Iedereen heeft tijdens de slaap enkele kortdurende adempauzes. Dit is heel normaal. Zijn er echter een flink aantal van deze pauzes en duren die pauzes ook wat langer, dan spreken we van het Obstructief Slaap Apneu Syndroom (OSAS). Het woord apneu komt uit het Grieks en betekent kalmte. Tijdens periodes van apneu stopt de ademhaling gemiddeld tussen de twintig en de dertig seconden, maar er zijn ook mensen bij wie de pauzes langer duren. Soms wel meer dan een minuut.
Om van slaapapneu te spreken, moet iemand binnen een uur meer dan vijf adempauzes hebben die minimaal tien seconden duren. Tijdens zo’n adempauze komt er te weinig zuurstof in het bloed wat effect heeft op het functioneren van het gehele lichaam en ook van de geest. Daarnaast reageert het lichaam door, iedere keer als de ademhaling stopt, in een soort alarmtoestand te raken; het autonome zenuwstelsel wordt geactiveerd en zowel de bloeddruk als de hartslag stijgen.
Meestal wordt degene met slaapapneu ook steeds een aantal seconden wakker. Dit heeft als consequentie dat iemand gedurende de nacht niet volledig ontspannen heeft kunnen slapen, wat vervolgens leidt tot slaperigheid en concentratieverlies overdag. Veel mensen die lijden aan slaapapneu, merken het echter niet dat ze tijdens hun slaap stoppen met ademhalen. Het is meestal de partner die er wakker van wordt en die vervolgens ook een slechte nachtrust ervaart.
Hoe ontstaat slaapapneu?
In de meeste gevallen treedt slaapapneu op omdat de luchtwegen wat vernauwd zijn. Hier komt ook het woord obstructief vandaan. Normaal krijgen de ademhalingsspieren het signaal om adem te halen, maar vanwege een vernauwing lukt het de spieren niet om direct lucht door de luchtpijp te krijgen. Er is te veel weerstand en er ontstaat een adempauze. Hierdoor stapelt kooldioxide zich op in het bloed, dat vervolgens zorgt voor een alarm; je wordt wakker en haalt diep adem.
De luchtwegen kunnen vernauwd zijn door verschillende oorzaken. Zo zijn er anatomische oorzaken, oftewel oorzaken die met de bouw van het lichaam te maken hebben, zoals een teruggetrokken onderkaak, een vergrote tong, grote amandelen of neuspoliepen. Ook het hebben van overgewicht bevordert slaapapneu, net zoals het gebruik van spierontspanners (bijvoorbeeld slaapmiddelen) alcohol of drugs. Daarnaast kan de slaaphouding voor apneu zorgen, met name de rugligging. Hierbij kan de tong in de keel zakken, waardoor de luchtwegen geblokkeerd worden.
Niet in alle gevallen is slaapapneu te verklaren vanuit de luchtwegen. Soms ligt de oorzaak ervan in het controlecentrum van de ademhalingsspieren dat zich in de hersenen bevindt. Deze vorm wordt centrale slaapapneu genoemd. De ademhalingsspieren missen even het commando vanuit de hersenen om actief te worden. Pas op het moment dat het zuurstofgehalte in het bloed onder een kritische waarde zakt, reageren de hersenen en sturen ze een impuls om weer te ademen.
De behandeling
Slaapapneu kan op verschillende manieren behandeld worden. Om te bepalen welke manier het meest effectief is, is onderzoek nodig in een slaapcentrum of ziekenhuis. Is de apneu niet al te hevig, dan kunnen relatief eenvoudige maatregelen al helpen om de adempauzes te verminderen. Afvallen zal hierbij helpen, omdat overtollige kilo’s slaapapneu bevorderen. Ook alcohol en roken werken apneu in de hand. Hiermee stoppen, of minderen, is dan ook aan te bevelen. Soms helpt het ook maatregelen te nemen die voorkomen dat er op de rug geslapen wordt. Er bestaan apparaatjes waarvan een alarm afgaat, zodra iemand op de rug draait. Nadeel hiervan is dat hierdoor ook de slaap even onderbroken wordt.
De beste manier om apneu te behandelen, is met een ademmasker. Dit masker helpt overigens alleen als de apneu veroorzaakt wordt door een obstructie. Via een ademmasker komt kamerlucht met een lichte overdruk in de neus en soms ook in de mond. Om een dergelijk masker op de juiste manier te gebruiken, is wel professionele begeleiding nodig.
In enkele gevallen kan ook een operatie helpen om de slaapapneu te verminderen. Dit kan als de apneu veroorzaakt wordt door vergrote amandelen of door neuspoliepen: zachte goedaardige gezwellen van het slijmvlies in de neus. In het geval van neuspoliepen kan ook het hormoon cortison via een neusspray worden toegediend. Hierdoor kunnen de poliepen kleiner worden.
