Afgelopen september (2023) publiceerden we hier een blog over myocarditis, een ontsteking van de hartspier. In deze blog bespreken we een andere ontsteking van het hart; endocarditis. Endocarditis is een ontsteking van de binnenbekleding van het hart en de hartkleppen: het endocard. Het is een ernstige aandoening die vaak wordt onderschat. Hoewel het relatief zeldzaam is, kan een endocarditis ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid van het hart en kan het zelfs levensbedreigend zijn.
Het hart bestaat uit een linker- en een rechterhelft en beide helften hebben een boezem en een kamer. De linkerkamer pompt zuurstofrijk bloed in de grote lichaamsslagader, de aorta, die het bloed door het lichaam stuwt. In het hele lichaam wordt vervolgens zuurstof afgegeven en worden afvalstoffen opgenomen. Via de grote holle aders komt het inmiddels zuurstofarme bloed terug in het hart, nu in de rechterboezem. Dit zuurstofarme bloed stroomt vanuit de rechterboezem naar de rechterkamer en vanuit daar gaat het bloed via de longslagader naar de longen voor nieuwe zuurstof. Dit bloed komt in de linkerboezem terecht, waarna het in de linkerkamer stroomt en de cyclus opnieuw begint.
De binnenkant van het hart en de hartkleppen, het endocard, bestaat uit een eenlagig plaveiselepitheel dat ook endotheel wordt genoemd en een dun laagje elastisch bindweefsel. Het oppervlak is in principe helemaal glad, zodat bloedcellen er langs kunnen glijden zonder dat ze kapotgaan.
Endocarditis is dus een infectie van het endocard: de binnenbekleding van het hart. Dit kan de hartkleppen of de binnenkant van de hartkamers betreffen. Meestal wordt de aandoening veroorzaakt door bacteriën die de bloedbaan binnendringen en zich vervolgens hechten aan beschadigde delen van de binnenbekleding. Er zijn twee verschillende vormen van endocarditis. Bij de ene vorm nemen klachten heel langzaam toe en bij de andere wordt iemand ineens heel erg ziek.
Oorzaken van endocarditis
Een van de belangrijkste oorzaken van endocarditis is de aanwezigheid van bacteriën in de bloedbaan. Normaal gesproken bevinden zich aan de binnenkant van het hart geen bacteriën, maar als er beschadigingen optreden, kunnen bacteriën zich hechten en vermenigvuldigen. De bacteriën komen in de bloedbaan terecht via bijvoorbeeld wondjes of ontstekingen in de mond of op de huid, door ontstoken tandvlees, maar ook door medische ingrepen.
Sommige mensen lopen meer risico op het krijgen van een endocarditis. Mensen met bijvoorbeeld aangeboren hartafwijkingen hebben een verhoogd risico omdat hun hartweefsel vaak kwetsbaarder is. Ook personen die kunstmatige hartkleppen hebben, lopen ook een hoger risico omdat bacteriën zich gemakkelijker aan deze kleppen kunnen hechten. Daarnaast lopen mensen die al eerder endocarditis hebben gehad, een verhoogd risico op herhaling.
Symptomen van endocarditis
De symptomen van endocarditis kunnen variëren en zijn niet altijd specifiek, omdat ze vaak lijken op symptomen van griep, wat het stellen van een diagnose niet altijd gemakkelijk maakt. De symptomen verschillen ook per vorm.
Zo zijn lichte verhoging, vermoeidheid, gewichtsverlies, zweten en bloedarmoede vaak verschijnselen bij een langzaam toenemende endocarditis. Soms komen daar gewrichtspijnen, koude rillingen en paarsachtige vlekjes op de huid of op het oogwit bij. Ook kan verwardheid optreden. Verloopt de endocarditis snel dan zijn de verschijnselen; een hoge koorts, een versnelde hartslag en ernstige vermoeidheid. Beide vormen van endocarditis zijn ernstig en kunnen zelfs levensbedreigend zijn.
Hoe stel je een diagnose?
Het stellen van de diagnose van endocarditis is lastig en vereist zorgvuldig medisch onderzoek. Zo worden bloedkweken afgenomen die bacteriën in de bloedbaan kunnen aantonen. Daarnaast kunnen onderzoeken, als een echocardiografie en/of een slokdarmechografie, worden gebruikt om de structuur van het hart en eventuele afwijkingen te beoordelen.
De behandeling
De behandeling van endocarditis bestaat over het algemeen uit het toedienen van snelwerkende antibiotica om de infectie te bestrijden. Deze antibiotica worden gegeven via een infuus, ziekenhuisopname is dan ook altijd noodzakelijk. Een dergelijke antibioticakuur duurt 4 tot 6 weken, waardoor iemand met een endocarditis dan ook langdurig in het ziekenhuis moet verblijven. Antibiotica helpt helaas niet in alle gevallen om de ontsteking te genezen. In een enkel geval kan dan een spoedoperatie nodig zijn om bijvoorbeeld een hartklep te herstellen of te vervangen.
Preventie van endocarditis
Voor mensen die een verhoogd risico lopen op het krijgen van een endocarditis is het belangrijk om preventieve maatregelen te nemen. Heb je een aangeboren hartafwijking of kunstmatige hartkleppen, dan worden vaak antibiotica voorgeschreven voor bepaalde medische behandelingen, zoals tandheelkundige ingrepen. Dit wordt gedaan om het risico op infectie zoveel mogelijk te verminderen. Het is daarnaast belangrijk om vooral tandvlees en gebit altijd goed te verzorgen, zodat hier geen ontstekingen optreden.
Voor mensen met een verhoogd risico op endocarditis, bijvoorbeeld vanwege een aangeboren hartafwijking, is het mogelijk om bij de Hartstichting een gratis risicokaartje aan te vragen, waardoor iemand altijd de juiste informatie op zak heeft.
Heb je vragen over endocarditis of verschijnselen die op een endocarditis kunnen wijzen, neem dan contact op met je huisarts. Wil je meer weten over preventieve antibiotica of andere medicijnen, raadpleeg dan je apotheker.
