Nederland wordt gewerkt met een afleverstatus voor alle medicijnen:

V (AV): niet-receptplichtig, algemeen verkrijgbaar
D (UAD): niet-receptplichtig, aflevering uitsluitend in apotheek of drogist
A (UA): niet-receptplichtig, aflevering uitsluitend in de apotheek
R (UR): aflevering uitsluitend op recept

Zo mag bijvoorbeeld een online drogist of andere site zonder de juiste papieren geen UR medicijnen verkopen. Staat de online apotheek op de site geregistreerd, dan mag aangenomen worden dat de medicijnen die verstrekt worden veilig zijn, voldoen aan alle eisen die er in ons land aan medicijnen gesteld worden en gemachtigd is om die specifieke categorie medicijnen te verkopen.

Een recept moet altijd worden uitgeschreven door een arts en de medicijnen mogen alleen verstrekt worden door een BIG-geregistreerde apotheker. BIG staat voor Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg en omvat een wet die patiënten beschermt tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen. De arts bepaalt de stofnaam (de werkzame stof) van het medicijn en de ziektekostenverzekeraar bepaalt vervolgens samen met de apotheker welk merk medicijn geleverd wordt, als het medicijn voor vergoeding in aanmerking komt. Alle medicijnen die door de ziektekostenverzekeraars vergoed worden, staan geregistreerd op een lijst in het geneesmiddelen vergoedingen systeem (GVS).

Vrije keuze in apotheek

In Nederland heeft iedereen de vrije keuze bij welke apotheek hij of zij medicijnen bestelt. Veel mensen zijn hier niet van op de hoogte en halen hun medicatie af bij de apotheek naar waar de huisarts of specialist het recept standaard doorstuurt. Als argument wordt vaak aangegeven dat op deze manier de apotheek een goed overzicht heeft van alle medicatie die gebruikt wordt, zodat eventuele medicijnen die niet goed met elkaar samengaan, niet voor problemen gaan zorgen. Dit argument is echter al enige tijd achterhaald. Via het Landelijk Schakelpunt (LSP) kunnen medicijngegevens opgevraagd worden, zodat een apotheker, maar ook andere zorgverleners, het medicijngebruik kunnen bewaken. Het LSP zorgt er in deze voor dat de verschillende zorgsystemen contact met elkaar kunnen leggen; in het LSP zelf staan geen medische gegevens. U moet wel eerst toestemming geven voor de uitwisseling van uw gegevens via het LSP. Dit doet u gemakkelijk online via www.volgjezorg.nl.

Onlangs nog (nov. 2020) heeft de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) een artikel gepubliceerd waarin zij aangegeven dat een huisarts mee moet werken als een patiënt liever kiest voor een online bestelling van zijn medicijnen en het recept rechtstreeks naar de online apotheek moet doorsturen of een papieren recept moet meegeven, zodat de patiënt deze in zijn beveiligde omgeving kan uploaden.

Hoe bestel ik via een online apotheek?

Voordat u online bij de apotheek medicijnen wilt bestellen, moet u u eerst registreren. Vervolgens krijgt u een eigen beveiligde omgeving toegewezen, waar u kunt inloggen en uw medicijnen kunt bestellen. De recepten kunt u hier eenvoudig uploaden, maar ze kunnen ook door uw huisarts worden ingestuurd. Worden de medicijnen vergoed, dan dient de apotheek de declaratie rechtstreeks in bij uw ziektekostenverzekeraar. Medicijnen die niet worden vergoed, kunt u eenvoudig met een betaallink online afrekenen. Alle medicijnen worden zo snel mogelijk bij u thuis afgeleverd.

Afvallen helpt tegen het coronavirus

De wereld is ondertussen alweer bijna een jaar in de greep van de coronapandemie. Wereldwijd zijn er inmiddels bijna 80 miljoen mensen besmet geraakt (eind december 2020) en zijn er 1,7 miljoen mensen aan COVID-19 overleden. Lang niet iedereen wordt even hard getroffen door het virus. Kinderen en jong volwassenen krijgen over het algemeen slechts te maken met lichte griepverschijnselen, als ze al ziek worden en het zijn vooral de ouderen en mensen met al onderliggend lijden, zoals hart- en vaatziekten en longproblemen, die ernstig ziek worden. Deze categorie belandt vaker op de Intensive Care en komt in een aantal gevallen zelfs te overlijden.

Opvallend is dat de groep patiënten met ernstige COVID-19 klachten niet alleen ouder is, maar vaak ook te kampen heeft met overgewicht. Gebleken is dat de meeste mensen met overgewicht – ook obesitas genoemd – vaak een slechtere weerstand hebben en meestal last hebben van ziekten als diabetes en/of hart- en longziekten die hun immuunsysteem ernstig ondermijnen. Een COVID-19 besmetting blijkt dan harder toe te slaan, waarna de schade die aan het lichaam tijdens de besmetting wordt toegebracht ook veel groter is.

Het immuunsysteem

Ons immuunsysteem is bedoeld om virussen en bacteriën aan te vallen en ze onschadelijk te maken. Door obesitas blijkt het immuunsysteem vaak ontregeld, waardoor het niet goed in staat is te reageren op bedreigingen van buitenaf. Het immuunsysteem wordt ontregeld door de grote hoeveelheid vetcellen. Deze vetcellen staan eigenlijk voortdurend onder stress, omdat ze steeds maar moeten blijven produceren. Het immuunsysteem speelt hierin voor ‘doktertje’ en probeert naar beste kunnen de vetcellen te ‘kalmeren’. Aangezien er heel veel gestreste vetcellen zijn, is dit min of meer een dagtaak geworden en heeft het immuunsysteem geen tijd meer te doen waarvoor het bedoeld is; virussen aanvallen.

Inzicht in het persoonlijke DNA

Gezonder leven en afvallen kunnen dus helpen het immuunsysteem weer zijn eigenlijke werk te laten doen: te zorgen dat we niet ziek worden van indringers in ons lichaam. Nu is een gezonde levensstijl met minder (vet) eten, meer bewegen en voldoende slaap altijd goed, maar ieder persoon beschikt over een andere stofwisseling waardoor geen vaste richtlijnen te geven zijn hoe dit precies per individu is. Wat voor de één een goede hoeveelheid aan calorieën blijkt, is voor een ander misschien een grote ‘vetbom’. Het is dan ook verstandig om inzicht te hebben in hoe het eigen lichaam precies reageert op voeding en dat is eigenlijk helemaal niet zo ingewikkeld te verkrijgen. Omdat de eigen stofwisseling en alle reacties op voeding liggen opgeslagen in het persoonlijke DNA kan dit met behulp van een gecertificeerde test in kaart worden gebracht. In een laboratorium kan onderzocht worden hoe een individueel lichaam precies omgaat met vetten, alcohol, sport, slaap, etc. Lees hierover ook de blog die we eerder publiceerden: Er bestaat geen dieet dat werkt bij iedereen, welk dieet past precies bij jou?

Naast het inzicht in de eigen stofwisseling is inzicht in of iemand intolerant is voor bepaalde voedingsmiddelen ook belangrijk. Dit omdat vormen van intolerantie voor bepaald voedsel kunnen leiden tot overgewicht en tot ontstekingen in het lichaam, die vervolgens weer het immuunsysteem ondermijnen. Ook voedselintolerantie kan aangetoond worden met een zelftest die thuis ook direct wordt geanalyseerd. De test onderzoekt 46 verschillende soorten voedsel op antistoffen en binnen enkele minuten is duidelijk of er antistoffen in het bloed aanwezig zijn.

Gezonder leven en een gezond gewicht kunnen dus bijdragen aan de bestrijding van het coronavirus. Waarschijnlijk niet direct om een besmetting te voorkomen, maar wel om geen ernstige klachten te ontwikkelen, met alle gevolgen van dien.

Viagra werkt niet. Wat betekent dat?

Er zijn mannen die baat hebben bij een klein blauw pilletje (Viagra) als zij problemen ervaren bij het krijgen van een erectie. Helaas geldt dat niet voor iedereen, bij sommige mannen helpt dit pilletje helemaal niet en bij anderen neemt de werking per keer af, om op een gegeven moment geen resultaat meer te leveren. Waar ligt dit precies aan als Viagra niet werkt zijn er dan toch nog mogelijkheden om een bevredigende erectie te krijgen?

Om te begrijpen wat Viagra precies doet, is het goed eerst te weten hoe een erectie precies tot stand komt en wat de eventuele oorzaken van een erectiestoornis kunnen zijn. Informatie hierover lees je in onze blog ‘Mannen zijn zich vaak niet bewust van onderliggende oorzaken van erectiestoornissen’, die al eerder op Medicijnen.nl verscheen.

De doorbloeding van de penis

Van een goede erectie is sprake als de penis voldoende stijf wordt om ‘rechtop’ te staan, zodat ermee gepenetreerd kan worden. Een erectie verloopt standaard volgens een aantal stappen: eerst neemt de doorbloeding in de penis toe, door een tijdelijke verwijding van de slagaders. Deze doorbloeding zorgt vervolgens voor zwelling in de zwellichamen en voor het dichtdrukken van de aders in de penis, zodat het bloed niet weg kan. Na een zaadlozing worden de zwellichamen weer wat nauwer, waardoor de aders weer open gaan staan en het bloed terug kan stromen.

Viagra werkt niet

Viagra zorgt ervoor dat een enzym (fosfodiesterase 5 oftewel PDE-5) dat verantwoordelijk is voor vernauwen van de bloedvaten, tijdelijk geremd wordt. Hierdoor verwijden de bloedvaten zich en kan er dus meer bloed in de penis stromen.Viagra werkt niet, als het wijder worden van de bloedvaten niet het probleem is dat de erectiestoornis veroorzaakt.

Maar als dit wel de oorzaak is, gebeurt het toch regelmatig dat Viagra niet werkt. Volgens Amerikaanse onderzoekers van The American Urological Association, komt dit in driekwart van de gevallen door een verkeerd gebruik van het medicijn. Viagra werkt niet en heeft geen enkel effect als er geen opwinding in het spel is. Viagra zorgt namelijk niet voor opwinding, maar voor een betere bloeddoorvoer. De bloedtoevoer wordt echter niet gestimuleerd als er geen seksuele opwinding aan ten grondslag ligt.

Ook blijkt dat eten van grote invloed is op de werking van Viagra. Viagra moet ingenomen worden op een – vrijwel – lege maag, waarna het ongeveer na een uur gaat werken. Is de maag gevuld, dan wordt de tijd waarin Viagra in het bloed wordt opgenomen, aanzienlijk verlengd en gaat het effect al grotendeels verloren in de maag. Dit wordt nog versterkt door maaltijden die relatief veel vet bevatten; de maag doet er dan nog langer over om de inhoud te verteren.

Het tijdstip van innemen blijkt dus een zeer belangrijke factor. Viagra heeft – zoals we al schreven – ongeveer een uur nodig voordat het gaat werken, dus slikken en ‘aan de gang’ werkt niet. De teleurstelling die het nog uitblijven van een erectie geeft, maakt dat de zin in seks meestal verloren gaat.

Zijn er andere opties?

Maar wat als je je aan de adviezen en timing voor het gebruik houdt en Viagra werkt niet? Het geeft toch niet het resultaat waar je op hoopt? Meestal is er dan een andere oorzaak van de erectieproblemen aan te wijzen dan de bloedtoevoer. Dit kan lichamelijk zijn, door bijvoorbeeld een onderliggende ziekte als diabetes of prostaatklachten maar het kan ook zeker psychisch zijn. Door ervaringen uit het verleden of niet de juiste partner hebben. Soms is het verstandig om een ander medicijn te proberen dat ook effect heeft op de remming van PDE-5. Er zijn er verschillende op de markt, zoals Cialis, Levitra en Spedra die allemaal net even iets anders werken dan Viagra. Praat hier eens over met de huisarts of de uroloog. Ook kan het verstandig zijn om de eigen leefstijl aan te pakken; te stoppen met roken, zo min mogelijk alcohol te gebruiken, een gezond gewicht te behouden en genoeg te bewegen.

Plastabletten onschuldig of misschien toch niet helemaal?

Plastabletten, ook wel diuretica genoemd, zijn pillen waarvan je, kort door de bocht, meer gaat plassen. Eigenlijk zorgen ze ervoor dat de nieren meer water uitscheiden, waardoor een teveel aan vocht in het lichaam wordt afgevoerd.

Ons lichaam bestaat voor ongeveer twee derde uit water, dat via een ingenieus systeem in onze nieren continue gefilterd wordt. Afvalstoffen kunnen zo ons lichaam via de urine verlaten. In een aantal gevallen houdt ons lichaam te veel vocht vast. Dit kan een simpele oorzaak hebben, zoals te lang staan of zitten, of een zwangerschap, maar het kan ook komen door hormoonwisselingen, een te hoge bloeddruk of door hartfalen of diabetes. Plastabletten kunnen dan zorgen dat de nieren meer zout uit het lichaam afscheiden, waardoor de hoeveelheid vocht afneemt (zout houdt vocht vast) en je meer gaat plassen. Een groot nadeel hiervan is wel dat er ook andere belangrijke stoffen, zoals kalium, uit het lichaam verdwijnen, waardoor er weer andere klachten kunnen ontstaan.

Plastabletten zijn beslist geen onschuldige pilletjes en het is dan ook nooit verstandig ze zomaar te gebruiken, ondanks het feit dat er verschillende soorten diuretica als OTC medicijn verkocht worden. OTC staat voor over the counter en wil zoveel zeggen als dat ze zonder recept verkrijgbaar zijn en niet vergoed worden door de ziektekostenverzekeraar. Het is in alle gevallen verstandig de huisarts eerst te raadplegen, ook omdat sommige pillen weer een reactie aan kunnen gaan met andere medicijnen.

Diuretica: de meest geslikte pillen

Je wist het misschien niet, maar plastabletten zijn de meest geslikte pillen in de westerse wereld. Als ze worden voorgeschreven, is dit meestal om een hoge bloeddruk of hartfalen te verminderen. Worden ze zonder recept gekocht dan is het gebruik vooral bedoeld om door middel van vochtverlies een aantal kilo’s af te vallen. Helaas blijken diuretica daar helemaal niet voor geschikt. Natuurlijk raak je met vochtverlies ook wat gewicht kwijt, maar zodra je stopt met slikken, gaat het lichaam gewoon weer terug naar de normale productie van vocht. Gebruik je de pillen voor langere tijd dan zal het lichaam – uit lijfsbehoud - zelfs compenseren door extra zout en vocht vast te houden om uitdroging te voorkomen. Afvallen lukt alleen maar echt door vetverbranding en dit bereik je weer door minder calorie-inname en spieropbouw door te bewegen.

Hormonen

Er zijn veel vrouwen die onder invloed van hormonen meer vocht vasthouden in de periode voor de menstruatie en ten tijde van de overgang. Een opgeblazen gevoel door vocht is geen fijn gevoel en soms zwellen vingers, onderbenen en enkels in deze periode dusdanig dat sierraden knellen en schoenen niet meer passen. Een periodiek gebruik van plastabletten kan dan helpen, maar ga hier nooit zomaar mee aan de gang. Overleg altijd eerst met de huisarts, ook als je van plan bent de tabletten zonder recept aan te schaffen.

Sinds een aantal jaar is het gebruik van diuretica in de sport verboden en zijn de pillen zelfs op de dopinglijst terecht gekomen. Dit heeft twee redenen. Ten eerste maskeren plaspillen het gebruik van andere dopingmiddelen. Dit omdat door de extra vochtafdrijving deze stoffen minder lang aantoonbaar zijn in het bloed of de urine. Ten tweede kan men door meer vochtverlies tijdelijk wat lichter van gewicht zijn, iets dat in bepaalde sporten, zoals vechtsporten, maar ook roeien, in het voordeel zou kunnen werken omdat in een andere gewichtscategorie uitgekomen mag worden.

Al met al zijn plastabletten geen onschuldige pilletjes die je even slikt als je een beetje vocht kwijt wilt. De consequenties kunnen groot zijn en in sommige gevallen zelfs blijvend tot schade leiden.

Hoelang blijf je last houden van het coronavirus?

Al driekwart jaar is de wereld in de greep van COVID-19 en miljoenen mensen zijn inmiddels ziek geworden door besmetting met dit coronavirus. Gelukkig verloopt het merendeel van de besmettingen relatief mild, maar toch is corona geen ziekte die je graag oploopt, omdat het blijvende gezondheidseffecten kan geven en zelfs fataal kan zijn.

De verschijnselen van corona, zoals die inmiddels bekend zijn, zijn: hoesten, kortademigheid of ademhalingsmoeilijkheden, vermoeidheid, oogpijn, misselijkheid of braken, diarree, spierpijn, een loopneus, hoofdpijn en keelpijn. Veel patiënten klagen ook over het verlies van reuk en/of smaak. Lang niet iedereen die besmet is, ontwikkelt klachten, maar krijg je deze wel dan gebeurt dit binnen tien dagen na blootstelling. De meeste mensen hebben vervolgens gemiddeld twee weken last van meestal meerdere van bovenstaande verschijnselen. Ben je meer dan 24 uur klachtenvrij, dan ben je niet meer besmettelijk. Als je wilt weten of je een coronabesmetting hebt gehad, kun je dit te weten komen met behulp van een Corona Gehad test.

Virale persistentie

Alhoewel er een redelijk gemiddelde herstelperiode bekend is, blijkt die toch heel erg per persoon te verschillen. De een knapt al binnen een paar dagen op, een ander houdt maandenlang en soms zelfs blijvend klachten. Vooral diegenen die als gevolg van de besmetting in het ziekenhuis gelegen hebben, blijken nog langere tijd problemen te ondervinden. Verondersteld wordt dat het virus niet helemaal uit alle weefsels verdwenen is en nog ergens ‘sluimert’. Dit noemt men virale persistentie. Voor COVID-19 is dit nog een lastig begrip, omdat men nog niet genoeg ervaring heeft op langere termijn met de manier waarop het virus zich kan gedragen en het nog niet duidelijk is of die persistentie per persoon verschilt, of misschien per orgaan en wat de criteria zijn.

Wat wel bekend is, is dat het genetisch materiaal van het coronavirus niet bestaat uit DNA, maar uit RNA (ribonucleid acid oftewel ribonucleïnezuur) waardoor het anders reageert dan bijvoorbeeld een influenzavirus. Er zijn wel meer virussen bekend met RNA in plaats van DNA. Het hepatitis-C virus is hier een voorbeeld van. Dit is een virus waar al jarenlang onderzoek naar verricht is en waarvan men nu weet dat het bij sommige mensen tientallen jaren sluimert – ze zijn dan klachtenvrij en het virus kan niet aangetoond worden – om vervolgens opnieuw tot ernstige klachten te leiden.

P4O2

Inmiddels is een Nederlands consortium (P4O2 Precision Medicine for more Oxygen) onder leiding van prof. Dr. Anke-Ilse Maitland- van der Zee, een onderzoek gestart naar welke factoren een rol spelen bij langdurige klachten na corona. Het consortium volgt nu honderd mensen die in de post-corona klinieken (dit zijn er vijf) terecht zijn gekomen. Naast het monitoren van de klachten en verschillende onderzoeken, als longfunctietesten en bloedonderzoek, wordt ook per patiënt het zogenoemde ‘exposoom’ in kaart gebracht. Exposoom is de verzamelnaam voor alle stoffen waaraan mensen dagelijks worden blootgesteld. Dit zijn chemische stoffen, luchtverontreiniging, maar ook voeding en roken. Hiermee wordt, met gebruikmaking van kunstmatige intelligentie, bekeken welke factoren bijdragen aan het verbeteren of het verslechteren van aan corona gerelateerde klachten. Op dit moment worden nog data verzameld, maar men hoopt in het voorjaar van 2021 een beeld te hebben van de situatie drie maanden na de besmetting met het virus.

C-support

In opdracht van het ministerie van VWS is inmiddels ook een stichting in het leven geroepen die zich richt op nazorg voor patiënten na een coronabesmetting. Deze stichting – C-Support - adviseert en ondersteunt patiënten die drie maanden na een besmetting nog klachten hebben, op alle leefgebieden waarop COVID-19 ingrijpt. Er wordt geen medische behandeling geboden, wel hulp om de juiste weg voor behandeling te vinden. Patiënten kunnen zich hier aanmelden bij de stichting C-support.

Helpt CBD-olie tegen menstruatiepijn?

Wij mensen zitten zeer ingenieus in elkaar. We staan er eigenlijk vrijwel nooit bij stil, maar alles in ons lichaam werkt via een onzichtbaar systeem met elkaar samen. Hierdoor kunnen we lopen, praten en denken, maar ons ook voortplanten. We beschikken over een zeer uitgebreid stelsel van zenuwen dat zorgt voor aansturing van allerlei processen en daarnaast zijn er verschillende soorten hormonen actief om die processen ook echt te laten functioneren.

Hormonen

Hormonen worden in klieren, zoals de hypofyse (in de hersenen), de schildklier, de bijnieren, de alvleesklier, de eierstokken en de teelballen geproduceerd. Ieder van deze klieren is verantwoordelijk voor de productie van een of meer soorten. Zo wordt insuline gemaakt in de alvleesklier en oestrogeen in de eierstokken. Het woord hormoon is afgeleid van het Griekse woord hormeo, wat in beweging zetten betekent. En dat is ook precies wat hormonen doen. Ze worden op bepaalde momenten afgescheiden om vervolgens via de bloedbaan vervoerd te worden om op een specifieke plek een actie te laten plaatsvinden.

De menstruatiecyclus

De menstruatiecyclus bij de vrouw is een van de processen in het lichaam dat geregeld wordt door hormonen. Er komen verschillende hormonen aan te pas, maar de meest bekende, en die met de meeste invloed, zijn oestrogeen en progesteron. De menstruatiecyclus is een steeds terugkerend fenomeen – daarom heet het ook een cyclus – tijdens de vruchtbare periode van de vrouw. Gemiddeld wordt een vrouw in haar leven zo’n 400 keer ongesteld. De menstruatiecyclus draait dus op verschillende hormonen waarbij een negatief feedbackmechanisme een belangrijke rol speelt. De cyclus werkt als volgt:

Aan het begin van de cyclus, als een vrouw ongesteld is, begint in de eierstokken de aanmaak van het hormoon oestrogeen. Hierdoor gaat een eicel rijpen. Door de toename van de hoeveelheid oestrogeen blijft dit eitje groeien, maar omdat er een eisprong moet plaatsvinden (anders kan de eicel niet bevrucht worden) registreert de hypofyse de hoeveelheid oestrogeen in het bloed. Heeft dit een bepaalde hoogte bereikt dan wordt het signaal gegeven dat de oestrogeenaanmaak mag minderen en dat progesteron aangemaakt moet worden om de eicel een warm bedje in de baarmoeder te geven. Ook krijgt het lichaam op dat moment een signaaltje om testosteron te produceren waardoor er meer zin in seks ontstaat, wat gunstig kan zijn voor een eventuele bevruchting. Is de eicel nu bevrucht dan gaat het zelf hormonen aanmaken, om te zorgen dat de progesteronaanmaak niet stopt. Krijgt het lichaam dit signaal niet dan trekt het de conclusie dat het progesteron niet meer nodig is en stopt de aanmaak ervan. Hierdoor wordt het baarmoederslijmvlies afgestoten (de menstruatie) en begint de cyclus weer van voren af aan met nieuwe aanmaak van oestrogeen.

Door de cyclus heen hebben de hormonen meer effect op het lichaam dan alleen de groei van een eicel, de eisprong, de opbouw van baarmoederslijmvlies en de afstoting ervan. Een flinke dosis oestrogeen in het bloed zorgt ook voor een prettig gevoel en voor een stralende huid. Vermindert de aanmaak dan is dit dan ook zeker merkbaar in het je welbevinden; je voelt je minder goed in je vel zitten. In de laatste week van de cyclus is de oestrogeenspiegel in het lichaam het laagst en begint ook het progesteronniveau te dalen. Hierdoor ontstaan vaak klachten die onder de noemer van PMS (premenstrueel syndroom) worden weergegeven en vaak herkenbaar zijn als neerslachtigheid, chagrijnig zijn, moeheid en hoofdpijn. Als het progesteronlevel zo laag is dat het baarmoederslijmvlies wordt afgestoten, komen hier ook nog klachten als buik- en rugpijn bij.

CBD-olie

Klachten die op zich al vervelend zijn en ook nog gepaard gaan met het ongemak van bloedverlies. Omdat de klachten maandelijks terugkeren (een cyclus duurt gemiddeld 28 dagen) is er even lekker aan toegeven meestal geen optie, er wordt min of meer verwacht dat vrouwen met menstruatiepijn normaal doorfunctioneren. Vaak wordt er dan ook naar pijnstillers gegrepen om minder last van de klachten te hebben. Maar als natuurlijk alternatief zou ook CBD-olie zowel verlichting als ontspanning kunnen geven.

Over CBD-olie vertellen we je uitgebreid in onze blog de waarheid over CBD-olie. Hier spreken we ook over het endocannabinoïde systeem (ECS) in ons lichaam dat een belangrijke rol speelt in onze gezondheid. Zo heeft het bijvoorbeeld invloed op de eetlust, maar ook op pijn en pijnbeleving. CBD-olie blijkt een pijnstillend, ontstekingsremmend én kalmerend effect te hebben. Al in vroeger tijden gebruikten gynaecologen cannabis ter verlichting van menstruatieklachten en ook Queen Victoria van Engeland gebruikte wiet om haar klachten draaglijk te maken. CBD-olie is echter geen wiet. Het bestaat uit cannabidiol een stof gewonnen uit vezelhennep, een plant uit de cannabisfamilie. Anders dan haar zusje de cannabis sativa bevat het geen THC (tetrahydrocannabinol) hèt stofje waar je high van wordt en wat verslavend werkt. Het staat nog niet onomstotelijk vast dat CBD-olie bij menstruatieklachten een gewenst effect geeft, maar het is zeker het proberen waard. CBD-olie is overigens geen middel dat direct resultaat geeft. Het is verstandig om het een aantal weken dagelijks te gebruiken en daarna te analyseren of de menstruatieklachten erdoor verminderen.

De overeenkomsten in aanpak en omgang tussen de Spaanse griep en Corona

“Eene krachtige luchtverversching kan de smetstof verdrijven”

Honderd jaar geleden, om precies te zijn in 1918 en 1919, werd de wereld net als nu door het coronavirus, in haar greep gehouden door een pandemie; die van de Spaanse griep. Wereldwijd werden er toen zo’n vijfhonderd miljoen mensen door dit influenzavirus geïnfecteerd, waarvan 10% kwam te overlijden, wat neerkomt op het ongelooflijke aantal van vijftig miljoen mensen. Een veelvoud van het aantal slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Vijftig miljoen sterfgevallen betekent enorm veel meer sterfgevallen dan nu tijdens de coronacrisis. Deze teller wat betreft overledenen aan COVID-19 stond per 15 oktober 2020 wereldwijd op 1.086.130 mensen.

Spaanse griep

De Spaanse griep heeft eigenlijk een totaal verkeerde naam gekregen want de griep kwam helemaal niet uit Spanje. Spanje was het eerste land echter dat er openlijk over schreef tijdens de Eerste Wereldoorlog - waarin zij overigens neutraal waren - toen de koning van Spanje met het virus besmet bleek. Het virus waarde op dat moment al hevig rond in heel Europa. De eerste bekende besmetting werd in maart 1918 geregistreerd in Kansas in Amerika en het virus verspreidde zich waarschijnlijk via soldaten die in de Eerste Wereldoorlog naar de loopgraven werden gestuurd, over Europa. Inmiddels heeft men, na veel onderzoek, ontdekt dat de oorsprong van het virus, net als COVID-19, in China gezocht moet worden, waar het waarschijnlijk van dier op mens is overgedragen.

De Spaanse griep kwam in één jaar tijd drie keer terug. De eerste golf, die in maart 1918 begon, verliep relatief mild en eiste niet zo erg veel levens. De tweede golf, in augustus van datzelfde jaar, bleek echter extreem dodelijk. Mensen die besmet waren, kregen longproblemen, zoals een hevige longontsteking met ademhalingsproblemen, hun huid verkleurde en binnen een paar dagen was men dood. Na deze tweede volgde nog een derde, iets minder dramatische, golf, waarna de ziekte niet meer terugkwam.

Overeenkomsten

Er zijn veel overeenkomsten op te noemen tussen de Spaanse griep en COVID-19. De eerste: het land van herkomst China, benoemden we al. Echter tussen de virussen onderling zit geen enkele overeenkomst. Ze zijn, behalve dat het beide virussen zijn, totaal verschillend van elkaar. De Spaanse griep is een influenzavirus en COVID-19 een coronavirus. Een influenzavirus is een virus dat snel kan muteren en dat een erg dodelijk verloop kan hebben. Het coronavirus heeft dit minder, waardoor er naar alle waarschijnlijkheid ook minder mensen aan zullen overlijden. De overeenkomsten zitten in de manier waarop overheden grip proberen te krijgen op de verspreiding van het virus en hoe hier door de bevolking op wordt gereageerd.

De maatregelen die er in 1918 genomen werden, lijken heel sterk op die van nu. De scholen werden gesloten, men mocht niet samenscholen, mensen moesten in quarantaine en openbare ruimtes werden veelvuldig gedesinfecteerd. Ook werd het dragen van een neus- mondmasker in openbare gelegenheden dringend geadviseerd. En net als nu leverde het dragen van mondmaskers stevige discussies op. Niet zo zeer vanwege de vraag of het dragen van een mondkapje wel of geen bescherming biedt, nee veel mensen weigerden er eentje te dragen omdat het dragen ongrondwettelijk was; het was niet bij wet geregeld. In Engeland maakt men een (stomme – zonder geluid) voorlichtingsfilm over hoe men besmettingen relatief eenvoudig kon voorkomen en hoe men zelf mondkapjes kon maken ter eigen bescherming.

De tekst gaat verder onder de video

Naast maatregelen die vanuit de overheid werden ingesteld, werd er door verschillende fabrikanten geprobeerd een slaatje te slaan uit de angst voor de griep die onder de bevolking heerste. Zo werd in een advertentie in diverse Nederlandse kranten aangegeven dat het slikken van abdijsiroop zorgde dat de Spaanse griep aan jou voorbij zou gaan. Dat het middel slechts bestond uit suikerwater met kaneel en dus geen geneesmiddel of preventiemiddel was, werd er niet bij vermeld.

Centrale Gezondheidsraad

Net als tijdens deze coronacrisis werden de ziektegevallen van de Spaanse griep in Nederland in kaart gebracht en geregistreerd. Dit op verzoek van de toenmalige Centrale Gezondheidsraad. Zij adviseerden daarnaast om een goede persoonlijke hygiëne in acht te nemen en ‘volksophoopingen’ te vermijden.

In het voorjaar van 1918 zwakte de hevigheid van de griep in Nederland flink af, om in oktober in alle hevigheid terug te keren. Nu dus in die al eerder beschreven zeer dodelijke variant. Wie besmet werd ging razendsnel achteruit, soms overleed iemand al binnen een aantal uur. Als fake news avant la lettre werd geschreven dat de regering de bevolking voor de gek hield door te vertellen dat het hier om een griep ging terwijl het in werkelijkheid longpest was die het einde der tijden aankondigde.

De regering greep, anders dan nu, niet of nauwelijks in. De minister van Arbeid, Aalberse gaf na Kamervragen aan dat er toch geen maatregelen bekend waren die enige kans van slagen hadden, ook al gaf de Centrale Gezondheidsraad duidelijke adviezen. Een van de burgerlijke initiatieven die uit wanhoop dan maar werd bedacht was het houden van een Algemeene Biddag op 28 november 1918. Hier probeerde men met een landelijk gebed God zover te krijgen dat de Spaanse griep zou stoppen.

De Spaanse griep is dus na drie golven uitgedoofd. Wat betreft corona zitten we nu in de tweede golf die meer zieken, maar tot nu toe minder sterfgevallen geeft dan de eerste. Hopelijk stopt het hierbij.

Testen op COVID-19 normaliseert hopelijk ook het testen op SOA's

Met de komst van de mogelijkheid voor iedereen zich te laten testen op het wel of niet besmet zijn met het coronavirus, vinden de meeste mensen het inmiddels ook heel normaal dit bij klachten, of als iemand in zijn of haar omgeving besmet is, te laten doen. Een bewijs van een negatieve uitslag van een coronatest is op veel plaatsen zelfs een vereiste geworden en de meeste landen om ons heen, stellen een negatieve test als verplichting om er naartoe te mogen reizen. Testen is dan ook binnen afzienbare tijd de norm geworden en vrijwel niemand doet hier moeilijk over. Het zou verstandig zijn als we het testen in het algemeen op verschillende soorten aandoeningen ook een heel normaal iets zouden vinden, zoals het regelmatig laten testen op een soa oftewel een seksueel overdraagbare aandoening.

De seksuele revolutie

In vroeger tijden waren wisselende partners en meerdere relaties door een leven heen, niet gangbaar. Seks was iets wat je pas had als je al lang samen was en liever niet deed voordat je getrouwd was. Pas met de komst van de anticonceptiepil en de hiermee de seksuele revolutie in de jaren zestig van de vorige eeuw, is hierin verandering gekomen. Seks en ook wisselende partners werden steeds normaler en ook de leeftijd waarop jongeren voor het eerst seks hebben, daalde flink. Anno nu is het dan ook heel normaal om in je leven meerdere bedpartners te hebben. Met dit normaal zijn, is het logisch dat de mogelijkheid een seksueel overdraagbare aandoening op te lopen flink is toegenomen en daarmee de kans een ander te besmetten ook.

Jongeren en vijfenveertigplussers

Uit onderzoek dat gepubliceerd is in het Journal of Adolescent Health in de Verenigde Staten, is gebleken dat vooral jongeren tussen de vijftien en de vijfentwintig jaar risico lopen op het krijgen van een soa. Daarnaast blijkt er een flinke toename te zijn van soa’s onder de leeftijdscategorie van vijfenveertig plussers, die zich, meestal na een scheiding, stevig op de datingmarkt begeven en regelmatig blijken te wisselen van partner. Bij navraag onder deze beide groepen blijkt echter vrijwel niemand zich ooit te laten testen op een soa. De reden die hiervoor wordt gegeven, is dat men over het algemeen denkt zelf geen risico te lopen besmet te raken. Apart is dat de meeste mensen dat ook over een besmetting met COVID-19 zeggen; de kans het op te lopen acht men over het algemeen laag. Toch laat vrijwel iedereen zich vrijwillig testen.

Testen

Als het testen op soa’s een algemene norm zou zijn, net zoals dat het nu is voor COVID-19, en als het hiermee een feit zou zijn dat je jezelf voor je aan een nieuwe (seksuele) relatie begint altijd laat testen op soa’s, dan zou het aantal besmettingen waarschijnlijk aanzienlijk dalen en misschien zelfs wel grotendeels tot het verleden behoren.

Toch blijft het gevoel dat een besmetting zo’n vaart niet zal lopen, in combinatie met het toch nog wel heersende taboe op het oplopen van een soa – en zelfs op het ervoor uitkomen dat je seks hebt met verschillende partners in je leven – de reden dat het testen nog steeds geen standaard gebeuren is.

Misschien gaat het testen op COVID-19 hier verandering in brengen en realiseren we ons dat het weten of we besmet zijn, waarmee dan ook, en hier maatregelen tegen te nemen, kan bijdragen aan een gezondere wereld, waarin we ons zelf en anderen beschermen voor besmettingen die eenvoudig voorkomen kunnen worden.

Soa-test thuis

Voor een soa-test kun je het beste contact opnemen met je huisarts of met de GGD. Wil je dit niet of doe je liever zelf een soa-test thuis, denk dan eens aan een zelftest die je bij de apotheek kunt kopen. Er zijn verschillende testen voor verschillende soa’s op de markt. Diverse ervan stuur je na afname op naar een laboratorium, waar hij vervolgens geanalyseerd wordt en je een betrouwbare uitslag mag verwachten.

Mannen zijn zich vaak niet bewust van onderliggende oorzaken van erectiestoornissen

“Alcohol provokes the desire, but takes away the performance”

William Shakespeare

De meeste mannen hebben wel eens een probleem met het krijgen van een erectie. Vaak is dit van korte duur en zijn de omstandigheden waarin het optreedt wel verklaarbaar, zoals stress. Maar wereldwijd zo’n 150 miljoen mannen tussen de veertig en de zeventig jaar, hebben regelmatig een erectiestoornis en bij een aantal van hen is dit zelfs altijd het geval. Helaas rust op praten hierover nog steeds een taboe en veel mannen zullen hun erectieproblemen dan ook niet bespreekbaar maken. Vaak denken ze dat de stoornis iets met hun libido te maken heeft, maar meestal ligt er een totaal andere oorzaak aan ten grondslag.

Tekst gaat verder onder de video

Wat is een erectie eigenlijk?

Om te begrijpen wat een erectiestoornis, soms ook impotentie genoemd, precies inhoudt, is het goed eerst uit te leggen hoe het krijgen van een erectie eigenlijk werkt. Een erectie heeft als functie de voortplanting gemakkelijk te maken door de mogelijkheid zaad zo dicht mogelijk bij een eicel te brengen. Om een erectie te krijgen, bestaat de penis uit verschillende cilinders; een sponsachtig zwellichaam, de plasbuis (waarlangs het sperma naar buiten komt) en twee holle zwellichamen, waarin tijdens een erectie bloed stroomt. Door lichamelijke of mentale prikkeling geven de hersenen en het ruggenmerg signalen af die de slagaderlijke bloedtoevoer doen toenemen en die ervoor zorgen dat de spiervezels in de zwellichamen ontspannen. Hierdoor kan het bloed ook daadwerkelijk in de zwellichamen stromen. Door de hoeveelheid bloed wordt de penis groter en door de druk worden de aders dichtgedrukt, zodat bloed niet terug kan stromen. Dit veroorzaakt stijfheid. Door wrijving van de zenuwuiteinden in de eikel (het uiteinde van de penis) vindt uiteindelijk de zaadlozing (ejaculatie) plaats. En die zaadlozing verloopt vervolgens in twee fasen; het zaad wordt eerst vanuit de ballen naar de prostaat geduwd waar prostaatvocht wordt toegevoegd en daarna trekken de spieren aan de basis van de penis zich vijf keer samen waardoor de lozing plaatsvindt. Een erectie is hierna niet meer nodig en deze neemt dan ook snel weer af.

Een erectiestoornis

Als een penis niet of niet voldoende stijf wordt, spreken we over een erectiestoornis. Er zijn drie verschillende vormen te onderscheiden:

Helemaal geen erectie krijgen
Wel een erectie kunnen krijgen, maar niet stijf genoeg worden
Wel een erectie kunnen krijgen, maar niet lang genoeg.

De oorzaak van een erectiestoornis kan zowel een lichamelijke als een psychische zijn. Soms is het gebruik van te veel alcohol de boosdoener. Of het lichamelijk of psychisch is, is niet zo moeilijk te achterhalen. De meeste mannen krijgen ’s nachts en ’s morgensvroeg bij het wakker worden, spontane erecties. Deze erecties worden ook wel reflexerecties genoemd en kennen geen seksuele prikkeling als aanleiding. Is een erectie van psychische aard dan zullen deze nachtelijke erecties meestal wel optreden, bij een lichamelijke oorzaak is dat meestal niet het geval.

Bij een erectiestoornis stroomt er niet genoeg bloed naar de zwellichamen in de penis. Dit kan verschillende lichamelijke oorzaken hebben. Zo kan er sprake zijn van suikerziekte (diabetes mellitus), overgewicht of van een probleem met hart- en vaten, zoals een te hoge bloedruk of een te hoog cholesterol. Het kan zelfs een voorteken van een hartinfarct of beroerte zijn op termijn. Dit omdat de diameter van de slagaders in de penis kleiner is dan die van het hart en deze dus eerder dichtslibben. Volgens schattingen heeft twintig procent van de patiënten met een hart- en vaatziekte ook een erectieproblemen en voor mannen boven de vijftig is aderverkalking hiervan meestal de oorzaak. Ook kunnen psychische problemen een rol spelen, zoals faalangst. Zeker als er al eerder problemen met een erectie zijn opgetreden, kan dit effect hebben op de psyche, maar ook een ‘mindere relatie’ kan meespelen.

Soms liggen andere ziekten aan een erectiestoornis ten grondslag. Zoals multiple sclerose of prostaataandoeningen of het gebruik van medicijnen als plastabletten (diuretica), geneesmiddelen tegen hoge bloeddruk of antidepressiva. Ook alcohol, drugs en sigaretten beïnvloeden erecties op een ongunstige manier.

Nadat door onderzoek de oorzaak van de erectiestoornis duidelijk is geworden, is het in een aantal gevallen mogelijk erectiebevorderende medicijnen te gebruiken. Er zijn medicijnen die het enzym fosfodiesterase 5 (PDE-5) remmen. Dit enzym, aanwezig in de holle zwellichamen verzwakt erecties omdat het bloedvaten vernauwt en medicijnen die dit enzym tegenwerken, zorgen voor een langere erectie van een betere kwaliteit. Sildenafil, in de volksmond meestal Viagra of blauw pilletje genoemd, is er een van. Viagra werkt na ongeveer een half uur en de werking houdt zo’n vier tot vijf uur aan. In de meeste gevallen werkt het medicijn goed, behalve bij diabetes en bij beschadigingen aan zenuwen. Het is echter nooit verstandig het zomaar, zonder dat de oorzaak van de erectiestoornis bekend is, te slikken. Koop het dan ook nooit zonder recept via internet, maar laat de huisarts eerst de oorzaak van het erectieprobleem vaststellen, waarna hij of zij een erectiebevorderend medicijn kan voorschrijven.

Tips om om te gaan met een vergrote prostaat

Alle mannen zijn in het bezit van een prostaat, een klier die vlak onder de uitgang van de blaas om de plasbuis heen ligt en die ongeveer de afmeting van een walnoot heeft. Zijn functie is het vervoeren van zaadcellen. Bij een zaadlozing komen de zaadcellen via prostaatvocht naar buiten en dit vocht zorgt ervoor dat zaadcellen lang genoeg blijven leven om hun plaats van bestemming; een eicel, te bereiken.

De prostaat is al vanaf de geboorte aanwezig, zij het heel klein en vanaf de puberteit begint hij, onder invloed van het hormoon testosteron, te groeien. Deze groei gaat een leven lang door, maar waarom dit is, is niet bekend. Bij veel mannen leidt deze steeds groter wordende prostaat, vaak na hun 50^ste, tot prostaatklachten, door velen oneerbiedig ‘de oude mannenkwaal’ genoemd. Meestal zijn dit plasklachten, zoals het niet meer krachtig kunnen uitplassen en vaak aandrang hebben. De klachten ontstaan omdat de prostaat om de plasbuis heen ligt en de doorgang door de groei vernauwt. Andere veelgehoorde klachten zijn een plotselinge aandrang, nadruppelen of tussentijds druppelen en ’s nachts uit bed moeten om te moeten plassen (nycturie).

Soms lijkt het of je als man maar gewoon moet accepteren dat je prostaatklachten hebt; het hoort er nu eenmaal bij. Maar er zijn wel mogelijkheden om de klachten enigszins te verlichten. Daarvoor is het wel verstandig om te laten vaststellen wat de reden van de klachten precies is. Dit kun je bij de huisarts laten doen. Deze zal een PSA-waarde test (Prostaat Specifiek Antigeen) laten doen en via een rectaal toucher (via de anus) voelen of de prostaat vergroot en/of eventueel verhard is. Is dat laatste het geval dan volgt altijd een doorverwijzing naar een uroloog, omdat dit kan wijzen op prostaatkanker.

Is een goedaardige prostaatvergroting - met de mooie term Benigne Prostaat Hyperplasie, oftewel BPH - vastgesteld, dan hoef je hier niet mee te leren leven, er is wel degelijk wat aan te doen.

Wat te doen tegen BPH, ofwel prostaatvergroting

Genoeg bewegen

Als eerste is het belangrijk om genoeg te bewegen. Dit vermindert stress, een van de factoren die zorgt voor een verhoogde spierspanning in onder meer de prostaat en de blaas.

Geestelijke ontspanning

Naast ontspannen door bewegen is een ontspannen geest zeer bevorderlijk voor een vermindering van prostaatklachten. Kies bijvoorbeeld voor mindfulness, Yoga of Tai-Chi.

Neem de tijd voor toiletgang

Neem als je naar het toilet gaat, uitgebreid de tijd om te plassen. Doe dit zittend en plas rustig helemaal uit. Blader bijvoorbeeld door een boek of tijdschrift om je gedachten even op iets anders dan op het plassen te richten.

Drink voldoende maar niet voor het naar bed gaan

Drink geen grote hoeveelheden vocht voor het naar bed gaan en zeker geen cafeïne houdende dranken of alcohol. Drink door de dag heen echter wel voldoende.

Medicijnen of een operatie

Naast al deze tips voor zelfhulp, zijn er ook medicijnen voor te schrijven die of de blaashals wat ontspannen (alfa-blokkers) of die ervoor zorgen dat de prostaat kleiner wordt (5-alfa-reductaseremmers). Hebben deze medicijnen geen of niet voldoende effect, dan kan een prostaatoperatie (TURP - TransUrethrale Resectie van de Prostaat) of een laserbehandeling uitgevoerd worden. Via de plasbuis worden kleine stukjes prostaat verwijderd, waardoor er meer ruimte ontstaat om te plassen.

Wil je weten hoe het gesteld is met jouw PSA-waarde, zonder naar de huisarts te gaan, dan kun je een PSA-waarde zelftest doen. Deze bestel je gemakkelijk hier.

Astma en het risico op een ernstige coronabesmetting

Aangenomen wordt dat mensen met bepaalde aandoeningen, zoals hartziekten, hoge bloeddruk en COPD en mensen die al op leeftijd zijn, vatbaarder zijn voor ernstige ziekteverschijnselen bij een COVID-19 besmetting. In deze categorie wordt ook astma geplaatst, een aandoening waarbij de luchtwegen zich vernauwen, met benauwdheid en soms ademnood tot gevolg. Maar omdat blijkt dat er niet meer astmapatiënten besmet zijn met het coronavirus dan mensen zonder astma, heeft men onderzoek naar de vatbaarheid van deze patiëntengroep gedaan.

Dit onderzoek is uitgevoerd aan de Rutgers Universiteit in de staat New Jersey, een van de oudste universiteiten in de Verenigde Staten van Amerika. Uitgangspunt van het onderzoek was het feit dat er relatief minder mensen dan aangenomen met astma een ernstige coronabesmetting doormaakten. In het onderzoek zijn twee verschillende leeftijdscategorieën meegenomen: jongeren en ouderen. Jongeren lijden vaak aan een allergische vorm van astma en ouderen hebben vaker een eosinofiele vorm.

Eosinofielen

Bij Eosinofiele astma zijn de eosinofielen (een soort witte bloedlichaampjes) structureel ernstig verhoogd. Eosinofielen zijn onderdeel van het immuunsysteem en bedoeld om te helpen infecties te bestrijden. Dit doen ze door zwellingen te veroorzaken, waarmee ziektekiemen te lijf worden gegaan. Echter een te hoog aantal van deze ‘opruimers’ zorgt voor een tegengesteld effect: te grote zwellingen zorgen voor ontstekingen, onder meer in het ademhalingssysteem en dit lijdt tot ernstige symptomen van astma. Komt hier een coronabesmetting bovenop, dan wordt men zeer ernstig ziek, soms met de dood tot gevolg.

Uit het onderzoek blijkt dat mensen met astma in principe net zo vatbaar zijn voor COVID-19 als patiënten met andere, chronische aandoeningen. Waarom er onder deze groep dan wel minder besmettingen geconstateerd worden, heeft waarschijnlijk te maken met de voorzorgsmaatregelen die de patiënten zichzelf opleggen. In een verklaring zegt Reynold A. Panettieri, MD en directeur van de universiteit, dat hoogstwaarschijnlijk mensen die bekend zijn met (ernstig) astma veel alerter zijn op het risico om een besmetting op te lopen. Zodoende hanteren zij waarschijnlijk veel beter de anderhalve-meter regel, wassen vaker hun handen, gebruiken mondkapjes en handschoenen of gaan zelfs in zelf-quarantaine om voor het virus gespaard te blijven. Ook is gebleken dat mensen met astma in deze periode van corona zeer ‘therapietrouw’ zijn, wat betekent dat zij veel vaker hun medicatie gebruiken.

Corticosteroïden

Bij het veelvuldig gebruik van astmamedicatie is echter wel een kanttekening te plaatsen. De inademing van medicijnen die corticosteroïden bevatten, wat in veel astmamedicijnen het bestanddeel is, heeft niet altijd een positief effect. Dit leidt zelfs bij medici tot discussie of de inname wel zo veelvuldig moet gebeuren om klachten te voorkomen. Corticosteroïden, ook wel bijnierschorshormonen genoemd, staan er namelijk om bekend dat ze de immuunrespons van het lichaam kunnen verzwakken, waardoor ontstekingsreacties juist kunnen verergeren. Ook blijkt dat sommige steroïden het ‘opruimen’ van virussen in de longen vertragen, waardoor mensen langer, maar ook ernstiger ziek kunnen zijn.

Al met al blijken mensen met astma gerelateerde klachten, niet beter bestand tegen het coronavirus, zij zorgen er met zelfdiscipline voor dat ze minder risico lopen op een besmetting. Zijn ze toch besmet dan is het verloop per persoon verschillend.

Waarom jeukt mijn hoofdhuid?

Velen van ons hebben er wel eens last van; van een jeukende hoofdhuid. Soms wordt dit veroorzaakt door zweten en/of warmte of door het niet goed uitspoelen van bijvoorbeeld shampoo, maar vaak liggen er andere oorzaken aan ten grondslag. Jeuk op het hoofd is meestal erg irritant, krabben is vaak best gênant en het is dan ook belangrijk de oorzaak op te sporen en te behandelen. We zetten de meest voorkomende oorzaken van jeuk op het hoofd op een rijtje.

Roos

Roos, dode huidcellen die eruitzien als kleine schilfertjes, is een gevolg van een reactie van de behaarde hoofdhuid op de overmatige groei van een gist. Deze gist, malassezia furfur geheten, kan behandeld worden met een speciale shampoo waarin zink en selenium zitten. Is de roos erg hardnekkig, dan kan een shampoo met cortisonen door de huisarts worden voorgeschreven. Roos kan ook veroorzaakt worden door een verhoogde talkproductie.

Hoofdluis

De schrik van iedere moeder, een kind met hoofdluis. Toch komt hoofdluis niet alleen bij kinderen voor maar ook bij volwassenen. Hoofdluizen zijn kleine beestjes die leven op warme behaarde plekjes en die zich vooral voeden met bloed. Ze hebben niets te maken met een slechte hygiëne; ze kiezen zelfs liever voor zo schoon mogelijk. De luizen verspreiden zich door van het ene hoofd op het andere over te lopen. Ze brengen geen ziektes over maar zijn wel bijzonder hardnekkig. Minimaal twee weken goed kammen met een netenkam en het haar wassen met een shampoo met dimeticon is de beste remedie. Heeft iemand hoofluis, dan is het belangrijk om iedereen in de directe omgeving ook te behandelen en andere mensen te informeren waar diegene mee in contact is geweest.

Schurft

Schurftmijten zijn de veroorzakers van de zeer besmettelijke schurft. Schurftmijten zijn zo klein dat ze met het blote oog niet te zien zijn. Ze graven gangetjes in de huid en leggen hier eitjes. De jeuk wordt echter niet veroorzaakt door het graven van die gangetjes maar door een allergische reactie op de mijt en deze reactie wordt steeds heviger. Schurft op de hoofdhuid komt vooral voor bij kleine kinderen. Volwassenen en oudere kinderen krijgen vooral schurft op andere plekken op het lichaam. Schurft is dus zeer besmettelijk en wordt overgedragen door lichamelijk contact, of gezamenlijk gebruik van kleding of knuffelbeesten. Het kan worden bestreden met behandeling van zowel een crème als tabletten.

Ringworm oftewel Tinea Capitis

Ringworm is, anders dan de naam doet vermoeden, geen worm maar een schimmelinfectie. De schimmel tast de hoofdhuid aan en dringt diep door in de haarfollikels, waardoor de haren uitvallen. Ronde, rode jeukende kale plekken zijn hiervan het gevolg. Valt de infectie mee, dan kan er gewoon een antischimmelmiddel gebruikt worden. Is de infectie hevig, dan moeten orale schimmelwerende medicijnen ingenomen worden.

Psoriasis Capitis

Psoriasis is een auto-immuunziekte die rode schilferige plekken op het lichaam veroorzaakt. Capitis betekent hoofdhuid, en de schilfers bevinden zich hier met name bij de haargrens. Psoriasis ontstaat door een versnelde celdeling in combinatie met een afwijkende afweerreactie. Door deze versnelde celdeling, ontstaan schilfers die dikke plakkaten vormen. Deze plakkaten zijn de veroorzakers van de jeuk. Psoriasis vergt een speciale behandeling: eerst moeten de dikke schilfers verwijderd worden met een ontschilfermiddel met salicylzuur. Daarna kunnen er middelen gebruikt worden die cortisonen bevatten.

Allergische reacties

Uiteraard zijn er ook een aantal allergische reacties die een reden voor een jeukende hoofdhuid kunnen zijn. Zo zijn daar reacties op middelen in haarverzorgingsproducten en haarkleurmiddelen. Dit zijn vooral middelen die parafenyleendiamine bevatten, stoppen met het gebruik ervan is vaak de enige oplossing.

Ook kan netelroos jeuk veroorzaken. Netelroos zijn plotseling optredende jeukende bulten waarvan de oorzaak meestal onbekend is. Het kan komen door voeding, een insectenbeet of door een virus. Tabletjes met antihistaminica werken meestal vrij effectief, deze zijn vrij bij drogist of apotheek te koop.

Zwangerschap

Ook kunnen hormonen tijdens een zwangerschap stevige jeuk veroorzaken. Niet alleen op het hoofd maar soms over het gehele lichaam. De oorzaak is dat de lever door alle hormoonveranderingen wat minder goed functioneert. Hierdoor komen er meer galzouten in de bloedbaan, wat jeuk veroorzaakt. Ook is je lichaam beter doorbloedt, waardoor je het eerder warm hebt, gaat zweten en kriebels kunt krijgen. Er is weinig tegen te doen, behalve niet te heet douchen en veel water drinken.

Onderliggende aandoening

Soms is er echter niet direct een aanwijsbare oorzaak van jeuk te vinden. Dit kan onschuldig zijn, maar het kan ook betekenen dat er sprake is van een onderliggend probleem, waardoor zenuwuiteinden zijn aangetast. Dit komt voor bij ziekten als diabetes en gordelroos. Nader onderzoek is hier erg belangrijk!

5 redenen voor vaginale jeuk

De meeste vrouwen zal het vast bekend voorkomen, jeuk op een plaats waar het moeilijk krabben is; de vagina. Het is een zeer onaangenaam soms zelfs branderig gevoel en het is vaak lastig op te lossen. Krabben, zeker in het openbaar, is not done en zonder kleren lopen is ook beslist geen optie. Er zijn verschillende oorzaken waarom een vagina jeukt. Geen schimmelinfectie wel jeuk, oorzaken die ieder voor zich een andere behandeling vragen. We zetten er een vijftal op een rijtje, misschien herken je er wel een of meer.

1. Een schimmelinfectie

Een schimmelinfectie is in de meeste gevallen de eerste oorzaak waar je aan denkt bij een jeukende vagina. Deze infectie wordt veroorzaakt door een gist (soort schimmel) met de naam Candida Albicans. Naast de vervelende jeuk is er vaak ook pijn bij het plassen en/of vrijen, een witte, wat brokkelige, afscheiding die niet ruikt en rood en gezwollen slijmvlies. De infectie ontstaat regelmatig door hormonale veranderingen of het wassen van de vagina met zeep waardoor de zuurgraad verandert. Ook kunnen antibiotica of diabetes (suikerziekte) Candida veroorzaken.

Een schimmelinfectie wordt niet overgedragen door de partner tijdens het vrijen. Strakke kleding, inlegkruisjes en tampons doen dit evenmin. In de meeste gevallen gaat een schimmelinfectie vanzelf over, maar hij kan wel regelmatig terugkomen. Om de jeuk te verminderen, kan een vaginale capsule of crème worden gebruikt. Deze zijn zonder recept verkrijgbaar. Maar let bij het gebruik hiervan wel op als je normaal vrijt met een condoom of pessarium. De bestanddelen in de capsule tasten het rubber aan, waardoor de betrouwbaarheid afneemt. Wacht dan ook minimaal drie dagen na gebruik van het medicijn met geslachtsgemeenschap.

2. Geen schimmelinfectie wel jeuk?

Als je een schimmelinfectie uit kunt sluiten dan zijn er nog andere oorzaken. Soms moet je ook even nagaan of je iets in je dagelijks patroon hebt veranderd. Geen schimmelinfectie wel jeuk, met deze klachten moet je niet te lang door blijven lopen. Ook als je de denkt dat er geen schimmelinfectie de oorzak is. Soms kan het een allergische reactie op stoffen in bijvoorbeeld kleding, maandverband of douchegel zijn. Een huidirritatie kan ook voor flinke klachten zorgen en snel erger worden.

3. Bacteriële vaginose

Geen schimmelinfectie wel jeuk, dan kan ook een bacterie de boosdoener zijn. Meestal ligt hier een veranderde zuurgraad aan ten grondslag, waardoor bacteriën overvloedig gaan groeien. Naast die vervelende jeuk, geeft bacteriële vaginose een onaangenaam ruikende grijswitte afscheiding. Het slijmvlies van de vagina is niet rood of pijnlijk en er zijn ook geen pijnklachten te verwachten tijdens de seks of bij het plassen. Ook een bacteriële vaginose gaat meestal vanzelf weer over, maar als je de klachten als te hinderlijk ervaart, kan de huisarts metronidazol voorschrijven. Hierbij mag beslist geen alcohol gedronken worden en wordt metronidazol als capsule ingebracht dan kan het net als bij de capsule voor een schimmelinfectie, het rubber van een condoom of pessarium aantasten waardoor de betrouwbaarheid afneemt.

3. Een urineweginfectie

Een urineweginfectie is over het algemeen een bacteriële infectie die pijnklachten in de blaas, de plasbuis, urineleiders en/of nieren kan veroorzaken. Ook kan het een pijnlijk jeukend en vaak ook branderig gevoel in en rond de vagina geven. Vaak volstaat voldoende drinken, maar soms is een antibioticum nodig om de klachten te verhelpen.

4. Scheer of hars (wax) irritatie

Door te scheren of te harsen/waxen verstoren we de huidbalans, zeker van de huid rondom de vagina, daar deze toch al erg gevoelig is. Bij scheren ontstaan dan ook vaak rode bultjes die op hun beurt ingegroeide haren geven. Deze haren zorgen voor jeuk en krabben maakt de irritatie alleen maar erger. Behandel de huid voor het scheren of harsen eerst met een speciale olie of een hypoallergene crème.

5. Leeftijdgerelateerde hormonale veranderingen

Geen schimmelinfectie wel jeuk, door veranderingen in de hormoonspiegel vanwege leeftijd, kan de vagina wat droger worden, wat jeuk kan veroorzaken. Meestal is dit het gevolg van een dalende oestrogeenspiegel, het hormoon dat ook verantwoordelijk is voor onder andere opvliegers tijdens de overgang. Door een speciale vochtcrème te gebruiken, ben je vaak snel van deze vervelende jeukklachten verlost.

Naast deze vijf vrij algemeen voorkomende redenen van vaginale jeuk, zijn er ook een aantal ernstigere oorzaken die aan jeuk in of rond de vagina ten grondslag kunnen liggen. We noemen er hier enkele, zonder er dieper op in te gaan. Dit omdat er voor deze aandoeningen altijd een diagnose door een arts gesteld moet worden, waarna ook een individuele behandeling ingezet wordt. Zo kan vaginajeuk ook veroorzaakt worden door verschillende vormen van geslachtsziekten, zoals chlamydia, herpes, gonorroe of schaamluis. Maar ook door eczeem, lichen planus of lichen sclerosus of kanker aan de vulva is jeuk aan of in de vagina mogelijk .

Ben je verontrust over je vaginale jeuk, komt het met regelmaat terug of is de jeuk erg onprettig, maak dan altijd een afspraak bij de huisarts. Geen schimmelinfectie wel jeuk en wil je de precieze oorzaak helder krijgen dan is het belangrijk om dit te laten onderzoeken.

Waarom ook niet-rokers COPD kunnen krijgen

COPD – een ernstige aandoening aan de longen - is de vierde doodsoorzaak in de wereld en alleen al in Nederland zijn er meer dan 330.000 mensen die met deze diagnose proberen te leven. COPD wordt in veel gevallen veroorzaakt door roken, maar niet altijd. Er zijn ook mensen die slachtoffer worden van deze ziekte, zonder ooit een sigaret aangeraakt te hebben. Recent onderzoek laat zien dat COPD dan ook door andere factoren veroorzaakt kan worden; door de grootte van de luchtwegen en door een erfelijk eiwittekort.

Wat is COPD?

Een van de belangrijkste kenmerken van COPD, dat staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease (chronische obstructieve longziekte) is benauwdheid. Door een chronische vernauwing van de luchtwegen kan iemand met COPD niet goed ademhalen, wat zich uit in kortademigheid, hoesten en het opgeven van slijm. Soms is de benauwdheid zo erg dat normale dagelijkse activiteiten niet meer mogelijk zijn. Er zijn twee verschillende longaandoeningen die vallen onder COPD, namelijk chronische bronchitis en longemfyseem.

Chronische bronchitis is een chronische ontsteking van het slijmvlies door een blootstelling aan prikkelende stoffen, zoals sigarettenrook. Als reactie op de ontsteking wordt veel slijm aangemaakt waardoor ademen lastig is. Bij longemfyseem gaan de longblaasjes verloren. Longblaasjes zijn, na inademing, verantwoordelijk voor het transport van zuurstof naar het bloed en voor de uitademing van afvalstoffen. Hoe minder longblaasjes er in de longen zijn, hoe moeilijker dit wordt.

De grootte van de luchtwegen

COPD wordt is een aantal gevallen dus veroorzaakt door roken, maar niet altijd. Er zijn mensen met COPD die nog nooit gerookt hebben en er zijn ook stevige rokers die geen COPD ontwikkelen. In een studie uitgevoerd door het NHLBI (National heart, lung and blood institute) in de Verenigde Staten dat gepubliceerd werd op 9 juni 2020, is vast komen te staan dat de grootte (de hoeveelheid vertakkingen in de longen) van de luchtwegen een rol speelt bij het wel of niet ontwikkelen van COPD. Mensen met relatief kleine luchtwegen (weinig vertakkingen) in verhouding tot de grootte van hun longen, hebben een kleinere ademhalingscapaciteit. Dit wordt dysanapsis genoemd. Tot voor kort werd aangenomen dat de luchtwegen altijd in verhouding met de longen meegroeien en dat iedereen ongeveer evenveel vertakkingen heeft, maar dit blijkt dus lang niet altijd zo te zijn. Om nu te onderzoeken of die grootte van de luchtwegen bijdraagt aan het wel of niet ontwikkelen van COPD, werden 6500 ouderen onderzocht. Minder longcapaciteit is een normaal verschijnsel bij ouder worden, maar nu blijkt dat ouderen met relatief kleinere luchtwegen veel minder longcapaciteit hebben dan gemiddeld en veel vaker COPD hebben ontwikkeld. Andersom bleek ook dat mensen met relatief grote luchtwegen in verhouding tot hun longen, veel minder risico lopen op het ontwikkelen van COPD, zij blijken genoeg ademreserve te hebben, zelfs al roken zij stevig.

Alfa-1 antitrypsine

De grootte van de luchtwegen blijkt echter niet de enige oorzaak van COPD naast roken. Onlangs is vast komen te staan dat een tekort aan het eiwit Alfa-1 antitripsine ook een rol speelt. Alfa-1, ook AAT genoemd, is een eiwit dat het lichaam beschermt tegen ontstekingen en dat gemaakt wordt in de lever. Bij een tekort aan AAT is het lichaam onvoldoende beschermd, met name tegen het enzym elastane. Elastane is een enzym dat onder meer de longen beschadigt, waardoor longemfyseem optreedt. Alfa-1 is een erfelijke aandoening en dit verklaart het soms al op jongere leeftijd optreden van COPD. Hoe eerder de diagnose van het tekort aan AAT gesteld wordt, hoe beter de kwaliteit van leven behouden kan blijven. Dit kan met goede medicijnen, leefregels en soms door aanvulling van extra zuurstof. In Nederland kan men voor behandeling van deze erfelijke COPD veroorzaker terecht bij het Alfa-1 expertisecentrum dat zich bevindt bij de afdeling longziekten van het Leids Universitair Medisch Centrum in Leiden. De behandeling die ingezet wordt, is die van de toediening van AAT, waardoor het beschadigingsproces verder gestopt kan worden.

Roken blijft echter wel de grootste veroorzaker van COPD. Het is dan ook zaak om, voordat het leed geschied is, sowieso te stoppen met roken. Eenmaal beschadigde longblaasjes zijn niet meer te herstellen. Stoppen met roken, is voor veel mensen erg moeilijk. Dit komt door de stof nicotine die in behoorlijke hoeveelheden in sigaretten zit. Nicotine is een verslavende stof, waar het lichaam al snel afhankelijk van wordt. Het is verstandig om hulp te zoeken bij het stoppen met roken. In de vorm van ondersteunende middelen en/of door psychische begeleiding.

De wetenschap en de symptomen van de menstruatiecyclus

Ongesteld zijn, is niet altijd de prettigste periode van de maand voor veel vrouwen. Het gaat vaak gepaard met veel ongemakken, zoals bloedverlies, krampen en soms ook met stevige stemmingswisselingen. Het is dan ook de bekendste periode uit de menstruatiecyclus, een periode die gemiddeld vier weken duurt en die zich bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd steeds herhaalt.

De menstruatiecyclus vormt bij de mens de basis van het nieuwe leven. Het is specifiek bedoeld om te zorgen dat er nageslacht geboren kan worden en om dat doel te bereiken, vindt in het lichaam van de vrouw een ingenieus samenspel van verschillende hormonen plaats. En als het doel niet wordt bereikt, begint de cyclus weer van voor af aan, opnieuw en opnieuw, jaar in, jaar uit. De meeste vrouwen worden voor het eerst ongesteld rond hun 13e en hebben hun laatste menstruatie rond hun 52^ste. Dit betekent dat zij de menstruatiecyclus een kleine 40 jaar doormaken En als deze regelmatig is, wil dat zeggen zo’n 500 keer.

De cyclus in fasen

Het begin

Een normale cyclus bestaat gemiddeld uit 28 dagen en begint met de start van het rijpen van een eicel. Dit rijpen gebeurt in een follikel, een soort zakje, dat gestimuleerd wordt om te groeien door het follikel stimulerend hormoon (FSH). Dit FSH, dat aangestuurd wordt door de hypofyse - een klein orgaantje ten grootte van een erwt in het hoofd, vol met hormoonproducerende cellen - zorgt in het follikel weer voor de aanmaak van een ander hormoon; oestrogeen. En oestrogeen zorgt ervoor dat je je als vrouw heel energiek voelt, dat je huid gaat stralen en dat je een sexy uitstraling krijgt. Apart is dat je gezicht in deze periode meer symmetrisch lijkt, iets dat mannen erg aantrekkelijk vinden. Ondertussen gaat in de baarmoeder het slijmvlies groeien, zodat een eventueel bevruchte eicel goed ontvangen kan worden en zich kan nestelen.

De eisprong (ovulatie)

Tussen dag 10 en dag 13 van de cyclus bereikt de hoeveelheid oestrogeen een maximum; de oestrogeenpiek genoemd en heb je meer zin in seks dan normaal. Ook zijn orgasmes heviger. De oestrogeenpiek activeert ook een nieuw hormoon, het luteïniserend hormoon (LH). Dit hormoon zorgt voor de eisprong zelf, waarna het eitje wordt opgevangen door de eileider, waar het, via kleine trilhaartjes, wordt voortbewogen naar de baarmoeder.

Na de eisprong

Het lege follikel blijft achter in de eierstok en gaat onder invloed van LH nog een hormoon aanmaken; progesteron. Dit hormoon zorgt er op zijn beurt weer voor dat er minder FSH aangemaakt wordt – eirijping is nu even niet nodig – waardoor de oestrogeenspiegel daalt en er ook minder LH wordt aangemaakt. Progesteron als hormoon, zorgt samen met testosteron dat ook aangemaakt wordt, voor een vermoeid gevoel, voor emotionele onbalans en voor een opgeblazen gevoel. Langzaam sterft nu het lege follikel af wordt de hoeveelheid progesteron minder. Als de hoeveelheid progesteron onder een bepaald niveau komt, zal het baarmoederslijmvlies worden afgestoten, de menstruatie, om plaats te maken voor een nieuw warm bed voor een eventueel volgend bevrucht eitje. Dit afstoten gaat gepaard met bloedverlies en krampen.

Nieuw leven

Terwijl de eicel op weg is naar de baarmoeder, hoopt hij een zaadcel tegen te komen, waardoor bevruchting plaatsvindt. Dit moet wel binnen 12 uur na de eisprong gebeuren, anders sterft de eicel. Spermacellen leven een stuk langer, tussen de 3 en 7 dagen dus als er al spermacellen aanwezig zijn op het moment van de eisprong, is de kans op een bevruchting het grootst. Vindt die bevruchting daadwerkelijk plaats, dan begint er al snel celdeling en spreken we van een zygote. Deze zygote, nog geen mensje maar een aantal cellen, gaat direct het volgende hormoon in de rij produceren: het zwangerschapshormoon hCG oftewel humaan choriongonadotrofine. Ook dit hormoon heeft een prachtige functie; het zorgt ervoor dat het lege follikel, het gele lichaam genoemd, niet afsterft en progesteron blijft aanmaken. Hierdoor zal ook het baarmoederslijmvlies niet afsterven en vindt er ook geen menstruatie plaats. De zygote kan zich nestelen en uitgroeien tot een nieuw mensje. De hoge concentratie aan progesteron in de eerste weken van de zwangerschap zorgt vaak voor extreme vermoeidheid en soms ook voor misselijkheid en stemmingswisselingen.

4 manieren om overmatig zweten tegen te gaan

Zweten doen we niet voor niets; het is een methode van ons lichaam om af te koelen en het is dus een normaal en zelfs gezond fenomeen. Echter zijn er ook mensen die overmatig zweten, dit geldt zelfs voor ongeveer 3% van de volwassenen in ons land. Overmatig zweten is zeer vervelend, zeker in de zomer en wordt niet als normaal beschouwd, maar als een medische aandoening met de naam hyperhidrosis (hyper = overmatig, hydro = vochtig).

Tekst gaat verder onder de video.

Wat is zweten eigenlijk?

Zoals al gezegd, is zweten een natuurlijk proces, bedoeld om het lichaam af te koelen. Dit doen we simpelweg door vloeistof af te scheiden via zweetklieren die overal in de huid aanwezig zijn. Zweet bestaat voor een groot deel uit water, maar daarnaast bevat het ook zout, suiker en diverse chemicaliën. We gaan zweten als onze lichaamstemperatuur stijgt als we ons bijvoorbeeld inspannen. Zweten we te veel dan kan dat, naast lastig, ook nog eens een gevoel van schaamte geven als de druppels van hoofd of handen lopen of een overhemd grote natte zoutkringen laat zien.

Kan het ook een beetje minder?

Gelukkig zijn er mogelijkheden om overtollig zweten wat te verminderen. We vertellen je er vier.

Anti-transpirant

Als eerste het gebruik van een goede anti-transpirant (antiperspirant). Een anti-transpirant blokkeert de zweetklieren en moet dan ook niet verward worden met een deodorant, die alleen geur maskeert. Meestal bevatten ze metalen, als zink en aluminium. Een anti-transpirant kun je niet alleen onder de oksels gebruiken, maar ook op het hoofd, de handen en voeten. De bedoeling is dat het aangebracht wordt op een droge, geschoren huid, voordat het zweten begint. Helaas kan niet iedereen tegen het aluminiumchloride in een anti-transpirant; sommige mensen reageren met uitslag, bultjes en/of jeuk. Bij zeer overmatig zweten, zijn er medicinale anti-transpirants op recept verkrijgbaar.

Eten

Het eten van pittig voedsel, zoals pepers, kan de hartslag verhogen, waardoor ook de lichaamstemperatuur stijgt en het zweten begint. Ook vet eten draagt bij aan het zweten alhoewel dat wat anders werkt: het lichaam moet simpelweg harder werken om vet te verteren waardoor de temperatuur omhoog gaat. En eet je veel zout dan probeert je lichaam dit weer kwijt te raken door het uit te scheiden. Het is verstandig deze producten dus zo min mogelijk te eten. Eet liever fruit en groenten, zoals watermeloen, die houden de lichaamstemperatuur lager.

Drink voldoende water

Het klinkt misschien vreemd, maar juist water drinken, zorgt ervoor dat we minder zweten; het zorgt namelijk voor verkoeling. Maar hoeveel water per dag is nu voldoende? Dat is simpel: neem je gewicht en vermenigvuldig dit met 30. Dit is de hoeveelheid die bij jou past. Weeg je 75 kilo dan drink je 75 x 30 = 2,2 liter water. Drink weinig tot geen alcohol of cafeïne, want daar ga je juist van zweten omdat het de hartslag laat stijgen.

Pas kleding aan

De kleding die je draagt, is ook van invloed op de hoeveelheid zweet. Draag daarom altijd ademende kleding van katoen of linnen. Strakke en synthetische materialen zorgen ervoor dat je meer gaat zweten. Ademende kleding is zeker aan te raden als het zweten veroorzaakt wordt door een hormonale disbalans, zoals de overgang.

Waarom ruikt zweet?

Veel mensen die overtollig zweten, zijn ook bang dat ze naar zweet ruiken. Nu is het meeste zweet van nature eigenlijk reukloos. Het gaat pas ‘stinken’ op het moment dat er bacteriën in het spel zijn. Bacteriën produceren namelijk, op het moment dat ze zich delen en dat doen ze snel in een warme en vochtige omgeving, vieze geuren die wij goed kunnen ruiken. Een deodorant maskeert deze geuren maar het is beter om jezelf wat vaker op een dag even te wassen en te zorgen dat die bacteriën niet actief kunnen worden.

De abortuspil bij een ongewenste zwangerschap

Jaarlijks besluiten zo’n 30.000 vrouwen in Nederland vanwege een ongewenste zwangerschap tot een abortus. Tot de 9e week van de zwangerschap gerekend vanaf de eerste dag van de laatste menstruatie, is dit mogelijk met een abortuspil. Deze pil, die ook wel overtijdpil wordt genoemd, zorgt ervoor dat de zwangerschap stopt, waarna het vruchtje wordt afgestoten en dus een miskraam volgt. Anders dan wat de naam abortuspil doet vermoeden, bestaat de behandeling uit meerdere medicijnen. Het ene medicijn mifepriston¹ wordt geslikt. Het andere, misoprostol² moet worden ingebracht in de vagina. Als dit lastig is, kunnen tabletten met misoprostol ook als smelttablet onder de tong of in de wangzak worden gebruikt.

Hoe werkt de abortuspil?

De abortuspil kan zowel worden voorgeschreven door een arts in het ziekenhuis als door een arts in een abortuskliniek. De behandeling met de abortuspil bestaat uit 2 fasen. Mifegyne, het eerste medicijn, zorgt er in de meeste gevallen voor dat de zwangerschap niet verder doorgroeit. Cytotec (misoprostol), het tweede medicijn, leidt tot een bloeding waarmee je de zwangerschapsresten verliest. De behandeling begint met het innemen van 1 tablet in de kliniek. Dit geneesmiddel is een anti-hormoon, wat inhoudt dat het de receptoren voor lichaamseigen progesteron in de baarmoeder bezet. Hierdoor kan de zwangerschap niet verder doorgaan. Het maakt tevens de baarmoederhals soepel, waardoor het tweede gedeelte van de procedure effectiever verloopt. Hoe verloopt het tweede deel van de abortuspil procedure? 36-48 uur na inname van het anti-hormoon brengt u zelf 4 vervolgtabletten hoog vaginaal in. Deze zorgen ervoor dat de baarmoeder samentrekt en het vruchtzakje wordt uitgestoten.

Bloedverlies

Het bloedverlies en de afstoting van het vruchtje, geven buikkrampen die met een pijnstiller redelijk onder controle te houden zijn. Helaas werkt paracetamol niet zo goed. Gebruik liever ibuprofen of naproxen. Bloedverlies na het slikken van de abortuspil duurt relatief lang, gemiddeld twee weken, waarna ook nog een poosje wat bruinige afscheiding blijft bestaan. Het is niet verstandig in deze periode tampons te gebruiken omdat de baarmoedermond wat openstaat en er kans is op het krijgen van een infectie.

Het is aan te raden om drie weken na de inname van de medicijnen opnieuw een zwangerschapstest te doen. 1% van de vrouwen blijkt na slikken en ondanks bloedverlies, toch nog zwanger.

Wat is het verschil tussen een morning-afterpil en abortuspil?

De abortuspil wordt soms verward met de morning-afterpil. Het verschil tussen deze twee pillen is dat de morning-afterpil een zwangerschap voorkomt, mits ingenomen binnen drie dagen na onbeschermde seks, en een abortuspil een bestaande zwangerschap afbreekt. De morning-afterpil is zonder recept verkrijgbaar bij de apotheek. Je hoeft hiervoor ook niet naar de huisarts.

^1. Mifepriston is een medicijn dat de baarmoedermond zacht maakt en de werking van misoprostol stimuleert

^2. Misoprostol is een weeënopwekker.

Corona kan het bestrijden van de processierups hinderen

Vanaf deze maand (mei) wordt op veel plaatsen in Nederland en België de eikenprocessierups bestreden. Dit gebeurt met allerlei middelen. Zo zijn er diverse nestkastjes geplaatst, zodat mezen de rupsen kunnen opeten. Er worden bestrijdingsmiddelen gespoten, nesten weggebrand en nesten weggezogen. Deze laatste methode, van wegzuigen, is op dit moment de meest gebruikte. De eikenprocessierups – de rups van de eikenprocessievlinder – is met name actief in de maanden april tot en met augustus. Na augustus verandert de rups in een pop, waarna het in de winter een vlinder wordt.

Tekst gaat verder onder de video.

Een onopvallende mot

Een eikenprocessievlinder is een vlinder uit de familie van de motten. Het is dan ook een klein, wat onbeduidend grijs beestje die in deze vorm weinig kwaad doet. Echter is de periode voordat hij zich ontwikkelt tot een vlinder, wel een hele vervelende. De vlinder legt in de winter eitjes in een nest bij elkaar en doet dit het liefst dicht bij de bladeren van een eikenboom. Deze eitjes komen uit in de maand april , precies als de bomen gaan uitlopen en jong groen aanmaken. De rupsjes zijn dan maar twee millimeter groot maar door hun vraatzucht groeien ze als kool en zijn ze al snel een centimeter of drie. De rups is blind en ruikt ook niet zo goed, maar toch weet hij zijn maaltijd prima te vinden. Dat komt omdat alle rupsen in een nest zich, ’s nachts, in rijen verplaatsen, als in een processie.

Brandharen

Iedere rups heeft een flink aantal in verhouding lange haren, soms wel van een centimeter, maar dit zijn niet de haren waar wij en ook dieren, zoveel klachten van kunnen krijgen. Een processierups bezit namelijk brandharen. Deze zitten midden op de rug en zijn slechts 0,2 mm groot. Ze zijn bedoeld ter verdediging tegen vijanden, zoals insectenetende zoogdieren. Deze brandharen verspreiden zich gemakkelijk door de lucht als ze ter verdediging worden afgeschoten, waarna ze ingeademd worden of op het lichaam van mens of dier belanden. Die brandharen blijven ook achter in de nesten, dit omdat een eikenprecessierups een aantal keer vervelt als hij uit zijn jasje groeit, en ze kunnen tot wel zes jaar klachten veroorzaken.

Klachten die door die brandharen veroorzaakt worden, zijn met name allergische klachten. Vaak zijn het bijzonder hardnekkig jeukende bultjes op de huid, ontstekingen van het bindvlies van de ogen en astmatische bronchitis. Een processierupsgel is aan te raden bij deze klachten, want het verzacht de effecten en werkt snel. De klachten komen trouwens ook voor bij paarden, schapen, honden, katten en koeien.

Processierups bestrijden

Om de verspreiding van de brandharen zoveel mogelijk te voorkomen, is bestrijding van de processierups de enige methode. Dit kan dus op verschillende manieren, waarvan het opzuigen met een speciale stofzuiger en daarna verbranden van hele nesten het meest effectief is. Daarbij is dit ook een milieuvriendelijke manier. Wel is het van belang om goede beschermende, volledig lichaamsbedekkende kleding en een gelaatsmasker te dragen. De haartjes kunnen zich namelijk nog verspreiden en in de filters van het apparaat terecht komen. Die beschermende kleding en gelaatsmaskers zijn echter op dit moment een probleem.

Door de uitbraak van het coronavirus oftewel COVID-19 zijn de beschermende pakken/gelaatsmaskers op andere plaatsen ingezet, namelijk in de zorg. Hierdoor is een tekort ontstaan. De pakken worden geïmporteerd uit China, maar wat er op dit moment geleverd wordt, is vrijwel allemaal bestemd voor de zorg. Het is erg onverstandig om nesten weg te zuigen zonder deze beschermende kleding te dragen. De allergische reacties veroorzaakt door de rups stapelen zich namelijk op. Bij de eerste aanraking zijn de klachten nog relatief mild, maar bij volgende blootstellingen eraan worden de klachten steeds heviger. Uiteindelijk kan dit zelfs leiden tot een dodelijke reactie op brandharen van een eikenprocessierups. Het kan dus zijn dat de bestrijding van de eikenprocessierups dit jaar, minder effectief kan plaatsvinden.

Heb ik al corona gehad?

Het begin van het tijdperk waarin we moeten leren leven met het coronavirus, ook Covid-19 genoemd, ligt alweer even achter ons. Inmiddels zijn we een aantal maanden in de ban van de bestrijding van dit virus en proberen we op diverse manieren de verspreiding ervan in te dammen. Er zijn in Nederland ondertussen vele duizenden geregistreerde besmettingen, maar we weten ook dat het werkelijke aantal besmettingen flink hoger ligt, omdat lang niet iedereen met klachten ook daadwerkelijk getest wordt.

Het coronavirus

Op het moment dat iemand besmet raakt met het coronavirus, duurt het gemiddeld, een dag of zes voordat de eerste klachten zich openbaren. De meeste mensen krijgen slechts ‘milde’ klachten (80%), zoals een algeheel malaise gevoel, hoesten en koorts. In een aantal gevallen ontstaan fikse ademhalingsproblemen, vaak gecombineerd met longontsteking en is een opname in het ziekenhuis, soms zelfs met beademing, noodzakelijk. Bij ouderen van boven de 83 jaar blijken de eerste symptomen van een coronabesmetting zich vaak anders te uiten, namelijk in een geriatrisch probleem, zoals in verwardheid en vallen. Hierdoor wordt de diagnose corona bij deze groep regelmatig gemist. Omdat klachten van corona lijken op die van andere besmettingen, zoals griep, is de enige manier om te weten te komen of iemand wel of geen coronavirus besmetting heeft gehad, een test waarmee antistoffen tegen het virus in het bloed kunnen worden aangetoond.

Groepsimmuniteit

De meeste mensen die een coronabesmetting hebben opgelopen, genezen binnen twee weken, waarna, tenzij de besmetting echt maar heel minimaal is geweest, antistoffen in het bloed kunnen worden aangetoond. We weten inmiddels dat het virus niet kan worden uitgebannen zolang er geen effectief vaccin op de markt is en daarom streeft de Nederlandse overheid ernaar om, tot die tijd te proberen in Nederland groepsimmuniteit te laten ontstaan. Onder groepsimmuniteit wordt verstaan dat er zoveel mensen besmet zijn geweest dat het virus nog maar weinig nieuwe zieken kan maken. Om groepsimmuniteit te bereiken en zo op natuurlijke manier van het virus verlost te worden, moet echter minimaal 60% van de bevolking antistoffen in het lichaam hebben. Via die natuurlijke weg is dat een proces van jaren want momenteel zijn steekproefsgewijs pas bij 3% van alle Nederlanders antistoffen aangetoond. (500.000 mensen van de 17 miljoen).

Coronatest

Om nu een beter beeld te krijgen van wie er wel en wie er niet een coronabesmetting heeft doorgemaakt, moet er getest worden. Hiervoor zijn ondertussen verschillende testen op de markt, welke niet allen even goed werken. Veel testen zijn namelijk sneltesten en daar heeft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) zich kritisch over uitgelaten. Dit type testen kan namelijk foutieve resultaten opleveren, zowel negatief als positief. Professionele labtesten zijn veel accurater, maar tot voor kort zeer beperkt beschikbaar. Het laboratorium Microbe&Lab, een door het RIVM gevalideerd lab voor SARS-Cov-2-diagnostiek heeft de Corona-GEHAD test op de markt uitgebracht. Met deze test toon je antistoffen aan tegen corona in het bloed. Hiervoor worden enkele druppels bloed gebruikt die met een vingerprik thuis simpel zelf afgenomen kunnen worden. Dit bloed wordt vervolgens in het laboratorium bekeken op antistoffen.

Wat zijn eigenlijk precies antistoffen?

Vrij snel na een besmetting met een virus begint ons eigen immuunsysteem in actie te komen om dat virus te bestrijden. In eerste instantie met een algemene afweer, maar daarna met specifieke antistoffen die tegen het bewuste virus werken. Het levensdoel van een virus is vrij simpel, het wil zich zoveel mogelijk vermenigvuldigen en hiervoor maakt het gebruik van gastheercellen, waar ze in doordringen. Cellen in het menselijk lichaam vernieuwen continu. Dit doen ze door hun eigen genetische code (DNA) steeds opnieuw te kopiëren en zich te delen. Het coronavirus gebruikt als gastheercellen voornamelijk slijmvliescellen die zich in de keel en in de longen bevinden. Het virus misleidt vervolgens deze gastheercellen door zijn genetische code, nodig voor dat vermenigvuldigen, precies op die van zijn gastheer te laten lijken. Hierdoor vergist de gastheercel zich en kopieert het verkeerde DNA, namelijk dat van het virus in plaats van zijn eigen materiaal.

Gelukkig zit het menselijk lichaam zo in elkaar dat het uiteindelijk een virus altijd herkent als lichaamsvreemd, waarna het in actie komt om de indringers te verjagen. Hiervoor worden antistoffen, immunoglobulinen (IgG) genoemd, die het virus uitschakelen, aangemaakt. Deze aanmaak duurt zo’n vijf tot tien dagen. Ook worden meteen specifieke geheugencellen aangemaakt, die bij een volgende besmetting met hetzelfde virus snel in actie kunnen komen. Zo kan het virus dan direct in de kiem gesmoord worden.

Omdat Covid-19 een ‘nieuw’ virus is, weten we nog niet genoeg over de ontwikkeling van immuniteit ertegen. Volgens het RIVM is het waarschijnlijk dat je na besmetting en genezing tenminste partieel immuun wordt, maar hoelang deze immuniteit duurt, weten we nog niet. Door uitgebreid te testen kan onze kennis hierover vergroot worden.

E. coli – blaasontsteking en antibiotica

Een aandoening die veel voorkomt bij vrouwen, maar soms ook bij mannen, is een blaasontsteking; een door bacteriën veroorzaakte ontsteking van het slijmvlies van de blaas. Vaak zijn dit bacteriën die thuishoren in de darmen en die via de plasbuis in de blaas terecht zijn gekomen, waar ze gaan ontsteken. In de meeste gevallen is de E. coli bacterie de boosdoener. Klachten van een blaasontsteking zijn meestal het vaker aandrang hebben om te plassen, een branderig gevoel tijdens het plassen en soms een troebele, ruikende urine.

Tekst gaat verder onder de video.

Er is een logische verklaring voor het feit dat vrouwen vaker last krijgen van een blaasontsteking dan mannen. Hun plasbuis is een stuk korter en zit een stuk dichter bij de anus. Ook kunnen tijdens geslachtsgemeenschap gemakkelijk bacteriën in de plasbuis terecht komen.

E. coli bacterie

De E. coli bacterie (Escherichia coli) is een bacterie die bij iedereen voorkomt in de dikke darm. Het is een nuttige bacterie die een aandeel levert in de stofwisseling en helpt bij de aanmaak van vitamine K, nodig voor een goede bloedstolling. Ook helpt het indringers buiten de deur te houden. Maar dit doen de E. coli alleen in de darm. Komen ze op andere plaatsen in ons lichaam terecht, zoals in de blaas, dan kunnen we er ziek van worden. Dit komt door de manier waarop deze bacterie gevormd is. Hij heeft kleine stekels, pili genoemd, die fungeren als een soort klittenband. Ze hechten zich hiermee vast aan het slijmvlies, gaan delen en hopen zich op, waardoor ze een ontsteking kunnen veroorzaken. Goed drinken, kan helpen de bacteriën weg te spoelen, maar als dat niet lukt en de klachten houden aan, kan een behandeling met een antibioticum een oplossing zijn.

Resistentie

Echter, als een blaasontsteking regelmatig met antibiotica wordt behandeld, is de kans op resistentie van de bacterie erg groot. Dit betekent dat de E. coli bacterie ongevoelig is geworden voor de antibiotica en dat de klachten dus niet overgaan. Het is dan nodig om over te stappen op een ander antibioticum. Om resistentie te voorkomen, is het verstandig niet te snel naar antibiotica te grijpen. Beter is het om een aantal maatregelen te nemen en te kijken of de ontsteking hiermee vanzelf overgaat. Drink bijvoorbeeld minstens 1,5 tot 2 liter (water) per dag. Dit verdunt de urine en zorgt voor een betere afvoer van de afvalstoffen in de blaas. Stel ook het plassen nooit uit en plas de blaas altijd helemaal leeg. Voor vrouwen geldt ook dat het verstandig is na seks direct te gaan plassen. Geeft de blaasontsteking pijnklachten, dan kunnen pijnstillers als paracetamol, zeker helpen.

Als de klachten heel erg heftig zijn, het plassen gaat bijvoorbeeld helemaal niet, of als de klachten langer dan een week aanhouden, is antibiotica nodig. De kans dat een blaasontsteking overgaat in een nierbekkenontsteking is dan namelijk aanwezig.

Bij mannen met een blaasontsteking worden eerder antibiotica voorgeschreven. Dit omdat, door de langere plasbuis, de ontsteking minder vaak voorkomt en hij vrijwel altijd een heftiger verloop heeft. De kans op een nierbekken- of een prostaatontsteking is dan ook een stuk groter.

Antibiotica kunnen een tegengesteld effect hebben op je immuunsysteem

We schreven er al eerder over in de blog ‘penicilline, het eerste antibioticum’. In dit vervolg lees je meer over problemen die antibiotica kunnen veroorzaken en het negatieve effect dat ze soms hebben op het immuunsysteem.

Tekst gaat verder onder de video

Het immuunsysteem

Ons immuunsysteem of afweersysteem is ons eigen lichaamsverdedigingsmechanisme tegen bacteriën, virussen en andere vervelende indringers die ziek kunnen maken. Je kunt het vergelijken met een leger. In dit geval van witte bloedcellen, T en B leukocyten genoemd. De dodelijke T-leukocyten schakelen geïnfecteerde cellen uit. Hierna maken B-leukocyten antilichamen, zodat een volgende keer dezelfde indringer wordt herkend en heel snel kan worden uitgeschakeld. Het afweersysteem werkt op deze manier zowel tegen bacteriën als virussen. Een bacterie is een levend organisme, een virus is dit niet. Een virus is slechts een heel klein stukje erfelijk materiaal, ingepakt in eiwit. Het gebruikt cellen van levende wezens om dit erfelijk materiaal te laten vermenigvuldigen en het neemt zo de gastheercellen over waardoor men ziek wordt.

Het afweersysteem werkt dus zeer ingenieus en effectief, maar slaagt er niet altijd in een infectie goed te bestrijden. Het toedienen van antibiotica kan dan een oplossing zijn. Tenminste als het gaat om een bacteriële infectie, want antibiotica helpt alleen bij het doden van bacteriën of te zorgen dat de bacterie zich niet meer kan delen waardoor hij uitsterft.

De keerzijde

Helaas zit er aan het gebruik van antibiotica ook een keerzijde. Gebruik je een antibioticum dan doodt dit ook goede bacteriën in het lichaam. Met name bacteriën die in de darmen leven en daar nuttig werk doen. Hierdoor kan een normale darmwerking worden aangetast en ontstaat bijvoorbeeld diarree. Je immuunsysteem, dat direct in verbinding staat met je darmen, krijgt ook een klap. Met name dat deel van je afweer dat je weert tegen schimmelinfecties. Gebruik je vaak antibiotica dan kan de schade toegebracht aan de goede bacteriën blijvend zijn.

Antibiotica worden nogal eens gezien als de oplossing bij iedere infectie, echter zodra de oorsprong van een infectie geen bacteriële is, zijn ze niet effectief. Antibiotica werken dus ook niet tegen het coronavirus dat nu (2020) wereldwijd mensen ziek maakt en waar veel – vaak oudere - mensen aan sterven.

Virus

Om een virus te bestrijden is een vaccin nodig, een middel dat hele kleine delen van het virus bevat, waartegen het immuunsysteem (met behulp van die bovengenoemde B-leukocyten) bescherming kan opbouwen. Slik je in het geval van een virus toch antibiotica, word je hier niet beter van, maar krijg je wel andere klachten, zoals diarree, schimmelinfecties en misselijkheid. Dit omdat die goede bacteriën worden aangevallen. Ook draag je met veelvuldig gebruik van antibiotica bij aan het ontstaan van resistente bacteriën. Dit zijn bacteriën die in hun genetisch materiaal iets veranderd zijn, waardoor ze ongevoelig zijn voor gangbare antibiotica. Inmiddels zijn er diverse bacteriën, waaronder vormen van de staphylococcus aureus (MRSA) die hierdoor een bedreiging vormen.

Het is soms lastig of een infectie veroorzaakt wordt door een bacterie of een virus. Sommige infecties kunnen namelijk door allebei veroorzaakt worden en de verschijnselen lijken ook nog eens op elkaar. Alleen een arts kan in deze besluiten of een antibioticum een oplossing kan zijn. Denk altijd goed na of een antibioticum je gaat helpen, of dat uitzieken ook een optie is. Krijg je antibiotica voorgeschreven, maak dan altijd de kuur helemaal af, ook al zijn de klachten verdwenen. Sommige bacteriën zijn anders nog niet dood en kunnen zich wapenen door zich in een ietwat andere vorm opnieuw te vermenigvuldigen.

Het coronavirus en hooikoorts, hoe houd je ze uit elkaar?

Door de extreem zachte winter en het mooie weer van nu, is de natuur veel eerder in bloei gekomen dan tot nu toe gebruikelijk was. Het is dan ook niet echt een verrassing dat ook het hooikoortsseizoen vroeger van start is gegaan en dat veel mensen allergische reacties als niezen en loopneuzen hebben. In deze tijd van het coronavirus (Covid-19) is dat extra lastig. Een aantal van de symptomen van hooikoorts, eigenlijk pollenallergie, lijken namelijk op die van het coronavirus en hierdoor ontstaat op verschillende fronten ongerustheid. Bij mensen met hooikoortsklachten zelf; zou het misschien ook corona kunnen zijn? Maar ook bij de omgeving: zij weten niet waarom er gehoest en geniest wordt en dit kan leiden tot vervelende situaties. Er zijn, naast overeenkomsten, zoals hoesten, niezen, vermoeidheid en hoofdpijn, gelukkig ook een aantal verschillen tussen het coronavirus en hooikoorts aan te geven. We zetten ze hier op een rijtje.

Tekst gaat verder onder de video

De verschillen tussen corona en hooikoorts

Koorts

Een van de belangrijkste verschillen tussen hooikoorts en corona is die van het hebben van koorts, alhoewel niet alle coronapatiënten koorts krijgen. Ook al komt in de naam hooikoorts het woord koorts voor, koorts heb je bij een allergische reactie op pollen vrijwel nooit.

Een ziek gevoel

Heb je het coronavirus, dan voel je je goed ziek en dit blijf je je voelen. Bij hooikoorts kan er een gevoel van niet lekker zijn, optreden, maar dit gaat meestal na enkele uren weer over als je binnenshuis bent.

Verlies van geur- en smaak

De meeste patiënten, besmet met corona geven aan dat ze nog maar weinig ruiken en dat het eten niet smaakt. Mensen met hooikoortsklachten hebben hier geen last van.

Verschil in niezen

Als een reactie op pollen gaat iemand met hooikoorts niezen. Dit ontstaat door kriebel in de neus. Niezen als gevolg van corona ontstaat niet als een reactie op kriebel, maar als een reactie van het lichaam op het virus.

Reactie op medicijnen

Op dit moment is er nog geen medicijn beschikbaar voor coronapatiënten. Voor mensen met hooikoorts zijn deze er wel. Door het slikken van anti-histaminetabletten, worden de allergische klachten onderdrukt waardoor ze duidelijk verminderen.

Aanhoudende hoest

Coronapatiënten kunnen soms langdurig achter elkaar hoesten, soms wel meer dan een uur. Ook komt het hoesten in buien terug die bijna niet te stoppen zijn. Bij hooikoorts komt dit niet voor.

Ondanks dat hooikoorts een ‘buitenaandoening’ is, met andere woorden je loopt het buiten op en binnen gaat het weer snel over, kun je ook in deze tijd van binnenblijven, hooikoortsklachten krijgen. Dit komt omdat pollendeeltjes door de lucht ‘reizen’ en door open deuren en ramen kunnen vliegen. Het is dan ook verstandig om, als je last van hooikoorts hebt, iedere dag anti-histamine te gebruiken, samen met bijvoorbeeld antiallergische oogdruppels en een neusspray. Ook kun je vaseline in je neus smeren als een barrière voor de pollen. En ben je buiten geweest, was dan je handen, ga onder de douche en trek schone kleren aan. Worden je klachten nu beduidend minder dan zijn je verschijnselen die van hooikoorts en niet die van corona. Lees als je last hebt van hooikoorts, ook eens onze blog ‘Last van hooikoorts? 10 tips om het te overleven’.

Maar.. ook mensen met hooikoorts kunnen het coronavirus oplopen, Neem bij twijfel dan ook altijd telefonisch contact op met je huisarts.

Deze pandemieën gingen het coronavirus voor

Op dit moment (april 2020) staat de hele wereld op zijn kop. Het coronavirus, oftewel Covid-19 heeft ons allen in de greep en we spreken alweer even over een pandemie in plaats van een epidemie. Een pandemie staat voor de wereldwijde verspreiding van een besmettelijke ziekte. Covid-19 is echter niet de eerste pandemie die de mensheid meemaakt. Als sinds onze jaartelling worden pandemieën, die een enorme impact hebben gehad op de wereldbevolking, in de analen genoemd. We zetten ze op een rijtje.

Tekst gaat verder onder de video

De pest van Antoninus

Het Romeinse Rijk (752 voor Christus – 476 na Christus) dat een gebied betrof dat liep van Schotland tot Iran en van Midden-Duitsland tot Zuid-Egypte, werd maar liefst drie keer door een ingrijpende pandemie getroffen. De eerst geregistreerde is die van de Pest van Antoninus, die rondwaarde tussen 165 – 180 na Christus. Een pest is een ander woord voor plaag en stamt af van het Latijnse pestis. Deze pandemie die ook wel de Plaag van Galenus wordt genoemd, naar de geneesheer die erover schreef, begon naar alle waarschijnlijkheid in Afrika. Het gaat hier denkt men om een uitbraak van het pokkenvirus, alhoewel sommigen ook zeggen dat het mazelen betrof. De ziekte woedde vooral onder de soldaten van het Romeinse leger en kostte, naar zeggen, zo’n vijf miljoen mensen het leven. Op het hoogtepunt stierven er gemiddeld 2000 personen per dag.

De pest van Cyprianus

Een eeuw na de pest van Antoninus, volgde de pest van Cyprianus (250 -271 na Christus). Deze pandemie werd waarschijnlijk veroorzaakt door dysenterie, een zware vorm van bloederige diarree. Tijdens de uitbraak stierven meer dan 5000 mensen per dag in steden als Athene en Alexandrië.

De pest van Justinianus

Tussen 541 – 543 na Christus werd het Rijk geteisterd door de builenpest. Deze pest werd veroorzaakt door een bacterie die werd overgebracht door vlooien aanwezig op ratten en kenmerkt zich door grote pijnlijke bulten in de oksels en liezen en bloedvergiftiging. De pandemie is vernoemd naar keizer Justinianus I die toentertijd aan de macht was. Naar schatting zijn tussen de 30 – 50 miljoen mensen aan de builenpest overleden en werd de totale bevolking van het Romeinse Rijk gehalveerd.

De zwarte dood

Dezelfde bacterie veroorzaakte tussen 1347 en 1351 de grootste pandemie in de geschiedenis; de zwarte dood. Waar deze pandemie ontstaan is, is niet helemaal duidelijk, maar naar alle waarschijnlijkheid was dit in Centraal-Azië onder een marmottenpopulatie. De vlooien op deze marmotten gingen over op ratten, die op hun beurt meeliftten met de handelsschepen naar Europa. Wereldwijd schat men het aantal doden op 75 miljoen, waarvan de helft in Europa. Het duurde maar liefst tweehonderd jaar voordat het bevolkingsaantal weer op het oude niveau was.

Pokkenvirus

Het pokkenvirus dat al eerder een boosdoener in pandemieën was, zorgt vanaf 1520 onder een enorme sterfte onder Indianen in Amerika. De Spanjaarden waren verantwoordelijk voor de verspreiding ervan, net als voor de verspreiding van andere Europese ziekten en maar liefst 56 miljoen mensen, oftewel 90% van de Indiaanse bevolking, stierf. De pokken hebben als ziekteverwekker overigens nog lang in de wereld rondgewaard. Pas in de jaren zeventig van de vorige eeuw werd door wereldwijde vaccinatie het virus uitgeroeid.

Spaanse griep

In de twintigste eeuw was de Spaanse griep de veroorzaker van de grootste pandemie, waaraan naar schatting 100 miljoen mensen stierven. De oorzaak was het H1N1 virus, een variant van het griepvirus Influenza A en staat ook bekend als vogelgriep of varkensgriep. In Nederland stierven ruim 21.000 voornamelijk jongvolwassenen, terwijl kinderen en ouderen, die meestal getroffen worden, gespaard bleven. Klein detail; de Spaanse griep ontstond niet in Spanje maar in Amerika.

Coronavirussen

In de eenentwintigste eeuw is de Covid-19 pandemie waar we nu middenin zitten niet de eerste uitbraak van een coronavirus. SARS en MERS gingen deze variant al voor. Het virus dankt zijn naam aan een krans om de virusdeeltjes en zorgt voornamelijk voor klachten aan de longen en de luchtwegen. Aan SARS en MERS zijn in vergelijking tot eerdere pandemieën relatief weinig mensen overleden, wereldwijd zo’n 2000. Inmiddels is dit sterftecijfer door COVID-19 allang ingehaald. Alleen al in Nederland zijn tot 11 april ruim 2500 sterfgevallen geregistreerd, in Europa 65.000 en wereldwijd staat de teller inmiddels op 95.000. Vermoedelijk ligt het sterftecijfer nog een stuk hoger omdat het hier alleen geregistreerde gevallen betreft. Gelukkig is, anders dan bij eerdere pandemieën, veel bekend over de manier van bestrijden of liever van voorkomen van besmetting. Hierdoor zullen de wereldwijde maatregelen hopelijk op termijn voor een kentering zorgen.

Hoe breng je je huid weer tot leven in de lente?

Nu de natuur weer tot leven komt en de temperatuur stijgt, gaan we onze verhullende winterkleding weer naar zolder verplaatsen om zo plek te maken voor onze zomerse garderobe. Maar voordat we die aan gaan trekken, wordt het tijd voor een flinke opfrisbeurt van onze huid, zodat ook deze weer tot leven komt.

Tekst gaat verder onder de video

Misschien herken je het wel bij jezelf. In de winterperiode krijgt je huid een wat vale kleur en ontstaan er droge, rode vlekjes of krijg je jeuk na het douchen. Dit is meestal het gevolg van een vorm van ‘verwaarlozing’ van de huid, die herkenbaar is voor de winter. We kijken collectief een stuk minder naar onze huid om. Daarnaast doen heet douchen (met kalkrijk water) en de droge lucht van de centrale verwarming ook niet echt goed aan de conditie van de huid.

In de lente en in de zomer zijn we veel meer met onze huid bezig. We stellen hem bloot aan lucht en zon en smeren veel vaker met bodylotion en/of zonnebrand. De huid blijft hierdoor soepel en dode huidschilfers stapelen zich minder op. Omdat we zomerse kleding dragen, is de huid ook niet weggestopt onder een dikke laag en we douchen vaak minder heet, omdat het toch al warm is.

Een opfrisbeurt

Als overgang tussen de winter en de zomer is het goed om in de lente de huid eens wat extra aandacht te geven maar hoe?

Het eerste wat we moeten doen, is alle dode huidcellen die zich opgehoopt hebben, verwijderen. Dit werkt het beste met een goede scrub op oliebasis of met een lichaamsborstel of een mesh spons. Hiermee stimuleer je de bloedsomloop en maak je de dode huidcellen los. Denk vooral aan de ellebogen en de knieën, dit zijn de plekken waar de huid het meest zichtbaar te lijden heeft gehad van de winter. Douche je daarna af met lauw water en wrijf je lichaam met een zachte handdoek droog. Smeer vervolgens met een voedende crème, zoals vaseline lanette-crème. Denk bij het insmeren goed aan die ellebogen en knieën maar ook aan je voeten. Ook zij hebben de hele winter in het donker opgesloten gezeten en kunnen de extra aandacht goed gebruiken. Misschien heb je wel voetschimmel of een kalknagel of eeltvorming. Er zijn speciale eeltcrèmes met ureum en voetvijlen verkrijgbaar. Is eelt op de hakken veranderd in een klovenlandschap, kies dan voor een klovenzalf.

Herhaal de scrub/borstel behandeling twee keer per week, anders heeft je huid te veel te lijden, maar smeer je wel elke dag van top tot teen in met een voedende crème. Smeer daarnaast alle delen van de huid die blootgesteld worden aan zonlicht in met een goede beschermingsfactor. Wil je hier meer informatie over, lees dan onze blog ‘Smeren, smeren en nog eens smeren, waarvoor dient zonnebrandcrème’.

Astma en het risico op een ernstige coronabesmetting

Eosinofielen

Corticosteroïden

Het gevaar van de morning afterpil trend op TikTok

Hadden we de afgelopen jaren de Social Media Apps SnapChat en Instagram waarop veel van onze tieners en jongeren actief waren, sinds enige tijd is daar de app TikTok bijgekomen. Een app die binnen no-time de wereld veroverd heeft; inmiddels zijn er al meer dan 100 miljoen gebruikers. Op TikTok kun je jezelf filmen terwijl je danst, zingt of playbackt en kun je dit filmpje vervolgens bewerken met grappige effecten voordat je het online zet. Dagelijks worden meer dan 10 miljoen filmpjes op deze manier bekeken, gedeeld, geliket en becommentarieerd. Tot zover is daar niet zoveel mis mee zou je zeggen, muziekfilmpjes van anderen bekijken is alleen maar leuk, toch?

Openbaar

Maar… een van de zaken die bij TikTok anders geregeld is dan bij bijvoorbeeld Facebook, is dat alle profielen standaard ‘openbaar’ zijn. Hierdoor kan iedereen overal altijd alles zien en dit geldt ook voor alle persoonlijke gegevens, waaronder naam en locatie van de gebruikers. TikTok heeft daarnaast ingesteld dat zij zelf, zonder toestemming, filmpjes mag doorplaatsen, ook naar andere Social Media platforms. Zolang het hier om onschuldige zangfilmpjes gaat, is dit niet zo erg, maar tegenwoordig zijn niet alle filmpjes op TikTok meer even onschuldig. Het medium is ontdekt door influencers die er hun waar aanprijzen maar ook door ogenschijnlijk individuele tieners die er hun belangrijke ontdekkingen op willen delen. Ontdekkingen die regelmatig voor waarheid aangenomen worden, maar dit niet zijn.

Plan B

Zo is daar een filmpje waarin het slikken van het tablet dat zich bevindt in de zwangerschapstest van Clearblue een zwangerschap kan voorkomen na onbeschermde seks. Het tablet zou dezelfde eigenschappen hebben als de morning-afterpil, ook wel plan B genoemd en zou dus gezien kunnen worden als noodanticonceptie. Het filmpje is al vele malen bekeken en gedeeld en inmiddels zijn er verschillende meisjes die een soortgelijk filmpje online hebben gezet, waarin een zwangerschapstest wordt opengemaakt, het tablet eruit wordt gehaald en vervolgens wordt ingenomen ter vervanging van de morning-after pil. Hieruit blijkt dat informatie uit een filmpje gemakkelijk voor waarheid wordt aangenomen en dat kopieergedrag ontstaat dat gevaarlijk voor de gezondheid kan zijn.

Silicagel

In het geval van het tablet in de Clearblue zwangerschapstest schrijft Clearblue op haar eigen website dat men zich bewust is van de filmpjes die rondgaan op TikTok en dat men ernstig wil waarschuwen het tablet niet in te nemen en al helemaal niet te gebruiken als morning-afterpil. Het tablet is louter en alleen bedoeld om de test zelf te beschermen tegen invloeden van buitenaf, zoals vocht. Hierdoor blijft de test effectief, ook al ligt hij als enige tijd in de winkel. Het tablet bevat op geen enkele manier enige stof die een zwangerschap kan voorkomen, de inhoud is te vergelijken met silicagel (droogmiddel), en is dan ook niet geschikt voor consumptie.

Los van het gevaar uit bovengenoemd filmpje, is het verontrustend te constateren dat inhoud van filmpjes voor waarheid wordt aangenomen, puur en alleen omdat het op Social Media te vinden is.

Heb je nu onbeschermde seks gehad en wil je advies over de morning-afterpil, ga dan naar je huisarts of naar de GGD. Slik nooit zomaar een tablet, terwijl je geen idee hebt wat er in zit.

Een vaderschapstest kan duidelijkheid geven

Vorige maand was het groot nieuws in België. ‘Koning Albert erkent na 51 jaar buitenechtelijke dochter’. Delphine Boël spande al in 2013 een rechtszaak aan om te bewijzen dat Albert haar vader was, maar tot heel recent weigerde de voormalig koning hierin mee te gaan. Medio 2019 werd hij op laste van een dwangsom van € 5000,- per dag door het Hof van Beroep gedwongen een DNA-test te ondergaan, waarmee voor 99,999% werd bewezen dat Albert de biologische vader is van Delphine.

Met een DNA-test kan dus met de grootst mogelijke zekerheid worden vastgesteld of iemand wel of niet de biologische vader is. Dit kan omdat DNA (desoxyribonucleïnezuur) een genetische blauwdruk is van onze biologische kenmerken. Al direct tijdens de conceptie – op het moment dat een zaadcel een eicel binnendringt – vindt DNA overdracht plaats. Hierbij smelt de helft van het erfelijk materiaal van de vader met de helft van de moeder samen, waarna direct een uniek DNA-profiel ontstaat, met de kenmerken van beide ouders. Door deze unieke kenmerken is het vrij eenvoudig in een laboratorium vast te stellen of er wel of geen biologische verwantschap bestaat.

Hoe werkt een vaderschapstest?

Voor een goed vergelijk van biologische eigenschappen waarmee de verwantschap kan worden vastgesteld, is DNA materiaal nodig van zowel de vader als het kind. Hiervoor zijn vaderschapstesten op de markt. Via speciale wattenstaafjes kan het DNA-materiaal worden verzameld. Dit doe je door enige malen met het staafje langs de binnenkant van de wang te strijken, want in wangslijmvlies zit DNA. Na afname worden de wattenstaafjes apart in kokertjes verpakt en opgestuurd naar een speciaal laboratorium waar men het DNA in kaart kan brengen. Beide profielen worden vervolgens met elkaar vergeleken op verschillende plaatsen (loci genoemd). Hoe meer loci er vergeleken worden, hoe betrouwbaarder de gegevens zijn. Kort door de bocht; als er verwantschap is, is er overeenkomst, bij geen verwantschap is dit er niet.

Een vaderschapstest kan eventueel ook gedaan worden via een verwantschapsonderzoek. Dit als bijvoorbeeld de vader overleden is of niet mee wil werken aan een onderzoek. DNA-materiaal van een broer of zus, oom of tante, toont ook genoeg overeenkomsten om tot een betrouwbare uitkomst te komen.

Een rechtsgeldige vaderschapstest

Een vaderschapstest is niet zomaar een test. Het kan veel teweeg brengen wat betreft emoties en gezinssituaties. Dit kan positief maar ook negatief zijn. Het is verstandig om van tevoren goed na te denken over de eventuele consequenties. Bij het doen van een vaderschapstest is het ook van belang wat de bedoeling van de wetenschap wel of geen biologische verwantschap te hebben, is. Er zijn namelijk twee soorten testen op de markt. Een test bedoeld voor gemoedsrust en een test die een rechtsgeldigheid heeft, waardoor deze gebruikt kan worden in een rechtszaak, net als bij Delphine. Bij een gemoedsrusttest gelden geen voorwaarden waaraan de afname moet voldoen, bij een rechtsgeldige vaderschapstest gelden deze wel. Wetgeving schrijft hier namelijk een zeer strikte afnameprocedure voor voor. De monsters moeten afgenomen worden in aanwezigheid van een onafhankelijke maar professionele getuige, zoals een huisarts. En deze getuige mag zelf geen biologische banden hebben met betrokkenen of op enigerlei wijze belang hebben bij een bepaalde uitslag. Een rechtsgeldige vaderschapstest kan van belang zijn in voogdijregelingen of als het gaat om erkenning of om een erfenis.

Deze ziektes lijken wel heel veel op de griep

In Nederland hebben we de neiging om als we ons niet lekker voelen, we verkouden en wat rillerig zijn, te zeggen dat we een griepje hebben opgelopen. Nu is griep een heel besmettelijke ziekte dus het zou best kunnen dat je inderdaad besmet bent met het influenza virus, maar in de meeste gevallen heb je waarschijnlijk iets anders onder de leden. In deze blog zetten we een aantal ziektes op een rijtje die lijken op de griep maar die het toch niet zijn.

Tekst gaat verder onder de video

Wat zijn griepsymptomen?

Allereerst is het wel goed om de precieze klachten die bij een griep komen kijken nog even te noemen. Mensen met de griep, een besmettelijke, door een virus veroorzaakte, ziekte van de bovenste luchtwegen, hebben last van (hoge) koorts, hoesten en soms niezen, koude rillingen, vermoeidheid, hoofdpijn en van stevige spierpijn. Het is vooral de combinatie van koorts en spierpijn die specifiek is voor griep, deze komt bij de andere ziektes weinig voor. Maar om welke ziektes gaat het dan?

Een kou (verkoudheid)

Heb je een flinke kou te pakken, dan is het niet vreemd te denken dat je griep hebt. De meeste verschijnselen zijn namelijk gelijk. Pijn in de keel, hoesten, last van de holtes in je hoofd en een algeheel malaise gevoel. Toch is daar dat verschil, waardoor je weet dat je geen griep hebt. Bij een flinke kou heb je geen koorts, hooguit een heel klein beetje verhoging. Ook heb je geen spierpijn, die je belemmert in je functioneren; met een flinke dosis paracetamol kun je over het algemeen nog wel vooruit en dat hoef je bij de griep niet te proberen.

Het coronavirus

In onze vorige blog schreven we er al over; het nieuwe virus dat momenteel de wereld flink bezig houdt. Een aantal verschijnselen van dit, ook zeer besmettelijke, virus lijken op die van de griep, zoals hoesten en koorts. Maar er zijn duidelijk verschillen: bij het coronavirus treden ademhalingsproblemen op. Buiten adem zijn en zelfs moeilijk adem kunnen halen. Hierdoor klinkt de hoest erg droog.

Longontsteking

Longontsteking is een gevaarlijke aandoening. Het wil nog wel eens ontstaan als complicatie van de griep, maar meestal is een bacterie de boosdoener. De verschijnselen zijn deels vergelijkbaar; hoesten, pijn en koorts. Echter bij een longontsteking houdt het hoesten aan. Als de longontsteking veroorzaakt wordt door een bacterie, kunnen antibiotica gegeven worden ter behandeling.

Acute bronchitis

Bronchitis is een hardnekkige ontsteking van de longen waarbij stevig hoesten het belangrijkste verschijnsel is. Deze hoest duurt meestal langer dan drie weken. Bij bronchitis heb je geen last van spierpijn of koorts.

Hersenvliesontsteking

Hersenvliesontsteking oftewel meningitis is een zeer ernstige ziekte die zowel door een virus als door een bacterie veroorzaakt kan worden. Beide vormen lijken op die van de griep met dat verschil dat bij hersenvliesontsteking lichtgevoeligheid en een stijve nek optreden. De virale vorm verloopt vaak minder heftig dan de bacteriële. Deze laatste moet direct behandeld worden, omdat het snel kan leiden tot een hersenbeschadiging en zelfs tot de dood.

De griep doodt meer mensen dan het coronavirus

Soms vergeten we te letten op dingen die in onze buurt bedreigend zijn, omdat we ons focussen op bedreigingen op afstand. Het coronavirus, dat sinds begin februari officieel Covid-19 (Co=corona, vi=virus, d=disease, 19=2019) heet, heeft ons op dit moment behoorlijk in de greep. Toegegeven het virus verspreid zich razendsnel, maar dat doen virussen wel vaker. Eigenlijk is veel verstandiger ons op dit moment meer te richten op een virus dat veel dichter bij huis waart: het influenzavirus. Aan dit virus overlijden namelijk jaarlijks wereldwijd zo’n 650.000 mensen waarvan een kleine 3000 in Nederland.

Tekst gaat verder onder de video

Een epidemie

Het influenza type-A virus heeft nu - februari 2020 - opnieuw de status van een epidemie in Nederland. Dit houdt in dat er meer dan 58 op 100.000 personen ziek zijn. De symptomen van de griep (overigens niet te verwarren met een infectie van de bovenste luchtwegen die we ook nogal eens griep willen noemen) zijn het ziek worden binnen enkele uren, hoge koorts met koude rillingen, hoofdpijn en stevige spierpijn. Soms gepaard gaand met hoesten en neusverkoudheid.

Het influenzavirus verspreidt zich via de keel. Door hoesten en niezen, komen kleine druppeltjes met het virus in de lucht en door inademing ervan vindt de besmetting plaats. Ook wordt het virus verspreid via handcontact en contact met voorwerpen die zijn aangeraakt door iemand met het virus. Om het virus te voorkomen, kun je enkele voorzorgsmaatregelen treffen, waaronder die van veelvuldig, uitgebreid handen wassen. En je kunt een griepprik halen, die 4 tot 6 maanden bescherming biedt. Mensen met griepverschijnselen wordt gevraagd niet in de hand te niezen, maar in een papieren zakdoek, deze direct daarna weg te gooien en steeds goed de handen te wassen.

Een griep moet je ‘uitzieken’ en dit duurt wel even: gemiddeld 1 tot 3 weken. Met het gebruik van paracetamol, neusdruppels en/of hoestdrank heb je waarschijnlijk wel wat minder klachten, maar ze gaan er niet van over. Er zijn via de huisarts wel enkele antivirale middelen te verkrijgen, zoals oseltamivir en zanamivir, maar deze middelen helpen alleen als ze binnen 48 uur na het begin van de eerste ziekteverschijnselen worden ingenomen.

XZ-47

Nog even terug naar het coronavirus, want hoe komt het nu dat we hier in de hele wereld een collectieve angst voor hebben? Dit komt omdat het een nieuw virus is, waarover nog niet zo heel veel bekend is. We weten nog niet goed hoe snel en op welke manier het zich verspreidt en hoe dodelijk het precies is. Ook wordt er veel nieuws aan besteed, je ziet en hoort er overal over. We zijn inmiddels zo bekend met andere, veel dodelijkere ziekten als alzheimer en diabetes dat we deze min of meer gewoon vinden en ons hier eigenlijk helemaal niet meer zo druk over maken. Iets wat we over het influenzavirus zeker wel zouden moeten doen. Misschien zou het verstandig zijn het jaarlijks veranderende griepvirus een enge naam te geven, zoals XZ-47. Zouden we dan beter op onze hoede zijn?

Zorgt warmer lenteweer voor een vertraagde verspreiding van het coronavirus?

Het aantal mensen dat besmet wordt met het influenzavirus, dat de griep veroorzaakt, neemt bij ons af zodra de temperatuur hoger wordt. Dit is meestal zo halverwege maart – april, bij de aanvang van de lente. Dit komt omdat de druppeltjes waarin de virusdeeltjes zich verspreiden door een hogere luchtvochtigheid niet goed kunnen zweven. Ze trekken vocht aan waardoor ze groter worden en zo zwaar worden dat ze op de grond terecht komen in plaats van dat ze door de lucht meegevoerd en ingeademd worden. Als het koud is, is de lucht droger en blijven de druppeltjes dus klein en licht. Daarnaast is bekend dat slijm in de neus in kou droger is, waardoor het minder goed beschermt en weet men ook dat ultraviolet licht in zonnestralen in staat is virussen af te breken.

De vraag op dit moment is of het coronavirus, nu bekend onder de naam Covid-19, dat zich op dit moment in een rap tempo over de wereld verspreidt, in deze lijkt op het influenzavirus en dat met het aanbreken van de lente het aantal besmettingen afneemt. Volgens Donald Trump is dit het geval (Bron: Fox News, New Hampshire primary), maar een aantal wetenschappers zet hier nog stevige vraagtekens bij. Er is nog niet voldoende bekend over deze versie van het coronavirus.

SARS en MERS

Eerdere uitbraken van coronavirussen, als SARS en MERS, laten helaas zien dat dit virus zich niet echt aan de seizoenen houdt en in ieder jaargetijde kan floreren. Het coronavirus dat nu heerst, het SARS-CoV-2, lijkt wat betreft DNA voor 90% op dat van SARS. De uitbraak van SARS duurde van november 2001 tot juli 2002 en men neemt aan dat de indamming ervan niet te danken is aan het warmere weer maar aan goede (preventieve) maatregelen. De uitbraak van MERS begon in 2012 in Saoedi-Arabië, een zeer warm land en dit virus duikt nog steeds hier en daar op.

Daarnaast zie je op dit moment ook Covid-19 besmettingen in Iran en de Verenigde Emiraten, landen waar het beslist niet koud te noemen is.

Wat betekent dit?

Volgens Marc Lipsitch, vooraanstaand epidemioloog aan Harvard University, heeft warmer weer niet veel invloed op de verspreiding van coronavirussen. Hij baseert deze uitspraak op het feit dat Covid-19 inmiddels over de gehele wereld is verspreid en er in 114 landen (11 maart 2020) geïnfecteerde mensen zijn. Als het virus zou lijken op het influenzavirus dan zou er nu een grootschalige uitbraak moeten gaan plaatsvinden op het Zuidelijk-halfrond. Hier begint namelijk de herfst.

Nicotineverslaving? E-sigaretten zijn vaak niet de oplossing

Aan het begin van het nieuwe jaar zijn er weer heel veel mensen die het goede voornemen hebben te stoppen met roken. Iedereen doet dit op zijn of haar eigen manier. De een stopt rigoureus, een ander plakt nicotinepleisters of gebruikt nicotinekauwgom. En weer anderen vinden een alternatief in ‘dampen’ oftewel in het gebruik van een e-sigaret. Maar is een e-sigaret wel de goede oplossing als je van een nicotineverslaving verlost wilt worden? Je leest het hier.

Dat stoppen met roken altijd beter is voor je gezondheid daar is iedereen het over eens. Iemand die levenslang rookt, leeft gemiddeld tien jaar minder door het grote risico op longkanker, longziekten en hart- en vaatziekten. Deze aandoeningen worden veroorzaakt door de gemiddeld 4000 chemicaliën die tijdens het verbranden van een sigaret vrijkomen. Overstappen op een e-sigaret draagt zeker bij aan het verminderen van de kans op het krijgen van een van deze aandoeningen, maar helaas is de damp uit een dergelijke sigaret niet louter en alleen waterdamp.

Damp in plaats van rook

Tijdens het roken van een sigaret wordt tabak verbrand. In een elektronische sigaret wordt vloeistof verhit, waarna deze wordt omgezet in damp. Er wordt dus geen rook maar damp ingeademd. In een e-sigaret zitten een (oplaadbare) batterij, een verstuiver/verdamper en een vloeistofpatroon, waarin water, aroma’s (smaakstoffen), propyleenglycol – een stof die ook aan sigaretten wordt toegevoegd als bevochtiger van tabak en die gewonnen wordt uit aardolie – en meestal nicotine. Er zijn ontzettend veel verschillende combinaties van deze stoffen mogelijk, echter van de meeste, vooral smaakstoffen, is nog niet bekend wat zij op de lange termijn doen bij inademing. De stoffen zijn namelijk alleen getest op inname.

Wat doet nicotine eigenlijk?

Op het moment dat nicotine geïnhaleerd wordt, komt het terecht in de bloedbaan, waarna het de hersenen in slechts zeven seconden bereikt. Daar activeert het de bijnieren, waardoor er adrenaline aangemaakt wordt. Hierdoor gaan de hartslag en de bloeddruk omhoog en voelen we ons meer alert en actief. Nicotine stimuleert ook de aanmaak van dopamine, een neurotransmitter die ons een goed gevoel geeft.

Als een e-sigaret gebruikt wordt om van een rookverslaving af te komen, zal in de meeste gevallen gekozen worden voor een vloeistof waaraan nicotine is toegevoegd. Hierdoor blijft de ‘rookverslaving’ bestaan, omdat nicotine als verslavend middel gewoon zijn werk mag blijven doen. Het risico bestaat zelfs dat de verslaving toeneemt, omdat het gemakkelijk is om op heel veel plaatsen waar het roken van sigaretten verboden is, snel een trekje van een e-sigaret te nemen. Misschien komt er hierdoor zelfs meer nicotine in het lichaam dan tevoren.

Wil je echt stoppen met roken en een nicotineverslaving afbouwen tot nul, kies dan voor een vloeistofpatroon zonder nicotine of beter gebruik nicotinekauwgom, -zuigtabletten of nicotinepleisters.

Is calorieën tellen voldoende als je wilt afvallen?

Recent onderzoek, onder andere door Kevin Hall, onderzoeker bij het NIDDK (National Institute of Diabetic, Digestive and Kidney Diseases) wijst uit dat het tellen van de hoeveelheid calorieën in producten die je eet niet volstaat om je gewicht op peil te houden of om af te vallen. In onze westerse wereld is overgewicht een welvaartsziekte. Meer dan de helft van de Nederlandse volwassenen is te zwaar en zelfs 15% heeft obesitas. We schreven al eerder in de blog ‘Een gezond gewicht’ dat we collectief te veel, te vet en te zout eten. Hierdoor lopen we naast te zwaar worden ook risico op het krijgen van hart- en vaatziekten, suikerziekte en verschillende soorten kanker. Onderzoekers waren benieuwd waarom juist in de westerse wereld mensen te zwaar worden en waarom het aantal mensen wat dit betreft met het jaar toeneemt.

(Ultra) bewerkt eten

Nagenoeg al het eten wat we anno 2020 consumeren, is bewerkt. Deels omdat dat belangrijk is voor de houdbaarheid, de veiligheid en de duurzaamheid ervan, maar ook omdat we in een snelle maatschappij leven waarin gemaksvoedsel, producten waar we voor bereiding niet al te veel tijd in hoeven te steken, een uitkomst is. Onder (ultra) bewerkt voedsel verstaan we voedsel waarin de oorspronkelijke ingrediënten niet meer als zodanig te herkennen zijn. Kevin Hall en de zijnen hebben onderzocht of het eten van al dit bewerkt voedsel bijdraagt aan gewichtstoename.

Hap-slik-weg

Twee groepen mannen verbleven een maand lang intern in zijn onderzoeksinstituut. De ene groep at twee weken alleen maar bewerkt voedsel, terwijl de andere groep voornamelijk onbewerkt voedsel at. De twee weken daarop werden de groepen omgedraaid. Ieder kreeg drie maaltijden per dag en enkele tussendoortjes te eten. De producten in beide groepen waren gelijk aan hoeveelheid calorieën, vet en suiker en de smaak van alle producten werd bestempeld als lekker. Men mocht van alles net zoveel eten als dat men wilde. Wat bleek? Na twee weken was de volledige groep die bewerkt voedsel at gemiddeld een kilo aangekomen en de andere groep een kilo afgevallen. In de volgende twee weken draaide dit gegeven om en waren de resultaten opnieuw dat de groep die bewerkt eten at, was aangekomen.

De mannen in de ‘bewerkte groep’ gaven aan meer hongergevoel te ervaren en minder verzadiging, waardoor de behoefte om meer te eten groter was. De conclusie die hieruit wordt getrokken, is dat de hoeveelheid calorieën niet alleen bepalend is voor de hoeveelheid eten die je tot je neemt. Het blijkt de verhouding tussen suikers, onoplosbare vezels en verzadigd vet te zijn. In bewerkt voedsel behoren de (toegevoegde) suikers tot de groep van de snelle koolhydraten. Hierdoor ontstaat een snelle stijging van de bloedsuikerspiegel maar vrijwel direct ook weer een daling, waardoor opnieuw trek ontstaat.

Daarnaast hoeft men op bewerkt voedsel veel minder te kauwen. Het is zelfs vaak een kwestie van hap-slik-weg. Hierdoor eet men veel sneller en wie snel eet, ervaart minder snel een verzadigd gevoel. Dit komt omdat het eten te kort in de mond verblijft, waardoor de smaaksensatie ook maar kort duurt en een hongergevoel aanhoudt.

Willen we afvallen op basis van calorie-inname dan is het dus zaak zo min mogelijk bewerkt voedsel te eten en op datgene wat we eten uitgebreid te kauwen.

Er bestaat geen dieet dat werkt bij iedereen, welk dieet past precies bij jou?

Het volgen van een dieet is voor menigeen onder ons geen onbekend fenomeen. In onze maatschappij van overvloed is een pondje meer hier en daar bijna gemeen goed en volgens de laatste peilingen heeft in Nederland bijna de helft van alle volwassenen overgewicht. Op het gebied van afvallen zijn allerlei mogelijkheden, van het drinken van maaltijdvervangende shakes tot calorieën tellen en van vasten tot het zo min mogelijk eten van koolhydraten. Toch blijken de meeste diëten niet voor iedereen hetzelfde resultaat te hebben en hoe dat komt, heeft men recent ontdekt.

Tekst gaat verder onder de video

Een onderzoek in 2019 onder 1100 volwassenen in Engeland en in de Verenigde Staten, waarbij alle deelnemers twee weken lang precies hetzelfde te eten (dezelfde producten op hetzelfde tijdstip en in dezelfde hoeveelheid) kregen, laat zien dat ieder individu anders reageert. Door het met een onder de huid van de arm aangebracht apparaat steeds bloedwaarden, zoals glucose, te meten, zag men bij iedereen andere resultaten. Zelfs voor de eeneiige tweelingen die meededen aan dit onderzoek, waren de waarden verschillend. Uit het onderzoek is dan ook de conclusie getrokken dat iedereen dus ook verschillend reageert op bijvoorbeeld een dieet waarbij men af wil vallen

Muffins

Zo is onder meer gekeken naar de opname van vetten en suikers. Hierbij werd bij het ontbijt met verschillende muffins geëxperimenteerd. Zo kregen deelnemers zowel muffins met meer of met minder vet of met meer of minder suiker te eten. Na meting bleek ook hier iedereen anders te reageren. Men verwachtte dat bij een inname van extra suiker de bloedsuikerspiegel ook zou stijgen, maar dit bleek bij lang niet iedereen het geval. Ook sporten bleek van minder invloed dan werd gedacht. Een aantal van de deelnemers sportte intensief maar reageerde toch heel slecht op vetinname.

Ieder mens blijkt dus anders op voedsel te reageren. Een wetenschap die kan helpen bij de oplossing van de vraag waarom de een wel goed reageert op een dieet en een ander niet. Wil je dus met resultaat afvallen dan is inzicht in hoe het eigen lichaam reageert eigenlijk onontbeerlijk. Maar hoe doe je dat? Via een onderzoek als hierboven beschreven, is dat vrijwel onmogelijk, maar gelukkig zijn er ook andere opties.

DNA

Dankzij de technieken waarmee inzicht gekregen wordt in unieke genetische codes, DNA-onderzoek, kan men tegenwoordig heel precies in kaart brengen hoe je als individu reageert op verschillende voedingsmiddelen. Zo kan men achterhalen hoe jouw lichaam omgaat met onder andere de afbraak van alcohol, cafeïne en lactose maar ook wat je ideale vitaminebehoefte is en hoe het precies gesteld is met je vetverbranding. Een onderzoek via DNA technologie werkt heel eenvoudig. Via een DNA-test, zoals Nutri-Gene Pro of iGene Health DNA-test neem je thuis wat wangslijmvlies af. Dit stuur je op waarna de gegevens geanalyseerd worden in een laboratorium. Je krijgt na een aantal weken de resultaten thuisgestuurd.

Als je inzicht hebt in het functioneren van je eigen lichaam en hierdoor dus precies kunt inspelen op je specifieke voedingsbehoeften zal een dieet kunnen leiden tot een blijvend resultaat.

Wil je nu meer informatie over DNA of DNA-testen lees dan onze eerdere blogs via de aangegeven links.

6 manieren om je dit jaar écht aan je goede voornemens te houden

Overal ter wereld maken velen van ons aan het begin van een nieuw jaar (opnieuw) goede voornemens. Helaas gaan de meeste daarvan ook weer snel in rook op. Het is gewoon heel lastig om voorgenomen veranderingen vol te houden als het leven weer overgaat tot de waan van de dag. Toch zijn er wel manieren die ervoor kunnen zorgen dat je goede voornemens niet verzanden in een jaarlijks weer proberen. We hebben er zes voor je uitgepikt en wie weet gaat het hiermee dit jaar wel lukken je doelen te bereiken.

Tekst gaat verder onder de video

Bedenk het waarom van je goede voornemen

De eerste en meteen ook de belangrijkste manier om je goede voornemen vol te houden, is om van tevoren te bedenken waarom je voor dit voornemen kiest. Als je drijfveer is dat je een hekel aan jezelf hebt, je omgeving je pusht of omdat iedereen nu eenmaal dat voornemen heeft voor een nieuw jaar, is de kans van mislukken zeer groot. Pas als je volledig achter de keuze van je voornemen staat, heb je een goede kans van slagen.

Ga altijd voor haalbare, meetbare doelen

Een doel wordt dus meestal onhaalbaar als je er zelf niet voor 100% achterstaat. Dat geldt ook voor doelen waarbij je tussendoor niet kunt ‘meten’ hoe je er voor staat. Wat overigens voor het ene doel gemakkelijker realiseerbaar is dan voor het andere. Als je wilt afvallen bijvoorbeeld, kun je bepalen dat je een pond per week wilt kwijtraken en dit kun je bijhouden door simpelweg op een weegschaal te gaan staan. Wil je een nieuwe baan, dan is dat lastiger. Je kunt met jezelf afspreken dat je minstens drie brieven per week moet schrijven of dat je dagelijks iemand uit je netwerk moet polsen. Dit betekent je einddoel opdelen in kleinere wel haalbare stukjes, zodat je doel concreet en overzichtelijk wordt.

Ben niet bang voor grote doelen

Ondanks dat het meten ervan lastig kan zijn, blijkt uit Amerikaans onderzoek van de Harvard Medical School dat kiezen voor grotere doelen eerder inspireert tot het halen ervan. Voorbeelden hiervan zijn het lopen van een marathon of het schrijven van een boek. Als je daarbij ook je omgeving informeert over je concrete voornemen en wanneer je dit denkt te bereiken, zullen zij je stimuleren door te zetten, omdat het een mooie prestatie zal zijn.

Maak concrete afspraken met jezelf

Leg je goede voornemen vast op papier en laat dit weten aan mensen die je niet teleur wilt stellen. Heb je behoefte aan veel positieve ondersteuning, communiceer dan je voornemen en het verloop via Social media.

Maak iedere ochtend een klein to do lijstje

Door iedere ochtend even de tijd te nemen voor je doelen voor die dag, vergeet je ze minder snel. Schrijf datgene wat je wilt bereiken of wat je moet doen, op een to do lijstje. Zet er echter nooit meer dan drie tot vijf onderwerpen op, een lange lijst werkt averechts. En zet er zeker geen zaken op die je al gedaan hebt, dan houd je jezelf voor de gek.

Vergeet om perfect te willen zijn

Als je wilt dat je goede voornemens ook gaan lukken, zul je moeten accepteren dat het de ene dag beter zal gaan dan de andere. Het is nu eenmaal niet anders. Soms lukt iets wel, een andere keer lukt het niet. Laat je daardoor niet uit het veld slaan, morgen is er weer een nieuwe dag. Het klinkt raar maar falen is een belangrijk onderdeel van succes. Kun je daar mee omgaan dan kun je er daarna weer opnieuw tegenaan.

Een DNA-test kopen, waar moet ik op letten?

Tegenwoordig wordt er zelfs reclame voor gemaakt op tv; DNA-testen zijn booming en het lijkt wel of iedereen op zoek is naar zijn of haar voorouders of wil weten hoe groot de kans op een erfelijke ziekte precies is. Maar is iedere test wel een betrouwbare en maakt sommige kennis over een eventuele toekomst het leven niet onnodig moeilijk? Wij van Medicijnen.nl zochten voor u uit waar u beslist op moet letten als u van plan bent een DNA-test te kopen. En wilt u eerst wat meer informatie over wat DNA precies is, lees dan het eerste deel uit deze blogserie over DNA ‘Wat is DNA en wat vertelt een DNA-test precies’.

Tekst gaat verder onder de video

Databank

DNA-testen zijn er in verschillende soorten. Een ding hebben ze gemeen, door afname van wangslijmvlies dat opgestuurd wordt naar een laboratorium, wordt de unieke genetische code uitgelezen, waarna deze vergeleken wordt met gegevens uit andere DNA gegevens in een databank. Er wordt een genenrapport opgemaakt en de uitkomsten worden per post of per mail teruggestuurd. Wanneer het nodig is om gegevens te vergelijken voor een goed resultaat, zoals bij afkomst en erfelijke aanleg, is het belangrijk om te letten op hoe groot de databank is waarmee wordt vergeleken. De vergelijkende gegevens uit een kleine databank zullen een minder accuraat resultaat geven, dan wanneer er wordt vergeleken met een grote databank. Voor een vaderschapstest geldt dat overigens niet. Voor een dergelijke test is slechts DNA van twee personen nodig en hier wordt dus geen vergelijk gemaakt met gegevens van anderen. Een vaderschapstest is 99,9% betrouwbaar, mits gedaan in een gecertificeerd laboratorium.

Privacy

De databank is dus van groot belang bij DNA-testen. Dat betekent dat het goed is om te achterhalen hoe er met uw gegevens wordt omgegaan. Voor sommige bedrijven zit hun verdienmodel juist in de databank. De DNA-test wordt vrij voordelig verkocht, omdat de DNA-gegevens worden doorverkocht aan bijvoorbeeld verzekerings- en pensioenmaatschappijen. Een optie die geboden wordt om dit tegen te gaan, is door uw naam en adresgegevens los te koppelen van de DNA-gegevens. Op de geleverde DNA-kit staat dan een code die u alleen weet. Met behulp van die code kunt u uw resultaten opvragen. Op die manier zijn uw DNA-gegevens nooit ergens te herleiden naar u als persoon in het geval de gegevens zouden worden doorverkocht of wanneer de servers van het desbetreffende bedrijf worden gehackt. Een tweede optie die soms wordt aangeboden, is dat u kunt aangeven dat uw gegevens na het onderzoek worden vernietigd.

Erfelijke aanleg

Er zijn ontelbaar veel erfelijke aandoeningen denkbaar die in het DNA terug te vinden zijn, echter is het ondoenlijk om deze allemaal in kaart te brengen. In het uitlezen van de DNA-code wordt er daarom gekeken naar de ‘hotspots’ waar de meeste informatie kan worden terug gevonden. Er bestaat dus een kans dat bijvoorbeeld zeldzame aandoeningen niet in het DNA worden ontdekt. Om vooraf voor u duidelijk te hebben waarnaar precies gekeken wordt, geven verschillende bedrijven die DNA-testen aanbieden, van tevoren aan naar welke aandoeningen gekeken wordt.

Leefstijl

Er zijn ook testen die meer inzicht geven in hoe het lichaam reageert op voeding, zoals op de opname van vitamines, over gevoeligheid voor te veel cholesterol of hoe het gesteld is met uw biologische veroudering. Deze kennis kan heel waardevol zijn voor een lang en gezond leven. U kunt bijvoorbeeld uw leefstijl waar nodig wat aanpassen.

Bij dergelijke onderzoeken is het belangrijk te weten dat er naast informatie uit het DNA ook een andere factor van belang is. Niet alleen genen zijn de bepalende factor voor het uiteindelijk krijgen van een erfelijke ziekte. De eigen leefstijl, zoals roken, overgewicht en/of te weinig bewegen, is van grotere invloed dan vaak gedacht wordt. In de psychologie heet dit ook wel ‘nature vs nurture’, ofwel waar word je mee geboren en wat heb je aangeleerd. Gebruik DNA-leefstijlonderzoeken dan ook vooral om meer inzicht te krijgen in uw lichaam. Als er wordt aangegeven dat u een grote neiging hebt tot consumptie van zoetigheid, is dat geen vrijbrief om iedere dag naar de Jamin te gaan.

Ideaal, zolang u weet waar op te letten

DNA-onderzoeken vertellen u meer over uw lichaam, afkomst of verwantschap. Om er zo goed mogelijk gebruik van te maken en geen risico te lopen dat uw gegevens op straat eindigen, raden wij wel aan goed te kijken naar welke test u aanschaft. Kijk onder andere naar de grootte van de databank die wordt gebruikt, hoe de privacy wordt gewaarborgd en op welke aandoeningen er wordt getest.

Wat is DNA en wat vertelt een DNA-test precies?

Tegenwoordig zie, hoor en lees je er veel over. Over DNA-testen. Over hoe je je verwantschappen kunt achterhalen door het afnemen van wangslijmvlies, of te weten kunt komen waar je verre voorouders vandaan komen. Er zijn zelfs testen verkrijgbaar die je voedings- en dieetadviezen geven op basis van kenmerken gevonden in het DNA. Wat is DNA nu eigenlijk en hoe werken die testen precies? In de komende twee blogs vertellen we u er meer over. We beginnen in deze blog met de basis: het DNA zelf.

Wat is DNA?

DNA, wat staat voor desoxyribonucleid acid of in het Nederlands desoxyribonucleine zuur, is of zijn de belangrijkste bouwstenen van het leven. Het bepaalt de bouw, afbraak en opbouw van iedere cel en het is dan ook in alle celkernen van zowel mensen, dieren, planten en schimmels terug te vinden. Johann Friedrich Miescher was zo’n 150 jaar geleden de ontdekker ervan. Later, in 1953, ontdekt onder andere Rosalind Franklin dat de structuur van DNA altijd bestaat uit een dubbele helix met daartussen verbindingen waardoor het lijkt op een wenteltrap. Het principe werkt als een ritssluiting die open en dicht kan, waardoor andere verbindingen kunnen worden gemaakt. In ieder DNA molecuul bevinden zich vier nucleotiden:

Adenine A
Guanine G
Cyrosine C
Thymine T

Deze nucleotiden vormen altijd paren in dezelfde combinaties, een A met een T en een G met een C en dit noemen we onze genen. Hoe deze paren in de wenteltrap liggen, is voor iedereen verschillend, waardoor DNA een unieke persoonlijke code vormt. Wel zijn ze per individu overal gelijk; of je nu DNA bekijkt uit wangslijmvlies of uit bloed. Ieder wezen heeft dus een eigen blauwdruk en dus ook een eigen bouwplan, waardoor we allemaal, ondanks dat we misschien heel nauw aan elkaar verwant zijn, altijd van elkaar verschillen.

De menselijke code

In 1990 startte het grootste wetenschappelijk onderzoek ooit met DNA in de hoofdrol: Het Human Genome Project. Doel van dit project was de volledige menselijke code te achterhalen en te begrijpen om zo erfelijke ziekten te kunnen bestrijden. Tien jaar later, in 2000, is de code in zijn geheel in kaart gebracht, maar heeft men nog steeds niet goed duidelijk hoe precieze ontwikkelingen tussen genen en ziekten zijn.

Inmiddels kan men dus wel een volledige DNA-code uitlezen en kunnen we over heel veel erfelijke zaken iets te weten komen. Zo vertelt de genetische code je bijvoorbeeld wie je voorouders waren. Dit kan trouwens alleen door gegevens te vergelijken met al opgeslagen gegevens van anderen in een databank. Zo kan in kaart worden gebracht wat je etnische achtergrond is en kan DNA als bewijs dienen in bijvoorbeeld moordzaken.

Naast DNA-onderzoek in ziekenhuizen en laboratoria is het ook mogelijk om zelf via een commerciële test onderzoek te laten doen naar uw DNA. Dit kan op het gebied van afkomst, voor vaderschapstesten en testen voor advies over voeding, gezondheid en loopbaan. Om wat meer over de verschillende testen en de betrouwbaarheid ervan te weten te komen, leest u het vervolg op deze blog; ‘Een DNA-test kopen ,waar moet ik op letten?’

Wereld Aids Dag

Sinds 1988 is 1 december Wereld Aids Dag, de dag waarop wereldwijd aandacht gevraagd wordt voor de nog steeds bestaande problematiek van hiv en aids. Op deze dag wordt onder meer gevraagd een rood lintje op te spelden als teken van solidariteit en worden er op veel plaatsen in de wereld evenementen en congressen gehouden. In delen van de wereld, waaronder Afrika, sterven per dag zo’n 2700 mensen aan aids. Een groot deel hiervan is baby of kind en u staat er misschien niet bij stil, maar iedere vijf minuten sterft een kind onder de 5 jaar aan deze ziekte. Wat is aids eigenlijk en wat is hiv?

Hiv

Om aids als fatale ziekte te begrijpen, als je eenmaal aids hebt dan sterf je, is een uitleg van het virus dat leidt tot aids, hiv noodzakelijk. Hiv, wat staat voor human immunodeficiency virus, is een retrovirus dat overgedragen wordt via bloed, slijmvliezen en dan met name door onbeschermde seks en door moedermelk. Een retrovirus wil zeggen dat het virus zijn RNA, het genetisch materiaal waar het uit bestaat, in het menselijk lichaam omzet tot DNA waarvan kopieën zich nestelen in de cellen van de gastheer. Hier wordt het vervolgens met een normale deling mee gereproduceerd, waardoor het virus via menselijke cellen verspreid wordt.

Hiv behoort tot de langzame virussen, wat betekent dat echte ziekteverschijnselen pas laat optreden. Dit wil echter niet zeggen dat de besmetting ook langzaam gaat. Na binnendringen via bloed of slijmvlies vermenigvuldigt het virus zich snel en besmet met name de lymfeorganen, zoals de lymfeklieren en de milt. Hier vindt vervolgens een massaproductie plaats. In deze periode voelt 70% zich grieperig, met huiduitslag, koorts, keelpijn, hoofdpijn en klachten die lijken op Pfeiffer. Natuurlijk gaat het eigen immuunsysteem wel in gevecht om het virus te doden met killer T-cellen (lymfocyten) Maar helaas lukt de volledige uitroeiing ervan niet. Er ontstaat wel een klachtenvrije periode die de klinisch latente fase genoemd wordt. Deze fase kan jaren duren, maar betekent niet dat men niet besmettelijk is. Door het blijvend toedienen van medicijnen kunnen mensen met hiv een lang en gezond leven leiden zonder dat de ziekte verandert in aids.

Aids

Aids (acquired immuno deficiency syndrome) is geen ziekte op zich. Het is een verzameling van diverse ziekten die ontstaan door de enorme verzwakking van het immuunsysteem in de laatste fase van een hiv infectie. Het immuunsysteem is in deze periode niet meer in staat om infecties die het normaal wel kan handelen te bestrijden, waardoor bijvoorbeeld een longontsteking dodelijk kan worden.

In Nederland is hiv tegenwoordig een chronische aandoening. Er leven zo’n 23.000 mensen met deze infectie en jaarlijks komen er ongeveer 750 bij. Aids komt hier nauwelijks nog voor, alhoewel er nog steeds mensen aan overlijden, omdat zij niet wisten dat zij hiv besmet waren en dus hier geen medicatie tegen hebben gebruikt.

Het hiv virus wordt dus overgebracht door onveilige seks, door bloed-bloed contact, door het gebruik van een besmette naald en door borstvoeding. Het wordt niet overgebracht door huidcontact, zoenen, hoesten of niezen, omdat het virus niet overleeft in lucht en speeksel en het wordt ook niet overgebracht door muggen. Om een besmetting met hiv te voorkomen is het gebruik van een condoom tijdens seks de beste manier.

COPD maakt ademhalen moeilijk

In Nederland leven zo’n 600.000 mensen met de diagnose COPD, oftewel Chronic Obstructive Pulmonary Disease. COPD is een longaandoening die niet te genezen is en die benauwdheid en vermoeidheid veroorzaakt. 80% van alle COPD patiënten heeft deze aandoening gekregen door roken en/of meeroken en velen komen uiteindelijk te overlijden. In Nederland staat COPD dan ook op de zesde plaats wat betreft sterftecijfer.

Bij COPD is ademen moeilijk omdat de longen beschadigd zijn. Hierdoor kan er veel minder zuurstofopname plaatvinden en dit veroorzaakt vaak ernstige benauwdheid en weinig energie, soms zo weinig dat men in een rolstoel terechtkomt, vaak met extra zuurstof. De meest voorkomende klachten bij COPD zijn:

Benauwdheid
Hoesten
Slijm ophoesten
Kortademigheid
Vermoeidheid
Weinig spierkracht
Gewichtsverandering

Onder COPD worden twee verschillende aandoeningen verstaan: chronische bronchitis en longemfyseem. Deze aandoeningen kunnen echter ook in combinatie voorkomen. Vroeger rekende men astma ook tot COPD, maar omdat de oorzaak van de benauwdheid bij astma een andere is, valt astma tegenwoordig onder CARA (Chronische Aspecifieke Respiratoire Aandoening).

Chronische bronchitis

Bij chronische bronchitis zijn de bronchiën, de vertakkingen van de luchtpijp naar de longblaasjes, ontstoken. Hierdoor wordt extra slijm aangemaakt wat resulteert in benauwdheid en veel hoesten. De oorzaak van chronische bronchitis is meestal roken maar soms wordt het ook veroorzaakt door een acute bronchitis die chronisch wordt. Een acute bronchitis wordt veroorzaakt door een virus of een bacterie en geneest meestal binnen twee weken na het ontstaan ervan.

Longemfyseem

Bij longemfyseem gaat de elasticiteit van longblaasjes verloren. Longblaasjes zorgen voor het transport van zuurstof naar het bloed en halen de afvalstoffen, zoals CO_2, er weer uit. Door de verminderde elasticiteit rekken de blaasjes uit en vormen grotere blazen, hierdoor kan er steeds minder zuurstof afgegeven worden.

Een patiënt met COPD heeft dus meestal moeite met ademhalen en voelt zich heel snel vermoeid. De klachten beginnen geleidelijk; eerst alleen bij fysieke arbeid of sporten, later gebeurt dit bij allerlei dagelijkse activiteiten. Omdat ademhalen een steeds groter probleem wordt, gaat het lichaam ook een andere houding aannemen om toch nog zoveel mogelijk zuurstof binnen te krijgen. Typisch voor een COPD patiënt is een wat naar voren gebogen borstkas met hangende schouders. In deze houding is ademhaling het ‘gemakkelijkst’.

COPD ontstaat meestal pas na het veertigste jaar en dus, zoals al gezegd, meestal door roken. Slechts in 1 op de 5 gevallen is de oorzaak een andere:

Astma of een longontsteking
Erfelijke ziekte
Schadelijke stoffen, zoals lijm en verf
Luchtvervuiling als fijnstof en smog.

Een longziekte als COPD heeft een grote impact. Meestal zijn niet alle activiteiten meer mogelijk en is omgaan met een dagelijkse benauwdheid moeilijk. Gelukkig is het mogelijk hier met lotgenoten over te praten en ervaringen uit te wisselen. Op 60 plaatsen in Nederland zijn zogenaamde ‘longpunten’. Gratis bijeenkomsten, georganiseerd rondom een thema en met de mogelijkheid informeel met elkaar van gedachten te wisselen. Ga voor een longpunt in de buurt naar: www.longfonds.nl

Internationale mannendag: 19 november

Je hoort en leest er, anders dan over zijn zusje de Internationale vrouwendag, maar weinig over. Toch bestaat ook hij, de Internationale mannendag, wel degelijk. Al twintig jaar dit jaar, want sinds 1999 wordt deze dag op 19 november wereldwijd gevierd.

Het initiatief voor deze dag werd echter al eerder genomen. Op 7 februari 1992 om precies te zijn, toen de Australiër Thomas Oaster vond dat alle mannen, naast Vaderdag nog een eigen dag verdienden. Zijn idee hierover kwam echter niet echt van de grond totdat Jerome Teelucksingh er in 1999 mee vandoor ging. Hij koos een andere datum, die van 19 november, om de dag een beetje eigen glorie te geven. Het was namelijk de verjaardag van zijn vader die hij hiermee wilde eren. En het was ook de datum waarop, in 1989, het voetbalteam van Trinidad en Tobago winnaar werd van de allereerste Carribean cup, waaraan 30 voetballanden deelnamen.

Positieve rolmodellen

Het doel van Internationale mannendag is het beeld van dat mannen vaak daders van geweld zijn en zich te buiten gaan aan grensoverschrijdend gedrag, te veranderen door te streven naar gendergelijkheid en het promoten van positieve rolmodellen. Ook wordt aandacht gevraagd voor antidiscriminatie en antiseksisme.

Ondanks het wereldwijde karakter van de Internationale mannendag, wordt deze dag lang niet in de hele wereld op dezelfde dag gevierd. Zo wordt in een aantal voormalige sovjetlanden de dag zelfs anders genoemd. Hier wordt op 23 februari ‘de dag van de verdedigers van het vaderland’, tegenwoordig ook simpel ‘mannendag’ genoemd, gevierd. Op deze dag eren de vrouwen hun mannen, door ze te verwennen met cadeautjes.

Emancipator

In Nederland wordt nog steeds niet zo heel veel aandacht besteed aan het vieren van 19 november. Toch wordt het wel meer opgepakt dan een aantal jaar geleden. Door Emancipator bijvoorbeeld. Deze Stichting uit Amsterdam die staat voor mannen en emancipatie, organiseert op Internationale mannendag een samenzijn, met het thema: ‘tegen geweld en voor een zorgzame samenleving’. Ze doen dit met een borrel, eten, een toneelstuk en met de lancering van de White Ribbon campagne.

White Ribbon

Geweld tegen vrouwen is nog steeds van alledag. Geweld is sterk verbonden aan maatschappelijke ideeën en normen voor mannen en mannelijkheid. Dit maakt van geweld een mannenprobleem en een mannelijkheidsprobleem. Wereldwijd groeit de beweging van jongens en mannen die deel willen uitmaken van de oplossing van het probleem van genderongelijkheid en geweld tegen meisjes en vrouwen. De White Ribbon Campagne roept mannen op om het statement te onderschrijven dat ze nooit geweld tegen vrouwen zullen plegen, het nooit zullen goedpraten en het nooit zullen verzwijgen. Het dragen van een wit lintje staat hiervoor symbool. Ook White Ribbon heeft een eigen dag, die dit jaar valt op vrijdag 22 november.

Borstkanker, de meest voorkomende kankersoort bij vrouwen

Het afgelopen jaar kregen zo’n 17.000 vrouwen en 130 mannen in Nederland de diagnose borstkanker. Borstkanker is hiermee de meest voorkomende kankersoort bij vrouwen. 1 op de 7 krijgt hier mee te maken, meestal tussen de 50 en de 70 jaar.

Bostkanker, of mammacarcinoom, is als overkoepelende naam vernoemd naar de locatie waar het voorkomt; de borst maar onder borstkanker kunnen een aantal verschillende vormen van kanker worden verstaan. Ook zijn er bepaalde afwijkingen die nog geen borstkanker zijn, maar dit wel kunnen worden, deze afwijkingen worden voorlopers of voorstadia genoemd.

Bij kanker van de borst is er sprake van een carcinoom en een carcinoom ontstaat altijd uit epitheelcellen. Epitheelcellen zijn cellen die de oppervlakten van het lichaam bedekken, zowel aan de buitenkant als aan de binnenkant. Zo bestaat de bovenste laag van bijvoorbeeld de darm, maar ook de huid of mond uit deze cellen.

DCIS

Het meest voorkomende voorstadium is Ductaal Carcinoma In Situ, DCIS. Ductaal wil zeggen dat het ontstaat in de melkgangen en in situ betekent dat het niet doorgroeit in ander weefsel, niet uitzaait en niet direct levensbedreigend is, maar uit DCIS kan wel borstkanker ontstaan in dit geval een invasief ductaal carcinoom. Daarom zal aan vrouwen waarbij DCIS is vastgesteld (meestal na onderzoek van het weefsel verkregen via een biopt) ook altijd een operatie, bestralingen en soms zelfs hormonale therapie geadviseerd worden.

Invasieve carcinomen

Invasieve carcinomen groeien wel door in ander weefsel en kunnen zich verspreiden naar andere delen van het lichaam waar ze zich nestelen en verder groeien, zogenaamde uitzaaiingen. Er zijn twee verschillende invasieve carcinomen die bij borstkanker voorkomen het invasief ductaal carcinoom en het invasief lobulair carcinoom.

Invasief ductaal carcinoom

Dit is de vorm van borstkanker die het meest voorkomt, in zo’n 85% van alle gevallen. De kanker ontstaat uit de epitheelcellen van de melkgangen, de gang die naar de tepel leidt, en voelt vaak hard aan, als een knobbel. Gelukkig is deze vorm van kanker, zeker bij vroegtijdige ontdekking, goed te behandelen en is er een gunstige prognose voor genezing af te geven.

Invasief lobulair carcinoom

Een invasief lobulair carcinoom komt veel minder voor dan het ductaal carcinoom, maar in 10% van de gevallen ontstaat kanker in de borst uit de epitheelcellen van de melkklieren, de klieren (kwabjes) waaruit melk geproduceerd kan worden. Een lobulaire tumor voelt meestal aan als een zwelling en de cellen ervan liggen meestal wat verspreid.

De meeste tumoren, 75%, groeien onder invloed van vrouwelijke geslachtshormonen, oestrogeen en progesteron. Vandaar dat naast behandelingen als operaties, bestralingen en chemotherapie in de meeste gevallen ook gekozen wordt voor een meerjarige hormoontherapie.

Pink Ribbon

In de maand oktober wordt overal extra aandacht gevraagd voor borstkanker, maar de missie van Pink Ribbon: een beter leven voor borstkankerpatiënten in alle fases van de ziekte, door het financieren van onderzoek op het gebied van behandeling en nazorg, geldt het hele jaar. Zij doen aan fundraising door het werven van donateurs en de verkoop van onder andere armbanden. Inmiddels hebben zij zo’n 200 onderzoeksprojecten financieel kunnen steunen, maar iedere gift blijft welkom.

Wat is dyslexie? Van letter naar klank

Lezen kun je niet vanzelf. Het is een ingewikkeld proces dat je moet leren. De basis van het leren lezen, is de directe koppeling van letters aan een klank, met andere woorden hoe wordt een letter precies uitgesproken. Door heel veel te oefenen, slaan onze hersenen alle combinaties van klanken en letters op en maken het mogelijk om steeds uitgebreidere woorden te maken; langzamerhand leer je lezen, zowel in je hoofd als hardop als je de woorden en zinnen uitspreekt. Bij dyslexie gaat het een beetje anders, de nodige koppeling van klanken aan letters verloopt niet vloeiend en hierdoor blijven de letters in lezen losstaand, waardoor er een spellend niveau blijft bestaan.

Beperkt in woorden

Het woord dyslexie komt oorspronkelijk uit het Grieks. Het wordt ook wel eens geschreven als dyslectie, maar dat is een foutieve spelling. Dys is beperkt en lexis is woord. Kort door de bocht betekent het dus een beperking in woorden en dat kan in schrijven of lezen of in allebei zijn. Dyslexie wordt aan het eind van de negentiende eeuw voor het eerst beschreven. Het is dus beslist geen ‘trend’ aandoening die de laatste jaren in opmars is. Al snel ontdekte men dat de aandoening neurologisch is met een oorsprong in de hersenen en dat zo’n 4% van de bevolking – meer jongens dan meisjes – er last van heeft. Daarnaast ontdekte men dat het hebben van dyslexie deels erfelijk is.

Over de oorzaak van de neurologische afwijking zijn de meningen echter nog steeds verdeeld. Zo stellen enkele onderzoekers dat de informatieverwerking in de hersenen simpelweg niet snel genoeg gaat en menen anderen dat er bij de aanleg van de hersenen iets ‘mis’ is gegaan waardoor de linker hersenhelft langzamer is ontwikkeld dan de rechter. Een derde theorie over het ontstaan van dyslexie is die van een verlaagde hersenactiviteit in de hersengebieden voor woordherkenning en woordanalyse. Met scanonderzoek is in ieder geval vastgelegd dat de oogbewegingen van iemand met dyslexie anders zijn dan van iemand zonder dyslexie. Lezen van letters gebeurt normaal met vloeiende kleine schokjes waarbij men als het ware van de ene letter of woord naar de andere overspringt. Deze schokjes zijn bij mensen met dyslexie een stuk grover waardoor er letters worden overgeslagen. Deze worden niet gezien.

Aangeboren

Een ding staat vast, mensen met dyslexie hebben moeite met lezen, schrijven en vaak ook met spellen. Omdat dyslexie is aangeboren, zijn de eerste signalen ervan al op een vroege leeftijd te ontdekken. Ook al kunnen baby’s helemaal nog niet lezen, er zijn toch al aanwijzingen uit hun doen en laten te halen. Zo zijn baby’s bij wie later dyslexie wordt vastgesteld langzamer in hun ontwikkeling, kruipen later dan gemiddeld en praten ook vaak later. Hun grove en hun fijne motoriek is wat minder en als ze wat ouder zijn, hebben ze moeite met het goed vasthouden en omgaan met bestek. Ook zijn ze vaak slecht in knutselen.

Het hebben van dyslexie is vaak hinderlijk toch zijn er ook voordelen aan. De meeste mensen met dyslexie zijn namelijk heel sterk in het bewaren van het overzicht en opgenomen kennis blijft goed hangen. Meestal zijn ze heel creatief of kunnen goed logisch denken.

Naast dyslexie bestaat er ook dyscalculie, wat beperkt in rekenen betekent. Dacht men lange tijd dat de twee aandoeningen min of meer gelijk waren, inmiddels zijn daar andere feiten over bekend. U leest ze in de volgende blog Dyscalculie, geen simpel sommetje.

22 oktober Internationale stotterdag

Stotteren, oftewel niet vloeiend spreken, komt wereldwijd voor bij 66 miljoen mensen. Dit betekent dat 1 op de 100 mensen hier in meer of mindere mate last van heeft en dat dat in Nederland zo’n 170.000 mensen zijn. De één herhaalt lettergrepen of woorden, een ander blijft steken op een bepaalde letter of op een klank. Jaarlijks wordt op 22 oktober aandacht gevraagd voor de problemen waar veel stotteraars tegenaan lopen, dit gebeurt op International Stuttering Awareness Day (ISAD). Maar wat gebeurt er nu eigenlijk precies als iemand stottert?

Spreken op zich is eigenlijk een heel ingewikkeld proces. Gedachten, ideeën en gevoelens moeten worden omgezet naar taal; naar woorden, klanken en zinnen. Deze taal moet weer worden omgezet in spraakbewegingen en alle spieren die hiermee gemoeid zijn, en dat zijn er ongeveer 150, moeten op het juiste moment een signaaltje krijgen om precies de goede beweging te maken. Met de juiste snelheid en met de juiste kracht. Ook moeten de ademhaling en de stembanden worden aangestuurd. Alles is een kwestie van de juiste timing. De eerste prikkel begint in de hersenen, waarna overdracht hiervan via de zenuwbanen naar de spieren gaat. Bij stotteren gaat er iets mis in deze samenwerking. Meestal gaat het om een te trage reactie door de zenuwen, waardoor klanken niet vloeiend worden uitgesproken. Stotteren wordt ook wel een neuromusculair programmeerprobleem genoemd – een storing in de ontwikkeling van de spraak.

Kindertijd

Stotteren ontstaat meestal al in de kindertijd. Vaak gebeurt dit geleidelijk tussen het tweede en het vijfde levensjaar. De meeste kinderen groeien er ook weer overheen, maar bij 1% blijft stotteren bestaan. Vaak wordt het verergerd door emotionele factoren, zoals bang zijn te gaan stotteren, waardoor er extra spanning in de spieren ontstaat en de prikkeloverdracht lastiger wordt. Stotteren roept vaak gevoelens van onzekerheid op wat er zelfs toe kan leiden dat situaties waarin gesprekken gevoerd moeten worden, vermeden worden. Inmiddels is duidelijk dat stotteren deels erfelijk is en dat er op latere leeftijd meer mannen dan vrouwen blijvende stotteraars zijn. Vrouwen blijken er vaker overheen te groeien. Omdat stotteren dus erfelijk is, is de kans dat als een ouder stottert een kind ook stottert, 25%.

Om stotteren te onderscheiden van een normale spraakontwikkeling zijn er zeven signalen te herkennen:

Veelvuldige herhaling van klanken of woorddelen;
Het steeds opnieuw invoegen van een doffe klinker als euh;
Het verlengen van klanken aan het begin van een woord;
Spanning in het gezicht tijdens spreken;
Een stijging in toonhoogte en volume;
Spreekangst voor bepaalde woorden;
Vermijdingsgedrag en zinnen anders formuleren.

Via de screeningslijst stotteren (SLS) zijn deze signalen goed in kaart te brengen

16 oktober Wereldvoedseldag, aandacht voor voedselzekerheid

Meer dan 820 miljoen mensen, oftewel een op negen, gaan iedere avond opnieuw met een lege maag naar bed. Dit terwijl er op de wereld genoeg voedsel is voor iedereen, als de verdeling ervan anders zou zijn. Ter illustratie, terwijl 11% van de wereldbevolking kampt met honger, heeft 25% ervan last van overgewicht als gevolg van een overdaad aan eten. Om hier aandacht voor te vragen is World Food Day in het leven geroepen, een internationale bewustwordingsdag waarbij aandacht gevraagd wordt voor voedselzekerheid.

#Zerohunger

Word Food Day oftewel wereldvoedseldag bestaat al sinds 1979 en viert, als dat het juiste woord is, dit jaar zijn veertigste editie. Deze dag is in het leven geroepen door de voedsel en landbouworganisatie (FAO) van de Verenigde Naties, met als doel de honger in de wereld te bestrijden. Anno nu (2019) sterven er per dag nog ruim 24.000 mensen, waarvan 18.000 kinderen van de honger, terwijl de aarde voldoende voedsel voor iedereen beschikbaar heeft, als het maar eerlijk verdeeld wordt. De FEO streeft, samen met 192 landen, waaronder Nederland, naar een wereld zonder honger in 2030. Deze landen hebben zich in een coalitie verbonden en werken gezamenlijk aan diverse ‘sustainable development goals’. #Zerohunger is goal nummer 2.

Wereldmaaltijden

Even terug naar vandaag, naar woensdag 16 oktober en dus naar wereldvoedseldag. Op heel veel verschillende plaatsen in Nederland en in vele andere landen worden wereldmaaltijden geserveerd. Deze maaltijden bestaan uit dat eten dat per persoon beschikbaar is bij een eerlijke verdeling van het voedsel in de wereld. Het is een smakelijke maaltijd, vaak met biologische lokale producten of producten via eerlijke handel (fair trade) verhandeld.

Een specifiek kenmerk van een wereldmaaltijd is dat het geen vlees en geen vis bevat. Geen vlees, omdat men uitgaat van het feit dat bij de productie van vlees ander voedsel verspild wordt. Gemiddeld is voor de productie van een kilo vlees drie tot tien kilo graan, mais, soja en dergelijke nodig. Het produceren van vlees zorgt dus voor een enorme afname van de in de wereld beschikbare granen die voor menselijke consumptie gebruikt zouden kunnen worden. Ook is er veel minder landbouwgrond beschikbaar, omdat hierop veevoer geteeld wordt.

Het niet aanwezig zijn van vis in een wereldmaaltijd heeft een andere oorzaak. Door overbevissing is er te weinig vis in de wereld beschikbaar voor iedereen. De vis die er wel is, komt grotendeels uit de intensieve visindustrie.

Stijging honger

Of het mogelijk is om wereldvoedseldag als bewustwordingsdag voor voedselzekerheid op te heffen in 2030 omdat dan het doel van zero hunger bereikt is, is nog maar de vraag. Zagen we een aantal jaar een flinke daling in het aantal mensen dat iedere dag met een lege maag naar bed gaat, sinds tien jaar is dit helaas weer aan het stijgen. De toename zien we vooral in gebieden waar conflicten plaatsvinden, maar ook in gebieden waar klimaatverandering zichtbaar begint te worden. Steeds meer droogte, onvoorspelbare regels, overstromingen en stormen, hebben een grote impact op heel veel boeren in de hele wereld.

Huidmicrobioom, wat is dat eigenlijk?

We staan er eigenlijk nooit bij stil, maar onze buitenkant, onze huid, of vel, is het grootste orgaan van ons lichaam. Het is veel meer dan alleen een omhulsel, het beschermt ons tegen schadelijke invloeden van buitenaf, zoals zonlicht, warmte en kou, virussen en bacteriën. Zonder huid is het voor de mens onmogelijk te leven.

De lagen van de huid

De huid bestaat grofweg uit drie lagen: De opperhuid, de bovenste laag ook epidermis genoemd die uit hoorncellen bestaat. Dit zijn dode huidcellen die als een soort pantser fungeren en hiermee ons lichaam beschermen. Deze dode cellen schilferen af en worden steeds opnieuw vervangen voor nieuwe hoorncellen. Diep in deze opperhuid liggen onze pigmentcellen, de melanocyten die onze celkernen beschermen tegen uv-stralen. De tweede laag is de lederhuid, oftewel de dermis. Deze laag bestaat uit bindweefsel met daarin bloedvaten, lymfevaten en zenuwen, waarmee we tast, pijn en temperatuur kunnen waarnemen. De lederhuid is ook onze verdedigingslinie; witte bloedlichaampjes in de bloedvaten die virussen en bacteriën kunnen herkennen en onschadelijk maken. De lederhuid wordt niet zoals de opperhuid steeds vernieuwd maar veroudert waardoor de elasticiteit afneemt en rimpels ontstaan. Als de lederhuid beschadigt, ontstaat er altijd een litteken. Als laatste en dus diepste laag is daar het onderhuids bindweefsel, (hypodermis) dat bestaat uit een combinatie van vet, bindweefsel en bloedvaten. Het is onze opslagruimte voor barre tijden en het houdt onze temperatuur constant.

Microbioom

Onze huid, die dus van zichzelf al een heel ingenieus systeem is, wordt in haar werk als beschermer van ons lichaam een handje geholpen. Door flink wat handjes. Op onze huid bevinden zich namelijk talloze goede bacteriën. Deze bacteriën bevinden zich ook in de darmen, de mond, de neus en op de handen. Het zijn er miljarden bij elkaar die als een samenwerkend organisme worden gezien en het microbioom worden genoemd. Zou je al deze bacteriën op een weegschaal leggen dan weegt ons microbioom meer dan twee kilo en een groot deel van deze goede bacteriën zitten dus op onze huid.

Een verstoring van dit microbioom, door een ongezonde leefstijl bijvoorbeeld, het gebruik van bepaalde antibiotica en cosmetica kan ertoe bijdragen dat we ziek worden of dat we een huidaandoening, zoals eczeem kunnen ontwikkelen. Onder normale omstandigheden leeft onze huid echter vredig met alle goede bacteriën samen en zijn ze een onderdeel van onze gezondheid.

Depressie en sociale media

Tegenwoordig val je op als je het niet doet, altijd en overal je smartphone checken op berichtjes, updates en foto’s van mensen die hun leuke momenten met je willen delen. In de afgelopen tien jaar heeft het gebruik van de smartphone een ongekende vlucht genomen en zijn sociale media, zoals Instagram, Facebook en Snapchat een belangrijk onderdeel van ons dagelijks leven geworden. We vergelijken continu ons eigen leven, onze status en ons lichaam met dat van vrienden en met die van talloze onbekenden die aan ons voorbijkomen.

Naast de enorme hoeveelheid tijd die dit kost, omdat velen van ons last hebben van het fenomeen dat FOMO oftewel Fear Of Missing OUT genoemd wordt, zorgen al die berichtjes van mensen die het duidelijk leuker en beter hebben dan wijzelf, voor negatieve gevoelens over ons eigen zijn en leiden ze soms zelfs tot ernstige depressieve gevoelens.

Pubers

Pubers blijken in deze de meest kwetsbare groep onder ons te zijn. Volgens het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) gebruikt 99% van alle kinderen in deze leeftijdsgroep Social media. Er is wel een duidelijk verschil in gebruik tussen jongens en meisjes. Jongens kijken veel vaker filmpjes op media als Youtube en meisjes onderhouden meer contacten en vergelijken zichzelf vaker met anderen. Uit onderzoek is ook gebleken dat veelvuldig gebruik van Social media leidt tot een verandering in de hersenen wat betreft informatieverwerking. De vele snelle prikkels van foto’s en updates maken dat hersenen veel tegelijk moeten verwerken waar ze niet klaar voor zijn, ze lopen simpel gezegd achter in hun ontwikkeling. Dit leidt dan ook tot concentratieverlies en slaapproblemen. Neem daarbij het steeds maar weer geconfronteerd worden met mensen die het ogenschijnlijk leuker hebben dan jijzelf en het cirkeltje is rond. Onzekerheid is voor de meesten toch al een hekel punt en het zien van mooie, leuke mensen kan dit flink versterken.

Inmiddels is gebleken dat heel veel van de berichten op Social media ‘vertekende berichten’ zijn. Ze zijn geen reële weergave van de werkelijkheid. Minder leuke of gewoonweg saaie berichten worden namelijk niet gepost. Niemand laat graag beelden van zichzelf zien die het idee kunnen geven dat het niet allemaal geweldig is in het leven. En deze zijn er dus simpelweg weinig te vinden.

Open gesprekken

Misschien daalt het gebruik van Social media in de toekomst, wie zal het zeggen, maar vooralsnog ziet het daar nog niet naar uit. Open gesprekken voeren over het gebruik van sociale media en over de inhoud van de posts kan wel een ander licht werpen op het gebruik en op de realiteit van de beelden, waardoor onzekerheid en depressie misschien in de kiem gesmoord kunnen worden.

14 september Wereld Eczeem Dag

In Nederland heeft 2,5% van de bevolking last van atopisch (constitutioneel) eczeem. Concreet betekent dit dat er meer dan een half miljoen mensen rondlopen met huiduitslag en jeuk en met hieraan verwante klachten, zoals astma. Dit komt neer op het totaal aantal inwoners van een stad als Den Haag. Op 14 september wordt wereldwijd aandacht gevraagd voor deze huidziekte. In Nederland gebeurt dat in het Media Plaza, Jaarbeurs Utrecht.

Maar wat is eczeem nu eigenlijk precies?

Eczeem is de verzamelnaam voor een aantal verschillende huidaandoeningen met eenzelfde soort huiduitslag: een ontstoken huid met rode schilferige, vaak flink jeukende plekken. Er spelen verschillende factoren een rol bij het ontstaan van eczeem. De belangrijkste is erfelijkheid. Daarnaast zijn er factoren die de ernst ervan kunnen beïnvloeden, zoals het soort beroep dat wordt uitgeoefend (contacteczeem door bijvoorbeeld nikkel), de algehele weerstand en het uitdrogen van de huid door het gebruik van water en zeep. Mensen met constitutioneel eczeem hebben een andere vetsamenstelling van de huid. Hierdoor verdampt vocht eerder en wordt de huid sneller droog. Dit heeft een extra effect op het eczeem wat hierdoor verergert. De huid goed vet houden, is bij eczeem erg belangrijk!

Zalven

Het vet houden van de huid doe je het beste met een vettende zalf bijvoorbeeld een zalf met paraffine-vaseline. Dit laat een laagje achter op de huid. Gebruik geen crème, dit werkt averechts. Een crème bestaat namelijk voor een groot deel uit water, dit trekt snel in en droogt de huid juist extra uit.

Het kan zijn dat er ook een hormoonzalf met corticosteroïden wordt voorgeschreven. Corticosteroïden danken hun naam aan het feit dat ze lijken op cortisol een hormoon dat ons lichaam zelf aanmaakt in de bijnierschors. Cortisol wordt door het lichaam ingezet voor het remmen van ontstekingen. De samenstelling van een zalf met corticosteroïden is vele malen sterker dan ons eigen cortisol wat dan ook zeer effectief kan werken op een ontsteking van de huid. Tenminste als het dun wordt aangebracht en niet aan een stuk door wordt gebruikt. Corticosteroïden geven snel gewenning waardoor het effect vermindert. Aangeraden wordt dan ook om de zalf altijd af te wisselen met een zalf zonder hormonen (wisseltherapie).

Het dun smeren heeft ook nog een andere reden. Onze huid kan maar een beperkte hoeveelheid hormoon opnemen, smeer je dik dan gaat er zalf verloren. Om nu te weten hoeveel zalf er gesmeerd moet worden op welk lichaamsdeel, is een schema ontwikkeld. Hierbij wordt uitgegaan van de vingertop als maateenheid (vingertopeenheid of finger tip unit) oftewel de hoeveelheid zalf die past (streep) op het eindkootje van je vinger.

De ‘R’ in de maand

Zodra de maand september begint, verschijnen de reclames op de televisie over het extra innemen van vitamines om onze weerstand te verhogen. De ‘R’ zit weer in de maand. Ons welbevinden wordt in deze periode direct in verband gebracht met griep, verkoudheid, minder weerstand en met een vitaminetekort. Maar wat we ons niet realiseren is dat er maar vier maanden in het jaar zijn waarin geen ‘R‘ zit; mei, juni, juli en augustus wat betekent dat die ‘R’ er in maar liefst acht wel zit. Moeten we dan acht maanden per jaar extra opletten op onze gezondheid en gaan voor een vitamineboost?

Vroeger was de eerste ‘R’ in de maand september de aankondiging dat de dagen korter en kouder werden, mensen minder zonlicht en dus minder vitamine D, nodig voor onder andere sterke botten, kregen en dat het dus tijd werd om dit aan te vullen. Het werd tijd voor levertraan. Ook was de aanvoer van verse groenten en fruit in de wintermaanden in die tijd veel minder, waardoor veel mensen niet voldoende vitamine C binnenkregen, nodig om de weerstand tegen virussen op peil te houden.

Vitamine D

Tegenwoordig is dat ietwat anders, wat groente en fruit betreft dan, want die zijn ondertussen het hele jaar rond voldoende te krijgen, maar dat geldt niet wat betreft zonlicht. De uv-stralen zijn in de winter altijd al veel minder krachtig, het is eerder donker, vaker bewolkt en we bedekken vrijwel ons gehele lichaam met kleding om ons te beschermen tegen de kou. Hierdoor kunnen de uv-stralen die er wel zijn bijna niet in onze huid doordringen. Dit betekent dat het in de wintermaanden aanvullen van vitamine D ook nu nog beslist geen slecht idee is. Gelukkig hoeft dat al lang niet meer in de vorm van levertraan, maar is vitamine D zowel in druppels als in tabletten verkrijgbaar. Een aanrader, zeker voor kinderen in de groei en voor ouderen ter voorkoming van botontkalking, omdat de hoeveelheid vitamine D in voeding niet zo groot is.

Vitamine C

En hoe zit het dan met vitamine C? Het is een feit dat er in de wintermaanden meer griep en verkoudheid voorkomt, maar dit heeft meer te maken met het dicht opeen zijn van veel mensen, we zitten namelijk veel meer binnen, en het feit dat de virussen in druppeltjes in de lucht hangen. Als je normaal gezond eet en dus voldoende verse groente en fruit op je menu hebt staan, is aanvulling van vitamine C niet nodig. Het is zelfs zo dat het lichaam een te veel aan vitamine C uitplast, het wordt niet opgeslagen als reservevoorraad en het zou dus zomaar kunnen dat je de tablet die je inneemt weer volledig door de toilet spoelt.

Hoe raak ik overtollig vocht kwijt?

Als je last hebt van een hoge bloeddruk, het warm weer is of als je veel zout eet, houd je vaak wat vocht vast. Hierdoor kun je last krijgen van bijvoorbeeld dikke voeten en van een opgezwollen gevoel, oftewel van oedeem. Ook kun je wat zwaarder wegen dan dat je eigenlijk bent. Zijn er mogelijkheden om dat vocht in het lichaam wat kwijt te raken of is het in de meeste gevallen noodzakelijk hier medicatie, zoals plasmiddelen, tegen te nemen?

Vocht in ons lichaam is noodzaak, want zonder kunnen we als mens niet bestaan. We bestaan voor 70% uit water en dat water is terug te vinden in iedere cel waar ook in ons lichaam. Als gevolg van bijvoorbeeld hormoonschommelingen, te zout eten of weersinvloeden, zoals extreme warmte, kan onze vochtbalans echter totaal uit balans raken. We houden extra vocht vast en we voelen ons niet lekker, krijgen hoofdpijn en soms dikke voeten en/of vingers. Het klinkt misschien gek, maar om de vochthuishouding weer in balans te krijgen, is het drinken van water een belangrijke stap. Want het water dat je drinkt, stimuleert de nieren om extra te werken. Water is trouwens niet het enige vocht dat de nieren aanzet tot actie ook koffie en thee hebben dit effect. Daarnaast is het van belang om het kaliumgehalte goed op peil te houden. Kalium trekt vocht de cellen in, in tegenstelling tot zout dat het vocht juist aan de cellen onttrekt. Kalium zit in bepaalde voedingsmiddelen, zoals bananen, tomaten, zonnebloempitten en groenten. Toch is het zaak hier niet overmatig veel van te eten, want een te veel aan kalium kan leiden tot hartritmestoornissen.

Water drinken

Wil je af van die dikke voeten en van die paar kilo meer dan blijft water het beste devies. Vaak wordt gezegd dat er ook een aantal voedingsmiddelen zijn die bij kunnen dragen aan vochtverlies. Bijvoorbeeld bleekselderij, komkommer en worteltjes en dit is ook zo. Alleen niet om de groente zelf, maar om de grote hoeveelheid water die ze bevatten. Daarnaast bevatten ze van nature ook nog eens weinig calorieën, waardoor je gemakkelijker wat gewicht verliest.

Het belangrijkst is om zo min mogelijk zout te gebruiken. Zout en we hebben dat al eerder genoemd, onttrekt het vocht aan de cellen. Zout zit ongemerkt in heel veel producten, vooral in kant-en-klaar maaltijden, in pizza’s, brood, koekjes en gebak. Als je vindt dat eten lekkerder smaakt met zout, denk dan eens aan een vervanger als verse peterselie.

Vaak heb je zelf niet duidelijk of je wel genoeg vocht binnenkrijgt, de richtlijn is anderhalf tot twee liter per dag. Een check is je urine, heeft deze een kleurtje anders dan heel zacht geel dan krijg je te weinig vocht binnen. Maar let wel, maak het niet te bont. Je kunt niet oneindig veel drinken, dit kan je lichaam ook niet aan en dan slaat de balans naar de andere kant door. Ook dan reageert je lichaam en in dit geval juist met te veel wateropname in de cellen. Drink dus voldoende maar overdrijf het nooit, er ligt zo een watervergiftiging op de loer!

Een angststoornis wat is dat?

Net als bij depressies komen angststoornissen en fobieën relatief vaak voor. Wist u dat maar liefst een op de vijf Nederlanders er in een of andere vorm bewust of onbewust mee te maken krijgt? Maar wat zijn angststoornissen nu precies?

Het woord angststoornis is eigenlijk een verzamelnaam. Hieronder worden onder andere paniekstoornissen, straatvrees, dwangstoornissen, piekerstoornissen en zelfingebeelde lelijkheid verstaan. Wat ze gemeen hebben, is dat het draait om het hormoon adrenaline, ook wel het vecht of vlucht hormoon genoemd. Dit hormoon komt onder andere vrij in angstsituaties en helpt ons te reageren op gevaar. Angst is een emotie, moeilijk gezegd is het een subjectief gevoel dat spontaan ontstaat of opgeroepen kan worden en waarbij lichamelijke reacties optreden. Door het vrijkomen van adrenaline wordt het lichaam alert, gaat het hart sneller kloppen, stijgt de bloeddruk en spannen de spieren zich aan. In de meeste gevallen een hele gezonde reactie, zodat je kunt maken dat je wegkomt bijvoorbeeld.

Echter soms treden deze verschijnselen ook op in situaties waarin er helemaal geen sprake is van gevaar. Bijvoorbeeld als iemand iets moet vertellen voor een grotere groep en bang is niet uit zijn of haar woorden te komen. Er ontstaat een panieksituatie die er soms zelfs toe leidt dat mensen degelijke situaties gaan vermijden. En in het ergste geval durft iemand zelfs de straat niet meer op of ligt nachtenlang wakker van het gepieker.

De symptomen zijn heel erg serieus en alhoewel veel mensen zullen denken dat het ‘tussen de oren’ zit en dat het gemakkelijk op te lossen moet zijn door situaties gewoon aan te gaan en je niet zo aan te stellen, zijn de klachten wel degelijk heel echt en is een ‘mindset’ niet meteen een oplossing voor het adrenaline probleem.

Nicolaas Beets

Het is wel zo dat voor de meeste mensen - en dit zijn twee keer zoveel vrouwen als mannen - met een angststoornis geldt dat men vooral bang is voor een volgende situatie waarin een aanval op kan treden. Nicolaas Beets zei het al ‘de mens lijdt het meest van het lijden dat hij vreest’. Men wordt bij voorbaat bang voor de mogelijke eigen reactie, zoals blozen, trillen of zweten en hierdoor gaat men zich bij voorbaat anders gedragen.

Toch zijn er wel mogelijkheden om te leren omgaan met een angststoornis en er mee te leven of het zelfs over te laten gaan. Naast gerichte medicatie is een eerste stap hiertoe erover praten. De angst en de situatie benoemen, kan vaak al een heleboel verhelderen. Ook het aanbrengen van een regelmatige structuur in de dag, zoals een vaste tijd om te gaan slapen en op te staan, van maaltijden, bewegen en ontspannen, maakt de omgang met een angststoornis gemakkelijker. En last but not least er zoveel mogelijk over te weten komen helpt, zodat je weet dat je niet de enige bent die hier last van heeft. Voor meer informatie over angststoornissen kun je terecht op www.thuisarts.nl

Diabetes-symptomen die vaak genegeerd worden

Diabetes is een stofwisselingsziekte, waarbij een te veel aan glucose in ons bloed aanwezig is en die, omdat glucose een vorm van suiker is, in de volksmond ook wel suikerziekte genoemd wordt.

Insuline

Glucose is een brandstof van ons lichaam. Het levert energie die we nodig hebben om onder andere te kunnen bewegen en te denken. We krijgen dagelijks glucose binnen in de vorm van koolhydraten als we eten en het hormoon insuline – dat aangemaakt wordt in de alvleesklier op de eilandjes (insula) van Langerhans - helpt bij het transport naar onze cellen. Hier opent als een sleutel op een slot de cel voor de glucose die voor energie zorgt. Als we gegeten hebben, krijgen de eilandjes van Langerhans een prikkel om meer insuline aan te maken. Soms en in onze welvaartsmaatschappij vaak, krijgen we via onze voeding meer glucose binnen dan dat we voor verbranding nodig hebben, dan slaat ons lichaam deze glucose in de vorm van glycogeen op in onze vetcellen, zodat we het weer kunnen gebruiken in barre tijden, een soort van reservepotje. Als die barre tijden er echter niet komen en we krijgen structureel meer binnen dan we verbranden, dan worden we echter langzaam steeds dikker.

Als ons lichaam onvoldoende insuline aanmaakt of als onze cellen niet toegankelijk zijn om de insuline met de glucose toe te laten, dan hoopt een deel van de glucose zich op in ons bloed en ontstaat diabetes.

Type I en type II

Diabetes heeft twee verschillende verschijningsvormen en we spreken dan ook van diatbetes type I en diabetes type II.

Diabetes type I ontstaat vaak al op jonge leeftijd. Verschijnselen ervan treden vaak acuut op met een ziek gevoel en snel gewichtsverlies. Meestal richt bij deze vorm van diabetes het eigen afweersysteem zich op de insuline producerende cellen, waardoor ze chronisch gaan ontsteken en geen insuline meer produceren. Dit is een onomkeerbaar proces, waardoor er levenslang kunstmatig insuline moet worden toegediend om de glucose te transporteren naar de cellen.

Diabetes type II is een hele andere vorm. Het komt voor op latere leeftijd en wordt ook wel ouderdomsdiabetes genoemd, alhoewel het bij steeds jongere mensen voorkomt. Deze vorm is inmiddels een volksziekte waaraan alleen al in Nederland meer dan een miljoen mensen lijden. In het begin geeft diabetes type II weinig klachten. Het lichaam geeft wel signalen af, maar die zijn vrij algemeen, zodat er niet zo snel aan diabetes wordt gedacht. Diabetes is te testen met een diabetes zelftest.

Overgewicht is vaak een eerste trigger, omdat hierdoor de cellen ongevoeliger worden voor insuline. Ook kunnen een te hoge bloeddruk en een te hoog cholesterol een teken zijn. Vaak heeft de persoon in kwestie meer dorst dan gemiddeld en komen schimmelinfecties in de mond en de vagina vaak voor. Als deze klachten genegeerd worden of niet als symptoom van diabetes worden onderzocht, kunnen er op langere termijn ernstige klachten, zoals hart- en vaatziekten ontstaan.

Afvallen, gezond eten en meer bewegen, helpen meestal om de ongevoeligheid van de cellen voor insuline weer te laten afnemen, waardoor Diabetes type II met een levensstijl verandering vaak, anders dus dan type I te ‘genezen’ is.

Wat werkt beter bij chlamydia azitromycine of doxycycline?

Wat is Chlaymdia?

Chlamydia is een van de meest voorkomende soa’s (seksueel overdraagbare aandoeningen) – in Nederland waren er zo’n 20.000 besmettingen in 2018- en het is meteen ook de besmettelijkste. Deze aandoening wordt veroorzaakt door een bacterie die luistert naar de naam Chlamydia trachomatis* en komt voor bij zowel mannen als vrouwen. De bacterie zorgt voor besmetting van de slijmvliezen van de plasbuis, de baarmoedermond, de anus of de keel en geeft bij iedereen verschillende klachten. Veelvoorkomende klachten zijn een branderig gevoel bij het plassen, vies ruikende vaginale afscheiding en tussentijds bloedverlies. Maar soms verloopt een besmetting helemaal klachtenvrij. Je kunt je laten testen op Chlamydia bij de huisarts, de GGD en je kunt ook een Chlamydia zelftest doen.

Chlamydia-behandeling

Een Chlamydia-behandeling gebeurt met antibiotica. Word je niet behandeld, dan kunnen er op termijn ernstige gezondheidsproblemen ontstaan, zoals ontstekingen aan de eileiders, bijballen en prostaat en het kan uiteindelijk zelfs leiden tot verminderde vruchtbaarheid.

In de meeste gevallen zal een arts kiezen voor een behandeling met het medicijn azitromycine. Hierbij hoeft slechts één tablet van 1 gram te worden ingenomen. Maar let wel je blijft nog wel een week na inname besmettelijk voor eventuele partners. Azitromycine is een zogenaamd macrolide antibioticum, dat de groei van vele soorten bacteriën remt. Ook goede helaas. Het medicijn remt de eiwitsynthese waardoor de bacterie zich niet mee goed kan delen en dus niet meer kan voortplanten en uitsterft.

Als de Chlamydia heel hevig is, als het met andere woorden veel klachten geeft of heel hardnekkig blijkt te zijn door bijvoorbeeld herhaaldelijke besmetting, wordt vaker gekozen voor het antibioticum doxycycline, een tetracycline antibioticum dat de verdere celgroei van de bacterie remt. Een nadeel van doxycycline is dat het een kuur van zeven dagen betreft en dat bacteriën heel snel de neiging hebben resistent te worden tegen dit medicijn. Hierdoor kunnen er bepaalde bacteriën overblijven die tegen het medicijn bestand zijn. Zij gaan zich vervolgens weer delen en geven de resistente eigenschap door, waardoor op den duur alle nieuwe Chlamydiabacteriën tegen doxycycline bestand zijn en het medicijn niet meer helpt. De Chlamydia blijft bestaan. Het is dan ook heel belangrijk de kuur helemaal af te maken, zodat er zo min mogelijk, liefst geen, bacteriën overblijven. Een kuur afmaken blijkt voor veel mensen nogal eens een lastig punt. Zeker als de klachten zijn afgenomen of verdwenen, lijkt dit een beetje een onnodige zaak. Voor de klachten hoef je dat dan ook niet te doen, maar wel voor die bacterie zelf en de kans dat Chlamydia niet mee terugkomt op een manier die niet meer te bestrijden valt.

*Bron: https://www.soaaids.nl/nl/soas/veel-voorkomende-soas/chlamydia

Een depressie treft een vijfde van de volwassenen

Iedereen voelt zich wel eens somber, lusteloos en/of vermoeid. Dat is heel normaal, niet iedere dag in het leven is hetzelfde en niet alles is altijd even leuk. Deze sombere gevoelens gaan meestal vanzelf wel weer over. Echter dit gebeurt niet altijd en als deze gevoelens van somberheid meer dan twee weken aan een stuk aanhouden, spreken we soms van een depressie. In Nederland krijgt bijna 20% (een vijfde) van de volwassenen hier ooit mee te maken. Een depressie komt dus veel meer voor dan u misschien denkt.

Een depressie is kort door de bocht een aandoening die valt onder de stemmingsstoornissen en die zich uit in een langere periode van somberheid, het verlies van interesse en het onvermogen ergens van te genieten. Voor mensen die zelf nooit een depressie hebben meegemaakt een ongrijpbaar iets, want hoe kun je zo somber zijn, als er bijvoorbeeld niet echt iets heel ernstigs met je aan de hand is? Om een depressie iets beter te kunnen begrijpen, is belangrijk te weten waar deze door veroorzaakt wordt en hier zijn verschillende triggers voor.

Depressie triggers

Sommige mensen hebben gewoon aanleg, het zit als het ware in de genen. Meestal zijn er in families dan ook meer mensen aan te wijzen welke last hebben van sombere gevoelens. Zonlicht of beter het gebrek eraan, is een andere factor. Deze vorm van somberheid zien we dan ook meer in de winter. Ons brein maakt onder invloed van licht stofjes aan die ons een plezierig gevoel geven. Ook de aanmaak van vitamine D speelt hierbij een rol. Naast lichttherapie helpt bewegen bij deze vorm van depressie goed. Door te bewegen, te sporten bijvoorbeeld, maakt je lichaam alsnog endorfines aan waardoor je je een stuk beter gaat voelen.

Depressieve gevoelens kunnen daarnaast ook voortkomen uit negatieve (jeugd) ervaringen en door hormonale ontregelingen. In het laatste geval is medicatie vaak een goede oplossing.

DSM-V

Om van een depressie te spreken, moeten er gedurende twee weken minstens vijf symptomen uit het DSM-V (psychiatrisch classificatiesysteem) aanwezig zijn:

Depressieve stemming, gedurende vrijwel de gehele dag;
Verminderd plezier;
Onopzettelijk duidelijk gewichtsverlies of een -toename;
Te weinig of te veel slapen;
Psychomotorische geremdheid of gejaagdheid;
Vermoeidheid en verlies van energie;
Verminderen van het vermogen tot denken.

Een depressie lost zich meestal niet een twee drie vanzelf op. Tijd is wel een belangrijke helende factor en het is dan ook belangrijk deze te nemen om weer te herstellen. In deze periode is praten met een vertrouwd iemand onontbeerlijk. Bespreek niet alleen alle negatieve gevoelens, maar probeer ook positieve dingen in het leven te benoemen. Probeer extra aandacht aan je gezondheid te besteden door gezond te eten, te bewegen en een vast slaapritme aan te houden. Bespreek de negatieve gevoelens ook met de huisarts. Deze kan eventueel doorverwijzen naar een expert en eventueel passende medicatie voorschrijven waarmee depressieve gevoelens verminderd worden.

Smeren, smeren en nog eens smeren, waarvoor dient zonnebrandcrème?

Wat is er heerlijker dan te genieten van de zon? Van de warme stralen op je huid en van het ontspannen gevoel dat je krijgt als je je hieraan eventjes helemaal mag overgeven? De vitamientjes die je hiermee opdoet, zijn echt een weldaad voor ons hele lijf en we krijgen er goede zin en ook nog een gezond tintje van ook. Wat willen we nog meer?

Helaas zijn die zonnestralen toch niet zo goed voor ons lichaam als dat we zelf denken en voelen. Natuurlijk door ons eraan bloot te stellen, maakt ons lichaam vitamine D aan dat we nodig hebben voor onze botten, maar ze dragen ook flink bij aan het verouderingsproces van onze huid en kunnen zelfs op lange termijn verantwoordelijk zijn voor meerdere vormen van huidkanker.

Gelukkig bestaat de mogelijkheid om dit te voorkomen, door ons goed in te smeren met zonnebrandcrème, smeren, smeren en nog eens smeren, dat is het devies!

Uv A en Uv B

Alvorens wat dieper in te gaan op het waarom van al dat gesmeer, is het goed om die zonnestralen eens van dichterbij te bekijken. De zonnestralen waar wij het over hebben, zijn ultraviolette stralen en zijn, anders dan het licht van de zon, niet door ons oog waarneembaar. Ultraviolet betekent dan ook letterlijk na het violet, de laatste kleur in het kleurenspectrum die wij kunnen zien. We voelen wel de warmte ervan. Deze ultraviolette stralen bestaan uit drie verschillende soorten, elk met een eigen golflengte: het Uv A, het Uv B en het Uv C. Deze laatste wordt volledig door onze atmosfeer tegengehouden, wat wel fijn is omdat deze straling de gevaarlijkste van de drie is. Onze atmosfeer laat wel een groot deel van de Uv A-stralen door en een klein gedeelte van de Uv B-stralen.

De stralen waar wij bruin van worden, maar ook door verbranden, zijn Uv B-stralen. Het bruin worden is een reactie van onze huid om ons tegen de stralen te beschermen, een soort pantsertje dus. Uv A-stralen geven niet heel direct een zichtbaar effect, pas op lange duur zien we dat blootstelling hieraan zorgt voor veroudering van de huid. Deze stralen veroorzaken schade aan het collageen en aan de elastine in de huid. Ook is Uv A-straling verantwoordelijk voor het ontstaan van melanoom, een vaak dodelijke vorm van huidkanker. Je hoeft er niet voor buiten te zijn om het op te vangen, het gaat gewoon door glas en ook gewone kleding houdt deze straling niet tegen. De meeste zonnebrandcrèmes ook niet.

Zonnebrandcrèmes

Zonnebrandcrèmes zijn over het algemeen gemaakt om te beschermen tegen de verbranding door Uv B-straling. In deze crèmes is een Sun Protection Filter opgenomen (SPF oftewel zonnebeschermingsfactor) die afhankelijk van je huidtype en de gekozen factor voor korte tijd bescherming biedt tegen de stralen. Om die bescherming goed te laten werken, moet je wel vaak en veel smeren, zo’n 30 ml per keer (een borrelglaasje vol) en iedere twee uur opnieuw, of je nu gezwommen hebt of niet.

Er zijn trouwens twee soorten crèmes, crèmes die gemaakt zijn van chemische middelen en waar mensen nogal eens allergisch op reageren en crèmes bestaande uit titaniumoxide en zinkoxide. Deze laatste werken als een soort spiegel op je huid en zij weerkaatsen de Uv B-stralen.

Het best koop je een zonnebrandcrème die ook beschermt tegen de zeker zo schadelijke Uv A-straling. Dit zijn crèmes met een zogenaamde breedspectrumzonnefilter. Je herkent deze crèmes aan het Uv A logo naast de SPF op het etiket.

Ter afsluiting nog een klein ezelsbruggetje om voor jezelf te kunnen onthouden wat de verschillende stralen nu precies doen op onze huid A staat voor Aging en B voor burn.

Dyscalculie, geen simpel sommetje

Dyslexie, het onderwerp uit onze vorige blog, is een redelijk ingeburgerd begrip. Iedereen kent wel iemand van de vier procent van de bevolking die problemen ondervindt bij lezen en/of schrijven. Dit geldt echter niet voor het directe broertje ervan; dyscalculie oftewel het moeite hebben met rekenen, terwijl ook hier een kleine vier procent van de mensheid last van heeft. Waarschijnlijk komt dit omdat lezen en schrijven veel meer bepalend zijn in de maatschappij dan rekenen en dyslexie hierdoor veel meer aandacht heeft gekregen.

Kiezelsteen

Dyscalculie is een samengesteld woord dat deels uit het Grieks en deels uit het Latijn afkomstig is. Het woord dys betekent slecht en calculie komt van calculare dat rekenen betekent. Calculare vindt weer zijn oorsprong in het woord calculus dat letterlijk vertaald voor kiezelsteen staat. Naar alle waarschijnlijkheid verwijst dit naar de vroeger gebruikte rekenborden waarop gerekend werd met steentjes. Zien we bij dyslexie het probleem van het koppelen van een klank aan een teken, bij dyscalculie is dit een hoeveelheid.

Pas aan het begin van deze eeuw kwam er wat aandacht voor het feit dat er mensen zijn met een normale intelligentie die erg veel moeite blijken te hebben met het automatiseren van getallen en dus veel problemen ondervinden bij het toepassen van reken en wiskunde kennis. Aandacht betekent echter niet dat de oorzaak van dyscalculie ook bekend is, deze is, ondanks onderzoek, nog niet gevonden. Wel is inmiddels duidelijk dat de linkerkant van de hersenen en dan specifieker de zogenoemde pariëtaal kwab, anders functioneert.

Tot tien tellen

Net als dyslexie is ook dyscalculie al op de kinderleeftijd te herkennen. Kinderen met dyscalculie hebben namelijk erg veel moeite met het leren tellen – zelfs al bij het tellen tot tien. Daarnaast hebben ze moeite met het vergelijken van hoeveelheden – wat is groter of kleiner en ook hun richtingsgevoel en het wat is links en wat is rechts geven blijven kopzorgen. Kinderen met dyscalculie, en vaak doen ze dit nog als ze volwassen zijn, tellen op de vingers en krijgen de tafels niet aangeleerd, hoe vaak ze het ook proberen. Ze moeten steeds opnieuw nadenken, omdat het brein de gegevens niet op de juiste manier verwerkt. Er wordt geen betekenis en geen inhoud gegeven aan getallen, waardoor ze moeilijk oproepbaar zijn in het geheugen. Hierdoor is ook klokkijken lastig aan te leren waarbij het niet uitmaakt of de klok een analoge of digitale is. Een ander vervelend probleem is het inschatten van tijd ook dit blijkt heel erg moeilijk voor mensen met dyscalculie.

Het is belangrijk je te realiseren dat dyscalculie dus net als dyslexie een ‘stoornis’ in de hersenen is die nooit overgaat. Helaas krijgen mensen met dyscalculie, omdat rekenen veel meer dan spellen met denken wordt geassocieerd, regelmatig het stempel ‘dom’ te zijn.

Meten is weten, heb ik een hoge bloeddruk?

Iedere seconde pompt je hart zuurstofrijk bloed met kracht je slagaders in en dit zorgt iedere keer opnieuw voor druk op je bloedvaten. Deze druk noemen we de bloeddruk en die bloeddruk drukken we uit in twee waarden. De bovendruk, de hoogste waarde en de druk in de vaten als het hart samentrekt en de onderdruk, de laagste waarde en de druk als het hart zich ontspant.

Er bestaat niet echt een ideale bloeddruk maar er zijn wel afspraken gemaakt boven welke waarden de bloeddruk verhoogd is, iets wat niet goed is voor je vaten als dat langere tijd aanhoudt. Als de bloeddrukwaarden regelmatig boven 140 mmHg (millimeter kwikdruk) komen voor de bovendruk en/of de onderdrukwaarden liggen boven 90 mmHg, iets waar jezelf niets van merkt overigens, dan spreken we van een verhoogde bloeddruk. Komen de waarden boven de 180 mmHg dan is de bloeddruk ernstig verhoogd. Een verhoogde bloeddruk (ook wel hypertensie genoemd) geeft een grotere kans op hart- en vaatziekten maar bloeddruk is wel altijd aan veranderingen onderhevig, dus een meting wil niet per se zeggen dat de bloeddruk structureel wel of niet aan de hoge kant is.

Oorzaak onbekend

De oorzaak van een hoge bloeddruk is niet bekend. Duidelijk is wel dat de kans erop toeneemt naarmate we ouder worden. De bloedvaten worden dan wat stugger en wat minder elastisch. Ook een ongezonde leefstijl heeft invloed. Roken, ongezond eten (te veel verzadigd vet en zout) weinig bewegen, veel alcohol en stress gaan niet goed samen met het gezond houden van je lichaam.

Hoe meet je de bloeddruk?

Het is altijd verstandig om je bloeddruk in de gaten te houden en om deze dus regelmatig te (laten) meten. Want meten is weten. Dat meten kan eigenlijk vrij eenvoudig, gewoon thuis met een eigen bloeddrukmeter. Wil je een betrouwbaar beeld van je bloeddruk dan is het wel belangrijk de bloeddruk altijd op dezelfde manier te meten. Hoe je dat het beste kunt doen, lees je hier.

Zorg dat je ontspannen bent

Ga minimaal vijf minuten rustig zitten en drink zeker een half uur voor de meting geen koffie en rook niet.

Meet de bloeddruk altijd aan dezelfde arm

Meet je bloeddruk aan de arm die je het minst gebruikt en meet altijd op de blote huid. Breng de bloeddrukband aan ter hoogte van je hart, dit is ongeveer twee centimeter boven de elleboog.

Meet de bloeddruk altijd zittend

Ga rechtop een stoel zitten met beide voeten naast elkaar op de grond en leg de arm ontspannen op de stoelleuning of op een tafel.

Praat niet tijdens de meting

Herhaal de meting na een minuut en schrijf beide uitkomsten op.

Als de bloeddruk verhoogd is zijn er verschillende manieren om hier wat aan te doen. Zo is het altijd verstandig om je leefstijl aan te passen. Door niet te roken, minder zout en vet te eten, eventueel overgewicht kwijt te raken, meer te bewegen en te leren omgaan met spanning en stress, is de bloeddruk meestal al wel iets omlaag te krijgen. Soms zullen hier echter medicijnen aan te pas moeten komen, die meestal voor het hele leven gebruikt zullen moeten worden.

Hepatitis B, een SOA die de lever aantast

Hepatitis B is een ernstige ontsteking van de lever die wordt veroorzaakt door een virus. Dit virus, het hepatitis B virus, loop je vrij gemakkelijk op en is ook weer gemakkelijk overdraagbaar op anderen, het is met dit virus dus oppassen geblazen en een besmetting ermee voorkomen, is beter dan genezen!

Tekst gaat verder onder de video

Hepatitis B valt onder de Soa’s, wat betekent dat het een seksueel overdraagbare aandoening is die je kunt oplopen tijdens onveilige seks met een al besmet persoon. Het virus komt dan via de slijmvliezen van de geslachtsorganen naar binnen, daar wordt het in de bloedbaan opgenomen en naar de lever vervoerd als zijnde afval. Hier nestelt het virus zich in een gastcel, vermenigvuldigt zich en veroorzaakt uiteindelijk een fikse ontsteking. Ook al valt Hepatitis B onder de Soa’s, het kan ook op een andere manier worden overgebracht. Via bloedcontact bijvoorbeeld. Het in aanraking komen met een wondje of zelfs maar met een tandenborstel of scheermesje met besmet bloed, kan ertoe leiden dat het virus in de bloedbaan terecht komt. De kans om via bloed met hepatitis B besmet te raken, is ongeveer 100 keer groter dan de kans om op deze manier met HIV besmet te raken

Klachten bij hepatitis B

Van een besmetting met het hepatitis B virus merk je in eerste instantie weinig. Klachten ontstaan pas een paar maanden na de besmetting en kunnen dan wel een half jaar aanhouden. Meestal krijg je last van een of meer van de volgende klachten: vermoeidheid, lichte koorts, misselijkheid, spier en gewrichtspijnen en geelzucht dat zich uit in geel oogwit, een gele huid en een donkere urine. Eenmaal genezen houden vermoeidheidsklachten nog lange tijd aan.

Hepatitis B gaat meestal na enige maanden vanzelf weer over. Dan ben je ook niet meer besmettelijk voor anderen en ben je zelf verder immuun voor de rest van je leven. Echter in sommige gevallen (5 – 10%) wordt hepatitis B een chronische aandoening, die ook besmettelijk blijft, en is medicatie noodzakelijk om blijvende leverschade te voorkomen.

Injecties

Tegenwoordig zijn injecties tegen hepatitis B in Nederland in het rijksvaccinatieprogramma opgenomen. Dit betekent dat kinderen al tussen zes en negen weken na de geboorte hun eerste inenting tegen HiB krijgen en dat deze prik nog twee keer herhaald wordt. Hiermee zijn zij voor hun hele leven beschermd tegen het virus. Maar er lopen echter nog grote groepen mensen rond die de inentingen niet gehad hebben en soms is het verstandig deze toch te laten zetten, want, zoals al eerder gezegd, voorkomen is altijd beter dan genezen.

Voor mannen die seks hebben met mannen en sekswerkers (m/v) is de inenting, die bestaat uit drie injecties (verspreid over een half jaar), bij de GGD gratis. In andere gevallen moet je voor de injecties betalen. Het is gelukkig altijd mogelijk om je te laten testen op hepatitis B. Dit kan via de GGD en tegenwoordig ook met een hepatitis B zelftest. Als hieruit blijkt dat je besmet bent, is het van groot belang partners te waarschuwen met wie je de laatste zes maanden samen bent geweest, zodat ook zij en hun omgeving zich kunnen laten testen, om zo verspreiding van het virus zo goed mogelijk te voorkomen.

Stilstaan bij ALS

Op vrijdag 21 juni wordt wereldwijd stilgestaan bij Amytrofische Laterale Sclerose oftewel ALS. Deze ziekte waar in Nederland zo’n 1500 mensen aan lijden, is een progressieve aandoening van de zenuwcellen die de spieren in het lichaam aansturen. Deze zenuwcellen, die liggen in het ruggenmerg en in het onderste gedeelte van de hersenen – de hersenstam – sterven af. Hierdoor komen de ‘aanstuursignalen’ niet meer aan in de hersenen en kunnen de spieren niet meer aangezet worden tot bewegen. Progressief betekent dat er steeds meer zenuwcellen aangetast worden, waardoor er steeds meer spieren uitvallen. Op een gegeven moment betreft deze uitval ook de hartspier of de ademhalingsspieren waardoor men uiteindelijk komt te overlijden. Apart aan het uitval proces is dat de werking van de darmen en de blaas meestal niet verandert. Ook blijven de zintuigen, zoals reuk, gehoor, gevoel en smaak normaal functioneren. ALS veroorzaakt bij de meeste patiënten geen pijn, wel hebben velen last van gedragsveranderingen en soms zelfs van een specifieke vorm van dementie. Is de diagnose ALS eenmaal gesteld dan is de levensverwachting nog maar enkele jaren.

Oorzaak onbekend

De oorzaak van ALS is tot op heden nog onbekend en ook zijn er nog geen adequate medicijnen op de markt die de ziekte kunnen stoppen. Er bestaat inmiddels een medicijn dat het ziekteproces ietwat kan vertragen, maar dan spreken we helaas slechts over een paar maanden. In iets minder dan 10% van de ziektegevallen is er sprake van erfelijkheid. Toch wil niet zeggen dat het feit dat als er iemand ALS heeft in de familie de kans hierop verhoogd is. Heel recentelijk heeft men een genetische afwijking ontdekt op gen C9orf72. Dit maakt het mogelijk om familieleden te testen op de erfelijke vorm van ALS. Dat testen een moeilijke keuze is, is wel duidelijk. Wil je van tevoren weten of je de ziekte gaat krijgen en wat doet deze wetenschap met je kwaliteit van leven als je nog gezond bent. Vragen waar ook bij stil wordt gestaan op de wereldwijde ALS dag op 21 juni.

21 juni

Wereldwijd is 21 juni uitgeroepen om stil te staan bij de ziekte ALS en bij de gevolgen ervan. Deze dag is niet zomaar gekozen. Op 21 juni staat de zon recht boven de Kreeftskeerkring, is het op het noordelijk halfrond de langste dag en op het zuidelijk halfrond de kortste dag van het jaar. Deze dag wordt dan ook wel gezien als een keerpunt in het jaar – het turningpoint -. Op deze dag wordt dan ook de hoop uitgesproken dat het ook een keerpunt mag zijn in de strijd naar genezing van ALS.

In België wordt precies op deze dag stilgestaan met allerlei activiteiten onder meer via de ALS Liga België. In Nederland vinden speciale activiteiten plaats op zondag 30 juni in diergaarde Blijdorp, geïnitieerd door Stichting ALS Nederland.

Een gezond gewicht

Niets, buiten het weer, wordt zo vaak besproken als lichaamsgewicht. Gezonde voeding, een gezond gewicht en dat de wereldbevolking collectief steeds zwaarder wordt, zijn onderwerpen waar we maar niet over uitgepraat raken. We eten te veel, te vet, te veel zout en we bewegen te weinig. Met alle risico’s van dien, zoals de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten, suikerziekte, van verschillende soorten kanker en van vroegtijdige slijtage van onze gewrichten. Maar wat is nu eigenlijk een gezond gewicht en is dit gewicht eigenlijk voor iedereen hetzelfde?

Body Mass Index

Het vaststellen of je wel of geen gezond gewicht hebt, wordt meestal afgeleid uit je BMI oftewel je Body Mass Index. Hier wordt je lichaamsgewicht afgezet tegen je lichaamslengte. Bij het BMI berekenen wordt geen rekening gehouden met het feit of je misschien behoorlijk wat spiermassa hebt, als je bijvoorbeeld veel sport. Zo kan het dus voorkomen dat je een hoog BMI hebt, terwijl er geen overtollig vet in je lijf zit. Gewicht wordt in BMI-grafieken weergegeven in zones. Een gezonde BMI-zone ligt tussen de 18,5 en 25. Dit betekent dat er qua gezond gewicht best wel marge zit per persoon.

Middelomtrek

Maar, naast het meten van je BMI is het ook verstandig je middelomtrek te meten. Hiermee kun je zien waar het lichaamsvet precies zit in je lichaam. Zit het rond je buik (je middel) dan kan dit nadelige gevolgen hebben voor je gezondheid. Het meten gaat eenvoudig door een meetlint tussen de onderkant van de onderste rib en de bovenkant van je bekken te spannen en uit te ademen. Is je omtrek als man boven de 95 cm of als vrouw boven de 80 cm, dan zit je in de gevarenzone waarbij de kans op ziekten, zoals op hart- en vaatziekten, diabetes type II en hoge bloeddruk aanzienlijk toenemen.

Naast BMI en je middelomtrek bestaat er ook een zogenaamd setpointgewicht. Kort door de bocht is dit het gewicht dat bij iemand past en is het gewicht dat je min of meer vanzelf bereikt als je normaal en gezond eet. Als je dus die hoeveelheid calorieën binnenkrijgt die je ook weer nodig hebt voor je verbranding.

Bij het bereiken van een gezond gewicht, of dit nu afvallen of aankomen betreft, draait alles om de hoeveelheid calorieën die je binnenkrijgt. Een calorie is de maat voor de hoeveelheid energie in eten. Energie die we nodig hebben om te kunnen functioneren; om te kunnen denken en om al onze spieren en organen te laten werken. Ook op de momenten waarop je slaapt. Deze energie wordt uitgedrukt in kilocalorieën (kcal), waarbij een kcal 1000 calorieën bevat. In het dagelijks leven spreken we echter gewoon van calorie en laten het woord kilo weg. Eigenlijk klopt dat niet, maar niemand heeft hier last van.

De hoeveelheid energie die je lichaam per dag nodig heeft, verschilt van persoon tot persoon. Van je activiteiten, je lengte, je geslacht en ook van je leeftijd. Wil je voor jou weten wat een juiste hoeveelheid calorieën is dat leidt tot afvallen of aankomen neem dan eens een kijkje op de website van het Voedingscentrum.

Probiotica weerstand verhogende goede bacteriën

Waarschijnlijk sta je er niet bij stil als je iets eet, maar ons voedsel zit vol met bacteriën. Van een aantal kunnen we ziek worden, maar er zijn er ook die juist erg goed zijn voor onze gezondheid. In een aantal gevallen worden ze zelfs toegevoegd aan ons eten en dan noemen we ze met een mooi woord probiotica.

Het woord probiotica is afkomstig van het Latijnse pro dat voor betekent en het Griekse bios dat leven betekent. De precieze definitie ervan is in 2002 door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vastgelegd en luidt ‘Levende micro-organismen die wanneer in voldoende hoeveelheden toegediend, een gunstig effect hebben op de gastheer’. Het zijn dus bacteriën die goed zijn voor de mens maar het zijn beslist geen geneesmiddelen. Ze moeten dan ook niet verward worden met de antibiotica wat letterlijk tegen het leven betekent en bacteriën doodt.

Immuunsysteem

Bepaalde voedingsmiddelen, zoals zuurkool en yoghurt, bevatten van nature bacteriën die in de categorie probiotica zouden kunnen vallen, ware het niet dat de hoeveelheid per product te laag is om goed werk in ons lichaam te kunnen verrichten. Daarnaast zijn deze specifieke bacteriën niet zo goed bestand tegen ons zeer agressieve maagsap waardoor er maar weinig levend onze darmen bereiken. Dat is wel anders met de bacteriën die toegevoegd worden aan diverse voedingsmiddelen, zoals aan (yoghurt)drinks en voedingssupplementen. Deze zijn resistent gemaakt tegen onze zure maaginhoud waardoor ze uiteindelijk levend onze darmen bereiken. Hier kunnen ze dan uiteindelijk hun goede werk doen. Ze zorgen voor een betere werking van de darmen en voor een versterking van het immuunsysteem. Met andere woorden, ze zorgen voor een betere weerstand waardoor de kans op verschillende infectieziekten verkleind wordt. Toch is het wel verstandig goed op te letten welke probiotica in het product zijn toegevoegd, want lang niet alle bacteriën hebben een goede werking. De bacterie moet met zowel geslachtsnaam als soortnaam en de stamnaam op de verpakking genoemd staan, zoals Lactobacillus (geslacht) Casei (soort) Shirota (stam).

TNO

Sinds vorig jaar -2018- wordt door TNO soms het advies gegeven om bij gebruik van een antibioticum, gebruik te maken van de probiotica bijwerkingen. Dit geldt dan met name bij een breedspectrum antibioticum, zoals amoxicilline dat veel verschillende bacteriën doodt en dus ook goede die al in de darm aanwezig zijn. Door dat extra verstorend effect in de darm zorgt het namelijk voor AGD oftewel antibiotica-gerelateerde diarree. Deze diarree wordt door probiotica verminderd maar ook wordt, door een verhoging van de weerstand de kans op de terugkeer van een infectie verkleind. Het is verstandig om probiotica steeds twee uur na het innemen van antibiotica te gebruiken en hier na de kuur nog tenminste twee weken mee door te gaan.

Een beroerte, waar spreken we dan over?

Vorige week, om precies te zijn op veertien mei was het de Europese dag van de beroerte. Voor de vijftiende keer werd door middel van informatiemarkten in het hele land aandacht gevraagd voor de risicofactoren voor het krijgen van een beroerte oftewel een CVA (Cerebrair Vasculair Accident). Als risicofactoren hiervoor worden meestal hoge bloeddruk, een te hoog bloedsuiker, te hoog cholesterol, boezemfibrilleren en overgewicht genoemd.

Maar wat is nu eigenlijk een beroerte?

Een CVA, meestal dus een beroerte genoemd, heeft altijd te maken met een incident in de bloedvaten in de hersenen. Dat is dan ook precies de betekenis van Cerebraal Vasculair Accident, een ongeluk in de hersenbloedvaten. Naarmate de beschadiging groter is, zijn de gevolgen van een beroerte ook erger.

Een beroerte kan veroorzaakt worden door een afsluiting of door een bloeding. En voor een snelle behandeling is het van groot belang te weten met welke van de twee men te maken heeft.

Een afsluiting oftewel een infarct

Een infarct wordt veroorzaakt door een afsluiting van een bloedvat. De oorzaak is vaak een vernauwd bloedvat, maar ook een bloedpropje kan een oorzaak zijn. Naast een ‘blijvend’ infarct krijgen veel mensen een TIA, dit is een tijdelijke afsluiting van een bloedvat die dus van voorbijgaande aard is en waarna er meestal geen restverschijnselen meer zijn.

Een hersenbloeding

De oorzaak van een hersenbloeding ligt meestal in een scheurtje in een bloedvat. Dit scheurtje kan ontstaan door een zwakke plek in de wand van een bloedvat, ook wel aneurysma genoemd, door een misvorming in de bloedvaten en door een structureel hoge bloeddruk. Het bloed uit het bloedvat stroomt in of rond de hersenen, hoopt zich op en drukt het weefsel aan de kant, waardoor het minder goed of niet meer kan functioneren en zelfs af kan sterven. Ook het weglopen van het bloed uit het bloedvat zorgt ervoor dat de hersenen minder zuurstof krijgen waardoor ze afsterven.

45.000 mensen per jaar

Jaarlijks worden zo’n 45.000 mensen, alleen al in Nederland, getroffen door een CVA. Hiervan overlijden er zo’n 9000 binnen een jaar na dato. Het is dan ook de op een na grootste doodsoorzaak op dit moment.

Bij het krijgen van een beroerte speelt een verouderend lichaam een belangrijke rol. In driekwart van alle gevallen treft een beroerte iemand van 65 jaar of ouder. Vroegtijdige herkenning van de symptomen kunnen ervoor zorgen dat er misschien nog ingegrepen kan worden waardoor de restverschijnselen tot een minimum beperkt worden.

De symptomen

De symptomen van een beroerte kunt u meestal goed herkennen.

Verlamming in een helft van het lichaam.
Problemen met zien (uitval aan een kant).
Een scheeftrekkend gezicht of een scheve mond.
Onduidelijk praten.
Moeilijkheden bij het kauwen/slikken.
Zeer ernstige hoofdpijn.
Een verminderd bewustzijn.

Snel handelen is van levensbelang en het is dan ook zaak zo snel mogelijk het verschil tussen beide aandoeningen duidelijk te krijgen. Bij een infarct telt tijdverlies is hersenverlies. Medicatie kan tot ongeveer vijf uur na het infarct met een goed resultaat worden toegediend. Bij een bloeding zijn medicijnen juist niet de oplossing, zij maken het alleen maar erger.

Wat is nu eigenlijk precies hoofdpijn?

Vrijwel iedereen heeft er wel eens last van, van hoofdpijn. De een slechts af en toe, de ander misschien bijna dagelijks maar iedereen is het er over eens, met hoofdpijn is het moeilijk functioneren, want, anders dan bij andere lichamelijke pijn, beheerst het hebben van hoofdpijn vrijwel altijd het welbevinden totaal.

Er bestaan verschillende vormen van hoofdpijn, variërend van een lichte zeurende pijn tot een bonzend, kloppend of zelfs snijdend gevoel, eventueel gepaard gaand met misselijkheid. Grofweg kan hoofdpijn in vier categorieën worden ingedeeld:

Spanningshoofdpijn
Migraine
Clusterhoofdpijn
Pijnstiller gerelateerde hoofdpijn.

Daarnaast bestaat er natuurlijk ook nog hoofdpijn als gevolg van een te veel aan alcohol, maar deze vorm laten we hier even buiten beschouwing.

Spanningshoofdpijn

Als we het over spanningshoofdpijn hebben, dan praten we meteen over een vorm die op verschillende manieren kan voorkomen. Hoewel de naam dat wel doet vermoeden, heeft spanningshoofdpijn overigens helemaal niet altijd spanning als oorzaak. Uit onderzoek is gebleken dat stress op zich geen uitlokker van hoofdpijn is, het kan het wel verergeren. Waar deze vorm dan wel door wordt veroorzaakt, blijkt nog niet zo simpel. Vermoeidheid, inspanning, een verkeerde houding en zelfs hormonale schommelingen kunnen een oorzaak zijn. Ook andere ziekten, zoals bloedarmoede, een ontsteking van de neusbijholten of zelfs een allergie kunnen boosdoeners zijn.

De symptomen verschillen van persoon tot persoon. Toch komt pijn aan een kant van het hoofd, vaak aan de zijkant of boven een oog, het meeste voor. Deze pijn voelt als een drukkende klemmende band en straalt vaak uit vanuit de nek en de schouders. Pijnstillers helpen helaas meestal maar deels. Goede behandelingen voor terugkerende spanningshoofdpijn zijn fysiotherapie en aanpassingen in de leefstijl.

Migraine

Praten we over migraine dan praten we eigenlijk over een hersenziekte. Migraine ontstaat door een ontregeling in de hersenstam. Hier treedt een tijdelijke ‘kortsluiting’ op waardoor het hoofd even van slag is. Migraine komt altijd in aanvallen met een duidelijk begin en een eind. Bepaalde prikkels, zoals vermoeidheid of een menstruatie, zijn aanwijsbare triggers. Sommige mensen voelen een aanval van tevoren aankomen. Zij ervaren neurologische signalen, ook wel aura genoemd, zoals lichtflitsen of gezichtsveldverlies. Veel mensen voelen zich tijdens de aanvallen erg misselijk en moeten soms zelfs overgeven. Ook komt overgevoeligheid voor licht en geluid veel voor. Migraine is niet te genezen, maar is gelukkig wel te behandelen. Te beginnen met het proberen uitlokkende factoren te vermijden. Om deze in kaart te brengen, is het bijhouden van een hoofdpijndagboek verstandig. Dit kan tegenwoordig gemakkelijk met een app op de telefoon. Daarnaast kunnen medicijnen in de vorm van triptanen helpen. Deze medicijnen zijn alleen op recept verkrijgbaar.

Clusterhoofdpijn

Clusterhoofdpijn is een hoofdpijn die altijd aan een kant van het hoofd voorkomt. De pijn wordt vaak als snijdend of borend omschreven en is vrijwel altijd ondraaglijk. Ook clusterhoofdpijn treedt op in aanvallen die een paar uur kunnen duren. Het wordt clusterhoofdpijn genoemd omdat het in ‘clusters’ voorkomt oftewel in tijdsperiodes. De aanvallen duren enige weken tot maanden en zijn dan voor een periode verdwenen. De oorzaak ervan is nog steeds onbekend, maar men denkt inmiddels te weten dat de biologische klok een belangrijke rol vervult. Mensen met clusterhoofdpijn voelen vaak een eerste aanval enkele dagen van tevoren al aankomen. Ze hebben dan bijvoorbeeld last van een rood tranend oog en/of tintelingen in de handen. Voor clusterhoofdpijn geldt hetzelfde als bij migraine; het is niet te genezen, maar wel te behandelen. Met zuivere zuurstof bijvoorbeeld of met wederom medicatie in de vorm van triptanen.

Hoofdpijn door pijnstillers

Wie last heeft van (hoofd)pijn gebruikt hiervoor meestal een pijnstiller. Maar wist u dat er bij langdurig gebruik hiervan een gewenning optreedt die hoofdpijn veroorzaakt als de pijnstiller even niet wordt ingenomen? Hoofdpijn is dan eigenlijk een ‘afkickverschijnsel’. Om deze hoofdpijn tegen te gaan, wordt dan weer een pijnstiller ingenomen, waardoor je in een cirkel terechtkomt die niet gemakkelijk te doorbreken is. Rigoureus stoppen met pijnstillers is de enige remedie, echter die levert wel een periode van fikse hoofdpijn op.

Pacha Mama – De dag van de Aarde

Op 22 april wordt wereldwijd stilgestaan bij de aarde. Deze dag, uitgeroepen tot ‘Dag van de Aarde’ kent zijn ontstaan in (Zuid) Amerika in 1970 en wordt sindsdien uitgebreid gevierd als begin van een maand vol aandacht voor problematiek rondom natuur, milieu en klimaat. In Nederland duurde het echter nog tot 2002 voordat deze aandacht de oceaan was overgewaaid en sindsdien vieren we ook hier en in België deze bijzondere dag met onder meer wandeltochten, festivals en opruimacties.

Waarom eigenlijk?

Wat is nu eigenlijk de reden voor het vieren van De dag van de aarde? Op de website van earthday.org vinden we hierop direct een antwoord. Hier wordt gesteld dat de ongekende wereldwijde vernietiging en snelle afname van de populaties van planten en van in het wild levende dieren, rechtstreeks verband houdt met menselijke activiteiten. Klimaatverandering, ontbossing, verlies van leefomgeving, handel en stroperij, niet-duurzame landbouw, vervuiling (plastic) en pesticiden, om er maar een paar te noemen zijn er allemaal puur en alleen door toedoen van de mens. De gevolgen ervan zijn dus nu al meer dan verstrekkend. Als er nu niet meteen opgetreden wordt, kan het uitsterven van de mensheid zelf uiteindelijk de erfenis hiervan zijn. Het is belangrijk om datgene te doen dat alle levende wezens beschermt voor de toekomst want allemaal spelen ze een unieke rol in het web van het totale leven op aarde. Naast het wereldwijd tegengaan van de klimaatveranderingen moet er ook samengewerkt worden om bedreigde diersoorten te beschermen, zoals bijen, koraalriffen, olifanten, giraffen, insecten, walvissen en meer.

Gelukkig kan het tempo van uitsterven nog steeds worden vertraagd en veel van de bedreigde soorten kunnen zich nog steeds herstellen, maar dan moet de hele wereld nu wel gaan samenwerken en moet een verenigde wereldwijde beweging van consumenten, kiezers, opvoeders, geloofsleiders en wetenschappers opstaan die onmiddellijk tot actie overgaat.

VN resolutie

Al in 2009 is hiervoor een VN resolutie aangenomen en op initiatief van de Boliviaanse president Evo Morales is 22 april officieel wereldwijd uitgeroepen tot Internationale dag van moeder aarde (Pacha Mama).

Toch hoor je ook steeds vaker een kritische noot gericht aan deze specifieke dag. Eigenlijk is het vreemd om slechts een dag in het jaar bijzondere aandacht aan de aarde en ons leefmilieu te schenken. Gezien de wereldwijde problematiek, zoals die hier boven staat beschreven, is een dag per jaar beslist onvoldoende en zou eigenlijk iedere dag in het teken moeten staan van ons leven op onze prachtige planeet. We zouden ons dagelijks bewust moeten zijn van ons eigen gedrag en hoe we zelf, zij het op microniveau, een steentje kunnen bijdragen aan een goede erfenis voor onze kinderen en alle levende wezens. Door stil te staan bij ons koopgedrag bijvoorbeeld en te zorgen dat er geen afval in het milieu terecht komt. Door op onze Co2 uitstoot te letten en een bijdrage te leveren aan meer groen, zodat we de aarde kunnen doorgeven aan onze kinderen. Alle kleine beetjes helpen want ‘in nature nothing exists alone’ (Rachel Carson 1962).

Tinea pectis oftewel voetschimmel, wie kent het niet?

Voetschimmel, ook wel zwemmerseczeem genoemd, is een zeer veel voorkomende infectie van de huid. De medische benaming is tinea pedis wat letterlijk zoveel als schimmel voet betekent. Het is dus voor velen van ons een bekend fenomeen, want wist u dat maar liefst 10% van de bevolking er in meer of mindere mate last van heeft? En dat het bij mannen veel vaker voorkomt dan bij vrouwen? Onder hen is het percentage schimmellijders zelfs 20%. De schimmel komt meestal dus voor op de voet, maar u moet niet vreemd opkijken als u hem treft op de handen, de nagels of zelfs op het hoofd.

Hoe kom je eraan?

Schimmels vind je overal. Sommige soorten zijn zelfs eetbaar, denk maar eens aan brie of aan blauwe schimmelkaas. Alhoewel u deze laatste schimmel beslist eet als u hem op uw brood aantreft, gaat het hier wel om dezelfde soort. Een voetschimmel behoort tot die schimmels die instaat zijn de menselijke huid te infecteren. Ze worden met een mooi woord ook wel dermatofyten genoemd. Ze leven van onze hoornlaag, onze dode huidcellen en veroorzaken ontstekingsreacties op onze huid. Ze planten zich via sporen snel voort, zeker als ze zich in een voor hen prettige, vochtige en warme omgeving bevinden en wat is er dan fijner dan voeten? Want veel mensen hebben last van wat vochtige voeten, vaak mede veroorzaakt door slecht ventilerende sokken en schoenen. Waarschijnlijk zijn sporen van dermatofyten overal aanwezig en contact is dan ook bijna onmogelijk te voorkomen. Ben je eenmaal in aanraking geweest met de sporen dan kan er dus een ontstekingsreactie optreden die zich uit in jeuk, een schilferige huid en in kloofjes.

Meestal is het hebben van voetschimmel alleen maar lastig, los dan van dat het er soms wel ontsierend uitziet. Het geeft voornamelijk een jeukend gevoel, maar soms ontstaat er een andere infectie met hoge koorts, zoals wondroos. Deze infectie moet beslist behandeld worden met antibiotica.

Hoe kom je eraf?

Voetschimmels zijn gelukkig vrij eenvoudig te behandelen, alhoewel je wel een lange adem moet hebben en dit ook vol moet houden. Meestal volstaat het enige weken smeren met een schimmeldodende crème of zalf. Deze producten zijn zonder recept te koop. Het is dus wel zaak minstens een week of zes te smeren, ook al zijn er geen uiterlijke verschijnselen van de schimmel meer zichtbaar. Het duurt erg lang voordat alle sporen uiteindelijk gedood zijn. Daarnaast moet er ook altijd een schimmeldodend poeder in de schoenen en sokken worden gestrooid. Sporen van schimmels overleven de wasmachine en komen op deze manier weer gemakkelijk op uw voeten terecht. Houdt u u niet aan deze voorschriften dan zal de schimmel te allen tijde terugkomen. Blijft dit nu gebeuren dan is misschien een tablettenkuur de oplossing. Maar ook hier is het weer een kwestie van lange adem, soms moeten de tabletten wel tot zes maanden worden ingenomen.

Helaas krijgen de meeste mensen, als ze eenmaal een keer voetschimmel hebben opgelopen, het allemaal wel weer een keertje terug. Gedacht wordt dat en eerdere besmetting gevoeliger maakt voor een tweede of zelfs wel derde keer.

Probeer in ieder geval altijd uw voeten goed droog te houden (zet er desnoods de föhn op na het douchen) voordat u uw sokken en schoenen aantrekt. Vergeet daarnaast nooit om met bladslippers te douchen als u ergens in een openbare ruimte bent.

Wat doe je tegen jeuk?

Jeuk is eigenlijk voor niemand een onbekend verschijnsel, Iedereen heeft het weleens en meestal gaat het na een poosje ook wel weer over. Maar helaas geldt dat niet voor iedereen, sommige mensen hebben last van chronische jeuk en het gevoel ervan wordt soms als ondraaglijker dan pijn ervaren.

Hoe jeuk precies ontstaat, is nog steeds niet helemaal helder, maar naar alle waarschijnlijkheid worden in de huid specifieke jeukzenuwen geprikkeld. Deze zenuwen liggen precies op de grens met de opperhuid en de lederhuid en worden geprikkeld door eiwitten, zoals histamines en prostaglandines die weer vrijkomen bij diverse ontstekingsprocessen. Jeuk kan optreden zonder dat er zichtbare huidafwijkingen zijn, maar ook bij wel zichtbare, zoals bijvoorbeeld een muggenbult. De laatste vorm van jeuk heet officieel prurigo, de eerste pruritus.

Krabben

Omdat jeuk tot een krabreflex leidt, geeft dit ook zichtbare krabeffecten, met soms zelfs een tot bloedens kapot gekrabde huid. Dat krabben op zich is wel een apart fenomeen, want waarom doen we dit eigenlijk? We gebruiken het om van de jeuk verlost te worden en er wordt wel gedacht dat het van oudsher een reflex is om beestjes op de huid, zoals luizen en dergelijke die jeuk veroorzaken, weg te schuiven. Inmiddels is uit onderzoek bekend dat krabben het hormoon serotonine vrij laat komen. En van serotonine word je blij. Eigenlijk is het best vreemd, want door te krabben, doe je jezelf pijn. Hierdoor worden je hersens even afgeleid van de jeuk, waardoor die tijdelijk verdwijnt, maar pijn zorgt dus voor het vrijkomen van serotonine als pijnblokkeerder. Echter serotonine zorgt ook weer voor het vrijkomen van eiwitten die op hun beurt de jeuk weer verergeren. De opmerking ‘niet krabben dat maakt de jeuk alleen maar erger’ klopt dus precies en zou ook niet in de wind geslagen moeten worden. Om jeuk te laten overgaan, is niet aankomen de beste remedie.

Bij aanhoudende jeuk is het, anders dan bij bijvoorbeeld een muggenbult, belangrijk de achterliggende oorzaak te achterhalen. Soms is jeuk namelijk een uiting van een onderliggende ziekte.

Behandeling van jeuk

Mensen met jeuk ervaren dit vaak erger dan pijn en het is dan ook heel prettig om van dit gevoel verlost te worden. We hebben al gezien dat krabben jeuk uiteindelijk alleen maar erger en dus geen oplossing biedt, maar wat wel? Als eerste zijn daar verkoelende zalven, lotions en crèmes. Ze werken vaak heel lokaal en helpen helaas niet bij iedereen. Ook een vettende zalf of crème met bijvoorbeeld vaseline kan een oplossing bieden bij een hele droge huid.

Hormoonzalven zijn een volgende stap. Hiervoor heb je zeker aanwijzingen van je arts nodig en deze medicijnen kunnen ook niet zomaar onbeperkt gebruikt worden, daar ze de huid dunner maken. (Zon)licht kan verlichtend werken, net zoals bepaalde medicijnen die histamine ‘uitstoot’ verminderen. Het is in ieder geval belangrijk om je nagels heel kort te houden, zodat de huid niet beschadigt, omdat krabben nu eenmaal een reflex is.

Een belangrijke tip bij het bestrijden van jeuk is nooit te heet te douchen, warm water droogt de huid uit wat tot meer jeuk kan leiden. Daarnaast is het heel verstandig zaken die de bloedvaten verwijden – ook dit verergert jeuk - , zoals alcohol, heet (scherp) eten en temperatuurswisselingen, te vermijden.

De waarheid over CBD-olie

Cannabidiol, oftewel CBD-olie, iedereen heeft er wel eens van gehoord, maar wat is het nu eigenlijk precies en waar wordt het voor gebruikt? Is CBD-olie verwant aan marihuana – wiet - en zo ja is het dan wel legaal? CBD-olie roept vragen op. We zetten voor u de feiten hier voor u op een rijtje.

Industriële hennep

CBD-olie wordt gewonnen uit de bladeren en bloemtoppen van industrieel geteelde hennep, ook wel vezelhennep genoemd. Deze plant is een van de vele soorten uit de familie van de cannabis, net als wiet. Het zijn een soort zusjes, maar ze zijn zeker niet hetzelfde. Het grote verschil tussen de zusjes is een stofje genaamd THC, dat wel voorkomt in wietplanten maar niet in vezelhennep. En in dat stofje zit nu ook meteen de clou want van THC, oftewel tetrahydrocannabinol, wordt men high. Deze ‘wietplant’, de cannabis sativa heeft ervoor gezorgd dat eigenlijk alle cannabisplanten in een slecht daglicht zijn komen te staan.

Hennep werd al voor onze jaartelling als een heuse wonderplant beschouwd. De zaden ervan werden gegeten, er werd olie uit geperst en de vezels werden gebruikt voor kleding en het maken van touw. Uit overlevering uit de middeleeuwen zelfs blijkt dat hennep veel gebruikt werd door het gewone volk en dat zij gemiddeld langer leefden dan de adel, die dit eten maar te min vond.

Even terug naar de CBD-olie. De olie is dus vrij van de stof THC en bevat alleen een andere stof die in cannabisplanten veelvuldig voorkomt; cannabidiol. Niemand zal dus high worden bij het gebruik ervan. Maar wat dan wel? Uit verscheidene onderzoeken en studies komt naar voren dat aan het stofje cannabidiol diverse medicinale kwaliteiten zijn toe te schrijven. Volgens deze onderzoeken werkt het onder meer ontstekingsremmend, zenuwbeschermend, anti-epileptisch en spierontspannend. In andere, nieuwere onderzoeken wordt ook bekeken of cannabidiol ook een toegevoegde waarde kan hebben in de psychiatrie, de oncologie en in de neurologie.

Hoe werkt het nu precies?

Alvorens te weten wat CBD-olie doet, is het belangrijk te weten dat we in ons lichaam een systeem hebben dat het endocannabinoïde systeem wordt genoemd. Dit systeem is het netwerk van eiwitreceptoren (cannabinoïne receptoren). Gezien de eiwitten die worden afgegeven door cannabidiol veel lijken op de lichaamseigen eiwitreceptoren, neemt het lichaam dit waarschijnlijk gemakkelijk op.

CBD-olie kan echter wel een wisselwerking hebben met bepaalde medicijnen, dus is voor gebruik overleg met een arts en apotheker aan te raden. CBD-olie heeft bijvoorbeeld een versterkend effect op alcohol, op benzodiazepines (kalmerings- en slaapmiddelen) en pijnstillers in de vorm van opiaten, zoals morfine. Daarnaast zijn er verschillende medicijnen die bepaalde eiwitten in de lever blokkeren waardoor cannabidiol niet goed wordt afgebroken en er een ‘stapeling’ oftewel een te veel van ontstaat. En iets waar te voor staat is nooit goed.

Gunstig effect

Veel mensen ervaren voordelen bij het gebruik van CBD-olie omdat het volgens hen gunstig werkt bij slaapproblemen, angstaanvallen, chronische pijn en helpt tegen misselijkheid en mogelijk ook bij reumatoïde artritis.

De inname ervan gaat via de mond, direct onder de tong. Het wordt snel opgenomen door het mondslijmvlies en komt zo in het bloed terecht. De hoeveelheid c.q. dosering verschilt per persoon, dit is afhankelijk van de mate waarin de cannabinoïne receptoren reageren. Er bestaan ook CBD-capsules, dat is voor velen wat makkelijker doseerbaar. Het is hoe dan ook een kwestie van uitproberen. Het is ook zaak wel even vol te houden, want het effect kan even op zich laten wachten. Merkt u na enkele weken geen resultaat, dan kunt u of de dosering wat verhogen of stoppen met het gebruik. Niet iedereen reageert namelijk op CBD.

CBD-olie mag in ieder geval nooit gebruikt worden bij een kinderwens, tijdens de zwangerschap gebruikt worden of bij borstvoeding. Daarnaast nog een kleine waarschuwing, wees heel voorzichtig met het gebruik van alcohol en pas op in het verkeer, CBD kan licht versuffend werken.

Bekijk de video over CBD-olie

24 maart Wereldtuberculosedag

Het is alweer bijna 140 jaar geleden dat in Berlijn op 24 maart de bacterie Mycobacterium Tuberculosis ontdekt werd. De bacterie die tuberculose (TBC) veroorzaakt. Honderd jaar later, op 24 maart 1982 wordt besloten een dag in te stellen waarop wereldwijd aandacht gevraagd wordt voor tuberculose. De wereldtuberculosedag is een feit.

Wat is nu eigenlijk tuberculose?

Tuberculose is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door een bacterie, de al eerdergenoemde Mycobacterium Tuberculosis. Deze bacterie zorgt voor ontstekingen die in het hele lichaam kunnen voorkomen, maar die we het meest zien in de longen. Eerste klachten van TBC zijn dan ook vaak hoesten, afvallen, koorts en soms ook nachtelijk zweten. Soms verlopen de klachten redelijk mild en lijkt het om een verkoudheid te gaan, soms is de ziekte zo hevig dat andere organen dan de longen worden aangetast, zoals de lymfeklieren, gewrichten en botten en soms zelfs de hersenen. Als de TBC niet behandeld wordt, bestaat er grote kans uiteindelijk aan de ziekte te overlijden.

In Nederland kan de ziekte goed behandeld worden. Als behandeling wordt voor langere tijd, meer dan zes maanden, een aantal verschillende medicijnen voorgeschreven. Soms worden patiënten met TBC opgenomen in een speciale kliniek, waarvan er nog twee in Nederland zijn, in Groesbeek en in Haren bij Groningen. Hier worden echter ook veel buitenlandse patiënten uit met name Afrika en zuidoost Azië opgenomen.

Een kwart van de wereldbevolking

Wat u waarschijnlijk niet wist, is dat een kwart van de totale wereldbevolking geïnfecteerd is met TBC. Hiervan ontwikkelt uiteindelijk zo’n 10% daadwerkelijk klachten, soms binnen twee jaar maar soms pas na tientallen jaren. Een TBC-bacil heeft namelijk de slechte eigenschap om zich vele jaren ‘slapend’ te houden. Hij is dan zoals dat heet latent aanwezig en wordt actief in tijden van mindere weerstand. Een latente bacil is echter niet besmettelijk, dat is pas iemand die daadwerkelijk uitingen van de ziekte heeft. Dat geldt trouwens niet voor alle vormen van TBC, het besmettelijk zijn, alleen longtuberculose kan worden overgedragen door kleine bacteriën in de lucht. Deze worden overgedragen door hoesten en niezen.

Tering

Vroeger heette TBC in de volksmond ook wel de tering. Het was lange tijd volksziekte nummer een en veel patiënten teerden langzaam weg. In de negentiende eeuw nog was TBC in Nederland dé ziekte waaraan de meeste mensen stierven, met name in de grote steden. Slechte hygiëne en veel mensen dicht op elkaar in slecht geventileerde ruimten speelden hierbij een belangrijke rol.

Op 24 maart wordt dus wereldwijd aandacht gevraagd voor deze nog steeds zeer vreselijke ziekte die jaarlijks nog bijna een miljoen mensen aan sterven. Op diverse plekken de wereld wordt stilgestaan bij de doelstelling van deze dag; een toekomst zonder tuberculose.

Te snel en te diep, hoe ademen een probleem kan zijn

Over ademen hoeft in principe niemand na te denken. Tenzij er iets mis is, gaat ademen namelijk helemaal vanzelf. Dit wordt geregeld door ons ademcentrum dat zich bevindt in de hersenstam. Kort door de bocht reageert dit centrum op de hoeveelheid kooldioxide in het bloed, waardoor je sneller of langzamer gaat ademen. Dit ademcentrum behoort tot ons autonome zenuwstelsel, oftewel dat gedeelte waar we zelf weinig invloed op kunnen uitoefenen, het gaat als het ware vanzelf. En dat is maar goed ook. Als we de hele dag bewust zouden moeten zijn dat we moeten blijven ademhalen dan zouden we niet zo heel erg lang leven. Het ademcentrum kun je trouwens wel proberen te beïnvloeden, door bijvoorbeeld je adem in te houden, maar dit kun je niet onbeperkt volhouden; je lichaam dwingt je uiteindelijk weer tot ademhalen.

Energie

Als we ademen, gebeurt het volgende. We ademen lucht, met daarin zuurstof, in en dit komt terecht in de longen. Van daaruit verspreidt het zich via het bloed naar alle spieren en organen waar zuurstof gebruikt wordt voor het opwekken van energie. Het wordt er verbrand. De energie die hierbij vrijkomt, hebben we nodig om te kunnen functioneren. Bij verbranding van zuurstof komt koolzuurgas vrij. Dit hebben we niet nodig, dus dat ademen we weer, via de longen, uit.

Soms heb je ineens meer energie nodig, bij bijvoorbeeld inspanning of als je ergens enorm van schrikt. Je lichaam reageert hierop door direct sneller te gaan ademen. Soms zelfs zonder dat je je hiervan bewust bent. Er zijn dingen die onbewust een snellere ademhaling veroorzaken, zoals stress, zorgen of onzekerheid. Het lichaam reageert in eerste instantie met het aanmaken van adrenaline, dat op zich een trigger is voor een snellere ademhaling. Het kan zijn dat hierdoor het zuurstofgehalte in ons lichaam te hoog wordt en ons koolzuurgehalte te laag. We spreken dan van hyperventilatie oftewel van te snel of te diep ademen.

Rustig afwachten

Verschijnselen van hyperventilatie kunnen benauwdheid, duizeligheid of zelfs pijn op de borst zijn. Ook komen tintelingen, hoofdpijn, misselijkheid en een droge mond vaak voor. We hebben het dan over acute hyperventilatie die soms zelfs verward wordt met het krijgen van een hartaanval. Meestal is rustig wachten tot het overgaat de beste oplossing, maar omdat de verschijnselen ervan zo beangstigend zijn, is dit nog niet zo eenvoudig. Proberen de ademhaling te reguleren, is dan het advies. Adem drie seconden in en zes seconden uit, terwijl je rechtop zit en probeert via je buik te ademen. Als mensen een keer een dergelijke hyperventilatie aanval hebben gehad en weten dat het ook weer overgaat, is het vaak een volgende keer iets minder beangstigend.

Chronisch

Een ander fenomeen is echter dat van de chronische hyperventilatie. Door stress (negatieve gevoelens, angst, spanning) wordt het ademcentrum geprikkeld. Hierdoor ga je sneller en meer via de borstkas ademen (verkeerd ademen) waardoor de hoeveelheid koolzuur in je bloed daalt. Hierdoor en door invloed van het autonome zenuwstelsel, gaat het spierweefsel dat rondom diverse organen van het lichaam zit, zoals de luchtwegen, darmen, slagaderen, de maag, zich samentrekken waardoor er stressklachten ontstaan. Door het voelen van die klachten, zoals hartkloppingen en duizelingen, kun je angstig worden (stress) waardoor je nog sneller gaat ademen en de cirkel is rond. Houdt deze toestand te lang aan dan raakt je ademcentrum ontregeld. Het ademhalingscentrum meet voortdurend de hoeveelheid koolzuurgas in het bloed en bepaalt op basis van deze informatie hoe diep en hoe vaak we moeten ademen.

Een ‘ontregeld ademhalingscentrum’ is gewend geraakt aan een lage concentratie koolzuurgas en probeert dit lage niveau vast te houden door de ademhaling diep (volume) en snel te houden. Hierdoor worden bepaalde klachten chronisch in stand gehouden, zoals darmklachten, chronische vermoeidheid en depressie. Heb je nu een aantal van deze klachten maar geen idee waar ze vandaan komen, denk dan eens aan hyperventilatie en laat het koolzuurgehalte in het bloed eens onderzoeken.

Acne, hoe kom je eraan en weer vanaf?

We kennen het allemaal en vrijwel iedereen heeft er in meer of in mindere mate mee te maken (gehad): acne, oftewel jeugdpuistjes. Een huidaandoening met rode bultjes, puistjes, mee-eters en soms zelfs met onderhuidse ontstekingen. Acne komt vooral voor daar waar de huid veel talgklieren bevat, waaronder in het gezicht. En daar valt het dan ook meteen heel erg op. Hierdoor is acne vaak een aandoening die meer doet dan alleen ontsteken; het zorgt voor onzekerheid en soms zelfs voor een sociaal isolement.

Hoe kom je eraan?

Zoals gezegd, komt acne vooral voor op plaatsen van het lichaam waar veel talgklieren aanwezig zijn. Deze talgklieren maken huissmeer (talg) aan om onze huid soepel te houden en vormen een barrière voor vuil. Onder invloed van hormonen gaat deze talgproductie vanaf de puberteit omhoog. De afvoerkanaaltjes van de talg worden wat groter vanwege de toegenomen productie en hierdoor zijn ze toegankelijker geworden voor kleine huidschilfers. Deze kunnen binnenkomen in het kanaaltje en deze zo verstoppen, waardoor er geen afvoer meer mogelijk is. De talg gaat zich ophopen en kan niet meer weg. Helaas bevatten talgklieren naast alleen talg ook bacteriën waaronder de Propioni Bacterium. Deze bacterie zorgt er door vermenigvuldiging voor dat de wand van de afvoerkanaaltjes beschadigd wordt. Hierdoor gaat het afvoerkanaaltje kapot en de aanwezige talg komt dan rechtstreeks in de huid terecht, met alle gevolgen van dien; er ontstaan ontstekingen.

Acne wordt dus niet veroorzaakt door een slechte hygiëne of door bijvoorbeeld een vitaminetekort. Ook van bepaalde voedingsmiddelen, zoals chocola, melk en varkensvlees is nooit wetenschappelijk vastgesteld dat het eten ervan invloed kan hebben op acne. Waarschijnlijk is een reactie hierop een allergische en dus geen hormonale reactie.

Hoe kom je eraf?

Iedereen die last heeft van jeugdpuistjes, en die groep beperkt zich zeker niet tot alleen adolescenten, veel volwassenen – voornamelijk vrouwen -houden tot op latere leeftijd in meer of mindere mate last, wil er graag vanaf. Uiteraard is dan de belangrijkste regel, die meteen ook wel een moeilijke is, puistjes niet uit te knijpen. Door de bacteriën ontstaat besmetting en de ontstekingen worden verergerd. Ook de zon of de zonnebank zijn geen goed middel tegen acne. In eerste instantie vallen de puitjes en mee-eters misschien wat minder op door het bruin worden van de huid, maar daarna zullen de ontstekingen verergeren door het dikker worden van de huid en de toegenomen talgproductie.

De beste remedie is eigenlijk er helemaal niet aan te komen en de huid zoveel mogelijk met rust te laten, maar dit is waarschijnlijk wel heel erg lastig. Een zalfje met de werkzame stof benzoylperoxide kan misschien helpen. Het gaat de verdikking van de bovenste huidlaag tegen, remt de ontsteking en doodt de bacteriën. Gebruikt u dit middel, wat overigens zonder recept te koop is, dan moet u wel oppassen met zonlicht, ook werkt het pas na een bepaalde tijd.

Als de acne heel hevig is, of u lijdt er onder, dan zijn voorgeschreven medicijnen een optie. Zo is er keuze uit een crème met retinoide, een antibioticum dat geslikt moet worden of de anticonceptiepil. In hele ernstige gevallen kan isotretinoine worden voorgeschreven, een middel dat alleen onder zeer streng toezicht mag worden gebruikt. Het heeft veel bijwerkingen en het is zeer schadelijk voor het ongeboren kind. U mag dan ook beslist niet zwanger zijn of willen worden als u dit middel gebruikt.

Wachten tot het vanzelf over gaat, is misschien wel het beste, maar daar zal lang niet iedereen gehoor aan willen geven.

Alcohol en hoe voorkom ik een kater?

In het zuiden des lands en in België staat het carnaval weer voor de deur. Van oorsprong een feest om nog even uit de band te springen voordat er, voorafgaand aan Pasen, veertig dagen gevast gaat worden. Tegenwoordig is het een feest waar met name de alcohol rijkelijk vloeit en voor een flink aantal, verlaat het het lichaam weer op de manier waarop het er ook binnen kwam; via de mond en is de dag erna er eentje van hoofdpijn en van algehele malaise. Hoe komt het nu eigenlijk dat alcohol dit effect heeft op het lichaam en kunnen we dit misschien voorkomen?

Alcohol ontstaat eigenlijk heel eenvoudig, door gisting van gerst of van druiven, een proces dat al in de oudheid werd ontdekt. Vroeger dronk men alcohol simpel omdat het een stuk hygiënischer was dan het drinken van water, tegenwoordig omdat het je wat losser in de omgang maakt, met andere woorden je je erdoor gewoon een stuk lekkerder voelt.

Lever

Alcohol komt eerst via de slokdarm, de maag en de dunne darm in het bloed terecht. Met het bloed wordt het verspreid door het hele lichaam. Zodra het de hersenen heeft bereikt, voel je dat je wat gedronken hebt want dan word je licht in het hoofd. Alcohol is echter voor het lichaam een giftige stof en onze lever zorgt ervoor dat alle vreemde en giftige stoffen uit het bloed afgebroken worden. En daar is hij wel even mee bezig. Het afbreken van een glas alcohol duurt namelijk zeker één tot anderhalf uur, of het nou bier of wijn of sterke drank is. Als iemand bijvoorbeeld vier glazen gedronken heeft, is de lever dus vier tot zes uur bezig om de alcohol weer af te breken. Dit tempo van het afbreken kan niet versneld worden, alle kroegpraatjes ten spijt: koffiedrinken, een broodje eten, flink bewegen, een frisse neus halen of een koude douche nemen, jammer, maar het helpt allemaal echt niet.

Water

Wat je in ieder geval altijd moet doen, is zorgen dat je voldoende water drinkt. Alcohol droogt uit. Dat klinkt misschien vreemd, je drinkt immers vocht, maar de scheikundige samenstelling van alcohol zorgt voor aantrekking van vocht uit je cellen, waardoor je uitdroogt. Je nieren worden aangezet tot harder werken en je zult merken dat je vaker naar het toilet moet. Hierdoor ontstaan ook het hoofdpijngevoel, duizeligheid en wat mensen vaak ‘nadorst’ noemen. Neem naast ieder glas alcohol, standaard een glas water en je zult merken dat dit wel wat effect zal hebben.

Wil je per se een kater vermijden, dan is het ook verstandig om geen donkergekleurde alcohol te drinken of alcohol waaraan bubbels zijn toegevoegd, zoals rode wijn, port, donker bier of champagne. Hoe donkerder de alcohol hoe meer gifstoffen extra en hoe meer moeite de lever heeft met het afbreken ervan. Bubbels zorgen daarnaast voor een snellere opname van alcohol in het bloed. Hierdoor word je sneller dronken.

Kater

Uiteraard is niet of weinig alcohol nuttigen de beste remedie om een kater te voorkomen. Ook het op tijd denken aan de ‘day after’ werkt misschien iets ontnuchterend. Maar ben je toch, onverhoopt over de grens gegaan, dan kun je een paar dingen doen. Blijf zo lang mogelijk in bed liggen en neem daarna een stevig ontbijt. Vruchtensappen en fruit kunnen de zuurgraad en de bloedsuikerspiegel in je bloed weer een beetje op peil brengen. Het bekende kopje koffie kun je beter laten staan als je een kater hebt. Koffie onttrekt namelijk ook vocht aan je lichaam, waardoor het alleen maar erger wordt. Zorg wel dat je ook nu voldoende vocht binnenkrijgt! Een aantal paracetamoltabletten wil ook nog wel eens helpen, neem ze het liefst al in voordat je gaat slapen, dan kun je er de volgende dag nog een paar van nemen.

Anticonceptie

Er bestaan verschillende middelen om fijn te kunnen vrijen, zonder het risico te lopen zwanger te worden. We noemen ze in de volksmond anticonceptiemiddelen, letterlijk vertaald tegen bevruchting middelen. Soms is het best lastig om het juiste middel te kiezen, want de een heeft misschien bepaalde bijwerkingen en aan een ander moet je per se iedere dag denken. De meeste anticonceptiemiddelen zijn ook nog eens bedoeld voor vrouwen, want er is er anno nu nog steeds maar eentje die door mannen gebruikt kan worden, als je steriliseren, wat een definitieve oplossing is, niet meerekent. Welk anticonceptiemiddel is nu het meest geschikt en voor wie eigenlijk? We zetten ze hier eens u op een rijtje.

We beginnen met een eerste deling van middelen door een onderscheid te maken in hormonale en niet hormonale middelen. Tot de eerste categorie behoren onder andere de ‘pil’ en het spiraaltje en tot de tweede het condoom en het pessarium.

Hormonale anticonceptie

Alle hormonale anticonceptiemiddelen zijn bedoeld voor vrouwen. Kort door de bocht blokkeren ze de ovulatie oftewel de eisprong en/of voorkomen de innesteling van een bevrucht eitje in de baarmoeder. Door de afgifte van hormonen wordt het lichaam als het ware om de tuin geleid. Dit kan op verschillende manieren waarvan de meest gebruikte die via de ‘pil’ is. Deze ‘pil’, met een kleine hoeveelheid hormonen, neem je dagelijks in. Als je wilt, kun je om de drie weken een stopweek inlassen, waarna je wat bloedverlies krijgt, maar dit hoeft tegenwoordig niet meer. Het voordeel van de ‘pil’ is dat het een heel veilig voorbehoedsmiddel is, tenminste als het dagelijks wordt ingenomen en dat je er gemakkelijk mee kunt stoppen als je besluit om zwanger te willen worden. Nadelen zitten er echter ook aan de ‘pil’. Je moet er iedere dag aan denken om hem in te nemen anders is hij niet meer betrouwbaar en sommige vrouwen hebben in meer of in mindere mate bijwerkingen, zoals hoofdpijn, acne of depressieve gevoelens.

Het hormonale voorbehoedsmiddel dat met stip op nummer twee staat, is het spiraaltje. Een spiraaltje wordt ingebracht in de baarmoederholte en kan daar een aantal jaar blijven zitten. Het geeft gedoseerd het hormoon progesteron af waardoor het lichaam denkt zwanger te zijn. Naar een spiraaltje heb je vrijwel geen omkijken. Het nadeel van een spiraaltje is wel dat je het inbrengen en het er weer uithalen aan een arts over moet laten.

Een middel dat qua werking precies lijkt op dat van de ‘pil’ is de hormoonring. Dit is een ring die je een keer per maand zelf in je baarmoeder inbrengt, waarna je hem drie weken laat zitten. Je hoeft er in die weken niet over na te denken, alleen vergt het inbrengen en het er ook weer uithalen, wel een bepaalde handigheid.

Het middel vergelijkbaar met de werking van het spiraaltje is een implantatiestaafje. Dit staafje wordt door een arts in de bovenarm ingebracht en kan daar drie jaar blijven zitten.

Niet hormonale anticonceptie

Als je gebruik wilt maken van anticonceptie zonder hormonen dan is een condoom het meest aangewezen middel. Het voordeel is dat je het altijd bij je kunt hebben en dus ook op onverwachte momenten kunt gebruiken. Daarnaast is het hét enige voorbehoedsmiddel dat ook bescherming biedt tegen geslachtsziekten (Soa’s). Een condoom is in een vrouwen en een mannen versie zonder recept te koop.

Een ander, vrij verkrijgbaar niet hormonaal middel is het pessarium. Een pessarium is een siliconen kapje dat de baarmoedermond afdekt, waardoor zaadcellen niet kunnen binnendringen. Het moet altijd in combinatie met een zaaddodende pasta gebruikt worden die de zuurgraad van de vagina verhoogt, waardoor zaadcellen erg traag worden en uiteindelijk doodgaan. Een pessarium met pasta breng je maximaal twee uur van tevoren in en het moet minimaal zes uur na een zaadlozing blijven zitten. Ook hier geldt dat het inbrengen en uithalen een handigheid vereist. Het voordeel is wel dat je het pessarium, mits je het goed schoonhoudt, tot twee jaar lang kunt gebruiken.

Aambeien

We kennen het vrijwel allemaal en toch praten we er bijna niet over, over het hebben van aambeien oftewel hemorroïden. Kleine of soms wat grotere zwellingen van het slijmvlies van het laatste stukje endeldarm, net boven de sluitspier van de anus. Veel mensen denken dat een aambei een spatader is, maar dat is niet waar, het zijn ook geen opeenhopingen van bloed, nee het zijn eigenlijk wat uit de hand gelopen natuurlijke barrières tegen het lekken van ontlasting.

In principe heeft iedereen aambeien, het zijn namelijk kleine zwellichaampjes (een sponsachtig netwerk van bloedvaatjes bedekt met een dun laagje slijmvlies) die ervoor zorgen dat er niet spontaan wat ontlasting wegloopt op het moment dat dat niet gewenst is. Als je nu naar het toilet gaat en er passeert ontlasting dan zakken de zwellichaampjes iets naar beneden, waardoor ruimte ontstaat en ben je klaar dan komen het weer terug op zijn plek.

Soms, en dit heeft met leeftijd, maar ook met hard persen door bijvoorbeeld verstopping of zwangerschap te maken, zakt het slijmvlies te ver naar beneden en soms zelfs wel eens een stukje naar buiten. Vaak gaat dit gepaard met een beetje helderrood bloedverlies. Naast dat bloedverlies geven aambeien ook andere klachten, zoals jeuk, een drukkend en/of brandend gevoel of vochtverlies.

Stoelgang

Aambeien zijn gelukkig bijna altijd goed te behandelen. Aangezien aambeien meestal ontstaan door stuwing bij een moeilijke stoelgang, is het zaak hier te beginnen. Voldoende vocht (water) drinken en voldoende vezelrijk voedsel eten, kan al een heleboel oplossen, daarnaast is het zaak niet lang en hard te persen en ontlasting niet te lang op te houden. Blijft een moeilijke stoelgang of zelfs verstopping lastig te verhelpen, overleg dan eens met de huisarts over een middeltje tegen verstopping. Tegen jeuk en een branderig gevoel helpt het smeren van een aambeienzalf, waaraan vaak zink is toegevoegd. Dit werkt pijn- en jeukstillend en het laat de aambei soms ook ietwat verschrompelen. Let wel het smeren van zalf is, zoals dat zo mooi heet, een vorm van symptoombestrijding. De klachten zijn minder, maar de aambei verdwijnt niet. Heb je nu vooral last van inwendige, pijnlijke aambeien dan kan een zetpil met de verdovende stof lidocaïne uitkomst bieden. Ook kan er een zalf met hydrocortisonen worden voorgeschreven.

Elastiekjes

Blijf je ondanks alle bovenstaande oplossingen toch op een hinderlijke manier last houden van aambeien dan rest niets anders dan een weg naar een chirurg om ze te laten verwijderen. In de meeste gevallen zullen de aambeien dan worden afgebonden met rubberen elastiekjes, ook wel rubberbandligatie genoemd. De chirurg bekijkt via een kijkbuis, een protoscoop, het laatste deel van de darm en brengt een rubberen bandje aan net boven het slijmvlies van de aambei. Zo wordt de bloedtoevoer naar de aambei afgesneden, waardoor deze verschrompelt en na een paar dagen afsterft. Deze ingreep vindt poliklinisch plaats en een verdoving is niet nodig. De ingreep is namelijk niet pijnlijk omdat aambeiweefsel zelf gevoelloos is. Je kunt wel een paar dagen last hebben van bloedverlies en een wat vervelend gevoel in je buik of de anus. De afgebonden aambei en het bandje raak je samen met de ontlasting vanzelf kwijt.

Marisken

Naast aambeien, hebben veel mensen last van een of meer marisken (skin tags). Dit is een klein huidflapje dat net buiten de anus zichtbaar is en dat eigenlijk een overblijfsel is van een eerdere aambei. Een marisken geeft in principe geen klachten maar sommige mensen vinden het misschien wat ontsierend. Een marisken kan dan door de huisarts worden weggebrand met een hete lis of met stikstof. Dit is even behoorlijk pijnlijk, maar daarna zijn de klachten direct verholpen.

Vitamines welke zijn er eigenlijk?

Vitamines welke zijn er eigenlijk?

Toen Christiaan Eijkmans (Nederlands Nobelprijswinnaar) eind negentiende eeuw onderzoek deed naar de oorzaak van Beriberi, een ernstige aandoening van zowel vaten als de zenuwen, had hij niet kunnen vermoeden dat zijn vindingen de basis zouden zijn voor de ontdekking van vitamines. Dacht hij in eerste instantie dat de ziekte veroorzaakt werd door een bacterie in witte rijst, zijn leerling Gerrit Grijns ontdekte dat het om een ontbrekende stof ging, de later ontdekte vitamine B1 (Thiamine). De Poolse Casimir Funk die er verder onderzoek naar deed, bedacht uiteindelijk de naam vitamines. Vita betekent leven en amine betekent verbinding met stikstof. Uiteindelijk worden er 13 verschillende vitamines ontdekt, die hun naam niet allemaal eer aan doen omdat ze lang niet allemaal een stikstofverbinding bevatten.

Vitamines zijn zeer belangrijk voor onze gezondheid, sterker nog ze zijn essentieel en krijgen we er niet voldoende van binnen – ons lichaam kan ze met uitzondering van vitamine D en K niet zelf aanmaken – dan worden we ziek en in het ergste geval gaan we eraan dood. Toch hoeven we ons hier niet zo heel erg veel zorgen over te maken, want zolang we gezond en gevarieerd eten, krijgen we meer dan voldoende vitamines binnen. Veel mensen zweren bij het nemen van voedingssupplementen oftewel vitamines in een potje en als je de reclame op de televisie mag geloven, dan is dit zeker als de ‘R’ in de maand is een aanvulling die niet mag ontbreken. Toch moeten we hier voorzichtig mee zijn. Een overschot aan vitamines is niet altijd gezond. Van sommige vitamines plassen we het te veel gewoon uit, maar andere worden als reserve opgeslagen in ons vetweefsel en de lever en kunnen schade aanrichten als we dit maar blijven aanvullen. Voorzichtigheid is dus zeker geboden.

Voor alle duidelijkheid zetten we hier alle verschillende vitamines nog eens op een rijtje.

Vitamine A

Vitamine A zorgt voor een goed functionerend immuunsysteem. Daarnaast is het goed voor huid, haar en tandvlees en voorkomt het nachtblindheid. Het zit vooral in vis, lever, melkproducten (zoals vla, yoghurt) en halvarine en margarine.

Vitamine B1

Vitamine B1 zorgt voor energie omdat het zorgt dat koolhydraten kunnen verbranden. Het speelt ook een rol bij de geleiding van zenuwprikkels. Een tekort aan B1 geeft vermoeidheid, depressiviteit en een gebrek aan eetlust. B1 zit vooral in varkensvlees, graanproducten en peulvruchten.

Vitamine B2

Vitamine B2 is nodig voor een goede spijsvertering. Verder houdt het huid en haren gezond. B2 komt voor in melkproducten, vlees, groente, fruit en graanproducten.

Vitamine B3

Vitamine B3 helpt je lichaam energie te halen uit suiker, vet en eiwit. Daarnaast speelt het een rol bij de werking van het zenuwstelsel. B3 zorgt ook voor een gezonde huid. Vitamine B3 zit in vlees, vis, noten, graanproducten, groente en fruit.

Vitamine B5

B5 zit in bijna alle voedingsmiddelen en zorgt ervoor dat je lichaam eiwitten, vetten en koolhydraten kan afbreken. Het stimuleert daarnaast de aanmaak van antistresshormonen en afweerstoffen.

Vitamine B6

B6 is belangrijk voor spijsvertering en weerstand. Verder helpt het bij de aanmaak van rode bloedcellen, is het een onmisbare stof voor het zenuwstelsel en houdt het de geslachtshormonen mede in evenwicht. Bloedarmoede, huidproblemen en een verminderde weerstand kunnen wijzen op een tekort aan B6. Vlees, vis, ei, peulvruchten, aardappels en volkoren producten zijn bronnen van B6.

Vitamine B8

Met B8 houd je je huid en haar gezond. Daarnaast stimuleert B8 de aanmaak van vetzuren. Je vindt B6 in eieren, melk, soja, noten, chocolade en bloemkool.

Vitamine B11 (foliumzuur)

Vitamine B11 is beter bekend als foliumzuur. Deze stof is heel belangrijk bij de aanmaak van bloed en DNA-materiaal. B11 beschermt daarnaast tegen hart- en vaatziekten. Als je zwanger wilt worden, moet je extra foliumzuur slikken. Daarmee vermindert de kans op een kind met een open ruggetje.

Vitamine B12

B12 komt alleen voor in voedingsmiddelen van dierlijke afkomst, zoals vlees en zuivel. Het is nodig voor de productie van rode bloedcellen en voor een goed werkend zenuwstelsel. Vooral oudere mensen kunnen last krijgen van een tekort aan B12. Dat leidt dan tot geheugenproblemen.

Vitamine C

Vitamine C is goed voor de weerstand. Maar ook voor gezonde tanden, botten en bloedvaten. Daarnaast vertraagt het het verouderingsproces. Groente, fruit en aardappels zijn de belangrijkste bronnen.

Vitamine D

Zonlicht is de belangrijkste bron van vitamine D. Ook halen we een beetje uit voedingsmiddelen van dierlijke herkomst. In Nederland wordt vitamine D aan margarine, halvarine en bak- en braadproducten toegevoegd. Een tekort aan vitamine D komt veel voor. Het kan leiden tot botontkalking en bij het ontstaan van bepaalde soorten kanker, hart- en vaatziekten en diabetes.

Vitamine E

Vitamine E houdt de huid, zenuwen, spieren, rode bloedcellen en het hart gezond. Het helpt ook om hart- en vaatziekten te voorkomen. E komt voor in plantaardige olie, noten, graanproducten, muesli en sesamzaad.

Vitamine K

Vitamine K is nodig bij de bloedstolling. Het wordt grotendeels in je dikke darm aangemaakt. Het komt voornamelijk voor in broccoli en spinazie. Baby’s die borstvoeding krijgen, hebben de eerste drie maanden dagelijks 150 microgram vitamine K nodig. Flesvoeding bevat voldoende vitamine K.

De verschillen tussen pijnstillers

Pijnstillers zijn er in verschillende soorten en maten en in diverse verschijningsvormen. Voor velen van ons is niet precies duidelijk welke pijnstiller nu het beste op welk moment gebruikt kan worden en wat de effecten ervan precies zijn. Uit onderzoek blijkt dat veel mensen, op het moment dat ze pijn hebben, een pijnstiller slikken die op dat moment voorhanden is. Dat wat er net toevallig nog thuis in de kast ligt, zonder dat wordt nagegaan of dat nu wel zo verstandig is. We zetten wat feiten voor u op een rijtje.

Prostaglandines

Pijn is een signaal van het lichaam dat ergens iets mis is. Het is een onaangenaam gevoel dat kan variëren van zeurderig tot stekend en het ontstaat door extreme hitte of kou, door beschadiging, verwonding of zelfs door beschadiging van zenuwen. In ons lichaam zitten pijnreceptoren die stofjes die bij bovenstaande factoren vrijkomen – prostaglandines - oppikken en hiermee onze pijnzenuwen activeren. Deze sturen een ‘pijnsignaal’ naar de hersenen en hier nemen we de pijn waar. Dit gebeurt in slechts een fractie van een seconde, denk bijvoorbeeld maar aan de terugtrekreflex bij verbranding. Het gevoel van pijn is wel subjectief, met andere woorden niet iedereen voelt pijn op dezelfde manier en de hevigheid ervan is ook voor iedereen verschillend.

In de meeste gevallen helpt een pijnstiller pijn te verminderen en draaglijk te maken en soms zelfs om pijn tijdelijk te laten verdwijnen. Maar hoe weet een pijnstiller nu precies waar die pijn zit?

Kort door de bocht, dat weet een pijnstiller helemaal niet. Pijnstillers worden via de maag in het bloed opgenomen en door het hele lichaam verspreid. Daar waar ze op hun weg prostaglandines tegenkomen, nemen ze de pijnprikkel weg door deze tijdelijk te blokkeren. Dan doen ze dus overal in het lichaam en toevallig ook op de plek waar het nodig is. Het is eigenlijk schieten met grof geschut. Maar waarmee schieten we nu het beste?

Soorten pijnstillers

Het is belangrijk te weten dat er drie soorten pijnstillers zijn; NSAID’s (non-steroidal anti-inflammatory drugs), pijnstillers die zowel pijnstillend, koortsverlagend als ontstekingsremmend zijn, paracetamol, pijnverlagend en koortsremmend en opiaten. De laatste groep laten we hier buiten beschouwing, omdat deze niet vrij verkrijgbaar zijn.

Hebt u pijn die niet ontstaan is door een ontstekingsreactie, dan is paracetamol de juiste keuze. Paracetamol is daarnaast ook nog de pijnstiller met de minste bijwerkingen, bijna altijd te gebruiken naast andere medicijnen en een middel dan over het algemeen snel, binnen twintig minuten, de pijn vermindert.

Onder de NSAID’s zijn verschillende soorten pijnstillers voorhanden, elk met een andere werkzame stof en elk met eigen bijwerkingen. Zo zijn er de van oudsher gebruikte Aspirines^®. De werkzame stof hierin is acetylsalicylzuur, die ook invloed heeft op de stolling van het bloed. Het wordt afgeraden bij pijn door wonden en als u klachten hebt van uw maag, omdat het de maagwand kan aantasten. Ook kan het schadelijk zijn voor kinderen.

Een aan acetylsalicylzuur verwante pijnstiller is ibuprofen, de werking ervan is vrijwel gelijk en ook hier kunnen maagproblemen optreden. Ibuprofen heeft een wisselwerking met veel verschillende medicijnen, dus raadpleeg altijd eerst de bijsluiter voordat u dit medicijn gaat gebruiken. Een sterkere pijnstiller, welke meestal alleen op recept wordt voorgeschreven, is diclofenac. Deze pijnstiller heeft een langere werking dan de andere NSAID’s en dan paracetamol en is bij langdurige pijn een goede keus. Let wel, ook hier kunt u weer flinke problemen met uw maag krijgen, vraag dan ook altijd om een maagbeschermer als u een NSAID wilt gebruiken. Gaat u pijnstillers gebruiken, begin dan altijd met paracetamol. Werkt dit niet afdoende, ga dan over op een NSAID, eventueel in combinatie.

Aan het eind willen we u nog een tweetal adviezen geven. Slik pijnstillers nooit langer dan twee weken. Is de pijn niet verdwenen, raadpleeg dan uw arts. Een te langdurig gebruik kan chronische hoofdpijnklachten veroorzaken.

Wacht niet tot de pijn in alle hevigheid terugkomt voordat u een volgende inneemt. Een klein ‘depot’ opbouwen is aan te raden. Neem daarom de dosering in op het tijdstip dat dit mag (meestal om de zes uur).

Cholesterol, waarom een te veel niet goed is

Cholesterol, waarom een te veel niet goed is

Cholesterol is een woord dat voor de meesten van ons een negatieve klank heeft. We horen het meestal in combinatie met ‘te hoog’ en zelfs in reclames op tv wordt ons gewezen op producten die ons helpen cholesterol te verlagen. Maar wat is cholesterol nu eigenlijk en waarom hebben we het in ons lichaam?

Cholesterol is een vet, waarvan we het meeste zelf in de lever aanmaken. Het is een belangrijke bouwstof voor onze lichaamscellen en voor onze hormonen. Van nature maakt ons lichaam precies de hoeveelheid aan die we nodig hebben, maar soms komt er een te veel aan cholesterol in het bloed. Dit ontstaat bijvoorbeeld door het eten van voedingsmiddelen die ook cholesterol bevatten, zoals eieren.

Lage-Dichtheids-Lipoproteïne

In de volksmond wordt gepraat over goed en slecht cholesterol, maar eigenlijk bestaat dit niet echt, er is maar een soort cholesterol. Waarom zegt men dit dan toch? Dat is wel uit te leggen. Ons lichaam heeft de prachtige eigenschap van waar we te veel van hebben dat af te voeren en uit te scheiden, via bijvoorbeeld ontlasting en/of urine. Dit is ook bij cholesterol het geval. Al het cholesterol dat we niet gebruiken als bouwstof, wordt opgeruimd. Het wordt als het ware opgevist, terug naar de lever gevoerd en daar afgebroken. Cholesterol wordt, om bij onze lichaamscellen te komen, vervoerd door het bloed. Nu bestaat bloed voor een groot deel uit water, waardoor het transport van vet erg lastig is. Daar heeft ons lichaam iets op gevonden; eiwit. Ieder klein bolletje cholesterol heeft een laagje eiwit, waardoor het zich gemakkelijk door het bloed kan bewegen. Dit eiwit heeft een naam; LDL – Lage-Dichtheids-Lipoproteïne. Ook voor het opruimen van te veel cholesterol en het vervoer daarvan, is een transporteiwit nodig, eentje die zich de andere kant op beweegt, richting de lever in plaats van zich ervan af. Deze heeft de naam HDL oftewel Hoge-Dichtheids-Lipoproteïne. Normaal is de hoeveelheid LDL en HDL goed in balans; ons lichaam gebruikt het LDL-cholesterol en wat er te veel is wordt opgeruimd door het HDL. Echter hebben we nu heel veel LDL in het bloed, dan wordt er niet genoeg opgeruimd, de HDL-stofzuiger kan zijn werk niet meer aan. Dit komt door het eten van cholesterol en er dus simpelweg meer van binnenkrijgen dan dat we nodig hebben of doordat de aanmaak in de lever verstoord is.

Dichtslibben

Nu heeft LDL-cholesterol de vervelende eigenschap een beetje plakkerig te zijn. Hierdoor blijft het gemakkelijk hangen aan beschadigingen in de vaatwand, die ontstaan door roken, hoge bloeddruk en door het ouder worden. Drijft er nu continu een te veel aan cholesterol rond in ons bloed zonder opgeruimd te worden, dan is het risico dat het zich gaat ophopen bij zo’n beschadiging en dat een slagader langzaam dicht gaat slibben. Dit wordt slagaderverkalking genoemd. Hoe meer er blijft plakken, hoe sneller het gaat. En dichtslibben, blijft niet zonder gevolgen. Wanneer een ader dichtslibt, kan er niet of nauwelijks nog bloed doorheen en krijgen de organen niet meer genoeg zuurstof. Hierdoor kunnen organen afsterven en in het slechtste geval ontstaat zelfs een hartinfarct.

Balans

Het is dus van belang om het cholesterolgehalte in balans te houden. Te zorgen dat er voldoende aangemaakt wordt dat onze cellen ervan profiteren, maar niet zoveel dat de opruimers het overschot niet meer weggewerkt krijgen.

Dit kunt u doen door ten eerste op uw voeding te letten en niet regelmatig voedingsmiddelen te nuttigen die van zichzelf ook cholesterol bevatten. Daarnaast zijn er voedingsmiddelen die helpen de hoeveelheid cholesterol te verlagen omdat ze dezelfde samenstelling hebben en simpelweg de plaats ervan innemen. Als dit niet voldoende is kan een arts een cholesterolverlager voorschrijven. Deze medicijnen, meestal statines, zorgen ervoor dat de lever minder cholesterol aanmaakt. Er zijn ook bepaalde voedingssupplementen die het cholesterol kunnen helpen verlagen, namelijk supplementen waarin bèta-glucanen zitten verwerkt of plantensterolen.

4 februari, Wereldkankerdag

Ieder mens kan kanker krijgen, maar het overkomt niet iedereen. Soms zijn er risicofactoren die de kans erop vergroten, zoals een ongezonde levensstijl en uiteraard zijn deze kansen te verkleinen door niet te roken, matig te zijn met alcohol, gezond te eten, veel te bewegen en je goed te beschermen tegen de zon, maar vaak is het krijgen van kanker gewoon ‘botte pech’.

Wat is kanker eigenlijk?

Kanker is een verzamelnaam voor meer dan 100 verschillende soorten kwaadaardige groeiprocessen in het lichaam waarbij cellen zijn gaan woekeren. Cellen zijn de bouwstenen van ons lichaam. We hebben er miljarden en elke cel heeft een eigen taak. Door het aanmaken van nieuwe cellen kunnen we groeien of beschadigde of verouderde cellen vervangen.

Dit gebeurt door celdeling; er wordt een mooie kopie van de cel gemaakt en dit proces wordt gestuurd door ons DNA, ons erfelijk materiaal. Soms gaat er echter bij dit proces van celdeling iets mis. Meestal corrigeert het lichaam dit zelf, maar helaas niet altijd. Hierdoor kan een ongecontroleerde celdeling ontstaan met een tumor als gevolg.

Nu is niet iedere tumor kwaadaardig. Van een kwaadaardige tumor, en dus van kanker, spreken we alleen als de tumor is doorgegroeid in omliggend weefsel en of organen. Een andere eigenschap van een kwaadaardige tumor is dat cellen los kunnen raken, die zich vervolgens door het bloed of lymfe verspreiden om op een andere plaats weer te hechten en te gaan groeien.

Een goedaardige tumor groeit niet door in andere weefsels en verspreidt zich niet, maar kan wel een dusdanige vorm of grootte aannemen dat het organen in de weg zit en wel geopereerd moet worden.

Kanker ontstaat dus omdat het DNA in de cel beschadigd wordt. Dit is moeilijk te voorkomen, maar het is wel zaak de risico’s zoveel mogelijk te beperken. Wereldwijd wordt anno nu (2019) bij 18,1 miljoen mensen kanker vastgesteld en in 2018 zijn er 9,6 miljoen mensen aan kanker overleden. Dat maakt kanker doodsoorzaak nummer één, waarvan dan weer longkanker, borstkanker en darmkanker de meest voorkomende zijn.

Wereldkankerdag

Ieder jaar wordt op 4 februari, op Wereldkankerdag, stilgestaan bij de impact die kanker heeft. Wereldwijd wordt aandacht gevraagd voor het vergroten van het bewustzijn rondom kanker om zo preventie, vroege ontdekking en behandeling ervan te stimuleren. Daarnaast wordt het belang van een goede kwaliteit van leven van mensen met kanker, hun naasten of nabestaanden extra benadrukt.

Late gevolgen

Dit jaar staan de late gevolgen van kanker centraal. Voor veel mensen die kanker hebben gehad, wordt het leven namelijk nooit meer zoals het was. Zij worden bijvoorbeeld belemmerd door vermoeidheid, angst voor terugkeer van de ziekte, verminderde concentratie of hebben relationele problemen. Het is belangrijk te weten dat dit geen abnormale gevolgen zijn, maar dat ze bij heel veel mensen voorkomen.

Evenementen

In Nederland worden op verschillende plaatsen op 4 februari informatiemarkten, open dagen van inloophuizen en oncologische afdelingen van ziekenhuizen, verwenmomenten en andere evenementen georganiseerd voor iedereen die met kanker in aanraking is gekomen. De verschillende evenementen zijn te vinden via www.wereldkankerdag.nl.

Naast deze evenementen wordt ook aandacht gevraagd via sociale media. Hier wordt iedereen gevraagd om tussen 1 en 4 februari de eigen profielfoto op z’n kop te zetten om zo aandacht te vragen voor de impact van kanker.

De griep hoe kom ik eraan en.. eraf

De winter is alweer een paar weken oud en dat betekent dat het seizoen van griep en verkoudheid in volle hevigheid is losgebarsten. Op de griepradar wordt inmiddels melding gemaakt van een heuse griepepidemie en je kunt zelfs een alert instellen of het virus ook in jouw omgeving hoogtij viert.

We spreken over griep als de verschijnselen ervan worden veroorzaakt door het influenzavirus. Dit virus dat de luchtwegen infecteert en dat (hoge) koorts, hoofdpijn, spierpijn en vooral ook moeheid veroorzaakt, wordt in de volksmond vaak verward met het verkoudheidsvirus. Deze laatste veroorzaakt een infectie van alleen de bovenste luchtwegen met klachten als verkoudheid, keelpijn, hoesten en een loopneus. Koorts komt hierbij weinig voor.

Influenza

Influenza, vernoemd naar het Italiaanse ‘influenza di freddo’ wat letterlijk ‘de invloed van de kou’ betekent, slaat in onze regionen ook letterlijk toe in de koude periode van het jaar. Vroeger werd daadwerkelijk gedacht dat je ‘de kou pakte’ als je je niet warm had aangekleed of natte haren had, maar inmiddels weten we beter. Griep wordt veroorzaakt door een virus dat gewoon extra goed gedijt in de kou. De verspreiding ervan begint bij iemand die besmet is. Belangrijk is te weten dat, anders dan bij bijvoorbeeld besmetting via een bacterie, een virus niet van zichzelf kan bewegen. Een virus is niet meer dan een klompje eiwitten, dat voor verspreiding van een transportmiddel afhankelijk is. Zo maakt dit specifieke virus gebruik van waterdruppels die, wanneer ze geniesd worden, zich in grote hoeveelheden verspreiden. Deze druppeltjes zijn zo klein en licht dat ze uren in de lucht kunnen blijven hangen. Inademen ervan, zeker in ruimten waar veel mensen zijn, is dan ook bijna niet te voorkomen. Blijkbaar speelt de temperatuur wel een rol of het virus ook echt tot griep leidt, hoe kouder hoe beter.

Afweer

Er zijn manieren om te proberen te voorkomen dat je ziek wordt na een besmetting met het griepvirus. Het hebben van een goede lichamelijke weerstand bijvoorbeeld is er daar een van. Een goede weerstand krijgt u door een zo gezond mogelijk leven met voldoende rust, door fit zijn en door het eten van onder andere genoeg vitaminen en mineralen. Een tweede is door gebruik te maken van adaptieve afweer. Ieder lichaam beschikt over een eigen afweermechanisme dat zoveel mogelijk indringers buiten de deur probeert te houden. Het is een soort leger dat alles aanvalt, zonder te kijken wat er precies binnenkomt ‘als het maar weg is’. Een deel van dit leger, dat bestaat uit witte bloedcellen, is in staat te leren en specifieke verdedigingswapens aan te maken, die een volgende keer als de indringer zich aandient, meteen ingezet kunnen worden. Zo werkt vaccinatie. Door een hele geringe hoeveelheid van een virus te injecteren gaat het lichaam antistoffen aanmaken, die een volgende keer als het virus in het lichaam binnendringt, meteen aan de slag gaan en dus op tijd kunnen ‘opruimen’ voordat je echt ziek wordt. Helaas is het griepvirus ieder jaar opnieuw instaat een klein beetje te veranderen, waardoor het afweersysteem het niet meer herkent en je dus weer opnieuw de griep kunt krijgen.

Uitzieken

Heb je nu helaas toch de griep te pakken en voel je je een paar dagen hondsberoerd, dan is uitzieken de enige remedie. Het virus moet opgeruimd worden en dat heeft tijd nodig. Je kunt wel de bijkomende koorts en pijn een beetje onderdrukken, door het slikken van paracetamol en een warme grog te drinken. Geef het lichaam wel de tijd om zich te ontdoen van het virus, anders blijft je de hele winter kwakkelen.

De zon staat even stil

Vandaag is het 21 december en vanavond, om precies te zijn om 23.23 uur, staat de zon even ‘stil’. Dan bereikt zij haar uiterste stand en staat ze precies boven de Steenbokskeerkring. Voor ons op het noordelijk halfrond, staat de zon dan het ‘verst weg’ en begint de astronomische winter. Op het zuidelijk halfrond begint juist de zomer.

Officieel is 21 december voor ons dan ook de kortste dag van het jaar, oftewel de dag waarop het het langst donker is en het kortst licht. Maar dit klopt eigenlijk niet helemaal, want de zon komt niet precies op 21 december het laatst op en gaat ook niet het vroegst onder. Al vanaf 13 december gaat de zon iedere dag alweer iets later onder en pas op 30 december blijft het ’s ochtends het langst donker. Dit komt omdat de baan van de aarde om de zon niet helemaal cirkelvormig is, waardoor de zon in de winter iets sneller beweegt dan in de zomer.

Steenbokskeerkring

De zon staat dus vandaag even stil boven de Steenbokskeerkring, om van daaruit weer te gaan bewegen naar de evenaar, waar zij op 21 maart loodrecht boven staat. De Steenbokskeerkring ligt precies op 23½° zuiderbreedte en haar naam is afgeleid van het sterrenbeeld Steenbok. Voor onze jaartelling klopte het dat de zon ook precies in het sterrenbeeld Steenbok stond op het moment van de zonnewende, maar tegenwoordig staat ze in het sterrenbeeld Boogschutter.

Dat dit zo is, is het gevolg van precessie, oftewel van de draaiing van de aarde om haar eigen as. De aarde kun je vergelijken met een draaitol, die niet helemaal rechtop staat. Hij staat ongeveer 23,5 ° uit het lood, gemeten van de evenaar tot het midden van de zon. Wetenschappers hebben ontdekt dat door allerlei invloeden, waaronder ook nog eens het niet helemaal cirkelvormig zijn van de aarde, de stand van de evenaar ten opzichte van het middelpunt van de zon, varieert. Wij merken daar helemaal niets van want de schommeling tussen de twee sterrenbeelden duurt maar liefst ruim 23.000 jaar.

Wat wel leuk is om te weten, is dat de ster die wij nu de poolster noemen, Polaris, en die op minder dan één graad recht boven de hemelpool staat, over een ruime 2000 jaar een andere is. Dan staat Gamma Cephei op zijn plaats en pas over 25770 jaar is Polaris dan weer terug op het voor ons zo bekende plekje. En als u nu denkt wat is nu dan precies een hemelpool, dat is een denkbeeldige lijn de dwars door het middelpunt van de aarde en de beide polen getrokken wordt en die bij verlenging de hemel raakt, dus bijna precies in Polaris.

Midwinter

Al van voor de jaartelling worden feesten gevierd ter ere van de zonnewende. De namen Yule en Midwinter zijn door de eeuwen heen de gebruikelijke aanduidingen geweest voor het vieren ervan. De naam midwinter klopt eigenlijk niet, want 21 december is niet het midden van de winter, maar pas het begin. Waarschijnlijk heeft men vroeger de dag waarna de dagen weer beginnen te lengen, als het midden van de winter aangeduid. Meestal wordt een midwinterfeest gevierd met licht; kaarsen, lampjes en vuur. De symboliek hierachter is de zon aan te moedigen weer te gaan bewegen na de zonnewende oftewel het solstitium.

Penicilline het eerste antibioticum

Met de ontdekking in 1928 van penicilline, het eerste antibioticum, door de Schot Alexander Fleming, die hier overigens pas in 1945 de nobelprijs voor geneeskunde voor ontving, veranderde de wereld op het gebied van het bestrijden van bacteriële ziekten volkomen. Dit gebeurde echter nog niet direct, want Alexander Fleming weigerde zijn toch wel toevallige vinding, te patenteren en niemand durfde het risico van een investering in dit product op dat moment aan. Uiteindelijk gedwongen door de Tweede wereldoorlog en de vele infecties, kwam het middel toch op de markt en het bleek een ‘wondermiddel’ met relatief weinig bijwerkingen. Het werd een wereldwijd succes.

Serendipiteit

Alexander ontdekte de werking van penicilline eigenlijk bij toeval. Hij deed onderzoek naar stafylokokken – een bacteriesoort die flinke ontstekingen kan veroorzaken – en stuitte op een voedingsbodem waar per toeval een schimmel (de penicillum chrysogenum) op terecht was gekomen. Hij bemerkte dat rondom deze schimmel de stafylokokbacterie volledig verdwenen was. Het ontdekken van penicilline op deze manier wordt serendipiteit genoemd; het vinden van iets onverwachts bruikbaars, terwijl de vinder op zoek was naar iets anders.

Na nader onderzoek, dat overigens pas jaren later werd gedaan, ontdekte men dat penicilline specifiek een enzym blokkeert dat belangrijk is bij de bouw van de celwand bij de vermenigvuldiging van een bacterie. Zonder deze celwand kan de bacterie niet overleven en sterft hij uit.

Inmiddels zijn er verschillende varianten van penicilline op de markt en worden alle soorten bacteriedodende of bacterieremmende medicijnen, overkoepelend antibiotica genoemd. Het woord anti-bio-t-icum komt uit het Latijn. Anti betekent tegen, bios is leven en icum is het achtervoegsel dat gegeven wordt aan onder andere woorden die een geneesmiddel zijn. Letterlijk dus een geneesmiddel tegen het leven. Mocht je jezelf afvragen waarom de mens dan wel tegen dit medicijn kan; de cellen van mensen hebben geen celwanden.

Breed- en smalspectrum

Kort door de bocht zijn er tegenwoordig breedspectrum en smalspectrum antibiotica. Een breedspectrum antibioticum is werkzaam tegen veel verschillende soorten bacteriën en wordt dan ook vaak voorgeschreven als niet precies bekend is welke bacterie de ziekteverwekker is. Bij een smalspectrum antibioticum is dit meestal wel bekend en wordt er dus gericht voorgeschreven. Het nadeel van een breedspectrum antibioticum is dat er veel meer bacteriën gedood worden dan nodig is, ook goede die ons lichaam nodig heeft. Hierdoor ontstaan vaak diarree of schimmelinfecties tijdens zo’n kuur.

Resistentie

Met de ontdekking van de penicilline en dus met de komst van antibiotica, is er ook een probleem ontstaan; resistentie, oftewel ongevoeligheid. Bacteriën hebben de eigenschap zich aan omstandigheden aan te passen en zichzelf bij deling te veranderen. Hierdoor kunnen ze op den duur ongevoelig worden voor het medicijn en helpt een kuurtje antibiotica niet meer. Het is dan ook zaak om voorzichtig om te gaan met het voorschrijven en antibiotica alleen te gebruiken als het echt nodig is. Daarbij is het heel belangrijk om altijd een kuur af te maken. Gebeurt dit niet, dan is de bacterie niet volledig verdwenen – de sterke overleven het langst - en kan het zich op een andere manier weer gaan delen.

En hebt u nu een verkoudheid, veroorzaakt door een virus, dan helpt niets dan wat extra vitamine c. Een antibioticum kan niets beginnen tegen een virus.

Ariston men Hydor - het beste van alles is water

Water

We staan er eigenlijk bijna nooit bij stil, maar zonder water zou er geen leven zijn. Bestaan wij mensen voor meer dan de helft uit water en hebben wij zeker anderhalf tot twee liter per dag nodig om uitdroging te voorkomen, dit ook geldt voor alle flora en fauna op aarde. Ook de aarde zelf bestaat voor een groot deel uit water, zo’n 70% van het aardoppervlak en van de kleine 30% aarde, waarop wij met zijn allen leven, is ook nog een gedeelte grondwater. Zelfs in de lucht dwarrelt het overal rond, in de vorm van waterdamp.

Van al dat water op aarde is 97% zout en maar 3% zoet water. En van dat zoete water is dan ook nog eens 75% bevroren, waardoor er kort door de bocht maar 0,75% van al het water beschikbaar is voor al het leven.

Leven

Met de komst van water op aarde, is er dus pas leven ontstaan. Op dit moment doet men onderzoek op andere planeten binnen ons zonnestelsel naar eventueel bestaan van water, of verschijnselen ervan, omdat men aanneemt dat wat bij ons op aarde geldt, ook ergens anders zou moeten gelden. Water dat miljarden jaren geleden het begin van ons leven mogelijk maakte, is waarschijnlijk ontstaan uit het afkoelen van gassen, afkomstig uit magma, het binnenste van de aarde en door inslag van kometen waarbij reacties optraden.

Water is een prachtige substantie. Zeiden we al dat het de bron voor al het leven is, het kan ook nog eens in verschillende vormen voorkomen, zo heb je vast (ijs) in bevroren toestand, vloeibaar tussen 0 en 100 graden en damp boven de 100 graden. Het bestaat uit twee moleculen waterstof en een molecuul zuurstof (H²O) en zorgt bijvoorbeeld in ons lichaam voor transport van zowel voedingsstoffen, als afvalstoffen en het dient als smeermiddel tussen cellen en samentrekkingen van spieren. Water wat we binnenkrijgen, plassen we deels weer uit, maar we ademen het ook uit en we zweten. Hiermee raken we afvalstoffen kwijt die ons lichaam niet kan gebruiken.

Temperatuur

Misschien vraagt u zich wel af hoe het nu kan dat als wij als mensen voor meer dan 60% uit water bestaan en - dit is om een beeld te krijgen bij een volwassene die 75 kilo weegt is dit een gewicht aan water van 45 kilo- wij toch een redelijk constante temperatuur hebben. Of dat de aarde, als die voor 70% uit water bestaat, onder invloed van de zon niet veel warmer is dan dat ze is. Die opwarming van de aarde is door een gat in de ozonlaag, waardoor er een gat in onze paraplu is ontstaan, wel een issue. Schreven we al dat er veel bevroren water is, dit zal onder invloed van de zon, harder smelten, waardoor er nog meer vloeibaar water in de oceanen zal stromen. Hierdoor stijgt de zeespiegel, wat wel degelijk een gevaar voor mens en dier met zich meebrengt. Maar toch even terug naar het waarom die opwarming van water eigenlijk relatief langzaam gaat. Dit komt omdat water een buitengewoon grote soortelijke warmte heeft. Dit betekent dat er 4186 joule (ongeveer 1000 calorieën) nodig is om een liter water een graad in temperatuur te doen stijgen. Hierdoor heeft alles dat veel water bevat, zoals al het leven, maar ook de aarde als geheel een relatief stabiele temperatuur.

Al met al is water ons belangrijkste en ook kostbaarste bezit. We zullen er dan ook op verantwoorde wijze mee om moeten gaan, wil de toekomst van al het leven op aarde blijven voortbestaan.

#Movember

Naar mate de maand november vordert, beginnen ze op te vallen, mannen die hun snor laten staan, zeker omdat dit eigenlijk al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw beslist geen trend meer is en het er ook niet naar uitziet dat het dat nog ooit weer gaat worden. Deze snorren, liefkozend MO genoemd, hebben een speciale betekenis. Onder de noemer van de naam Movember wordt aandacht gevraagd voor prostaatkanker, teelbalkanker en voor de gezondheid en het welbevinden van de man in het algemeen. Movember betekent dus eigenlijk voor november wat Pink Ribbon – aandacht vragen voor borstkanker – betekent voor oktober. Het woord Movember is trouwens een - wat zo mooi heet - portemanteau voor moustache (snor) en november. Door mannen te vragen hun snor te laten staan, wil men het gezicht van de gezondheid van de man veranderen.

Movember Foundation

Het fenomeen Movember is ontstaan in 2003 in Australië waar twee vrienden, samen met nog zo’n dertig anderen, begonnen om door hun snor te laten staan, aandacht te vragen voor mannenziekten. Al in 2004 werd dit initiatief opgepakt met de oprichting van de Movember Foundation en anno nu is Movember uitgegroeid tot een wereldwijde vlek van meer dan vijf miljoen mannen, waaronder vele beroemdheden, die hun snor laten staan. Sinds 2010 is er zelfs een wedstrijd aan gekoppeld de MOscars, waarbij een prijs wordt uitgereikt aan de persoon die dat jaar in de wereld het beste zijn snor heeft laten staan.

MO-mentjes

Alle mannen kunnen deelnemen aan Movember. Iedereen die meedoet, begint met een gladgeschoren gezicht, laat verder de hele maand zijn snor groeien en verzorgt hem daarnaast ook goed. De bedoeling is dat de snor het gesprek oproept en dat dit ook aangegaan wordt. Dit in zogenaamde MO-mentjes. Naast het laten staan van de snor, wordt tevens gevraagd om in de Maand november in totaal zestig kilometer hard te lopen, dit voor iedere zelfmoord onder mannen die er maandelijks zijn wereldwijd.

Prostaatkanker

Movember vraagt dus aandacht voor belangrijke gezondheidsthema’s. Een daarvan is prostaatkanker. De prostaat is maar een relatief klein orgaantje dat bij de man vlak onder de blaas om de plasbuis heen ligt. Het is een klier, wat betekent dat het een vocht maakt en dit ook uitscheidt. Het vocht dat de prostaat maakt, helpt zaadcellen in leven te houden en het komt tijdens een zaadlozing naar buiten.

Over de oorzaak van porstaatkanker is eigenlijk nog maar erg weinig bekend. Het enige dat men weet, is dat erfelijkheid een rol speelt. Vaak zijn er geen signalen en wordt de kanker bij toeval ontdekt. Soms zijn er wel plasklachten, zoals een minder krachtige straal of nadruppelen, maar deze klachten kunnen ook wijzen op een goedaardige prostaatvergroting, ook wel bekend als ‘oudemannenkwaal’. Het zou dan ook heel verstandig zijn dat iedere man vanaf zestig jaar zich ieder jaar even laat checken. Dit kan al met een eenvoudig bloedonderzoek, waarbij de PSA-waarde – het Prostaat specifiek Antigeen – vastgesteld wordt en waarmee prostaatkanker vroegtijdig kan worden opgespoord.

Prostaatkanker komt erg veel voor, het is zelfs de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen. In Europa lijden er meer dan drie miljoen mannen aan en in Nederland en België worden gezamenlijk jaarlijks meer dan 20.000 nieuwe gevallen vastgesteld. Met Movember genees je de kanker niet, maar het draagt wel bij aan de bewustwording en aan het stimuleren van de vooruitgang ten aanzien van onderzoek..

Broze botten oftewel botontkalking

Botontkalking, ook wel osteoporose genoemd, is een aandoening waarbij de botten brozer en dus zwakker worden. Een bot is aan de buitenkant weliswaar hard, maar aan de binnenkant heeft het een sponsachtige structuur om te zorgen dan het bot veerkracht heeft en niet zomaar breekt bij iedere schok.

Bot is levend weefsel en het wordt dan ook steeds weer vernieuwd, echter gaat dit naarmate we ouder worden steeds langzamer. Vanaf je vijfenveertigste zelfs zo langzaam dat er meer bot verloren gaat dan er wordt bijgemaakt. Heb je nu voor die tijd goed ‘gespaard’ dan zal het langer duren voordat het bot echt broos wordt door de afbraak.

Anderhalf miljoen

In Nederland en in België samen, hebben meer dan anderhalf miljoen mensen botontkalking en de verwachting voor de toekomst is, dat dit getal snel oploopt. Dit heeft uiteraard sowieso met de vergrijzing te maken, maar ook met het feit dat een grote groep van ouderen van nu niet heel erg bewust bezig is geweest met extra botaanmaak toen dat nog gemakkelijk ging. Daarnaast spelen ook erfelijkheid- de sterkte van botten is deels erfelijk bepaald – een gebrek aan vitamine D en/of calcium, beweging en, bij vrouwen de afname van cholesterol na de overgang, een belangrijke rol.

Aan gebrek aan beweging en aan de inname van vitamine D en calcium, kunnen we zelf iets doen. Het eten van calciumrijke voeding, zoals kaas, melk en yoghurt, is vrij eenvoudig te verwezenlijken en vitamine D kunnen we halen uit zonlicht op onze huid en, als dit nodig is in bijvoorbeeld de winter, uit een voedingssupplement. Wil je wat meer lezen over vitamine D, lees dan de blog over de vijf positieve effecten van de zon.

Wat betreft bewegen, is het belangrijk dit te doen op een manier dat de botten worden belast. Een flink stuk wandelen of gaan hardlopen zijn een goede oplossing, maar ook fietsen of een teamsport, dragen bij aan de stevigheid van bot. Zwemmen helpt dan weer niet, het is wel goed voor de conditie en de spieren maar niet voor stevigheid in de botten.

De risico’s van broze botten

Wat zijn nu eigenlijk precies de risico’s van broze botten? Uiteraard zijn dat botbreuken. Jaarlijks breken meer dan 100.000 mensen boven de vijftig een bot, soms zelfs al door een onbenullig lijkende val die grote gevolgen blijkt te hebben. Zoals een gebroken heup bijvoorbeeld of een gebroken pols of onderarm. Door het tekort aan botweefsel gaat het genezingsproces ook nog eens wat langzamer en vaak moeten er operaties aan te pas komen om weer goed te kunnen herstellen.

Naast breuken zorgen broze botten vaak voor rugklachten. Onze ruggenwervels bestaan voor het grootste gedeelte uit het eerder genoemde sponsachtige weefsel. Door de afbraak hiervan gaan wervels inzakken, wat (ernstige) pijnklachten kan veroorzaken.

Medicijnen

Is de botafbraak in je lichaam al dermate gevorderd dat er echt blijvende gevolgen merkbaar zijn, dan helpen calcium, vitamine D en beweging niet meer afdoende en zullen alleen medicijnen nog uitkomst kunnen bieden. Medicijnen die of zorgen voor minder botafbraak of medicijnen die zorgen voor aanmaak van nieuw bot. Niet in een dermate grote hoeveelheid maar in ieder geval meer dan dat iemand zelf zou doen. Het duurt echter heel erg lang voordat merkbaar is of de medicijnen helpen en dan is het alleen nog maar goed vast te stellen met een botdichtheidsmeting die om de zoveel tijd herhaald moet worden. Dat maakt therapietrouw, oftewel het netjes blijven innemen van de medicijnen, niet voor iedereen even gemakkelijk.

Voor meer informatie over botontkalking: www.osteoporosevereniging.nl

Stoptober een nieuw Nederlands nationaal stopmoment

Stoppen met roken is voor heel veel mensen een lastig iets. Toch blijkt het wel te kunnen, ook al bent u al jaren een fervent roker en rookt u misschien wel meer dan een pakje sigaretten per dag. In een van onze eerdere blogs, om precies te zijn onze blog van 31 mei 2018 over Wereld niet roken dag, vertelden we u al over het directe resultaat wat betreft gezondheid bij het niet roken van een sigaret. Al na 20 minuten zonder nicotine boost, dalen onze bloeddruk en hartslag aanzienlijk en al na 12 uur is het koolmonoxide-gehalte in het bloed gedaald naar normale waarden. Daarnaast zijn er natuurlijk een aantal gezondheidseffecten die pas op wat langere termijn behaald worden, zoals het verdwijnen van uw rokershoest en de kans op het krijgen van een beroerte of longkanker. Hierbij geldt ook nog eens hoe langer u gerookt hebt en hoe ouder u bent hoe langer het duurt voordat deze effecten optreden. Zo jong mogelijk stoppen dus is wel het advies.

In hetzelfde artikel vertelden wij u ook dat er jaarlijks meer dan een miljoen mensen één of meerdere pogingen doen om te stoppen met roken en dat hier uiteindelijk 90% niet voor altijd in slaagt. Uit recent onderzoek blijkt het een feit dat als u in uw eentje met roken stopt in uw omgeving, het erg moeilijk is om niet in de verleiding te komen. Stop je met meerderen tegelijk, dan blijkt uit ervaring dat het al dan niet definitief stoppen dan toch ietwat gemakkelijker is. Hierbij spelen ongetwijfeld saamhorigheid maar ook sociale druk een rol.

Positieve kracht

Omdat blijkbaar dus gezamenlijk stoppen met roken positieve kracht geeft, hebben KWF Kankerbestrijding, de Hartstichting, het Longfonds, het Ministerie van WVS, het Trimbos-Instituut en de GGD GHOR Nederland het initiatief genomen om één maand per jaar met een campagne van 28 dagen, op te roepen tot een samen niet roken. Dit onder de naam Stoptober. Deze campagne wordt sinds 2014 gehouden en is dus dit jaar al toe aan haar eerste lustrum. Inmiddels zijn al zo’n 120.000 mensen, door het meedoen met Stoptober definitief met roken gestopt.

Katja Schuurman

De campagne van 2018 wordt getrokken door een aantal bekende Nederlanders, waaronder Katja Schuurman en Jan Slagter, die zich gecommitteerd hebben aan het 28 dagen niet roken en zelfs voor het aanzien van heel Nederland op televisie hun laatste sigaret hebben gerookt. Die 28 dagen zijn trouwens niet heel willekeurig gekozen. Uit, wederom onderzoek, is gebleken dan 28 dagen precies lang genoeg zijn om de positieve effecten van het niet roken te ervaren. De ontwenningsverschijnselen zijn dan inmiddels voorbij en 28 dagen zijn als afgebakende periode ook nog eens heel goed te overzien. Ook is gebleken dat na 28 dagen het stoppen met roken vijf keer zo groot is.

Appje

Mensen die zich aangemeld hebben om mee te doen met Stoptober, ontvangen via en appje iedere dag diverse aanmoedigingsberichten. Ook filmpjes en puzzeltjes komen voorbij om de momenten door te komen als het even wat moeilijker gaat. Verder kan iedereen zijn of haar eigen ervaringen delen via sociale media, zoals Facebook en Twitter waardoor het gezamenlijk ergens voor staan, steeds groter wordt. Stoptober wordt nu naast 1 januari als een nieuw nationaal stopmoment gezien. Inmiddels is Stoptober begonnen, maar dat betekent niet dat u tot volgend jaar moet wachten om alsnog mee te doen; u kunt nog altijd instromen en iedere sigaret die u niet rookt, is er eentje op weg naar een gezonder leven.

De mug, het dodelijkste dier op aarde

Vaak hoort u er eentje zoemen op uw slaapkamer als u net lekker wilt gaan slapen. De Culex Pipiens oftewel de gewone huissteekmug. ’Verdorie’ denkt u misschien, ‘ik had eerst het licht uit moeten doen, voordat ik het raam openzette’, maar wist u dat dat voor deze muggen helemaal niet uitmaakt? Ze komen namelijk helemaal niet af op licht, ze komen af op uw adem. Op de CO² oftewel de stikstof die u uitademt om preciezer te zijn.

De Culex Pipiens, één van de weinige steekmuggen die daadwerkelijk mensen steekt, behoort tot de meer dan 3500 verschillende soorten steekmuggen, die al 80 miljoen jaar op aarde bestaan. In het verleden hebben steekmuggen al heel veel leed veroorzaakt door bijvoorbeeld dood en verderf te zaaien met het West-Nijlvirus ten tijde van Alexander de Grote en het verslaan van het Britse leger door overbrenging van Malaria in koloniaal Amerika. En ook tegenwoordig is deze steekmug nog steeds het meest dodelijke dier op aarde. Per jaar sterven meer dan één miljoen mensen aan overgebrachte ziekten, zoals Dengue, Zika en Malaria.

Waarom steken muggen eigenlijk? Steken ze omdat we ze bang of kwaad maken, net als bij bijvoorbeeld wespen of bijen of vinden ze ons gewoon een lekker hapje? En waarom wordt de één eigenlijk vaker gestoken dan de ander? Laten we eerst de reden van het steken eens onder de loep nemen. Muggen steken niet omdat ze ons zo lekker vinden of dat ze ons bloed als voedsel voor zichzelf nodig hebben. Nee ons bloed is een voedingssupplement dat ten goede komt aan de ei-rijping. Het is aanvullend voedsel voor toekomstig nageslacht. Logische conclusie is dan ook dat het alleen maar vrouwtjesmuggen zijn die steken, de mannetjes hebben hele andere prioriteiten in het leven.

Stikstof

Als we ademen dan ademen we zuurstof in en stikstof uit. In deze stikstof bevinden zich zo’n driehonderd verschillende chemische reacties van afvalstoffen uit ons bloed, die muggen al op zo’n vijftien meter afstand ‘ruiken’ met twee speciale antennes op hun kop. Ze ruiken of in ons bloed nu net die stoffen, zijnde specifieke aminozuren, zitten die broodnodig zijn voor de goede ei-rijping en als dat zo is, wordt diegene het slachtoffer. Eenmaal geland op het lichaam, zoekt de mug met haar steeksnuit een haarvat om hier, als ze de kans krijgt, gemiddeld zo’n drie minuten bloed uit op te zuigen. Drie minuten is een behoorlijke tijd en dat zorgt dan ook voor een inname van drie keer haar eigen lichaamsgewicht. Om er nu voor te zorgen dat het te zuigen bloed niet gaat klonteren, een normale direct intredende reactie, stuurt de mug langs haar steeksnuit speeksel naar beneden als een anti-klontermiddel. En laat dat speeksel nu net bij de meesten van ons een reactie opwekken. We herkennen het eiwit erin als lichaamsvreemd, waardoor onze mestcellen oftewel onze verdedigers in de aanval gaan. Bij de een gebeurt dit heviger dan bij de ander, vandaar dat niet iedereen even grote muggenbulten heeft en sommigen van ons reageren zelfs helemaal niet. Dat zijn de mensen die zeggen nooit gestoken te worden. Dat worden ze dus wel, er volgt alleen geen reactie. Omdat we als mens ook wel een beetje wennen aan die vreemde eiwitten, zullen we naar mate we ouder worden, steeds minder hevig reageren. Pas als u bijvoorbeeld in het buitenland gestoken wordt, door een iets andere mug, ziet u ineens weer muggenbulten verschijnen.

Hoe voorkomen we dat we gestoken worden?

Er doen veel verschillende verhalen de ronde over hoe u ervoor kunt zorgen dat u niet gestoken wordt. Knoflook eten bijvoorbeeld of met een apparaatje in het stopcontact, maar helaas, dat helpt niet. Belangrijk is in ieder geval te zorgen dat er nergens in uw buurt stilstaand water te vinden is. In bloempotten en zo. Hier leggen muggen namelijk hun eitjes en het is logisch om de voedselbron hier zo dicht mogelijk bij te zoeken. De eitjes worden namelijk vrij snel na de bloedopname gelegd. De enige goede manier om te voorkomen dat een mug steekt, is door uw lichaam, in te smeren met DEET. Dit is een product dat muggen echt afschuwelijk vinden en waar ze dus ver van blijven. Citroengeur vinden ze overigens helemaal niet vervelend. Dus dat riekende citronellakaarsje ’s zomers buiten op tafel doet niet veel anders dan een klein geurend lichtje in de duisternis zijn.

Pigmentcellen, de parasolletjes voor onze huid

Sproeten, lentigines (bruine vlekjes) en moedervlekken, iedereen heeft ze maar de een heeft er stukken meer dan de ander. Hoe kan dat nu en wat is nu precies het verschil tussen de een en de ander? In deze blog nemen we je mee in de wereld van de pigmentopeenhopingen. Wilde u altijd al weten hoe het komt dat een aantal van onze sproeten komen en gaan en wanneer het verstandig is een arts een blik te laten werpen op een moedervlek, lees dan zeker verder!

Tekst gaat verder onder de video.

Sproetjes

We beginnen met de uitleg van de werking van een pigmentcel. Deze cellen liggen immers aan de basis van alle vlekjes in onze huid. Een pigmentcel, ook wel een melanocyte genoemd, bevindt zich altijd in het onderste gedeelte van de opperhuid, in het levende gedeelte, ook stratum basale genoemd. Onze huid (cutis) bestaat grofweg uit drie verschillende lagen. Het onderhuids bindweefsel dat de organen in ons lichaam beschermt, zorgt voor isolatie en veerkracht en bestaat grotendeels uit vet. De lederhuid die bestaat uit bindweefsel met daarin bloedvaten, zenuwcellen en lymfevaten en de opperhuid die op haar beurt weer bestaat uit vijf afzonderlijke lagen. De bovenste hiervan zijn dood, de onderste zijn levend. In de onderste laag worden onze huidcellen vernieuwd, waarna ze in ongeveer vijf weken aan de oppervlakte komen. In die onderste laag liggen dus de pigmentcellen. Hun functie is puur bescherming tegen schadelijke Uv-stralen. Dit doen ze door onder invloed van die Uv-stralen ‘pakketjes met pigment’ af te geven aan de huidcellen. Een soort van parasolletjes dus. Worden er nu veel pakketjes aan een paar bij elkaar liggende huidcellen afgegeven, dan ontstaat een opeenhoping van pigment, ook wel een sproetje genoemd. Deze sproetjes verdwijnen weer als de invloed van Uv-licht vermindert.

Lentigines

Lentigines lijken veel op sproeten en verkleuren ook onder invloed van zonlicht maar zij verdwijnen niet in de winter, sterker nog er komen er in de loop van je leven een flink aantal bij. De huidcellen verantwoordelijk voor deze pigmentophopingen liggen namelijk in de onderste levende laag en ze verdwijnen niet meer. Door veranderingen in de samenstelling van de huidcellen, komen er in de loop van jaren steeds meer van dit soort blijvende vlekjes bij en op een gegeven moment ontstaan er zelfs op handpalmen en in het gezicht ouderdoms- of levervlekken. Deze vlekken ontstaan door zonbeschadiging en kunnen wel worden vertraagd door altijd een goede zonbescherming te gebruiken.

Waarom nu de een meer sproeten en/of lentigines krijgt dan de ander, is genetisch bepaald. Vaak hebben mensen met een lichte huid er meer omdat de huidcellen waaraan pakketjes met pigment kunnen worden afgegeven, onregelmatiger verdeeld liggen. Niemand heeft echter al sproetjes en/of lentigines bij de geboorte. Ze ontstaan wel op jonge leeftijd, meestal tussen het derde en het twintigste jaar. Veel lentigines zijn genetisch bepaald en komen voornamelijk voor in het gezicht op de armen en de schouders. Bij mannen vind je ze vaker op de romp. Wil je nu weten of je er in de zomer een sproet of een lentigine bijgekregen hebt, dan kun je dat zien door de huid tussen twee vingers strak te trekken. Vervaagt het vlekje dan is het een sproetje en van voorbijgaande aard.

Moedervlekken daarentegen zijn een ander verhaal. Een moedervlek is een onschuldige stoornis in de ontwikkeling van pigmentvormende cellen in de huid. Een afwijking dus eigenlijk. Het zijn bruine, zwarte of soms zelfs kleurloze vlekjes, meestal vlak, maar ook wel eens verheven, bol, hobbelig of gesteeld. Moedervlekken kunnen in principe op alle delen van het lichaam voorkomen en kunnen in grootte, vorm of kleur nogal van elkaar verschillen. Kenmerkend is wel dat vorm en kleurverdeling regelmatig zijn. Blanke mensen krijgen gemiddeld twintig moedervlekken. Donker gekleurde mensen krijgen er minder, gemiddeld zo’n acht. Dit verschil wordt onder andere verklaard doordat ze minder goed opvallen in een donkere huid.

Melanoom

De kans dat een bestaande moedervlek kwaadaardig wordt, is klein en de kans dat een moedervlek verandert in een melanoom is slechts één op een miljoen. Toch is het verstandig moedervlekken regelmatig te controleren. Een onrustige moedervlek is altijd onregelmatiger van vorm en kleurverdeling met verschillende tinten bruin tot zwart in dezelfde moedervlek en vaak is er ook sprake van een roodachtige verkleuring. Een onrustige moedervlek is vaak groter dan een normale moedervlek en geeft eerder jeukklachten. Ter controle kun je de ABCDE regel toepassen:

A ASYMMETRIE

De moedervlek mag niet asymmetrisch groeien; de ene helft ziet er anders uit dan de andere helft.

B: BOORD

De overgang van de vlek naar de normale huid wordt onscherp. De randen van de vlek worden ook onregelmatiger; de vorm is niet mooi rond of ovaal.

C: COLOUR

Een moedervlek mag niet van kleur of kleursamenstelling veranderen.

D: DIAMETER

Een moedervlek moet kleiner blijven dan 6 mm.

E: EVOLUTIE

Een moedervlek mag niet van uiterlijk veranderen in een aantal maanden.

Een moedervlek die alleen groter is geworden maar geen van de veranderingen genoemd onder A, B, of C heeft, is meestal onschuldig. Maar laat een vlek altijd nakijken als hij gaat jeuken, steken of pijn doet of wondjes of korstjes vertoont.

Vijf positieve effecten van de zon

Dat vrijwel iedereen zich beter voelt in de lente en in de zomer is een feit. De oorzaak hiervan is natuurlijk en hoe kan het ook anders, het schijnen van de zon. De invloed van de zon is in de maanden april tot en met september als ze zich heen en weer begeeft tussen de evenaar en de Kreeftskeerkring, dusdanig dat we hier in Nederland en België allemaal profijt van hebben. We tanken letterlijk zonne-energie en ons lichaam reageert hierop met onder andere de aanmaak van flinke hoeveelheden vitamine D. Nu denk je misschien “de zon schijnt toch altijd, ook in de winter” en dat klopt natuurlijk, maar dan is de temperatuur dusdanig laag dat we binnenblijven of dat we ons lichaam zo goed mogelijk bedekken als we naar buitengaan. En daar zit precies de clou.

Want alleen onder de invloed van de rechtstreekse uv-stralen op onze huid, wordt uit cholesterol de supervitamine D aangemaakt. Een vitamine die medeverantwoordelijk is voor de stevigheid van onze botten, maar ook voor de werking van onze spieren en voor ons denken. Maar dat is nog niet alles. Deze rechtstreekse staling op ons lijf zorgt ook voor een verhoogde aanmaak van serotonine en endorfine, ook wel gelukshormonen genaamd. Vandaar dat we ons beter voelen als de zon schijnt.

Uiteraard blijft een overdaad aan direct zonlicht op onze huid wel schadelijk. Het breekt ons collageen af dat onze huid stevig houdt. De huid wordt dus slapper, waardoor rimpels ontstaan. Ook ontstane zonneschade, door bijvoorbeeld verbranding, maakt dat we kans lopen een vorm van huidkanker te krijgen. Goed insmeren van de huid blijft dus heel belangrijk; ga beslist nooit langer dan vijftien minuten onbeschermd in de zon.

Laten we nog eens een aantal positieve effecten van de zon op een rijtje zetten.

De zon zorgt voor aanmaak van vitamine D

Vitamine D is een vitamine die ons lichaam aanmaakt uit zowel voeding als uit zonlicht. Eten we vette vis, zoals zalm of tonijn of eten we kaas, eieren en in mindere mate vlees, dan wordt uit cholesterol, vitamine D gemaakt. Vitamine D zorgt onder meer voor de binding van calcium aan onze botten en tanden. De hoeveelheid vitamine D die ons lichaam uit voeding aanmaakt, is echter maar gering. Tien minuten blootstelling aan de zon zorgt voor honderd keer meer vitamine D aanmaak dan een hele dag voeding. Als je niet voldoende zonlicht krijgt, dan is het belangrijk een supplement te gebruiken. Dit geldt voor kleine kinderen en voor ouderen die weinig buiten komen en met name als de R in de maand is.

De zon werkt positief op diverse huidaandoeningen

Onder invloed van de zon wordt via een ingewikkeld proces extra cortisol aangemaakt. Cortisol heeft een ontstekingsremmende werking en zorgt ervoor dat ons immuunsysteem iets minder hard gaat werken. Hierdoor krijg je minder last van huidaandoeningen, zoals acne, psoriasis en eczeem.

Je humeur straalt

De zon zorgt voor een verhoogde aanmaak van serotonine en van endorfines. Dit zijn beide neurotransmitters oftewel ze beïnvloeden de manier waarop onze hersenen werken. In dit geval werken ze stressverlagend en zorgen voor een minder eetlust. Daarnaast zorgen ze ervoor dat je bloeddruk omlaaggaat en dit is gunstig voor hart en vaten. Je voelt je een stuk relaxter en dus een stuk prettiger. Je kunt het gevoel vergelijken met een ‘runners-high’. Het gevoel dat hardlopers ervaren na ongeveer een uurtje hardlopen. Het verschil is dat je voor dit gevoel geen inspanning hoeft te leveren.

Je wordt sneller verliefd

Zonlicht maakt dat het testosteronlevel in je lichaam omhooggaat met soms wel 30%. Hierdoor gaat je innerlijke gevoelstemperatuur als het ware omhoog en word je een stuk sneller verliefd. Het zijn echter wel de mannen onder ons bij wie dit gebeurt.

De testosteronspiegel bij vrouwen stijgt meer bij het gebruik van alcohol. Alcohol laat trouwens bij mannen de testosteronspiegel dalen, dus een aantal biertjes op het terras in de zon, geven misschien toch een neutraal resultaat.

Je afvalstoffen worden sneller afgevoerd

Is het warm, dan ga je meer zweten, waardoor afvalstoffen je lichaam eerder via de huid verlaten. Dit geeft een stuk minder druk op je nieren en je lichaam vaart er wel bij. Zaak is wel voldoende water te drinken want je vochtbalans moet goed in evenwicht blijven.

Bekijk hier de blogvideo

De overgang de aankondiging van een eind of een nieuw begin?

“So many women i’ve talked to see menopauze as an ending. I’ve discovered that this is your moment to reinvent yourself after focusing on the needs of everyone else”. Oprah Winfrey

Het zit al in onze genen opgesloten, het moment van onze menopauze oftewel het moment van onze laatste menstruatie en dat betekent dat bij onze geboorte al vaststaat wanneer dit moment precies zal zijn. De menopauze - niet te verwarren met de overgang al wordt dit er door veel mensen wel mee bedoeld -, valt gemiddeld rond het vijftigste levensjaar en is dus een moment. Toch kun je die dag niet vieren als de laatste keer, want je weet pas een jaar na dato en dus het volledig wegblijven van de menstruatie, dat het die dag is geweest.

Oestrogeenaanmaak

Bij de overgang praten we echter niet over een bepaald moment maar over een periode die bij een aantal van ons vrouwen wel zeven tot tien jaar kan duren. Het begint op het moment dat ons lichaam zich voor gaat bereiden op die laatste dag; de dag dat de eitjes op zijn. Naarmate je ouder wordt, neemt de productie van eicellen sowieso af en daarmee ook de hormoonproductie in de eierstokken van oestrogeen en progesteron. Hormonen die belangrijk zijn voor het goed presteren van veel meer organen dan alleen die eierstokken. Zo zorgen deze hormonen voor het wat verwijden van vaten, waardoor een betere doorbloeding plaatsvindt. En zorgen ze voor botopbouw en voor een goede spierkracht. Vermindering ervan zorgt op haar plaats dus weer voor nauwere vaten, wat hart- en vaatziekten kan veroorzaken. Van een mindere doorbloeding van de huid, met als gevolg het ontstaan van rimpels Het afnemen van spierkracht en zelfs van het langzamer verlopen van de stofwisseling waardoor een gewichtstoename zichtbaar wordt, op de meer ‘mannelijke’ plekken. Let maar eens op er zijn maar weinig vrouwen van 60+ met een zandloperpostuur. De eens goed zichtbare taille is in de overgangsperiode vrijwel volledig verdwenen.

Goed een afname dus van hormonen die we wel nodig hebben en dit vindt de rest van ons lichaam beslist niet leuk. Zij gaat dan ook in protest bij het tekort dat dreigt te ontstaan, met alle gevolgen van dien. Onze hypofyse, een klein orgaantje midden in onze hersenen dat verantwoordelijk is voor de aanmaak van hormonen en kort door de bocht reageert op vraag en aanbod, raakt lichtelijk de kluts kwijt. De vraag om hormonen komt, maar het vrijgeven ervan wordt steeds moeilijker. Behoorlijke hormoonspiegelingen zijn het gevolg.

Opvliegers

Een van de gevolgen van die veranderende hormoonspiegel is het krijgen van opvliegers. Een plotselinge vaatverwijding, door bijvoorbeeld een shotje oestrogeen maakt dat de hartslag omhoog gaat en de ademhaling verandert. De hypofyse echter krijgt een verkeerd signaal door en denkt dat de lichaamstemperatuur te hoog is opgelopen, waardoor een afkoelmechanisme in werking moet treden. Er komt á la seconde actie, je huid wordt klam en koud en het zweet breekt je uit, net als bij een koortsaanval. Ondertussen herstelt de hypofyse zich weer en zakt de opvlieger ook weer net zo snel als dat hij kwam. Omdat dit dus komt door die schommelingen in de hormoonspiegel waar je eigen lijf zelfs niet adequaat op kan reageren, is ook nooit aan te geven hoe vaak en hoelang dit lastige fenomeen gaat duren. Sommige vrouwen hebben er jaren last van, anderen maar even. Sommigen krijgen er dertig op een dag en anderen dan maar weer een paar in de week. Vaststaat wel dat 70% van de vrouwen in die overgangsperiode last heeft van opvliegers in de letterlijke betekenis van last. Ze belemmeren in goed functioneren, zij het door slecht slapen omdat ze ’s nachts zorgen voor een doorweekt lichaam, maar ook overdag omdat je tijdens een opvlieger eigenlijk even niet goed kunt handelen en denken. Er wordt gezegd dat het eten van geraffineerde suikers en het drinken van koffie en thee, de opvliegers beïnvloedt, maar onomstotelijk bewezen is dit niet.

Bovenstaand hebben we eigenlijk een van de grootste ongemakken van de overgang beschreven, maar er zijn er nog een flink aantal meer. Sommige daarvan zullen daadwerkelijk weer verdwijnen met het ‘over zijn’ van de overgang, zoals stemmingswisselingen en hoofdpijn, maar er zijn er ook van blijvende aard. Neem bijvoorbeeld vaginale droogheid en hierdoor pijn bij het vrijen, een afgenomen libido en botafbraak, met soms osteoporose als gevolg. Gelukkig kunnen we ons hiertegen wel wapenen. Zo zijn gezond eten en genoeg bewegen een must en roken een no-go en doet slechts gematigd alcoholgebruik ons lichaam sowieso goed. En voor de seksuele ongemakken bestaan goede vochtcrèmes en glijmiddelen. Door er daarbij geen taboe van te maken kan je seksleven ook na de overgang en tot op hoge leeftijd zeer bevredigend zijn.

31 mei wereld niet roken dag

Als sinds 1987 en dus nu al ruim dertig jaar, wordt 31 mei door de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) uitgeroepen tot niet roken dag of in België tot anti-tabaksdag. Dat dit nog steeds nodig is, blijkt uit het feit dat anno 2018 nog steeds 1 op de 20 mensen uiteindelijk overlijdt aan roken of aan de gevolgen daarvan, wat betekent dat wereldwijd er iedere zes seconden iemand sterft.

Tekst gaat verder onder de video.

Plain packaging

De WHO verbindt jaarlijks een specifiek thema aan deze dag. Dit jaar is dat ‘plain packaging’, het streven naar ‘eerlijke pakjes’ met sigaretten, oftewel een verpakking zonder enige ‘branding’, handelsmerk of logo anders dan de merknaam in een eenduidig lettertype van dezelfde kleur en dezelfde grootte. Sinds 2002 geldt onder andere in Nederland een reclameverbod op tabak. Vanaf dat moment biedt alleen de verpakking nog de mogelijkheid reclame te maken en dus wordt deze ingezet als hét marketingmiddel om rokers en (nog) niet rokers te beïnvloeden. Door alleen nog generieke pakjes te verkopen, zou deze beïnvloeding weg kunnen vallen en wordt roken waarschijnlijk minder aantrekkelijk gemaakt. Hierover is echter nog maar weinig onderzoek bekend, omdat generieke pakjes sigaretten pas sinds 2016 in drie verschillende landen over de hele wereld verplicht zijn en de resultaten van een eventueel effect hiervan nog niet bekend zijn.

Zes miljoen

Ieder jaar overlijden er in zowel Nederland als in België ongeveer 20.000 mensen aan de gevolgen van roken en wereldwijd zo’n 6 miljoen, waarvan zelfs waarschijnlijk zo’n 600.000 mensen die zelf nog nooit gerookt hebben, maar die overlijden aan de gevolgen van meeroken. Naar schatting kan wereldwijd 12% van alle sterftes toegewezen worden aan een relatie met roken, waarbij mannen een grotere groep vormen dan vrouwen (16% tegen 14%). Dat er meer mannen sterven aan de gevolgen van roken, is nog steeds deels historisch bepaald, omdat het in de vorige eeuw lange tijd voor vrouwen not done was te roken. De verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke rokers is echter tegenwoordig vrijwel gelijk, waardoor de sterftecijfers in de toekomst waarschijnlijk meer in verhouding komen helaas.

Je kunt je afvragen of een jaarlijkse wereld niet roken dag wel zin heeft, als er zoveel mensen op de wereld roken. En als je weet dat de meesten die roken meerdere serieuze pogingen doen in hun leven om te stoppen en cijfers laten zien dan 90% van de gestopte rokers binnen een jaar na het stoppen weer opnieuw begonnen is. Maar een keertje aandacht vragen voor de schadelijke effecten van het roken kan natuurlijk nooit kwaad. Wist u bijvoorbeeld dat er in Nederland alleen al per jaar 3,6 miljard euro wordt uitgegeven aan het kopen van sigaretten en in mindere mate sigaren? En dat de zorgkosten die gemoeid zijn met alle rook gerelateerde klachten een bijna zelfde bedrag betreft, zo’n 3 miljard euro per jaar? Dat dat bedrag wordt uitgegeven door en aan zo’n 17% van de bevolking die dagelijks rookt en dat er helaas nog per dag gemiddeld honderd, voornamelijk hele jonge, rokers hun eerste sigaret opsteken? Worden dit blijvertjes, dan halen ze hun levensverwachting sowieso met 10 jaar naar beneden. En hoe jonger begonnen met roken, hoe zwaarder de verslaving.

Direct resultaat

Gelukkig is er direct resultaat wat betreft gezondheid te halen bij het stoppen met roken, want al na 20 minuten zonder een nieuwe nicotine boost, die overigens al binnen 7 seconden na inhaleren in de longen in de hersenen terechtkomt, dalen de bloeddruk en de hartslag aanzienlijk. En al na 12 uur is het koolmonoxidegehalte in het bloed gelijk aan dat van een niet roker. Andere gunstige effecten hebben langer de tijd nodig en zijn ook afhankelijk van de tijd dat er gerookt is. Zo verbeteren na 2 tot 12 weken de longfunctie en de bloedsomloop, na 1 tot 9 maanden is de rokershoest verdwenen en na 5 tot 15 jaar is de kans op een beroerte gelijk aan die van een niet roker. De kans op het krijgen van longkanker halveert helaas pas na 10 jaar, maar als je voor je 50^ste stopt, halveer je je risico om te overlijden aan een van de gevolgen van roken met de helft. Toch zeker de moeite waard niet waar?

31 mei dus, wereld niet roken dag. Behoort u nu tot die categorie waarop bovenstaande cijfers van toepassing zijn, leg dan vandaag uw pakje eens aan de kant en steek even geen sigaret op. U zult merken dat als u eenmaal door een eerste dag heen bent, een tweede daarop misschien vrij eenvoudig kan volgen. En een derde…. Vindt u het nu lastig om dit helemaal alleen te doen, vraag dan hulp of maak gebruik van de vele hulpmiddelen die u kunt kopen. Uw lijf vaart er wel bij!

24 september Nationale Fiets Naar Je Werk Dag

Alweer voor de dertiende keer is het, normaliter op de laatste donderdag van de maand mei Nationale Fiets Naar Je Werk Dag, maar nu verplaatst wegens Corona naar 24 september. De dag wordt ook wel liefkozend FNJWD dag genoemd. De bedoeling van deze dag is werknemers op een laagdrempelige manier kennis te laten maken met het op de fiets naar je werk gaan. Dat is niet alleen goed voor het milieu, maar ook nog eens heel goed voor je gezondheid, omdat je tijdens het fietsen heel veel spieren gebruikt. Uit diverse onderzoeken blijkt dat dat regelmatige bewegen ervoor zorgt dat men minder snel ziek is en een stuk fitter en energieker op het werk verschijnt. Het schijnt zelfs een positieve invloed op het humeur te hebben, maar het lijkt zeer waarschijnlijk dat het weer hierbij ook wel een rolletje speelt.

Aan de FNJWD kun je als bedrijf meedoen en je kunt je via een website opgeven, waarna je je werknemers stimuleert die dag met de fiets te komen. Je steunt hiermee zelfs het goede doel namelijk het project van de Stichting Cycling out of Poverty, Bike4work. Deze stichting probeert met het doneren van fietsen in Oost-Afrika het verschil voor plaatselijke ondernemers te maken en hen een betere toekomst te bieden.

35.000 kilometer

Echter is wel gebleken dat wij Nederlanders, want het is echt een Nederlandse nationale feestdag, wel een maximum stellen aan het aantal kilometers dat naar het werk gefietst kan worden. In onze vrije tijd willen we zeker wel een stukje verder fietsen op onder andere ons 35.000 kilometer lange netwerk van fietspaden, maar naar het werk vinden we 10 kilometer toch echt wel het maximum, nou vooruit 15 kilometer als we de afstand kunnen afleggen op een E-bike.

Het hebben van een fiets is vaak niet de issue hier, want met 22,8 miljoen fietsen, heeft ieder huishouden er gemiddeld drie in de garage of schuur staan. Ook het aantal kilometers dat we met z’n allen op jaarbasis fietsen; gemiddeld zo’n 860 kilometer per persoon, doet vermoeden dat de meesten van ons zeer regelmatig op de fiets zitten. En dat is ook zo, maar wel op andere momenten dan wanneer we naar het werk gaan. De grootste groep fietsers (49%) valt in de leeftijdscategorie van de 65+ers en is dus een vrijetijdsfietser. De leeftijdscategorie van 12-49 jaar en let op daar vallen dus ook alle scholieren onder die zich toch vaak op de fiets verplaatsen, heeft maar een aandeel in alle fietsbewegingen van 17% en dat is relatief erg weinig. We gebruiken de fiets om er even lekker op uit te gaan, als het dus mooi weer is en als we vakantie hebben, want dan trekken we er toch met zo’n 1,2 miljoen landgenoten op uit en gaan we flinke stukken fietsen.

Veertig plus

Een hele andere categorie mensen, en dit zijn voornamelijk grote groepen mannen tussen de veertig en de zestig, gaan gezamenlijk fietsen. Op zondagochtend wordt de wielrenoutfit aangetrokken en worden collectief flink wat kilometers gemaakt, weer of geen weer. Het geeft helaas, net als de tochten op de E-bike, het aantal fietsongelukken een boost. Mannen die zich doordeweeks alleen in een auto verplaatsen en ineens in een hoog tempo kilometers vreten op de fiets, krijgen nogal eens blessures. Van spierscheuringen tot botbreuken na een lelijke val tot erger als het hart plotseling een wat grotere inspanning moet leveren dan op andere dagen. Voor deze categorie mannen is de fiets Naar Je Werk Dag meer dan een uitkomst. En dan zou men het niet bij die ene dag per jaar moeten laten, maar gemiddeld een paar keer per week de fiets pakken en, misschien wel in datzelfde tempo als op die vroege zondagmorgen, naar het werk fietsen. Fiscaal biedt dat in ieder geval een flink aantal voordelen, want als je aan een aantal criteria voldoet, kun je met een mooi belastingvoordeel een nieuwe fiets aanschaffen. En dit mag dan ook weer een E-Bike zijn, alhoewel de gezondheidsvoordelen van deze fiets nog niet echt bewezen zijn

SOA’s waar je nog nooit van hebt gehoord

Een SOA, oftewel een seksueel overdraagbare aandoening, is over het algemeen geen onderwerp voor een goed gesprek aan de keukentafel. Net zomin eigenlijk als de veroorzaker ervan, het hebben van seks. Zolang het bij grapjes maken erover blijft praten we er misschien nog wel met elkaar over, maar zodra het serieus wordt, blijkt het toch een hele moeilijke. Dat is natuurlijk al zo van generatie op generatie, maar anno 2018, nu alles open en bloot op het internet te vinden is, zou je misschien toch anders verwachten. Echter het blijft een beladen onderwerp en dus een gemiste kans omdat we seks wel collectief praktiseren en het belangrijk is de eventuele gevolgen ervan bespreekbaar te maken. Een zwangerschap bijvoorbeeld, maar zeker ook de andere gevolgen die het hebben van seks met zich mee kan brengen, SOA‘s dus.

Over het algemeen denken we dat het krijgen ervan niet zo’n vaart loopt. Zeker niet als we niet te veel verschillende bedpartners hebben, zal het vast allemaal wel loslopen. Meestal realiseren we ons niet dat aan iedere nieuwe bedpartner ook eerdere bedpartners vasthangen en ook daar weer aan waardoor je niet kunt bedenken of je iets van iemand op kunt lopen.

Slijmvlies

Hoe komt het nu eigenlijk dat er een aantal ernstige virussen en bacteriën juist door het hebben van seks worden overgedragen? Daar is een vrij simpele verklaring voor. Je huid is over het algemeen een goed schild om van alles tegen te houden, maar je slijmvlies kan dat niet. De huid is hier zo dun en zo doorbloed dat het een gemakkelijke doorgang vormt voor allerlei ongewenste virussen en bacteriën. Neem daarnaast een vochtige, warme omgeving en er kan ook nog flink vermenigvuldigd worden. En laten nu mond, vagina, penis en ook anus juist voor een groot deel uit slijmvlies bestaan

Het is altijd verstandig om veilig te vrijen totdat je, en dat kun je alleen maar als jij en je bedpartner zich laten testen, zeker weet dat je beiden niets onder de leden hebt. Waarna, als je wisselt van partner, een test opnieuw moet gebeuren. Heb je eenmaal een SOA dan ben je er nog niet één twee drie vanaf, als je het al in de gaten hebt.

Een aantal SOA’s kennen we wel, tenminste van naam dan. Neem bijvoorbeeld chlamydia, herpes, syfilis, gonorroe en natuurlijk hiv, maar wist je dat er ook SOA’s zijn die zeker aandacht verdienen, maar waar je eigenlijk weinig van hoort? Neem bijvoorbeeld het cytomegalovirus, een virus dat heel veel mensen bij zich dragen (zo’n 65% van de volwassenen) en dat zich heerlijk nestelt in onze lichaamsvochten, zoals urine, speeksel, bloed, tranen en sperma. Het is familie van herpes en het is over het algemeen een slapend virus, zolang je eigen immuunsysteem goed werkt. Maar is je systeem verzwakt, dan wordt het wakker en kan levensbedreigend worden, met bijvoorbeeld long- en hersenontstekingen. Vanwege de ondertussen al meer dan gigantische verspreiding en het feit dat het virus zich ook verspreidt via speeksel, is het een erg lastige SOA om tegen te houden.

Anders is dat met de SOA trichomonas, een parasiet, Deze engerd zorgt voor stevige infecties bij zowel mannen als vrouwen en blijft de infectie onbehandeld dan kan dat tot onvruchtbaarheid leiden. Als je vrijt met condoom, wordt trichomonas niet overgedragen.

Een andere SOA die zeer zichtbaar is als je hem eenmaal hebt opgelopen, is die van de genitale wratten. De wratten zijn goedaardig en kunnen dus niet echt kwaad. Genitale wratten worden veroorzaakt door een virus, dat binnendringt via kleine scheurtjes in het slijmvlies. Scheurtjes veroorzaakt door wrijving. In de Benelux krijgen per jaar ongeveer 20.000 mensen genitale wratten, terwijl ze gemakkelijk te voorkomen zijn door – opnieuw - veilig te vrijen. Het virus is een van de vormen van het humaan papillomavirus (HPV) dat in een andere vorm baarmoederhalskanker kan veroorzaken. Genitale wratten verdwijnen meestal spontaan binnen een jaar, maar het is verstandig ze te laten weghalen, anders blijf je een bron van besmetting. Dit kan door snijden of bevriezen.

Wat voor vrijwel alle seksueel overdraagbare aandoeningen geldt; je loopt ze niet op als je veilig vrijt. Deze blog is niet gesponsord door condoomfabrikanten, maar uit zorg voor ons eigen welzijn zijn condooms wel verstandig om te allen tijde bij ons te dragen, of je nu man bent of vrouw.

De vrouwen achter Moederdag

Wanneer je op straat aan een willekeurige voorbijganger vraagt waar Moederdag vandaan komt dan krijg je ongetwijfeld het antwoord “uit Amerika. Moederdag is een commerciële dag uitgevonden door bloemisten en als zodanig overgewaaid naar ons”. Die willekeurige voorbijganger heeft deels gelijk. Moederdag komt inderdaad, in de vorm zoals wij haar kennen, uit Amerika en met het vieren ervan spekken we de kas van vele winkeliers, maar dit was beslist niet de oorspronkelijke gedachte erachter. Want wist je eigenlijk wel dat onze dag om moeders te eren als basis het vieren van de vrede heeft en dan met name de rol die moeders gespeeld hebben in het bereiken van die vrede?

Tekst gaat verder onder de video.

Maria

Eigenlijk is het eren van moeders een gebruik dat al sinds de oudheid bestaat. Zo eerden de oude Grieken oergodin Rhea, moeder van onder andere Hades, Zeus en van Asklepios de god van de geneeskunst. En eert men in de katholieke kerk Maria, de moeder van Jezus en dus de moeder van god. In het katholicisme is Maria zelfs de meest belangrijke heilige en zijn er verschillende feestdagen ter ere van Maria door het jaar heen.

In Engeland gaat het eren van moeders op een vaste dag terug naar 1600. Toen werd Mothering Sunday in het leven geroepen op de vierde zondag in de vastentijd. In Engeland viert men Moederdag nog steeds op deze datum, met bloemen, met cadeautjes en met taart.

Julia Ward Rowe

Voor de herkomst van de viering van onze Moederdag moeten we wel terug naar Amerika en wel naar dat van 1872. Toen schreef Julia Ward Howe, schrijfster, activiste en voorvechtster van onderwijs voor vrouwen, haar ‘Appeal to womanhood throughout the world’, later bekend als de ‘moederdag-proclamatie’ een oproep aan alle vrouwen overal ter wereld om zich te verenigen voor de vrede. Ze pleitte voor een vaste dag in het jaar, eerst op 2 juli, later op 4 juli waarop de waardering voor moeders breed gevierd kon worden. Ze kreeg echter maar weinig bijval en het duurde nog 35 jaar voordat een volgend initiatief voor een moederdag wordt genomen. Dit keer door Ann Jarvis. Zij wilde een eerbetoon voor haar moeder, Ann Maria Reeves Jarvis die in de burgeroorlog veel vrouwen en moeders met voedsel en medicijnen had geholpen het hoofd boven water te houden. Ann koos de sterfdag van haar moeder; de eerste zondag in mei, uit als dag waarop Moederdag zou moeten vallen. Maar ook haar inspanningen gingen niet zonder slag of stoot en ze schreef meer dan duizend brieven om te lobbyen voor deze dag. Uiteindelijk riep de toenmalig president van de Verenigde Staten Woodrow Wilson in 1914 de tweede zondag van mei uit tot Moederdag en hij maakte er een nationale feestdag van.

De intentie van Ann was puur; je moeder laten weten dat je aan haar denkt en dat ze erg belangrijk voor je is, maar binnen no-time zijn haar goede bedoelingen door anderen omgeturnd naar een dag waarop de commercie hoogtij viert. Het wordt een dag waarop geld verdiend wordt en Ann ziet met lede ogen aan hoe haar mooie dag ’aftakelt’. Ze spant zelfs een rechtszaak aan om moederdag terug te brengen naar haar eigenlijke oorsprong en komt ernstig in verzet als er zelfs Moederdag festivals gehouden gaan worden. Helaas wordt ze opgepakt en veroordeeld wegens het verstoren van de orde en ze verklaart vlak voor haar dood dat ze enorm veel spijt heeft van haar initiatief tot een moederdag.

100 jaar Moederdag

Wij vieren inmiddels ook al een kleine 100 jaar Moederdag. Van oudsher doen we dat met het een dagje overnemen van de taken van moeder, die in de periode van Ann nog voornamelijk lagen op het gebied van koken, poetsen en zorgen dat het hele gezin er picobello uitzag. Een heuse dagtaak, zonder allerlei apparaten die we nu collectief in ons huis hebben staan. Pas door de grote omwenteling in de jaren zeventig in het huishouden; het verschuiven van de warme maaltijd naar de avond, werd het voor onze moeders en oma’s mogelijk zich ook op andere taken te richten en buitenshuis te gaan werken, waardoor het een dagje overnemen van de taken in een wat ander daglicht kwam te staan. Het ontbijt op bed is gebleven en misschien ook wel het koken van een maaltijd, maar verder is het een ander soort verwendagje geworden, met lekkere luchtjes en een cadeaubon voor een dagje wellness.

Dé oplossing voor verschillende slaapproblemen

Slapen, we doen het allemaal en het is dan ook een van onze primaire levensbehoeften. Zouden we niet slapen dan gaan we na verloop van tijd zelfs gewoon dood. Na hoeveel tijd dit precies is, weten we niet, want dat is natuurlijk geen experiment dat je ergens kunt uitvoeren, maar geteste ratten legden allemaal binnen veertien dagen het loodje. Er bestaat wel een wereldrecord niet slapen. Dit staat al sinds 1963 op naam van de toen 17-jarige Randy Gardner die maar liefst elf dagen en nachten niet sliep. Hij kreeg ernstige problemen, leed aan concentratie- en geheugenverlies en sprak met dubbele tong. Uiteindelijk heeft hij geen blijvend letsel overgehouden, maar er is ook niemand meer geweest die zijn record wilde verbreken.

Als je een poosje niet slaapt, stijgt je bloeddruk, word je duizelig en prikkelbaar en al na drie dagen treden er ernstige stemmingswisselingen op. Je lichaam begint aan alle kanten te protesteren en probeert je zelfs dwangmatig in slaap te laten vallen, want je hebt die slaap nu eenmaal nodig om tot rust te komen. Dit gebeurt dan met een vertraagde hartslag, met volledig ontspannen spieren en door een blokkade van prikkels naar de hersenen van buitenaf.

Vijf slaapcycli

Het is wel duidelijk dat ieder mens, afhankelijk van de leeftijd een andere slaapbehoefte heeft. Zo slapen baby’s natuurlijk veel en ouderen een heel stuk minder, maar onderzoekers komen uit op een gemiddelde behoefte tussen de zeven en acht uur slaap. En in die uren ondergaat iedereen vijf gemiddeld 100 minuten durende cycli van ieder vijf fases. Fase een en twee; lichte slaap, fase drie en vier; diepe slaap en fase vijf; de REM-slaap waarin je droomt en je herinneringen verwerkt.

Dat klinkt allemaal prettig al dat slapen, maar wist je dat zo’n 40% van de bevolking problemen heeft met slapen? Van moeilijk in slaap komen, tot urenlang wakker liggen of van heel erg vroeg wakker worden, soms al na vier uur slaap? Als je kijkt naar deze cijfers dan betekent dat bijna de helft van alle mensen minder goed functioneert overdag, geprikkeld is of leidt aan concentratieverlies. Tijd dus voor een aantal oplossingen.

Moeilijk in slaap kunnen komen

Moeilijk in slaap kunnen komen, kan heel veel verschillende oorzaken hebben. Misschien heeft er wel een ingrijpende gebeurtenis plaatsgevonden die je uit je slaap houdt, maar het kan zomaar zijn dat je te kort voor het naar bed gaan nog actief bezig bent, met sport of tv kijken, met je computer of je telefoon. Hierdoor zijn je hersens nog veel te geprikkeld om tot rust te komen Ook het drinken van cafeïne houdende dranken, zoals koffie, thee en cola zorgen voor actieve hersenen. Net als alcohol trouwens, dus dat slaapmutsje kun je beter achterwege laten. Stop ruim op tijd voor het naar bed gaan met je bezigheden, drink geen cafeïne en/of alcohol en neem een korte ontspannende douche.

Wakker liggen

Het kan ook dat inslapen geen probleem is, maar dat je ineens midden in de nacht klaarwakker ligt. Check dan de temperatuur in je slaapkamer, je slaapt namelijk beter in een koele omgeving. Het kan zijn dat je partner je wakker snurkt en dat je hierdoor ook niet opnieuw in slaap kunt vallen, of dat je misschien je kinderen hoort. Ga even uit bed, doe kort iets anders, of ga op je rug liggen en concentreer je twee minuten volledig op je ademhaling. Als je partner regelmatig snurkt, is het verstandig hier een keer mee naar de huisarts te gaan, want dit kan ook bij hem of haar slaapproblemen veroorzaken.

Vroeg wakker

Ben je nu regelmatig heel erg vroeg wakker, kijk dan eens naar de hoeveelheid licht in je kamer. Neem bijvoorbeeld verduisterende gordijnen en een wake-up light, zodat je rustig wakker wordt op de juiste tijd.

Overgang

Last but not least een herkenbaar slaapprobleem voor vrouwen in de overgang. Nachtzweten door opvliegers, soms meerdere keren per nacht kunnen zorgen dat je nooit lekker in je slaapritme kunt komen. Ook hier kan een koele slaapkamer een oplossing zijn, maar ook een tijdelijke inname van oestrogenen, waardoor de opvliegers verdwijnen.

Handige tips

Houd altijd een min of meer gelijk slaapritme aan, ga op dezelfde tijd naar bed en sta op dezelfde tijd op en doe dit iedere dag, ook in het weekend.

Schrijf je slaapproblemen op in een slaapdagboekje, zodat je kunt zien of er een patroon te ontdekken is.

Focus bij wakker liggen rustig op je ademhaling.

Slik voor het slapengaan een tabletje melatonine, een natuurlijk product dat helpt bij de regulering van je slaap.

Als je langer dan drie weken problemen hebt met slapen en bovenstaande tips hebben geen effect, ga dan zeker naar de huisarts die je een tijdelijk slaapmiddel kan voorschrijven, waardoor je je weer fitter voelt en je je slaappatroon kunt doorbreken.

6 mei is het internationale anti-dieetdag

Being healthy isn’t about getting on a scale or measuring your waistline, we need to start focussing on what matters - on how we feel and how we feel about ourselves. Michelle Obama

Waarschijnlijk heeft vrijwel iedereen die deze blog leest wel eens een dieet gevolgd - of is nu druk bezig - en negen van de tien keer zal de aanleiding ervoor een ontevredenheid zijn geweest. Ontevredenheid over het eigen gewicht, over het zicht in de spiegel of over de aangegeven getallen op de weegschaal. Waarschijnlijk past die ene leuke bikini niet meer of zit dat gave shirt toch echt veel te strak. De afgelopen maanden is er vast weer wat bijgekomen en had je misschien wat minder last van de drang naar een ander lichaam, maar schijnt eenmaal de zon en is rokjesdag daar, dan steekt ons collectief welvaartsprobleem acuut de kop op. Al dan niet ingegeven door commercie en media die ons killerbody’s laten zien van onnatuurlijk ogende modellen die om in shape te blijven, leven op een flesje water en een blaadje sla.

Een derde van de wereldbevolking is te zwaar

Dat we in de afgelopen eeuw flink veranderd zijn wat lichaam betreft staat buiten kijf. In 2015 blijkt zelfs dat een derde van de wereldbevolking en dat zijn ongeveer 2,2 miljard mensen, te zwaar is en dat betekent voor Nederland en België een verdubbeling ten opzichte van 1980. Dit staat natuurlijk wel in schril contrast met dat in grote delen van de wereld niet een teveel aan voedsel een issue is maar juist het tekort eraan. Zo’n 850 miljoen mensen, waaronder 300 miljoen kinderen gaan dagelijks met honger naar bed en dit is meer dan een tiende van de wereldbevolking.

We weten natuurlijk allemaal best hoe het komt dat we collectief zwaarder zijn geworden. Voedsel en dan met name producten met veel calorieën liggen overal voor het grijpen en zijn een sociale pleaser geworden. Daarbij dient gemak de mens waardoor er een soort graai en snaai cultuur is ontstaan. Makkelijk eten en dat vaak en veel. Velen van ons komen hierdoor in een cirkeltje terecht van structureel te veel calorieën eten, deze er weer af crashen en opnieuw beginnen, met te zwaar worden. Ons lichaam reageert namelijk defensief door tijdens crashen onze stofwisseling te verlagen. Want je weet maar nooit, stel dat die barre tijden blijven bestaan, dat ervaart je lichaam als een regelrechte aanslag en gaat dus in de verdediging. Stop je vervolgens met minder eten dan gaat je lijf snel vetreserves aanleggen, want ongetwijfeld volgt een nieuwe aanslag. En wat is het gevolg? De beroemde jojo.

Zondag 6 mei

Nu is het zondag 6 mei internationale anti-dieetdag. Een ‘feestdag’ waarop aandacht wordt besteed aan lekker en gezond eten en aan bewegen. Anders dan je misschien zou denken, is het geen ‘zondig dagje’ tussen het diëten door, maar is anti-dieetdag een dag waarop stilgestaan wordt bij iedereen die blijvend letsel heeft opgelopen, of zelfs is gestorven aan de onmogelijke opgave te voldoen aan het slankheidsideaal. Aanleiding voor deze precieze datum van 6 mei is de zelfmoord in 1992 van een 15-jarig meisje dat zichzelf met maatje 42 veel te dik vond en hier niet meer mee kon leven.

Anti-dieetdag is dus geen fun dag met een keertje lekker schransen en de boel de boel laten maar een dag om stil te staan bij de gevolgen die onze maatschappij heeft op ons zelfbeeld, onze gezondheid en ons welbevinden. Een dag om uit te spreken dat we trots mogen zijn op wie we zijn en dat een gezond lichaam veel belangrijker is dan een slank lichaam. Hiermee wordt niet gezegd dat het niet verstandig is een te zwaar gewicht om te buigen naar een gezond gewicht maar dat het zinnig is goed na te denken over de redenen waarom je een dieet zou volgen; een gezond en lang leven in plaats van te voldoen aan een slankheidsideaal.

Wat is de ziekte van Lyme en hoe verspreiden teken deze ziekte?

Afgelopen zaterdag zat hij in de brievenbus, de jaarlijkse brief van de plaatselijke scouting vereniging. In de brief de aankondiging van de ‘Week van de teek’, van 16 tot 22 april en de vraag om altijd lijf en leden te controleren op teken als men buiten ‘in het groen’ is geweest. Dit laatste om de risico’s op een besmetting met een Borrelia bacterie en eventuele nare gevolgen, zoveel mogelijk te voorkomen. Gelukkig staan de plekken op het lichaam waar een teek zich bij voorkeur vastbijt, zoals liezen, oksels, achter de oren en direct langs de haargrens in de nek ook beschreven. Daarnaast zelfs een vermelding van een appje met de handige naam ‘Tekenbeet’ dat je gratis kunt downloaden in de App Store of in de Google Playstore’. Hiermee kun je buiten, zelfs zonder internet, teken opzoeken, een tekendagboek bijhouden en tips lezen hoe een teek zo snel mogelijk te verwijderen. De brief maakt als laatste melding van de website tekenradar.nl waar precies wordt bijgehouden waar en wanneer de meeste teken actief zijn. Fijn dat je weer even met je neus op teken wordt gedrukt, ze schijnen nog steeds toe te nemen.

Tekst gaat verder onder de video:

Schapenteek

Wist je bijvoorbeeld dat er in onze omgeving alleen al meer dan 1,3 miljoen tekenbeten per jaar worden geregistreerd? Vooral in de maanden juni en juli is er een tekenbetenpiek, waarschijnlijk omdat dan veel mensen buiten zijn, maar eigenlijk zijn er altijd wel teken actief als het niet vriest. Teken doen het bij ons goed in gemend loofbos met veel varens op de bodem en in dennenbossen met lange grassen. En anders dan dat je misschien zou verwachten, zitten ze niet in bomen en laten ze zich niet vallen, maar bevinden ze zich in bodembedekkers en dat met reden. Teken, en we praten hier over een specifieke teek, namelijk de schapenteek, een klein spinachtig insectje met acht zwartgekleurde pootjes, voedt zich normaal met het bloed van kleine (knaag)dieren en vogels en die zijn hier meer dan volop. Loop jij nu als mens door deze omgeving kan het zomaar zijn dat de teek je geur oppikt en je gewoon aanziet voor een lekker dier en zich vastbijt in je huid.

Dat vastbijten kun je grotendeels voorkomen door buiten bedekkende kleding en een petje te dragen, maar ook door je goed in te smeren met een product waarin DEET zit. DEET maskeert de geur van je huid waardoor je niet ‘gevonden wordt’ en heeft van zichzelf ook nog eens een afstotende geur, waardoor de teek blijft zitten waar hij zit.

Tekenverwijderaar

Ben je nu toch gebeten dan is het zaak de teek zo snel mogelijk, maar in ieder geval binnen 24 uur te verwijderen. Dit kun je doen met een speciale tekenverwijderaar. Een soort pincet waarmee je de teek zo dicht mogelijk op de huid kunt verwijderen. Probeer het niet met je nagels, dan kun je de teek doormidden trekken en dan bestaat het risico dat als de teek besmet is en dat is 20% van de teken, de bacterie via kapotte ingewanden in de wond komt.

Pijnloos

Maar hoe komt het toch dat een tekenbeet zo vaak niet wordt opgemerkt? Dit komt omdat een tekenbeet vrijwel altijd geheel pijnloos waardoor je, als je geen controle doet, je gewoon niet in de gaten hebt dat je gebeten bent. Pas als er een aantal dagen of weken na een besmetting een rode vlek zichtbaar wordt, soms zelfs met een kring eromheen, begint er iets te dagen. Deze rode vlek, ook wel erythema migrans genoemd, is niet altijd een bewijs van een tekenbesmetting en van het begin van de ziekte van Lyme. Vaak treden onduidelijke andere ziekteverschijnselen op, zoals griepverschijnselen als koorts en hoofdpijn, pijn in gewrichten, dubbelzien, hartkloppingen en duizeligheid en stevige pijnscheuten in armen en/of benen. Klachten die ook toegewezen kunnen worden aan andere ziekten en dus regelmatig niet als ziekte van Lyme worden herkend. Een geluk bij een ongeluk is dat het een bacteriële besmetting betreft en geen virus. Hierdoor is behandeling met antibiotica mogelijk. Een kuur duurt wel lang, minimaal een maand en de kuur moet per se helemaal afgemaakt worden. Er zijn verschillende soorten antibiotica die effectief kunnen zijn en vaak moet de arts uitproberen welke het juiste effect heeft. En pas op, een antibioticakuur maakt je niet immuun voor een nieuwe besmetting. Je zult jezelf dus altijd moeten blijven controleren.

Voor patiënten informatie over de ziekte van Lyme klik hier.

Van winter- naar zomertijd, wat betekent dat voor onze gezondheid?

In de nacht van zaterdag 28 op zondag 29 maart is het weer zover, dan gaat om 2 uur ‘s nachts de klok in grote delen van Europa een uur vooruit en is de zomertijd (officieel DST; Daylight Saving Time) voor de 39^ste keer een feit. Maar waarom doen we dit eigenlijk?

Tekst gaat verder onder de video

Het aantal zonuren per seizoen

We weten allemaal dat de mens al sinds de Oudheid zijn dagelijkse bezigheden op de stand van de zon baseert. In die tijd werd de periode waarin het licht was, verdeeld in twaalf ‘uren’, ongeacht de lengte van de dag. Zo kon het voorkomen dat een uur in de zomer 75 minuten duurde, terwijl het in de winter slechts 44 minuten telde. Vanaf de Middeleeuwen werd de duur van een uur precies vastgesteld op 60 minuten en daarnaast telde een etmaal voortaan 24 uren, waardoor het aantal zonuren verschilde per seizoen. Dit leverde vooral problemen op in de winter, als de zon al vroeg onder ging. Zo berekende de Amerikaan Benjamin Franklin dat de bevolking van Parijs in één winter maar liefst 32 miljoen kilo kaarsvet verspilde door ´s avonds wakker te blijven. Hij beweerde dat het veel goedkoper zou zijn als mensen bij zonsopkomst uit bed kwamen, om vervolgens tegen het einde van de middag, bij zonsondergang, weer te gaan slapen.

Kolen sparen

Een echt pleidooi voor instelling van een zomertijd kwam in 1895 van de Nieuw-Zeelander George Hudson die in tegenstelling tot Franklin niet het ritme van de mens wilde veranderen, maar simpelweg de tijd wilde aanpassen. Eenzelfde voorstel werd twintig jaar later ook gedaan in Engeland, maar pas tijdens de Eerste Wereldoorlog werd er voor het eerst in een aantal landen een zomertijd ingevoerd om ‘s avonds kolen te besparen. Dit bleek echter zo impopulair onder de bevolking dat de meeste landen de zomertijd na de oorlog weer afschaften, waarna ze het in de Tweede Wereldoorlog opnieuw instelden. Nederland handhaafde na de Eerste Wereldoorlog wel de zomertijd, maar besloot deze na afloop van de Tweede Wereldoorlog in 1946 alsnog af te schaffen. De energiebesparende maatregel werd vervolgens in 1977 opnieuw ingevoerd naar aanleiding van de oliecrisis van daarvoor.

Tussen keerkringen en poolcirkels

In de wereld zijn er maar 70 landen die zomer- en wintertijd hanteren. Zomertijd heeft namelijk alleen nut tussen de keerkringen en de poolcirkels omdat de lengte van de dagen in de tropen niet genoeg varieert en de beide polen geen nacht kennen. Zomertijd heeft behoorlijke nadelen voor de landbouw en veeteelt. Planten en dieren hebben hun eigen biologische ritme en koeien kunnen niet ineens een uur eerder melk geven. Ook planten gaan op de zonnetijd af, niet op de zomertijd. En wij, als mens, schakelen ons elk jaar twee keer om en passen ons ritme aan, de een wat gemakkelijker dan de ander. In maart doen we dit wel voor langere tijd dan in oktober: de zomertijd duurt zeven maanden, de wintertijd, onze ‘echte’ tijd, maar vijf.

De invloed op ons welbevinden

Ondertussen blijkt dat de zomertijd veel meer invloed op ons slaap- en dagritme en dus onze gezondheid te hebben dan vroeger werd gedacht. Onderzoek van de Universiteit Groningen en de Ludwig-Maximilians-Universität in München heeft uitgewezen dat het dagritme van het menselijk lichaam, dat onder meer onze slaap aanstuurt, heftig reageert op het ingaan van de zomertijd. Ons dagritme bestrijkt ongeveer 24 uur, maar schommelt omdat het zichzelf steeds bijstelt. Dit gebeurt hoofdzakelijk via licht. In de wintertijd loopt ons ritme gelijk met de licht-donkercyclus, maar in de zomertijd niet. In die periode slapen we minder en het is zelfs bewezen dat de kwaliteit van onze slaap gedurende de zomer bij velen van ons afneemt. Dit gebeurt vooral bij avondmensen. Avondmensen zijn mensen die over het algemeen ’s ochtends wat moeilijker op gang komen en pas later op de dag actief worden. Zij gaan over het algemeen ook later naar bed, omdat hun natuurlijke ‘slaapdrang’ zich pas later inzet. Door de zomertijd worden ze gedwongen eerder op te staan, maar hun biologische klok vertelt niet dat ze dan ook eerder naar bed moeten. Hierdoor slapen avondmensen in de zomertijd per nacht gemiddeld 74 minuten korter dan dat goed is voor hun gezondheid. Dit tekort aan slaap leidt tot concentratieproblemen, een lagere productiviteit en bij een aantal zelfs tot een depressie.

Eenieder die zich in de zomer dus minder uitgerust, lusteloos of zelfs depressief voelt; het zou zomaar eens aan de klok kunnen liggen. Voor menigeen is een tabletje met melatonine voor het slapengaan een uitkomst. Ook kan het gebruik van een voedingssupplement met aminozuren helpen een depressie de baas te blijven. Hiermee help je op natuurlijke wijze je lichaam een beetje.

Last van hooikoorts? 10 tips om het te overleven

Op de dag dat de meteorologische lente is begonnen, mag de lucht dan mooi blauw zijn, een snijdende oostenwind en een gevoelstemperatuur van -10 doen nog niet denken aan het feit dat bomen en grassen gaan uitlopen en dat het hooikoortsseizoen zijn aanvang neemt. Iedereen die van zichzelf weet gevoelig te zijn, zal binnenkort weer proberen maatregelen te nemen om het niezen, de jeuk en tranende ogen tot een minimum te beperken, maar hoe doe je dat eigenlijk?

Tekst gaat verder onder de video

Histamine

Het is wel interessant om eerst kort uit te leggen wat er precies gebeurt in je lijf, als je hooikoorts hebt. Hooikoorts valt in de categorie van de allergieën, een reactie van het afweersysteem van het lichaam op stoffen van buiten het lichaam, die normaal niet tot een reactie zouden moeten leiden. Je afweersysteem is bedoeld om datgene dat niet in je lichaam thuishoort, op te ruimen en dan doet ze met het ‘loslaten’ van histamine in het bloed, een stof die ontstekingsreacties veroorzaakt en de bloedvaten verwijdt. Hierdoor kunnen ‘vijanden’ worden uitgeschakeld.

Voordat je lichaam allergisch reageert op een bepaalde stof, zoals pollen, moet het er al een keer mee in contact zijn geweest, zodat het een volgende keer als vijand kan worden herkend. Waarom pollen - en met pollen worden alle soorten stuifmeel die voor bestuiving afhankelijk zijn van wind bedoeld - bij 10 tot 20% van de mens tot een reactie leidt, is nog steeds niet helemaal duidelijk. Wat wel duidelijk is, is dat niet iedereen evenveel klachten heeft en ook niet iedereen een allergie ontwikkelt voor hetzelfde soort stuifmeel. Wat ook heel duidelijk is, is dat de klachten bijzonder hinderlijk zijn en bij veel mensen zorgen dat zij niet optimaal kunnen functioneren.

Aan de pollen in de lucht kunnen we helaas weinig veranderen. Die dwarrelen er flink in rond, wat we wel kunnen doen is een aantal maatregelen nemen om de hinder zo klein mogelijk te maken. Wij geven je tien handige tips die het komende hooikoortsseizoen hopelijk een beetje verlichten.

Tien tips om hooikoorts te overleven

Houd een dagboek bij
Volg de pollenberichten
Blijf binnen
Douche regelmatig
Smeer vaseline
Draag een zonnebril
Was je kleren iedere dag
Zorg voor een schone airco in de auto
Rook niet
Slik anti-histamine

Vrouwelijke uitvinders uit de medicijnwereld in de schijnwerpers

Acht maart, wereldvrouwendag en de dag waarop strijdbaarheid en het gevoel van solidariteit van vrouwen waar ook ter wereld centraal staat. Een dag waarvan je in deze jaren misschien wel afvraagt of die nog wel nodig is. Vrouwen hebben hun belang in de afgelopen 110 jaar dat ze op de barricaden stonden toch inmiddels wel bewezen? En hun zelfbeschikkingsrecht is met de komst van de anticonceptiepil toch drastisch verbeterd? Maar als je je bedenkt dat vrouwen wel 50% van de wereldbevolking uitmaken en 65% van al het werk doen, ze toch maar 10% van het wereldinkomen verdienen en slechts 1% van alle bezittingen hebben, dan moet er nog veel aandacht zijn voor de gelijkwaardigheid van vrouwen.

Gelukkig is de rol van de vrouw in ruim een eeuw tijd wel sterk veranderd en is op de meeste gebieden hun invloed wel boven komen drijven, onder andere op het gebied van de wetenschap, waaronder geneeskunde.

Tekst gaat verder onder de video

Doorzettingsvermogen

Lange tijd was de wetenschap het domein van mannen, want het was voor vrouwen aan het eind van de negentiende eeuw op vrijwel de meeste plaatsen nog onmogelijk te studeren aan een universiteit. Gelukkig gebeurde er dankzij het doorzettingsvermogen van vrouwen die zelf een weg probeerden te vinden, wel het een en ander.

Zo trok de beroemdste vrouwelijke wetenschapper tot nu toe, de in 1867 in Polen geboren Marie Curie, van Polen naar Parijs om aan de Sorbonne, waar vrouwen met mondjesmaat werden toegelaten, te gaan studeren. Ze ontmoette er haar man Pierre, onderzocht samen met hem uraniumstralen en ontdekte de radioactiviteit. Ze ontving hiervoor in 1903 als eerste vrouw de, sinds 1901 ingestelde, Nobelprijs voor natuurkunde. In 1911 ontving ze deze prijs nogmaals, maar nu voor het onderzoek naar de biologische en medische effecten van radioactiviteit. Wrang maar waar, Marie Curie overleed in 1934 aan leukemie, die het gevolg was van de blootstelling aan de straling die ze op effecten onderzocht.

Nobelprijs

Wat betreft Nobelprijzen in onder andere de geneeskunde en de scheikunde zijn er tot nu toe nog steeds maar weinig vrouwen geweest die deze prijs in ontvangst hebben mogen nemen. Maar zet je de dames op een rijtje dan zijn het stuk voor stuk vrouwen die hun mannetje wisten te staan en die van groot belang zijn geweest voor de vooruitgang van de medische wetenschap.

Neem bijvoorbeeld Barbara McClintock, een van de belangrijkste genetische wetenschappers allertijden. Ze ontdekte de translocatie (verplaatsing) van erfelijk materiaal waardoor afwijkingen ontstaan, wat ook vandaag nog van groot belang blijkt bij onderzoek naar kanker en erfelijkheid. Ze ontving hiervoor de Nobelprijs in 1983.

Of neem Rosalind Franklin, wiens vader studeren voor meisjes niet nodig vond en die op kosten van haar tante de mogelijkheid kreeg toch te gaan studeren. Ze speelde een zeer grote rol in de ontdekking van de DNA-structuur. Helaas overleed ze op jonge leeftijd aan kanker en kreeg in 1962 postuum de Nobelprijs.

Een andere Rosalyn, Rosalyn Sussman Yalow, speelde zo mogelijk nog een belangrijkere rol voor de wetenschap. Zij ontdekte samen met haar man RIA oftewel radioimmunoassay, waarmee antigenen in het bloed kunnen worden aangetoond. Hiermee is het mogelijk geworden gedoneerd bloed te screenen op infectieziekten, zoals hiv en hepatitis, waardoor bloedtransfusies tegenwoordig veilig gegeven kunnen worden. In 1977 ontving ze hiervoor de Nobelprijs.

Andere Nobelprijs winnende vrouwen in de geneeskunde zijn onder andere Françoise Barré-Sinoussie, die het hiv-virus ontdekte (Nobelprijs 2008) en Elisabeth Blackburn. Zij kwam erachter dat chromosomen, als ze zich gaan delen een soort beschermend enzym aanmaken (telomerase), waardoor ze niet of nauwelijks kapotgaan en er een exacte kopie gemaakt kan worden. Hierdoor ontstaan er tijdens de deling weinig fouten en zien we eruit zoals we eruit horen te zien.

Natuurlijk zijn er meer vrouwen belangrijk voor de medische wetenschap gebleken dan alleen zij die een Nobelprijs hebben gewonnen. Zo was daar bijvoorbeeld Virginia Apgar, de allereerste vrouwelijke professor aan Colombia University, Amerika. Haar naam klinkt ongetwijfeld bekend in de oren, want zij ontwikkelde de APGAR-score, waarmee de medische toestand van een baby direct na de geboorte wordt aangeduid. Ze ontwikkelde de score in de jaren 50 van de vorige eeuw en deze wordt tot op heden in vrijwel de gehele wereld toegepast. En ook Patricia Goldman-Rakic heeft haar steentje meer dan bijgedragen. Met haar ontdekking dat het verlies van dopamine – een stofje dat bijdraagt aan geluksgevoel en blijdschap – in de hersenen blijvend leidt tot geheugenverlies bij onder andere Alzheimer en Parkinson.

Baanbrekend onderzoek anno 2018

Tegenwoordig is het een stuk normaler dan een eeuw geleden dat vrouwen actief zijn binnen de wetenschap. Mogen studeren is voor veel vrouwen geen issue meer en het aandeel van vrouwen binnen de medische wetenschap is dan ook flink gegroeid. En dus wordt er op dit moment ook baanbrekend onderzoek verricht door vrouwen. Een daarvan lichten we er hier nog even uit, namelijk Liesbet Lague. Een 42-jarige Belgische wetenschapper die een chip ontwikkeld heeft waarmee in bloed alle lichaamscellen individueel gefotografeerd kunnen worden. Dit leidt binnen enkele jaren naar een apparaatje waarmee uit die individuele cellen kankercellen kunnen worden herkend, iets wat bij voorbaat al een grote stap voorwaarts in kankeronderzoek zal zijn.

Toch zijn er nog in veel landen op de wereld niet alle mogelijkheden voor vrouwen zich naar eigen kunnen te ontwikkelen en is de doelstelling dat de positie van man en vrouw op de wereld totaal gelijkwaardig wordt ingevuld nog lang niet bereikt. Een goede reden om aan acht maart extra aandacht te besteden.

Bereid je voor op het laatste winterweer van het jaar

Je merkt vast wel dat er in de winter meer gehoest en geproest wordt om je heen dan in de zomer, hooikoortsklanten daargelaten uiteraard. Sinds een aantal weken zijn we zelfs in de greep van een fikse griepepidemie, maar hoe komt dat nu eigenlijk?

De meesten van ons houden zich netjes aan de goede raad die moeder vroeger al gaf; “ga nooit zonder jas of met natte haren naar buiten” maar toch worden we niet overgeslagen, liggen hele gezinnen plat en wordt zelfs het economische leven behoorlijk verstoord. En dan moet de maand maart nog komen en ‘maart roert zijn staart’ dus het zou zomaar nog een periode heel koud kunnen worden. Kunnen we ons voorbereiden op wat misschien nog gaat komen? Gelukkig is het antwoord op die vraag ja dat kan.

Virus

Het is belangrijk dat je eerst weet hoe nu uiteindelijk die verkoudheden en griep in het lichaam terecht komen. Wist je dat ze veroorzaakt worden door virussen en dat je tegen een virus eigenlijk weinig kunt beginnen, anders dan te proberen maatregelen te nemen om er zo min mogelijk mee in aanraking te komen?

Virussen zitten overal. Zo dwarrelen ze rond in de lucht nadat ze in kleine druppeltjes zijn uitgehoest door iemand die er al mee besmet was. Je hoeft ze dus maar in te ademen en je maakt al kans op een besmetting. Daarnaast zitten ze op allerlei voorwerpen waar iemand die besmet is met zijn of haar handen aangezeten heeft. Hoe dat zo? Uit goed fatsoen doet vrijwel iedereen zijn hand voor zijn mond als hij niest of hoest. Dit wordt ons als kind al aangeleerd en levert dat in ieder geval geen fikse verstrooiing van al die virus gevulde druppels op, ze zitten wel aan je handen en die worden niet na elke niesbeurt goed gewassen met desinfecterende zeep. Nee, er worden handen geschud, deurklinken en trapleuningen vastgepakt en het virus zit overal. Breng jij, nadat je die deurklink of hand ook hebt vastgepakt, jouw hand naar je mond dan ben je misschien zomaar de pineut.

Maar waarom merk je hier nu meer van in de winter dan in de zomer? Dat komt omdat virussen van kou houden en zich veel gemakkelijker kunnen vermenigvuldigen in een koude dan een warme omgeving. Het zijn koude liefhebbers zogezegd.

Wapenen

Misschien heb je al een flinke verkoudheid of zelfs een griep achter de rug, je zit er waarschijnlijk niet op (nog) eentje te wachten. Hoe kun je dat nu voorkomen of in ieder geval proberen?

Om te beginnen kun je je lichaam zoveel mogelijk wapenen door zo gezond mogelijk te eten en te zorgen dat je voldoende vitamine C binnenkrijgt. Hiermee houd je je weerstand in optimale conditie. Ben je nu geen type dat iedere ochtend een sinaasappeltje perst en lukt het ook niet altijd om bij de supermarkt een flesje versgeperst sap te scoren, denk dan eens aan een voedingssupplement. Dan sla je ook meteen twee vliegen in een klap, want in een supplement zitten ook andere vitamines en mineralen die je lichaam goed kan gebruiken.

Beweeg daarnaast voldoende, stap een keertje extra op de fiets bijvoorbeeld of maak een lekkere wandeling want dit zorgt voor een optimale conditie en maakt je minder vatbaar voor een dwarrelend virus. En last but not least; was zo vaak als mogelijk is je handen, zeker als je in een openbare ruimte iets hebt vastgepakt, zoals een trapleuning of als je veel mensen de handen hebt geschud. Het lijkt een beetje overdreven, maar je zult zien dat je er veel ellende mee kunt voorkomen.

Mocht je nu toch de eerste verschijnselen van een verkoudheid of griepje voelen opkomen, neem dan direct keelpastilles met een desinfecterende werking en gaat het onverwachts toch nog mis, zorg dan dat je al van tevoren je huisapotheek gevuld hebt met een hoestdrank, met paracetamol met codeïne tegen het hoesten en met verzachtende keeltabletten.

Is Valentijnsdag een populaire dag om zwanger te raken?

Wist je dat Valentijnsdag al van oudsher een feest is dat om vruchtbaarheid draait en dat in de Romeinse tijd op 15 (!) februari het feest Lupercalia gevierd werd waarbij de vruchtbaarheidsgodin Februa (of Juno) centraal stond? Dat toentertijd priesters gehuld in bokkenhuiden door de straten trokken en met een riem van bokkenleer de vrouwen sloegen die ze tegenkwamen om zo de vruchtbaarheid van de vrouwen bevorderen? Dat dezelfde priesters de namen van de ongehuwde vrouwen van Rome in een grote kom gooiden en dat de ongehuwde mannen één voor éen een naam uit de kom mochten trekken en dat de door deze loterij aan elkaar toegewezen jongeren voor de duur van het feest door het leven gingen als partners? Veel maagdelijkheid ging hier ter plekke verloren en in november volgden vele, soms ongewenste geboorten. Maar dat met de verspreiding van het Christendom in de vroege middeleeuwen de weerzin tegen deze feesten vanuit de kerk toenam? ‘Heidense taferelen’, noemden steeds meer monniken en priesters Lupercalia. Dus gebeurde wat er ook met andere heidense tradities gebeurde; ze werden binnen de kerkelijke leer gehaald. Hoe? Door er in dit geval de naam van de heilige Valentijn aan te verbinden. In 496 riep paus Gelasius I 14 februari uit tot heilige naamdag van Sint Valentijn en werd het heidens vruchtbaarheidsritueel een christelijke aangelegenheid.

November

Is Valentijnsdag ruim vijftien eeuwen later nog steeds, dé dag om kinderen te verwekken? Als je naar de geboortestatistieken kijkt dan lijkt dat niet het geval te zijn. Kinderen verwekt op Valentijnsdag komen ongeveer half november ter wereld en november blijkt nu niet de maand waarin er meer kinderen dan gemiddeld worden geboren. Eerder minder, want als je alle maanden op een rijtje zet, prijkt november slechts op de negende plaats. Augustus staat met stip bovenaan, maar daar zouden de donkere dagen voor kerst wel eens een rol in kunnen spelen. November is ook niet echt de maand waarin het het leukst is om jarig te zijn; vroeg donker, koud en nat en met weinig sfeer zelfs een hele saaie maand.

Anticonceptie

Tegenwoordig is anticonceptie natuurlijk heel anders geregeld dan in de Romeinse tijd. Hadden ze toen hooguit een darm ter beschikking of een vruchtafdrijvend kruidenmengsel, tegenwoordig hebben we de pil, het spiraaltje en natuurlijk condooms. En voor iets ongeplands ook nog de morning-afterpil.

Wil je zwanger worden op een bepaalde datum dan zul je hier al van tevoren over nagedacht moeten hebben en op tijd gestopt zijn met de pil of je spiraaltje hebben laten verwijderen. En ben dan ook nog maar eens vruchtbaar rond de veertiende. Als je je bedenkt dat een eitje maar tussen de 12-24 uur bevrucht kan worden en spermacellen maar 48 uur leven, is het plannen van 14 februari als de verwekkingsdatum haast een onmogelijke klus.

Er zijn dus niet heel veel pré’s te schrijven over de populariteit van zwanger worden op Valentijnsdag, maar dat wil niet zeggen dat dat niet gebeurt, natuurlijk worden er vrouwen zwanger op deze dag, maar dit zal in de meeste gevallen wel gewenst maar niet precies op die datum gepland, zijn gebeurd. Dus vinden er omstreeks de 21ste november geboorten plaats, dan is de verwekking van deze baby’s misschien wel te herleiden naar het feestje van Valentijn, maar is die datum naar alle waarschijnlijkheid een ‘lucky shot’.