Een abces is kort door de bocht een met etter – pus in het Latijn – gevulde holte (zwelling) die overal in het lichaam kan voorkomen. Onder meer in de mond en dan met name in de kaak of de keel, in de lies, onder de oksels, rond de anus of in de buik. Officieel wordt er onderscheid gemaakt tussen twee soorten abcessen: een warm en een koud abces. In deze blog hebben we het alleen over een warm abces. Van een koud abces, dat blauwrood van kleur is, is alleen sprake in het geval van tuberculose.
Een abces ontstaat meestal als weefsel geïnfecteerd is door een bacterie. Meestal gaat het dan om en stafylokok of streptokok. Ons afweersysteem gaat deze bacteriën te lijf door er onder andere witte bloedlichaampjes op af te sturen. Een ontsteking als gevolg van de infectie met een bacterie, treedt op als er lichaamsdelen beschadigd raken en het lichaam hierop reageert met het herstel van de schade.
Als er ergens een weefselbeschadiging ontstaat dan komt de inhoud van de weefselcellen vrij. Hierin zitten stoffen als histamine en bradykinine. Deze stoffen zetten het lichaam aan tot actie om de weefselbeschadiging ongedaan te maken. Ze zorgen er bijvoorbeeld voor dat bloedvaten meer doorlaatbaar worden en dat er door verwijding meer bloed door de vaten kan stromen. Het gevolg hiervan is dat er, door de toegenomen hoeveelheid bloed, meer vloeistof, bloedcellen en eiwitten worden aangevoerd. Deze ‘lekken’ vervolgens door de wand van de bloedvaten heen, omdat deze dus meer doorlaatbaar zijn geworden.
Eiwitten en witte bloedcellen
De eiwitten in het bloed bestaan, naast bloedstollingsfactoren om een wond te stelpen, ook uit antilichamen. Deze antilichamen helpen bij het bestrijden van de infectie. Ze hechten zich vast aan de indringer die hierdoor vernietigd wordt. Ook worden grote hoeveelheden witte bloedcellen (neutrofielen) gemobiliseerd die zich met het bestrijden van de infectie gaan bemoeien. Blijkt dit een moeilijke klus dan worden ook nog monocyten ingezet; witte cellen die als een soort stofzuiger fungeren en alles opslokken en schoonmaken wat op hun pad komt.
Als er bij de weefselbeschadiging sprake is van veel bacteriën of van bijvoorbeeld dood weefsel, dan zal het moeite kosten om al het materiaal van dode witte bloedlichaampjes en dode bacteriën, op te ruimen. Dit materiaal en ook door bacteriën vernietigde cellen, zullen zich ophopen in een holte en dit noemen we etter of pus. De buitenkant van de holte bestaat uit bindweefsel; hiermee probeert het lichaam de ontsteking in te kapselen. Echter door een toenemende hoeveelheid pus wordt de zwelling groter en pijnlijker en ontstaat een abces.
Nare geur
Pus is dun of dik vloeibaar heeft meestal een geelwitte, geelbruine of groenige kleur. De kleur is afkomstig van afgestorven witte bloedcellen (de neutrofielen). Sommige van deze neutrofielen maken een groen antibacterieel eiwit aan. In een aantal gevallen heeft pus een erg nare, zeer doordringende geur. Deze geur ontstaat als de infectie wordt veroorzaakt door een specifieke bacterie: de Pseudomonas aeruginosa. Naast dat deze bacterie groen pigment aanmaakt, verspreidt het ook een eiwit met een zeer onaangename geur.
De aanmaak van pus is dus een natuurlijke afweerreactie van het menselijk lichaam. Zo worden ziekteverwekkers onschadelijk gemaakt. Maar omdat zich in pus ook levende bacteriën bevinden, is het belangrijk dat een abces niet gesloten blijft. Meestal wordt het daarom ‘ontlast’ door er een snee in te maken of door er een drain in aan te brengen, zodat pus en wondvocht kunnen aflopen. Gebeurt dit niet en barst een abces open dan bestaat de kans dat de bacteriën in de bloedbaan terechtkomen. Dit kan een bloedvergiftiging (sepsis) veroorzaken.
Heb je vragen over een abces, stel deze dan aan je huisarts. Wil je meer weten over wondverzorging bij een abces en eventuele medicatie, neem dan contact op met de apotheker.
