Jeuk is eigenlijk voor niemand een onbekend verschijnsel, Iedereen heeft het weleens en meestal gaat het na een poosje ook wel weer over. Maar helaas geldt dat niet voor iedereen, sommige mensen hebben last van chronische jeuk en het gevoel ervan wordt soms als ondraaglijker dan pijn ervaren.
Hoe jeuk precies ontstaat, is nog steeds niet helemaal helder, maar naar alle waarschijnlijkheid worden in de huid specifieke jeukzenuwen geprikkeld. Deze zenuwen liggen precies op de grens met de opperhuid en de lederhuid en worden geprikkeld door eiwitten, zoals histamines en prostaglandines die weer vrijkomen bij diverse ontstekingsprocessen. Jeuk kan optreden zonder dat er zichtbare huidafwijkingen zijn, maar ook bij wel zichtbare, zoals bijvoorbeeld een muggenbult. De laatste vorm van jeuk heet officieel prurigo, de eerste pruritus.
Krabben
Omdat jeuk tot een krabreflex leidt, geeft dit ook zichtbare krabeffecten, met soms zelfs een tot bloedens kapot gekrabde huid. Dat krabben op zich is wel een apart fenomeen, want waarom doen we dit eigenlijk? We gebruiken het om van de jeuk verlost te worden en er wordt wel gedacht dat het van oudsher een reflex is om beestjes op de huid, zoals luizen en dergelijke die jeuk veroorzaken, weg te schuiven. Inmiddels is uit onderzoek bekend dat krabben het hormoon serotonine vrij laat komen. En van serotonine word je blij. Eigenlijk is het best vreemd, want door te krabben, doe je jezelf pijn. Hierdoor worden je hersens even afgeleid van de jeuk, waardoor die tijdelijk verdwijnt, maar pijn zorgt dus voor het vrijkomen van serotonine als pijnblokkeerder. Echter serotonine zorgt ook weer voor het vrijkomen van eiwitten die op hun beurt de jeuk weer verergeren. De opmerking ‘niet krabben dat maakt de jeuk alleen maar erger’ klopt dus precies en zou ook niet in de wind geslagen moeten worden. Om jeuk te laten overgaan, is niet aankomen de beste remedie.
Bij aanhoudende jeuk is het, anders dan bij bijvoorbeeld een muggenbult, belangrijk de achterliggende oorzaak te achterhalen. Soms is jeuk namelijk een uiting van een onderliggende ziekte.
Behandeling van jeuk
Mensen met jeuk ervaren dit vaak erger dan pijn en het is dan ook heel prettig om van dit gevoel verlost te worden. We hebben al gezien dat krabben jeuk uiteindelijk alleen maar erger en dus geen oplossing biedt, maar wat wel? Als eerste zijn daar verkoelende zalven, lotions en crèmes. Ze werken vaak heel lokaal en helpen helaas niet bij iedereen. Ook een vettende zalf of crème met bijvoorbeeld vaseline kan een oplossing bieden bij een hele droge huid.
Hormoonzalven zijn een volgende stap. Hiervoor heb je zeker aanwijzingen van je arts nodig en deze medicijnen kunnen ook niet zomaar onbeperkt gebruikt worden, daar ze de huid dunner maken. (Zon)licht kan verlichtend werken, net zoals bepaalde medicijnen die histamine ‘uitstoot’ verminderen. Het is in ieder geval belangrijk om je nagels heel kort te houden, zodat de huid niet beschadigt, omdat krabben nu eenmaal een reflex is.
Een belangrijke tip bij het bestrijden van jeuk is nooit te heet te douchen, warm water droogt de huid uit wat tot meer jeuk kan leiden. Daarnaast is het heel verstandig zaken die de bloedvaten verwijden – ook dit verergert jeuk - , zoals alcohol, heet (scherp) eten en temperatuurswisselingen, te vermijden.
