In Nederland werd op 20 mei 2022 het eerste geval van een besmetting met het apenpokvirus gezien, een virusinfectie die tot nu toe met name voorkwam in landen in West- en Midden Afrika. Een maand later telt Nederland ruim zestig besmettingen en is de infectie een meldingsplichtige ziekte met een A-status geworden, wat betekent dat iedere arts verplicht is de ziekte – of een vermoeden ervan – te melden bij het RIVM. Maar wat is dat apenpokvirus nu eigenlijk voor een ziekte en moeten we bang zijn dat het, net als het coronavirus, een pandemie gaat veroorzaken?
Tekst gaat verder onder de video
Het apenpokvirus, dat we verder in deze blog monkeypox zullen noemen, omdat apenpokken in landen als Suriname en Curaçao, de naamgeving is voor een hele andere infectieziekte, namelijk krentenbaard, is geen nieuw virus dat plotseling is opgestaan. Het is al bekend sinds 1958, toen het voor het eerst werd ontdekt bij twee Makaken (apen) die in een proefdiersetting huiduitslag met etterende blaasjes hadden. In 1970 werd het virus ook bij de mens ontdekt, en wel in de Democratische Republiek Conga, het vroegere Zaïre. Sindsdien zien we ziektegevallen voornamelijk voorkomen in landen in West- en Midden-Afrika en vanaf mei 2022 dus ook in Europa.
Het virus dat monkeypox veroorzaakt, is een zogenaamde zoönose oftewel een virus dat kan worden overgedragen van dier op mens. Waarschijnlijk zijn met name knaagdieren, zoals ratten, muizen, eekhoorns en konijnen, de overbrengers. De verschijnselen van de ziekte lijken heel erg op die van pokken, maar het verloop ervan is wel een heel stuk milder. Het pokkenvirus komt sinds 1980 in de wereld niet meer voor, maar is honderden jaren een uiterst besmettelijke en levensbedreigende virusziekte geweest, die alleen al in de achttiende eeuw in Europa jaarlijks 400.000 dodelijke slachtoffers eiste.
Melkmeisjes versus pokken
Pokken is, als bijna enig virus ter wereld, in de jaren 80 van de vorige eeuw uitgeroeid door de moderne medische wetenschap. Dit is gebeurd via het wereldwijde vaccinatieprogramma, waardoor iedereen beschermd werd tegen een besmetting met het pokkenvirus. Voor het eerst werd hiervoor een vaccin ingezet en wel van een verzwakt levend koepokkenvirus. De Britse arts Edward Jenner had namelijk in 1796 ontdekt dat melkmeisjes, die besmet waren geraakt met koepokken (opgelopen tijdens het melken) geen pokken kregen, ook al werden ze uitgebreid aan een pokkenbesmetting blootgesteld. Hij concludeerde dat mensen die het relatief milde koepokvirus hadden opgelopen, immuun waren voor het agressievere pokkenvirus. Door mensen het koepokvirus toe te dienen, werd de pokken voorkomen. Van deze techniek is meteen ook het woord vaccineren afgeleid. Vacca is namelijk het Latijnse woord voor koe.
Maar nu even terug naar dit moment, naar de ontdekking van besmettingen met monkeypox in Europa en in Nederland. Een besmetting met dit virus vindt waarschijnlijk plaats via huid-op-huidcontact, waarna het virus binnendringt via de slijmvliezen, zoals de mond, ogen, neus en anus of via (kleine) open wondjes. De ziekteverschijnselen beginnen een tot vijf dagen na de besmetting en bestaan uit koorts, hoofdpijn, spierpijn, gezwollen lymfeklieren, rillingen en moeheid. Een paar dagen later vertoont de huid uitslag in de vorm van platte vlekken die vervolgens overgaan in blaasjes. Deze blaasjes vullen zich eerst met helder vocht, wat later troebel wordt door pusvorming. Uiteindelijk barsten ze open en ontstaan er korstjes die indrogen en afvallen. Deze hele cyclus duurt gemiddeld drie weken.
Drie weken isolatie en quarantaine
Iemand die besmet is met het monkeypoxvirus moet direct voor drie weken in isolatie en mag hier pas weer uit als alle korstjes eraf zijn gevallen. Hoog risico contacten van besmette personen moeten drie weken in quarantaine, om verspreiding van de ziekte verder te voorkomen. Virologen denken op dit moment dat het met de besmettingen niet zo heel erg hard zal gaan en dat monkeypox geen pandemie gaat veroorzaken, zoals corona. Dit komt met name omdat besmetting veel lastiger is, doordat in de meeste gevallen huid-op-huidcontact de vorm van besmetting is. Men weet nog niet of ook druppels uit neus en keel die op de huid in bijvoorbeeld een wondje terechtkomen, besmettelijk zijn, maar men verwacht dat dit niet zo’n vaart zal lopen. Het blijft wel opletten geblazen, zeker omdat er nog helemaal niets zeker is en verwachtingen niet altijd juist blijken te zijn. Voorkomen is beter dan genezen.
