Als we praten over de meest voorkomende infectieziekte wereldwijd, dan praten we niet over een griep of een verkoudheid, maar over cariës, over tandbederf. Volgens schattingen lijdt maar liefst 95 procent van de wereldbevolking aan een vorm van cariës, soms in de volksmond ook wel tandwolf genoemd. Dit betekent dus dat vrijwel alle volwassenen en heel veel kinderen behept zijn met cariës. Maar wat is het eigenlijk en waardoor wordt het veroorzaakt?
Als je last hebt van cariës dan heb je het, in het algemeen, over het hebben van gaatjes in de tanden en/of kiezen. Het tandglazuur hiervan is dan aangetast en vervolgens kapotgegaan. Dit tandglazuur bevindt zich aan de buitenkant van de tand of kies, die als volgt is opgebouwd:
De kroon: dat deel van de tand of kies dat boven het tandvlees uitsteekt. De vorm van de kroon bepaalt de functie ervan. Denk bijvoorbeeld aan de snijtanden, deze zijn scherp en beitelvormig en bedoeld om mee te bijten. Kiezen daarentegen zijn vlak en dienen om voedsel te vermalen, zodat het gemakkelijker doorgeslikt kan worden.
Het glazuur: de buitenste laag van de tand of kies, bedoeld als bescherming van de onderliggende weefsels. Glazuur is sterk gemineraliseerd en het is het hardste weefsel in ons lichaam.
Tandbeen: direct onder het glazuur ligt het tandbeen dat wat zwakker is van structuur en ook wat geliger van kleur. Dringt tandbederf via het glazuur door naar het tandbeen, dan kan dit worden aangetast.
Wortel & wortelkanaal: tanden en kiezen zitten vast in het kaakbot via een wortel. Deze wortel beslaat ongeveer twee derde van de hele tand of kies en is gemaakt van tandbeen. De wortel, met twee wortelkanalen, bevat pulpa; zacht weefsel (merg) met daarin zenuwen en bloedvaten. Als cariës met de pulpa in aanraking komt, ontstaat kiespijn.
Hoe ontstaat cariës?
Een mens is een alleseter (vlees en plantaardig). Na het eten van voedsel blijven altijd wat voedselresten achter in de mond. In combinatie met speeksel en bacteriën wordt er een laagje gevormd dat beter bekend is onder de naam van tandplak (tandplaque). Dit laagje is kleverig en vrijwel onzichtbaar. Het bevindt zich overal op en tussen de tanden en kiezen. De bacteriën in de tandplak, die graag suikerrijke voedingsmiddelen ‘eten’, produceren zuren die het tandglazuur kunnen aantasten. De zuren lossen als het ware het glazuur langzaam op, dit heet demineralisatie.
Het oplossen van het tandglazuur wordt nog niet direct cariës genoemd, maar erosie. Erosie is zichtbaar op de tand of kies, als een witte doffe plek die langzaam wat kan verkleuren. Het glazuur zal zo op deze plek steeds een beetje verzwakken, waarna het zal afbrokkelen en er een gat zal ontstaan in het tandbeen. Hierin verzamelen zich vervolgens weer bacteriën. Het tandbeen bestaat uit organisch materiaal, dat bacteriën erg smakelijk vinden en ook rechtstreeks kunnen consumeren. Uiteindelijk wordt de tand of kies op deze manier rot.
Het ontstaan van cariës is in principe pijnloos, waardoor het dan ook niet op tijd wordt opgemerkt. Pas in een later stadium ontstaan er temperatuurgevoeligheid en een stekende pijn bij het eten van zoetigheid. Uiteindelijk, als de cariës de tandzenuw bereikt, zal de pijn blijvend hevig zijn en is meestal pijnstilling noodzakelijk. Als pijnstilling niet afdoende is, zal de zenuw verwijderd moeten worden via een wortelkanaalbehandeling.
De behandeling
In principe begint de behandeling van cariës bij het voorkomen ervan, dus bij preventie, waarbij het verwijderen van tandplak noodzakelijk en een goede mondhygiëne een must is. Poetsen met een fluoride bevattende tandpasta is hierbij verstandig. Fluoride beschermt tanden tegen zuur. Het zorgt ervoor dat het glazuur tegen een wat lagere PH-waarde kan. Bestaande gaatjes moeten door een tandarts uitgeboord en gevuld worden, In Nederland gebeurt dit tegenwoordig met composiet, een vulmiddel bestaande uit kunsthars en glas of kwarts.
Tips om gaatjes te voorkomen
- Poets twee keer per dag met een fluoridetandpasta
- Eet zo min mogelijk suikerhoudende producten
- Flos en/of rager minimaal een keer per dag
- Kauw na de maaltijd minimaal twintig minuten op suikervrije kauwgom. Dit bevordert de speekselvorming en helpt, naast zuur te neutraliseren, om nieuwe mineralen aan te maken.
Tot slot
Als je vragen hebt over tandproblemen, neem dan contact op met je tandarts of met een mondhygiënist. Voor vragen over pijnstilling kun je altijd terecht bij je apotheker.
