Als iemand een dwarslaesie heeft dan is het ruggenmerg beschadigd. Dit kan het gevolg zijn van een ongeluk (trauma), bijvoorbeeld in het verkeer, door een val, of tijdens de uitoefening van een sport. Maar het kan ook ontstaan door een ontsteking, een bloeding, een ziekteproces of door een aangeboren aandoening, zoals spina bifida (een open ruggetje). De symptomen van een dwarslaesie zijn afhankelijk van hoe ernstig de beschadiging is aan het ruggenmerg. Ook maakt de hoogte van het letsel uit; hoe hoger, hoe meer symptomen zullen optreden.
We onderscheiden twee soorten dwarslaesies:
- Een complete dwarslaesie, wat betekent dat er vanaf de plaats van het letsel naar beneden geen enkele beweging en geen gevoel meer aanwezig zijn
- Een incomplete dwarslaesie, waarbij er nog wel (enige) beweging en/of gevoel mogelijk is, omdat de zenuwen niet volledig zijn beschadigd.
Wereldwijd blijkt dat tachtig procent van de mensen met een dwarslaesie man is en dat meer dan de helft van alle dwarslaesies optreedt bij jongvolwassenen tussen de zestien en de dertig jaar. Om een dwarslaesie te begrijpen, leggen we hier eerst in het kort de functie van het ruggenmerg uit.
Het ruggenmerg
Het ruggenmerg bevindt zich in het wervelkanaal van de wervelkolom en loopt vanaf de basis van de hersenen tot aan de onderrug. De ruggenwervels, die bestaan uit botweefsel, zorgen ervoor dat het ruggenmerg beschermd wordt tegen krachten van buitenaf. Het ruggenmerg wordt ook nog omgeven door drie extra beschermende vliezen, ook meningen (Latijn) genoemd. Het buitenste vlies is de dura mater, dan volgt de arachnoïde mater en de binnenste vlies is de pia mater. Deze vliezen bevinden zich ook aan de binnenkant in de schedel en beschermen hier de hersenen.
Het ruggenmerg is op te delen in vier verschillende segmenten: het halsgedeelte (cervicaal), het borstgedeelte (thoracaal), de onderrug (lumbaal) en het onderste gedeelte (sacraal). Vanuit ieder segment vertrekken zenuwen, die spinale zenuwen worden genoemd, via openingen tussen de wervels, naar specifieke delen van het lichaam. Je kunt het ruggenmerg het beste vergelijken met een snelweg waarover zenuwsignalen heen en weer gaan tussen de hersenen en de rest van het lichaam.
Zo zijn er zenuwen die signalen afgeven vanuit het lichaam richting de hersenen. Deze zenuwen worden ook wel afferente zenuwen genoemd en ze sturen sensorische informatie door, zoals pijn en hitte. Vanuit de hersenen richting het lichaam worden motorische signalen verstuurd. Bijvoorbeeld signalen om je hand terug te trekken bij aanraking van iets heets, maar ook signalen om te lopen, schrijven, of bepaalde ledematen te bewegen.
Veel zenuwbanen kruisen elkaar op verschillende niveaus. Concreet betekent dit dat de linkerzijde van de hersenen de rechterzijde van het lichaam controleert en omgekeerd. Kort door de bocht is het ruggenmerg verantwoordelijk voor alle communicatie tussen de hersenen en de rest van het lichaam. Hierdoor kunnen we bewegen, voelen en reageren op onze omgeving.
Ontstaat er nu ergens letterlijk een kink in de kabel, waardoor de communicatie afgesneden wordt, dan kunnen er uitval van beweging en verlies van gevoel in benen en armen optreden. Ook kan er een probleem ontstaan met de controle over de blaas en darmen (incontinentie) en, afhankelijk van de hoogte van de dwarslaesie, problemen met ademhaling, spraak en slikken. Vaak is er sprake van seksuele disfunctie, waardoor een erectie niet mogelijk is, en ook van gevoelspijnen en spasmen.
Spasmen en spierstijfheid
Naast het niet of slecht kunnen bewegen van benen en soms ook armen, worden het hebben van spasmen en spierstijfheid met pijn, bij dwarslaesiepatiënten als zeer hinderlijk ervaren. Deze symptomen, die bij meer dan vijftig procent van de mensen met een dwarslaesie voorkomen, zijn het gevolg van het onderbroken zijn van de zenuwbanen en dus de juiste signaaloverdracht naar de spieren. Soms zijn deze klachten zo hevig dat ze dagelijkse activiteiten, maar ook de nachtrust, ernstig verstoren.
Spasticiteit bij een dwarslaesie wordt in principe behandeld met medicijnen in de vorm van tabletten of injecties. In een aantal gevallen kan een intrathecale pomp met het spierontspannende medicijn baclofen helpen. Deze pomp, een rond metalen doosje van zo’n 7 centimeter groot en 2,5 centimeter hoog, wordt in de met hersenvocht gevulde intrathecale ofwel spinale ruimte geplaatst. Deze ruimte ligt aan de onderkant van het ruggenmerg. De pomp geeft door middel van een katheter rechtstreeks medicijn af in de ruggenmergvloeistof en kan worden bijgevuld door een vulopening die, via de buik, kan worden aangeprikt.
Een dwarslaesie is een onomkeerbare aandoening. Zijn de zenuwbanen eenmaal beschadigd dan is hiervoor geen genezing mogelijk. Dit heeft een forse impact op iemands leven. Toch is het vaak wel mogelijk om met aanpassingen een actief en bevredigend leven te leiden.
Tot slot
Heb je vragen over aandoeningen in het algemeen of over een dwarslaesie in het bijzonder, stel deze dan aan je (huis)arts. Voor vragen over medicijnen ga je het beste naar je apotheker.
