Actinische keratose (actinisch betekent door de zon veroorzaakt en keratose is verhoorning) is een in Nederland veelvoorkomende huidaandoening – één op de drie mensen van boven de vijftig jaar heeft één of meerde plekken - die wordt veroorzaakt door langdurige blootstelling aan de zon. Het wordt ook wel zonnekeratose genoemd en komt voornamelijk voor op die delen van de huid die, door de jaren heen, langdurig zijn blootgesteld aan zonlicht, zoals het gezicht, de hoofdhuid, de handen en de onderarmen. In deze blog gaan we dieper in op de oorzaken, de symptomen en de behandelingsmogelijkheden van actinische keratose.
Actinische keratose ontstaat door de opstapeling van schade aan het DNA in de huidcellen vanwege het steeds opnieuw blootgesteld worden aan ultraviolette (UV) straling. Het risico op het ontwikkelen van actinische keratose neemt toe met de leeftijd en ook mensen met een lichte huid en met blond of rood haar, blauwe ogen en sproeten, hebben een verhoogd risico. Daarnaast spelen andere factoren, zoals een voorgeschiedenis van regelmatige zonverbranding, een verzwakt immuunsysteem en blootstelling aan bepaalde chemicaliën, ook een rol bij het ontstaan van deze aandoening.
De symptomen van actinische keratose variëren, maar meestal zijn het kleine, ruwe, schilferige plekjes op de huid. Ze kunnen rood, roze, bruin of huidkleurig zijn en hebben vaak een ruw oppervlak omdat de buitenste laag van de huid, de hoornlaag, is veranderd. Ze variëren in grootte. Sommige zijn slechts een paar millimeter groot, andere kunnen wel tot enkele centimeters in doorsnede zijn. De plekjes kunnen jeuken, branderig aanvoelen of pijnlijk zijn bij aanraking. Het is belangrijk om actinische keratose serieus te nemen en er altijd een arts naar te laten kijken. Dit omdat ze in een enkel geval kunnen veranderen en zich kunnen ontwikkelen tot plaveiselcelcarcinoom, een vorm van huidkanker.
Hoe wordt actinische keratose behandeld?
Actinische keratose kan op verschillende manieren behandeld worden. Dit is afhankelijk van de ernst van de aandoening. Een van de meest toegepaste behandelingen is het lokaal (op de plekjes zelf) aanbrengen van medicatie, zoals crèmes of gels die specifieke ingrediënten – bijvoorbeeld imiquimod, 5-fluorouracil (een soort chemotherapie) of diclofenac - bevatten om de abnormale huidcellen te vernietigen en de gezonde huid te herstellen. Deze medicijnen worden meestal gedurende een bepaalde periode aangebracht en kunnen wel enige huidirritatie, waaronder jeuk en roodheid, veroorzaken.
Cryotherapie is een andere veelgebruikte behandelingsmogelijkheid waarbij, door de huisarts, vloeibare stikstof wordt gebruikt om de abnormale huidcellen te bevriezen en te vernietigen. Deze behandeling heeft als resultaat dat de beschadigde cellen afsterven, waarna er nieuwe, gezonde cellen kunnen groeien. Hoewel deze manier over het algemeen goed helpt, kan er een vervelend brandend en prikkend gevoel optreden dat na enige dagen verdwijnt. Ook is het mogelijk dat er na de bevriezing een blaartje op de plekjes ontstaat.
Andere behandelingsmogelijkheden zijn onder meer curettage, waarbij de beschadigde huidcellen worden weggeschraapt en fotodynamische therapie, waarbij een fotosensibiliserende stof op de huid wordt aangebracht en vervolgens wordt geactiveerd met behulp van lichttherapie. Deze behandelingen kunnen effectief zijn, maar hebben ook bijwerkingen en vereisen vaak herhaalde sessies. Er zal hiervoor dan ook niet direct worden gekozen.
Preventieve maatregelen
Naast de medische behandeling van actinische keratose is het altijd belangrijk om preventieve maatregelen te nemen om verdere schade aan de huid te voorkomen. Dit omvat het vermijden van overmatige blootstelling aan de zon, met name tijdens piekuren, het dragen van beschermende kleding, zoals hoeden en lange mouwen, en het regelmatig aanbrengen van een zonnebrandcrème met een hoge SPF (30 of 50).
Smeer kleine kinderen altijd goed in met een hoge zonnebrandfactor. Blootstelling aan uv-straling op jonge leeftijd, kan actinische keratose veroorzaken op oudere leeftijd!
Heb je vragen over actinische keratose of heb je plekjes op je huid die jeuken of die je niet vertrouwt, ga er dan mee naar de huisarts. Wil je meer weten over de medicijnen die gebruikt worden ter bestrijding van actinische keratose, neem dan contact op met je apotheker.
