Op dit moment (april 2020) staat de hele wereld op zijn kop. Het coronavirus, oftewel Covid-19 heeft ons allen in de greep en we spreken alweer even over een pandemie in plaats van een epidemie. Een pandemie staat voor de wereldwijde verspreiding van een besmettelijke ziekte. Covid-19 is echter niet de eerste pandemie die de mensheid meemaakt. Als sinds onze jaartelling worden pandemieën, die een enorme impact hebben gehad op de wereldbevolking, in de analen genoemd. We zetten ze op een rijtje.
Tekst gaat verder onder de video
De pest van Antoninus
Het Romeinse Rijk (752 voor Christus – 476 na Christus) dat een gebied betrof dat liep van Schotland tot Iran en van Midden-Duitsland tot Zuid-Egypte, werd maar liefst drie keer door een ingrijpende pandemie getroffen. De eerst geregistreerde is die van de Pest van Antoninus, die rondwaarde tussen 165 – 180 na Christus. Een pest is een ander woord voor plaag en stamt af van het Latijnse pestis. Deze pandemie die ook wel de Plaag van Galenus wordt genoemd, naar de geneesheer die erover schreef, begon naar alle waarschijnlijkheid in Afrika. Het gaat hier denkt men om een uitbraak van het pokkenvirus, alhoewel sommigen ook zeggen dat het mazelen betrof. De ziekte woedde vooral onder de soldaten van het Romeinse leger en kostte, naar zeggen, zo’n vijf miljoen mensen het leven. Op het hoogtepunt stierven er gemiddeld 2000 personen per dag.
De pest van Cyprianus
Een eeuw na de pest van Antoninus, volgde de pest van Cyprianus (250 -271 na Christus). Deze pandemie werd waarschijnlijk veroorzaakt door dysenterie, een zware vorm van bloederige diarree. Tijdens de uitbraak stierven meer dan 5000 mensen per dag in steden als Athene en Alexandrië.
De pest van Justinianus
Tussen 541 – 543 na Christus werd het Rijk geteisterd door de builenpest. Deze pest werd veroorzaakt door een bacterie die werd overgebracht door vlooien aanwezig op ratten en kenmerkt zich door grote pijnlijke bulten in de oksels en liezen en bloedvergiftiging. De pandemie is vernoemd naar keizer Justinianus I die toentertijd aan de macht was. Naar schatting zijn tussen de 30 – 50 miljoen mensen aan de builenpest overleden en werd de totale bevolking van het Romeinse Rijk gehalveerd.
De zwarte dood
Dezelfde bacterie veroorzaakte tussen 1347 en 1351 de grootste pandemie in de geschiedenis; de zwarte dood. Waar deze pandemie ontstaan is, is niet helemaal duidelijk, maar naar alle waarschijnlijkheid was dit in Centraal-Azië onder een marmottenpopulatie. De vlooien op deze marmotten gingen over op ratten, die op hun beurt meeliftten met de handelsschepen naar Europa. Wereldwijd schat men het aantal doden op 75 miljoen, waarvan de helft in Europa. Het duurde maar liefst tweehonderd jaar voordat het bevolkingsaantal weer op het oude niveau was.
Pokkenvirus
Het pokkenvirus dat al eerder een boosdoener in pandemieën was, zorgt vanaf 1520 onder een enorme sterfte onder Indianen in Amerika. De Spanjaarden waren verantwoordelijk voor de verspreiding ervan, net als voor de verspreiding van andere Europese ziekten en maar liefst 56 miljoen mensen, oftewel 90% van de Indiaanse bevolking, stierf. De pokken hebben als ziekteverwekker overigens nog lang in de wereld rondgewaard. Pas in de jaren zeventig van de vorige eeuw werd door wereldwijde vaccinatie het virus uitgeroeid.
Spaanse griep
In de twintigste eeuw was de Spaanse griep de veroorzaker van de grootste pandemie, waaraan naar schatting 100 miljoen mensen stierven. De oorzaak was het H1N1 virus, een variant van het griepvirus Influenza A en staat ook bekend als vogelgriep of varkensgriep. In Nederland stierven ruim 21.000 voornamelijk jongvolwassenen, terwijl kinderen en ouderen, die meestal getroffen worden, gespaard bleven. Klein detail; de Spaanse griep ontstond niet in Spanje maar in Amerika.
Coronavirussen
In de eenentwintigste eeuw is de Covid-19 pandemie waar we nu middenin zitten niet de eerste uitbraak van een coronavirus. SARS en MERS gingen deze variant al voor. Het virus dankt zijn naam aan een krans om de virusdeeltjes en zorgt voornamelijk voor klachten aan de longen en de luchtwegen. Aan SARS en MERS zijn in vergelijking tot eerdere pandemieën relatief weinig mensen overleden, wereldwijd zo’n 2000. Inmiddels is dit sterftecijfer door COVID-19 allang ingehaald. Alleen al in Nederland zijn tot 11 april ruim 2500 sterfgevallen geregistreerd, in Europa 65.000 en wereldwijd staat de teller inmiddels op 95.000. Vermoedelijk ligt het sterftecijfer nog een stuk hoger omdat het hier alleen geregistreerde gevallen betreft. Gelukkig is, anders dan bij eerdere pandemieën, veel bekend over de manier van bestrijden of liever van voorkomen van besmetting. Hierdoor zullen de wereldwijde maatregelen hopelijk op termijn voor een kentering zorgen.
