Heel recent (in juli 2023) heeft de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) een veiligheidswaarschuwing voor de kans op het krijgen van legionella via het water in een combiketel van het merk Ferroli afgegeven. Reden genoeg om hier wat verder in te gaan op wat legionella nu precies is en wat je kunt doen om een besmetting ermee te voorkomen.
Jaarlijks lopen in Nederland zo’n 500 personen een legionellabesmetting op en krijgen nog zo’n 100 tot 150 personen met een besmetting te maken in het buitenland. Eén tot tien procent van hen overlijdt vervolgens aan een zeer ernstige longontsteking. Opvallend is wel dat een dergelijke ernstige longontsteking, veroorzaakt door legionella, vrijwel nooit voorkomt bij mensen jonger dan veertig jaar, dat wel of niet roken van invloed is op de ernst van de besmetting en dat een besmetting zich vaker voordoet in de zomer dan in de winter.
Legionella is eigenlijk een verzamelnaam van een geslacht van veertig verschillende soorten bacteriën, waarvan de legionella pneumophila de ziekteverwekker is van legionellose, wat wij een legionellabesmetting noemen. Onder legionellose vallen de legionellagriep, ook Pontiackoorts genoemd en de veteranenziekte. Beide ziektes ontstaan na het inademen van de bacterie, bijvoorbeeld tijdens het douchen of het sproeien van de tuin.
In 1976 werd een uitbraak van de bacterie voor het eerst gemeld toen zich in Philadelphia in de Verenigde Staten, onder oud-strijders van het Amerikaanse legioen, een massale epidemie voordeed, waarbij vrijwel iedereen die besmet was een ernstige longontsteking liet zien.
De tot nu toe grootste uitbraak van legionella vond plaats in Murcia in Spanje in 2001, toen 800 mensen tegelijkertijd besmet werden door waarschijnlijk een defect in het aircosysteem van het stadsziekenhuis.
Ook in Nederland hebben we te maken gehad met een grote legionella-uitbraak tijdens de Westfriese Flora in 1999 in Bovenkarspel. Deze uitbraak, beter bekend als de legionellaramp, kostte aan minimaal 32 mensen het leven. 206 mensen werden ernstig ziek. De bacterie bleek aanwezig in een bubbelbad dat tentoongesteld was op de bijbehorende beurs.
De legionellabacterie is een bacterie die van nature voorkomt in water en in grond. Als je de bacterie inademt, kun je er ziek van worden. Dit gebeurt niet als je water drinkt waarin de bacterie aanwezig is. Een legionellabacterie vermenigvuldigt zich snel in warm en stilstaand water tussen de 25 en de 45 graden. Wordt dit water vervolgens gesproeid, bijvoorbeeld via een douche, tuinslang of hogedrukspuit, dan kunnen kleine druppeltjes (aërosolen) waarin de bacterie zich bevindt, ingeademd worden.
De meeste mensen worden niet ziek van een legionellabesmetting. Als dit wel het geval is dan ontstaan van binnen twee tot tien dagen griepachtige verschijnselen met hoofd- en spierpijn, misselijkheid, koorts en vaak ook diarree. Deze verschijnselen zijn over het algemeen van voorbijgaande aard, maar soms ontstaat er een ernstige longontsteking met hoge koorts, verwardheid en kortademigheid. Een opname in een ziekenhuis is dan noodzakelijk, evenals de toediening van antibiotica. Als iemand de diagnose legionellabesmetting krijgt, dan moet dit worden gemeld aan de GGD, die vervolgens een brononderzoek zal uitvoeren.
Wat kun je thuis doen om legionellagroei te voorkomen?
Het RIVM geeft op hun website een aantal tips om legionellagroei in de thuissituatie zoveel mogelijk te voorkomen:
- Zorg dat de boiler of combiketel op tenminste 60 graden staat afgesteld.
- Vervang iedere 2 à 3 jaar de doucheslang en douchekop en laat ook de thermostatische kranen reinigen.
- Laat een tuinslang en/of hogedrukspuit na gebruik goed leeglopen en doe dit ook altijd met de plantenspuit.
- Vul luchtbevochtigers in huis alleen met gekookt afgekoeld water en vervang dit wekelijks.
- Spoel na terugkomst van bijvoorbeeld een vakantie altijd zowel de warm als de koud waterleiding goed door om het water te verversen. Dit zal niet alle bacteriën wegspoelen, maar wel een flink aantal, zodat de kans op een besmetting heel klein wordt.
Heb je vragen over een legionellabesmetting, neem dan contact op met je huisarts. Voor vragen over medicijnen kun je altijd terecht bij je apotheker.
