Een divertikel is een goedaardige uitstulping van de darmwand in de vorm van een zakje. Dit zakje is meestal het gevolg van een zwakke plek in de darmwand die, door een verhoogde druk in de darm, gaat uitstulpen. Waarschijnlijk is het niet genoeg eten van vezels, waardoor ontlasting minder soepel door de darm bewogen wordt, een belangrijke oorzaak van het ontstaan van één of meer divertikels.
Veel mensen hebben, vooral op een wat latere leeftijd, meerdere divertikels in de darm, maar merken hier weinig van, omdat ze geen klachten geven. Vaak worden ze dan ook per toeval ontdekt. Het hebben van meerdere divertikels wordt ook diverticulose genoemd.
Bij één op de vijf mensen met divertikels ontstaan klachten. Deze klachten ontwikkelen zich, als één of meer divertikels ontstoken raken, wat diverticulitis wordt genoemd. Een ontsteking ontstaat meestal omdat er ontlasting is achtergebleven in de uitstulping. In ontlasting bevinden zich talloze bacteriën die zich snel vermenigvuldigen. Als er ontlasting achterblijft, is dit meestal ontlasting die niet soepel en zacht is, maar hard en droog.
De klachten bestaan meestal uit:
- Een stevige buikpijn, meestal linksonder in de buik, maar soms ook rechts. Deze buikpijn wordt verergerd door eten en vermindert vaak weer na toiletbezoek of het laten van een scheet.
- Diarree of verstopping
- Een opgeblazen gevoel
- Misselijkheid met soms braken
- Soms bloed en/of slijm bij de ontlasting
- Soms koorts.
Als iemand zich met (een aantal) bovenstaande klachten bij de huisarts meldt, doet deze meestal eerst een bloedonderzoek naar ontstekingswaarden. Vaak wordt er ook doorverwezen om een echografie van de onderbuik te laten maken. Tijdens dit onderzoek wordt de dikke darm, met behulp van radiogolven, in beeld gebracht en worden eventuele ontstekingen zichtbaar. Soms is het echter niet duidelijk dat het om diverticulitis gaat en zijn een CT-scan en/of een coloscopie (het met een flexibele slang waarin een camera zit, via de anus, in de darm kijken) noodzakelijk om een goede diagnose te kunnen stellen.
Is er eenmaal diverticulitis vastgesteld dan zijn er diverse behandelingen mogelijk. Als eerste wordt geprobeerd de ontsteking te genezen met een combinatie van medicijnen: een antibioticum, een middel om de ontlasting minder hard te maken en vaak ook pijnstillers. Soms is hiervoor een opname in het ziekenhuis noodzakelijk omdat het antibioticum dan via een infuus wordt toegediend. Vanwege de ontsteking is het verstandig om (tijdelijk) een licht verteerbaar of zelfs vloeibaar dieet te gebruiken.
In enkele gevallen blijkt alleen een operatie een oplossing te bieden voor de klachten. Dat is het geval als er een perforatie (een gaatje in de darm) ontstaat of dat de kans hierop heel groot is. Het risico op een buikvliesontsteking is dan namelijk aanwezig, wat een zeer ernstige complicatie is die soms zelfs de dood tot gevolg kan hebben. Tijdens de operatie wordt het ontstoken deel van de darm verwijderd en worden de twee ontstane uiteinden weer aan elkaar gehecht. Soms is een (tijdelijk) stoma, een kunstmatige uitgang, voor ontlasting nodig. De ontlasting wordt dan opgevangen in een luchtdicht zakje dat op de buikwand is bevestigd.
Af en toe leidt diverticulitis tot abcesvorming in de buik. Een abces is een ophoping van pus, die ontstaat als een reactie van het lichaam om de ontsteking met witte bloedlichaampjes te lijf te gaan. Om een abces te verlichten, wordt meestal een drainage gedaan; via een naald wordt een slangetje in het abces gebracht, waarna het wordt schoongespoeld.
Over het algemeen komen divertikels voor in de dikke darm, maar dit hoeft niet altijd zo te zijn. Soms worden ze ook gevonden in de slokdarm (Zenker divertikel) of in de dunne darm (Meckel divertikel).
Bij een Zenker divertikel in de slokdarm zien we vaak een uitstulping in het gedeelte van de hals, bij de overgang van de keel naar de slokdarm. Ook hier is vaak een verhoogde druk de oorzaak, samen met een verslapping van de spieren door ouderdom in combinatie met reflux (het omhoog stromen van maaginhoud). In de uitstulping heeft zich voeding opgehoopt dat uiteindelijk de slokdarm zelfs wat dicht kan drukken, waardoor eten niet meer goed zakt. Klachten zijn over het algemeen hoestklachten, keelschrapen en een geïrriteerde keel. Soms worden ook slikklachten, een slechte adem en het gevoel van een brok in de keel gemeld.
Een Meckel divertikel is een zeldzame vorm van het hebben van divertikels en is aangeboren. Het is een restant van de verbinding tussen de navel en de darm die tot de derde maand van de zwangerschap aanwezig is. Deze vorm geeft vrijwel nooit klachten. Soms geeft een Meckel divertikel klachten als een bloeding. Vaak gebeurt dit bij jonge kinderen als gevolg van een zweertje op de plek van de divertikel.
Een ernstige complicatie van een Meckel divertikel kan een darmafsluiting zijn (ileus genoemd). Dit ontstaat als de divertikel gaat instulpen of verstrengelen met de dunne darm. Deze raakt hierdoor gedraaid of in de knoop. De darm krijgt niet voldoende bloed en kan hierdoor afsterven. Direct ingrijpen is dan ook noodzakelijk. Ook kan een Meckel divertikel gaan ontsteken. De klachten hiervan lijken flink op de klachten van een blindedarmontsteking. Uiteindelijk kunnen een darmperforatie en een buikvliesontsteking het gevolg zijn. Er moet in dit geval direct geopereerd worden.
Heb je aanhoudende hevige buikklachten die gepaard gaan met verstopping of diarree, neem dan contact op met je huisarts om de oorzaak ervan te achterhalen. Voor vragen over medicatie kun je het beste terecht bij je apotheker.
